Minister Logemann over Indië
Geallieerde troepen in
Buitenzorg
Met bezorgdheid wordt de zeer
langzame gang van zaken gevolgd
G.G. tegen overleg
in huidig stadium
Het weer
Drie liter petroleum
EINDE VAN LAVAL
Groote Britsche versterkingen naar Indië
Plunderingen
69ste JAARGANG No. 23366
DINSDAG 16 OCTOBER 1943
Bureau voor Redactie en Administratie: Smedestraat 5 Telefoon 21543 en 21544
Abonnementsprijs 30 cent per week
Minister Logemann
iFoto Anefo)
Schrobbende vrouwen
Telegram aan Truman
(Vervolg op pag. 3)
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
De Tweede Kamer is heden bijeengekomen om met de regeering
van gedachten te wisselen over de toestanden, welke zich in Indië
hebben ontwikkeld.
De minister van Overzeese he Gebiedsdeelen, de lieer Logemann,
legde de volgende verklaring af:
De ernst van de situatie in Nederlandsch-Indië, de zware verant
woordelijkheid, die op de regeering van het koninkrijk is komen te
rusten voor menschenlevens in en voor de toekomst van dat rijks
deel, doen het haar uitermate welkom zijn, dat zij de gelegenheid
heeft in deze hooge vergadering in het 'openbaar te mogen uit
spreken hoe zij den toes and beoordeelt en welke haar voornemens
zijn.
U zult mij willen veroorloven dit oordeel en deze voornemens den
achtergrond te geven der historie, al zal ik mij daarbij tot zeer enkele
feiten en ontwikkelingen bepalen.
Het is u bekend hoe uitnemend
getrouw Ned.-Indië van laag tot
hoog zich gehouden heeft, nadat Ne
derland door de Duitschers onder
den voet was geloopen. Dat neemt
niet weg. dat de aandrang tot staat
kundige hervormingen van ingrijpen,
den aard door de oorlogsgebeurtenis
sen reeds toen zeer werd versterkt.
Men herinnert zich uit, 1939 de actie
van de Gaboengan Politik Indonesia,
een federatie van zeer talrijke Indo
nesische politieke en sociale organi
saties, voor een volwaardig parle
ment. Noch do Nederlandsche regee
ring, noch het Nederlandsche parle
ment achtten toenmaals den tijd tot
ingrijpende hervorming gekomen.
Na Mei 1940 heeft de Indische re
geering den voortgezetten aandrang
steeds' afgeweerd met het gerecht
vaardigd argument, dat een verande
ring van de structuur van het Ko
ninkrijk eerst in behandeling kon
worden genomen, nadat hrf Neder
landsche volk zijn stem weer vrijelijk
zou kunnen doen vernemen.
Rijksconferentie
Intusschen had H. M. de Koningin
m een radiorede van 10 Mei 1941 de
overweging van „de aanpassing van
de structuur van de overzeesche ge
biedsdeelen en de bepaling van hun
plaats in het koninkrijk overeenkom
stig de gewijzigde omstandigheden"
aan de orde gesteld. Op 16 Juni 1941
kondigde de Gouverneur-Generaal bij
de opening van de Volksraadszitting,
krachtens koninklijke machtiging een
rijksconferentie aan, voor datzelfde
doel bijeen te roepen aanstonds na
den terugkeer van de regeering in het
Moederland en op 27 Januari 1942
openbaarde een Londensche regee-
ringsverkiartog de gedachte samen
stelling der rijksconferentie en haar
taak, alsmede de verstrekte opdracht
aan de landvoogden der Overzeesche
Gebiedsdeelen om tot de aanwijzing
der afgevaardigden over te gaan Ne
derland en Indië zouden elk 15 le
den aanwijzen>Suriname en Curacao
elk drie. Van de 15 leden zou de In
dische regeering er tien benoemen op
aanbeveling van den Volksraad. De
conferentie zou „het karakter dragen
van een round tableconference, wel
ke alle wenschen en opvattingen be
treffende de positie der verscheidene
gebiedsdeelen binnen rijksverband
zou kunnen bespreken en op grond
van deze besprekingen aanbevelingen
zou kunnen, opstellen."
Waren cte' nationalistische leiders
dus allerminst onbekend met de
door de housjlng van Indië geduren
de den oorlog gegroeide bereidheid
tot herziening der verhoudingen,
men zal moeten aannemen, dat de
fundamenteele radiorede van H. M.
de Koningin van 6 December '42 ln
Indië niet genoegzaam en niet tijdig
is bekend geworden. Belangrijk is
ook. dat Indië onbekend bleef met
den geest van samenwerking en
vertrouwen, die tijdens en door het
verzet tegen de Duitsclie onderdruk
king, tusschen Nederlanders en radi
cale Indonesische nationalisten hier
te lande was gegroeid.
Tragisch
Des te meer tragisch Is het, dat
enkele leiders die aan het posi
tieve werk van 194» tot. 1943 geen
deel hadden zich hebben laten
verleiden door de Japansche suc
cessen en zich niet hebben laten
weerhouden door de Japansche
barbaarschheden ook tegen hun
eigen volk, om aan een Japansche
haatcampagne tegen de Nederlan
ders mee te doen, tragisch dat
o.in. bekwame Parindra- en Gerin-
doielders zich hebben laten mede-
s'eepen In een revolutionnairen
opzet, zoodat wij van het eerste
«ogenblik der gezagshervattlng af,
hier wel duidelijk op wij
zen, stonden tegenover een geest
en een vorm, die explicatie met
deze mannen uitsloot.
Immers, mijnheer de voorzitter
'de oorlogsverklaringen hadden tri
Indië een vertrouwen doen groeien
en ln Nederland een begrip gewekt
voor de nationale aspiraties der In
donesiërs, die beide een soliden
grondslag schenen te vormen voor
een rijkshervorming, die voor de
Indonesische natie naast de Neder
landsche een vrije en waardige
plaats zou bieden.
Indië na 1942
Mijnheer de voorzii.er, ik kom
over die rijkshervorming natuurlijk
nog uitvoerig te spreken. Vooraf
vervolg ik mfjn feitenexposé.
Sedet 7 December 1941 bevindt
ons Koninkrijk in het Oosten zich
in oorlog met Japan. Op 7 Maart
1942 is het drama ten einde. Ik mag
aeze data niet noemen zonder eer
biedige hulde te brengen aan allen,
die toen hun plicht deden tot liet
uiterste. In het bijzonder aan den
land/voogd gelukkig voor Neder
land en de zijnen behouden wiens
klaar en recht beleid de zuiverheid
van onzen Nederlandschen naam
heeft bewaard. Sedert Maart 1942
dan drijven Indië en zijn regeering
uiteen. Laat mij zoo kort mogelijK
mogen zijn over hetgeen Japan bin
nen Nederlandsch-Indië verricht. De
Nederlanders werden geheel, de Indo-
Nederlanders grootendeels uit 's lands
administratie en justitie, alsmede
uit het bedrijfsleven weggevaagd,
vroeger of later geïnterneerd, ver
nederd en mishandeld.
Tragische doodenlijst ontrolt zich
voor ons verbijsterd verdriet langer
en langer. Een geheele maatschap
pelijke laag is van alles beroofd tor
op het naakte bestaan. Maar ook de
andere bevolkingsbestanddeelen wor
den zwaar beproefd. De volkswel
vaart wordt vernietigend aangetast
door wegvoering der voorraden (ook
van voedsel), door stopzetting der
importen, met name van textielgoe-
deren. door het aanzetten van tot,
mislukking gedoemde cultures als
katoen, de vernietiging van een
groot deel der theeplantages, door
ontwrichting van het verkeer, door
vrijwel wegvallen van het lnterlnsu-
lair goederenvervoer. Daarnaast
drukken een hardvochtige arbeids-
dwang, een barbaarsche politieks»
politie en het trieste beeld wordt
voltooid door een teugellooze Infla
tie, vooral tijdens den ondergang
van het regiem bedreven.
Japanners kregen geen
sympathie
Het Is tegen dezen achtergrond,
die naar mijn beste weten geens
zins in te felle kleuren Is geschil
derd, dat men de politieke activi
teit der Japanners zien mag en
zich kan indenken, dat de bin
nenkomende geheime rapporten den
Indruk bleven wekken, dat deze
veroveraars er niet in geslaagA
ware'n de sympathie of het ver
trouwen te winnen der bevolking.
In wezen is die indruk ook wel
juist.
Maar weinigen zullen ln het poli
tieke spel, door Japan gespeeld,
ernst hebben gezien. Indien wij de
kracht en het antl-Nederfandsche
karakter van de door Japan ontke
tende revolutionnaire beweging heb
ben onderschat, dan komt dit voor
namelijk door twee factoren, afge
zien van het feit, dat onze inlich
tingen uit de hermetisch gesloten
eilandenwereld steeds fragmentarisch
zijn geweest.
Verhit nationalisme der jeugd
De eerste is, dat wij onvoldoen
de inzicht hebben gekregen in
intensiteit en omvang van de
jeugdbeweging. Naar typisch to
talitaire tactiek hebben de Ja
panners zich meester gemaakt
van de jeugd, deze vervuld van
een verhit nationalisme, van
enthousiasme voor de Greater-
East-Asia-co.-prospeirity-leuze en
van activisme. ZJJ hebben haar
gemilitariseerd en volgegoten met
Onder groote belangstelling ver
trok Hr. Ms. van Kinsl ergen van
de Parkkade te Rotterdam naar
Indië (Foto Kramer)
Verwachting tot Woensdag
avond: In den ochtend over groo
te deeien van het land nevel of
mist. Overdag lielit tot half be
wolkt, droog weer, matige tempe
ratuur, weinig wind, behoudens
in het Z.-VV. des -lauds, waar la
ter matige wind tusschen Oost
en Zuid verwacht wordt.
Zon onder 17.45, maan 16.18
0.05, zon op 7.08.
Van 17 October20 November zijn
de bonnen A, B, C en D 781 der
bonkaarten 511 geldig verklaard voor
het koopen van drie liter petroleum.
Het is in verband met de bevoorra
ding mogelijk, dat de petroleum niet
direct overal verkrijgbaar zal zijn.
Waarschijnlijk zal niet spoedig weer
een bon voor de geheele bevolking
worden aangewezen.
PAPIJS U.P.: In den laatsten brief
dien Laval geschreven heeft, zegt hij,
dat hij reeds van vóór zijn arrestatie
vergif by zich droeg. Dit wordt ge-
deelteiyk bevestigd door het feit.
dat het vergif blijkbaar ln kracht
was afgenomen en daardoor niet
sterk genoeg was om Laval te dooden.
zyn verdedigers vertelden over de
executie nog het volgende:
La "al stierf moedig. Hij vroeg
zelf het commando „vuur" te mogen
geven. Hy droeg zijn beroemde witte
das en de driekleurige sjerp, welke
hij vroeg mee te begraven. Vóór het
salvo van het vuurpeleton klonk riep
de ex-premier uit „Leve Frankrijk."
Toen Laval zijn plaats innam by den
paal, waaraan hij werd vastgebonden,
wendde hij zich tot' den aanklager
André Mornet met; „Ik beklaag u,
dat u zulk een taak hebt volvoerd."
Vervolgens keerde hy zich tot het
vuurpeleton en zei: „Richt op myn
hart." Hij had geweigerd geblind
doekt te worden.
Behalve brieven aan zijn vrouw,
dochter en zijn verdedigers, heeft
Laval een politiek document achter
gelaten, dat waarschynlijk zal wor
den gepubliceerd. Het bevat politieke
gebeurtenissen, waarin hij een rol
heeft gespeeld.
blankenhaat. Gelukkig hebben zij
haar slecht bewapend, want het
is naar mijn overtuiging haar
breidellooze en critieklooze emo
tionaliteit, die thans het regime
van Soekarno medesleept in de
excessen, die den toestand op
Java meer en meer verduisteren.
Republiek Indonesië is
Japansch maaksel
De tweede factor is de elementaire
kracht der nationalistische verlan
gens. Het is immers in confesso, dat
de republiek Indonesië is een Ja
pansch maaksel, geproclameerd als
zij b-v. Is door den Japanschen maar
schalk Terauchi, een poging, geflan
keerd door soortgelijke opzetten in
Birma, Indo-China, Philippijnen, om
den overwinnenden United Nations
nog zoo groot mogelijke politieke
moeilijkheden op hun weg te leggen
en de groeiklemen te bewaren van 'n
Japansche Groot-Azlë-politiek. De
leiders van de revolutionnaire bewe
ging hebben dit geweten, maar mis
schien juist toen zij bemerkten, dat
het een ineenstortend Japan was,
dat hun de onafhankelijkheid aan
bood, hebben zij wellicht gemeend als
voltrekkers der historie die algeheele
De geallieerde troepen hebben,
naar United Press meldt, gisteren
Buitenzorg, 45 km. ten Zuiden van
Batavia, bezet.
Groote Britsche versterkingen
zullen spoedig in Ned. Indië aan
komen, seint de Times-correspon
dent uit Batavia. Hij voegt erbij, dat
hy uit betrouwbare bron vernomen
heeft: „Wij zullen spoedig de hou
ding van non-interventie laten
varen in het geval dat onjuist
wordt genoemd politieke of binnen-
landsche oneenigheid.
Wij zullen den leiders der opstan
delingen laten weten, dat wij niet
van plan ztjn nog langer liet leven
van Britsche en BritscU-Indisclie
troepen ln gevaar te brengen door
een toestand te laten bestaan, dat
de door de Japanners gekozen re
bellen onder tien mantel van
nationalisme ongeregeldheden in
de hand werken, teneinde hun
eigen opportunistische doeleinden
te bereiken en terloops nog de
ontwapening der Japanners te ver
tragen.
Wij zullen hun laten weten, dat
Britsche en Britsch-Indische troe
pen de rust en de orde zullen ver
zekeren door met strijdkrachten de
sleutelposities op het eiland in te
nemen. Wij zullen dit zelf doen om
complicaties te vermijden als die
in Saigon, waar wij cm onze non-
interventiepolitiek te laten blijken,
ongeregelde Fransche troepen ln
staat stelden een slag te slaan, die
natuuriyk eerst mislukte.
Haar misschien is nog wel het
belangrijkste, dat wij de wereld dul-
deiyk zullen maken, naar lk begre
pen hel), dat deze opstandelingen in
ueze landen met terroristische maat
regelen optreden, die typisch tyran-
nlek-fasclstisch zijn, en dat zij dat
doen volgens plannen, die de .Japan,
ners iisteiyk hebben uitgewerkt."
Depok. een dorp tusschen Batavia
en Buitenzorg, heeft veel geleden
door nationalistische plunderaars en
moordenaars. In de afgeloopen da
gen hebben gewapende benden daar
huisgehouden. Een groot aantal be
woners ls gedood, huizen zijn bescha
digd en daaruit is alles, wat mee
genomen kon worden, gestolen. De
bevolking verlaat nu de stad. Radio
Jogjakarta heeft Hiltgezouden, dat
„Oemat Islam" (de Mohammedaan-
sche gemeente) den Nederlanders
den heiligen oorlog verklaard heeft.
De trams in Batavia rijden nog.
maar het aantal rijwielen, taxi's en
andere verkeersmiddelen is sterk af
genomen, hoewel er nog geen aan
wijzingen zijn. dat de pogingen van
de „Oemat Islam" voor een alge-
meene staking succes zullen hebben
Gedurende de afgeloopen drie dagen
zijn 20 personen, ouder wie drie Ne,
derlanders, door Indonesiërs ln Ga-
roet (Oost Preanger, op 60 km. van
Bandoeng i gedood.
De geallieerde militaire autoritei
ten in Batavia hebben, naar U.P.
meldt, tot dusverre de vergadering
van de republikeinsche regeering,
die heden (Dinsdag) en morgen in
de hoofdstad zou plaats vinden, nog
niet verboden.
Maandagochtend werd een Neder
landsche vrouw'gedood en een twee
de gewond, toen zij in een jeep van
het stadsziekenhuis in het centrum
van de stad naar het zuidelijk deel
van de stad werden- vervoerd. De
jeep werd door Indonesiërs uit hin
derlaag beschoten.
Maandagmiddag werd een gevecht
geopend ln de nabijheid van het
oude vliegveld van Batavia, Tjllili-
tan. De aanleiding tot dit gevecht
was het beschieten uit hinderlaag
van een Nederlandschen vrachtauto
met machinegeweren, die in de hoo
rnen verborgen waren en waardoor
twee Nederlanders gedood werden.
Daarop werden Nederlandsche troe
pen uitgezonden, om dit gebied te
zuiveren.
Stafchef brigade-commandant
Wingrove heeft medegedeeld dat
over tien A twaalf dagen bezettings
landingen te Soerabaja verwacht
kunnen worden.
Sinds Maandagmiddag houden sol
daten van. de .Seaforth Highlanders
alle Indonesische personen- en vracht
auto's aan, om de Inzittenden op
wapens te onderzoeken. Als de Indo
nesiërs protesteeren tegen het foull-
leeren worden zij met de bajonet tot
rede gebracht.
Nederlandsche vrouwen, die ln
Melbourne wonen, schrobben de
dekken van het stoomschip
„Merak", dat tengevolge van de
staking der Indonesiërs niet kan
uitvaren. Zij koken ook het eten
voor de officieren in de kombuis
en houden hun hutten schoon.
Zij hebben een werkschema opge
steld, dat om half tien des mor
gens begint en loopt tot een tyd,
die den vrouwen gelegenheid geeft,
haar kinderen van school te ha
len. Tot deze „werksters" behoo-
ren ook mevrouw .Koster, de echt-
genoote van schout-bij-nacht Kos
ter van de Kon. Ned. Marine, en
mevrouw D. E. van Huys, echtge-
noote van den raadsman bij de
Nederlandsche legatie.
Namens de meer dan 7000 te Ma
nilla vertoevende Nederlandsche ex-
krijgsgevangenen en geïnterneerden is
een telegram aan president Truman
gezonden, waarin hem om hulp ge
vraagd wordt voor hun terugkeer
naar Java, waar hun families ln ge
vaar verkeeren tengevolge van de
ongeregelde toestanden. „Het eenige
dat wij wenschen ls naar huis terug
te keeren." zoo luidt, volgens U. P.,
het telegram. De meesten der ge
vangenen zijn nu al in hun vijfde
repatrieeringskamp en zij branden
van verlangen om deel te nemen aan
het herstel van vrede en orde ln
Ned.-Indtë, alsmede aan de Inrich
ting van een onafhankelijk bestuur,
volgens de plannen door Koningin
Wllhelmlna in 1942 bekend gemaakt.
onafhankelykheid, tijdig of ontijdig,
te mogen en te moeten aannemen
uit handen, die bezoedeld waren en
dus de hunne mede-bezoedelden.
Ik zou niet gaarne over deze man
nen als mensch stuk voor stuk een
oordeel vellen, maar indien het waar
ls, wat ik zelf denk, dan ziln de taak
en de plicht der Nederlanders om in
de Indische samenleving de krachten
te helpen ontwikkelen, die z(i be
hoeft, geenszins ten einde vervuld.
Indien het waar is, .dat ook daarna
de historische banden -voor beid®
volken van groote waarde zullen
blijven, Indien d 1 e Indonesische na
tionalisten gelijk hebben, die daar
om met ons in het Koninkrijk willen
blijven, ipdien het onrecht ls, wat
aan Nederlanders, die zich ten volle
aaiv Indië gaven, aan de Indo-Neder
landers in hun eigen moederland
werd aangedaan, dan ls de verant
woordelijkheid van deze mannen voor
den weg, dien zij meenden te mogen
kiezen, wel groot. Waartoe die weg
ook,zou mogen leiden, stellig niet
tot waarachtige, waardevolle natio
nale zelfstandigheid, noch töt natio
nale gezondheid, geestelijk en stof
felijk.
In de laatste dagen voor d'e capitu
latie zond de gouverneur-generaal
een kleine groep hoofdambtenaren
het land uit naar Australië.
Als Ned.-Indische commissie, te
Melbourne gevestigd, heeft zy al
haar aandacht besteed aan het
toekomstig herstel van Indië. Het
masterplan van den te vroeg over
leden Sitsen, het eenige gesloten
herstelplan, naar njen zegt, ter
wereld, is grondslag' geworden en
gebleven voor een stelselmatige
verzorging van land en volk,
overal, waar het wettig gezag zijn
taak weer op zich heeft kunnen
nemen.
Resten der krijgsmacht
bleven actief
De resten van onze krijgsmacht
bleven, onder éénhoofdig beheer van
den bevelhebber der strijdkrachten in
het Oosten (BSO), aan den oorlog
tegen Japan in bondgenootschappe-
lyk verband deelnemen. De Indisch®
handelsvloot, gelijk de Nederland
sche, werd voor de bondgenootschap
pelijke oorlogsinspanning ter be
schikking gesteld.
Een N.I. regeering fungeerde toen
niet meer, haar functies werden
waargenomen door den minister van
Koloniën. Sedert begin 1944 naderden
de Amerikanen onder MacArthur
Nederlandsch Nieuw-Guinea en ont
stond in het zg. civii-affairs-agree-
ment met de V.S. de vorm, waarin
het wettig gezag gedurende de phase
der militaire operaties in de bevrijde
gebieden zou worden hersteld, te
weten, onder het militair gezag der
bondgenootschappelijke bevelhebbers
als gemilitariseerd burgerlijk be
stuur, de Ned.-Indische civiele admi
nistratie.
In September 1944 werd met de
benoeming van dr. Van Mook tot It.
gouverneur-generaal de Indische re
geering hersteld. Zij vestigde zich te
Brisbane en zette het vredeswerk
der Nederl.-Indische commissie
voort.
Eerst na September 1944, als
het zuiden van Nederland bevryd
is, en eerst goed na Mei 1945, kan
Nederland er aan beginnen te
denken, zün mankracht te orga-
niseeren voor de driedubbele taak,
ambtenaren te leveren voor het
herstel van het overheidsapparaat
in Indië en strijdkrachten voor
den oorlog tegen Duitschland ea
dien tegen Japan. Aan strijd te
gen Indonesiërs denkt niemand,
integendeel, deze Nederlanders
zyn bereid hun bloed te offeren
te hunner bevrijding.
