N
NIEUWE ONLUSTEN IN BATAVIA
EN OP SUMATRA
Argentijnsch vleesch
Eerste vergadering vem den
Haarlemschen noodraad
DE WERELD IN DE SCHADUW
van de atoombom
GEBAK, BESCHUIT
EN CHOCOLADE
Geregelde veldslagen in de
residentie Bantam
Soekarno bij Christison
ontboden
prinsjesdag
i OP 20 NOVEMBER
Het weer
SINAASAPPELEN
Uitvoerig overzicht van
burgemeester Reinalda
Gevallenen herdacht
Het Mane Thekel aan den horizont
van onzen tijd
69ste, JAARGANG No. 23388
DONDERDAG 8 NOVEMBER 1945
Bureaux Smedestraat 5. Telefoon Redactie 21544 Telefoon Administratie 21543
Abonnementsprijs 30 cent per week
Incidenten op Sumatra
Een jaar geleden.
200.000 kisten worden
geleverd
Het gemeenlepersoneel
NIEUWE HAARL
E COURANT
Te Batavia zijn, volgens Uni
ted Press, om half negen van
morgen, ernstige relletjes uitge
broken in het district Kramat in
het Zud-Oostelijke deel van de
stad, waar een groot kamp voor
burger-geïnterneerden is gele
gen. Ofschoon nog zeer weinig
bijzonderheden bekend zijn
wordt gemeld, dat ongeveer 500
gewapende Indonesiërs zich daar
verzameld hebben. Britsche tanks
zijn naar de critieke plaats ge
zonden, om zoo npodig de Pun
jabis, die de buurt bewaken, bij
te staan. 0e gevechten duren
nog voort en schijnen voort te
vloeien uit schermutselingen, gis
teren in het rumoerige Meester
Cornells, waar o«t»een internee-
ringskamp is, dat volgens de
berichten werd aangevallen,
evenals het vliegveld Tjililitan.
14 Indonesiërs werden gedood.
Soekarno is gistermorgen bij ge
neraal Christison ontboden en de
opperbevelhebber heeft de ernstige
waarschuwing herhaald, dat de
Britsche militaire autoriteiten
alle moderne oorlogswapens zullen
gebruiken om de ordeverstoringen
te onderdrukken.
De heer Maberly Denning, advi
seur van het Britsche ministerie van
Buitenlandsche Zaken bij het South
East Asia Command van admiraal
Lord fouls Mountbatten, die onlangs
Batavia heeft verlaten, wordt spoe
dig alwaar terugverwacht.
Uit de residentie Bantan. worden
geregelde veldslagen tusschen gema
tigde en extremistische Indonesiërs
gemeld. De extremisten hebben daar
dorpen geplunderd en in brand ge
stoken. Van den suikervoorraad van
ongeveer een en een kwart millioen
ton. die in de voorraadschuren op
Java aanwezig was, schijnt geen
500.000 ton meer over te zijn. De
rest is geroofd.
Oeneraal-majoor Hawthorn heeft
een bezoek gebracht aan Bandoeng
om de evacuatie van de burger-ge-
interneerden ,op Midden-Java, in to
taal ongeveer 6000 menschen, te be
spreken
Ook te Medan op Sumatra is het
tot relletjes gekomen als gevolg van
een twist tusschen opgewonden na
tionalisten en Ambonneezen.
Bi) de vechtpartij werd van Vuur
wapenen, ren jongs, messen eri spe
ren gebruik gemaakt. Een Nedei-
landsehe ex-krijgsgevangene, de
res.-It. d'Irinve, afkomstig uit
Langsa (Atjeh) kwdm toevallig
tusschen de strijdende partijen te
recht en werrtajoor messteken ge
dood; drie mnbonneezen vielen
eveneens als slachtoffer van dit
ernstig incident, waaraan door
Britsche en Janansche militairen
met de vuurwapenen een einde is
gemaakt.
De gouverneur van Sumatra, ven.-
majoor Spits, die langen tijd ln
Mands joerije en Formosa door 'de Ja
panners geïnterneerd is geweest, is
per vliegtuig in Medan aangekomen
Vandaag is het juist één jaar ge
leden. dat in tegenwoordigheid van
Soekarno op het Koningsplein te
Batavia afbeeldingen van Churchill,
Roosevelt en Van der Plas ten aan
schouwen van het publiek werden
verbrand. Oude nummers van het
Soekarnistische en door de Japanners
mede in het leven geroepen blad
„Djawa Baroe" (Nieuw Java) geven
hiérvan in beeld het bewijs. Een bij
lage toont Soekarno, terwijl hij de
menigte toesDreekt. Andere illustra
ties in het blad vertoonen Soekarno.
terwijl hij den Japanschen premier
Toto de hand schudt en Soekarno
„als vertegenwoordiger van het Indo
nesische volk. de gevoelens van dank
baarheid uitdrukkende voor het ver-
(Van onzen Haagschen
g redacteur)
H Naar wij vernemen, is de
opening van de Staten-Generaal
definitief vastgesteld op 20 No-
H vember. De traditioneele gouden
j= koets zal waarschijnlijk niet
meerijden. De eenvoudige stoet
zal slechts uit auto's bestaan.
^lllllllilllillllllllllllllllllllllllliillllllllHlllllllllllllli
.crijgen van de gelegenheid om in
het bestuur samen te werken.''
Radio Batavia dat onder In
donesische contróle e» geallieerd op
pertoezicht staat heeft volgens
U.P. geantwoord op de verklaring
betreffende de Nederlandsche poli
tiek en een manifest uitgezonden,
waarin de verantwoordelijkheid voor
het lijden van de Indonesische be
volking gedurende den oorlog en de
Japansche bezetting op het Neder-
landsch bestuur wordt geschoven,
dat „de bevolking in de kou liet"
zonder opleiding en uitrusting om
zich tegen de Japanners te verdedi
gen en ook zonder de vereischte mo-
reele opvoeding om aan de Japan-
3che propaganda tegenstand te kun
nen bieden zooals het manifest het
..uitdrukt. Het manifest eindigt, met
de „waarschuwing" dat de Neder
landsche regeering thans voor de be
slissing staat of zij bereid is „het
riskante avontuur" der onderwerping
van de Indonesische regeering op
zich te nemen of door middel van
onderhandelingen hun domineer end
bezit in handel en industrie willen
veilig stellen.
De Indonesische communistische
partij P. K. I. is. naar uit een ver
klaring van den secretaris blijkt, 21
October weer opgericht.
Naar wi/f vernemen, zullen mor
gen 0:211. bonnen worden aange
wezen voor gebak, beschuit en
chocolade of suikerwerken.
Ter versterking van de vleesch-
positie heeft de regeering «enigen
tijd geleden in Argentinië vleesch
aangekocht. Het Engelsche schip
„Port Svdiiey" wordt Zaterdag te
Amsterdam verwacht met een la
ding van 3.800 ton bevroren rund
en varKensvleesch uit Argentinië,
terwijl dien dag ook het Neder
landsche schip ..Westland" met
een lading van 600 ton bevroren
vleesch uit Argentinië zal bin-
nenloopen. Bij het huidige rant
soen van 150 gram vleesch kan
met dezen aanvoer ruim twee we
ken in de behoeften van de
vleeschdistributie worden voor
zien.
Verwachting tot Vrijdagavond;
Wisselende bewolking. Enkele
buffelt, vooral ln de kuststreken.
Matige, tijdelijk krachtige Noord
westelijke wiivd, vrij koud.
Zon onder 17.00. Maait 11.12—
13.04, Zon op 7.49.
Dezer dagen is te Londen een
contract afgesloten voor het leveren
van 200.000 kisten sinaasappelen uit
Palestina aan Nederland. De partij
zal in gedeelten worden geleverd in
de periode van 1 December tot 15
Februari. In totaal kan 8 millioen
kg, worden verwacht, waaronder een
kleine partij citroenen. De sinaas
appelen zullen op den bon in distri
butie worden gebracht.
'V,
Deze geweldigen berg schoenen trollen de Amerikanen aan in het
concentratiekamp te Neuengamme. Het is het schoeisel van hen,
die leven en vrijheid veil hadden voor de vrijheid en de eer van
hun vaderland. Het was hun laatste bezit, door de Duitschers
verachtelijk op 'n hoop geworpen,, maar dat bij ons de herinnering
opivekt aan menschenlevens, die door diezelfde Duitschers even
verachtelijk en met even weinig eerbied werden weggeworpen als
waardelooze schoenen. (Foto Anfo)
In de Statenzaal op het Prinsenhof te Haarlem is gistermiddag
de eerste openbare vergadering van den tijdelijken gemeenteraad ge
houden, waarin de burgemeester op duidelijke wijze het wel en wee van
de gemeente in de al'geloopen oorlogsjaren belichtte. De raadsleden
werden beëedigd en geïnstalleerd en de vier wethouders werden benoemd.
Waarnemend burgemeester M. A. Reinalda herdacht allereerst de
millioenen, die hun leven geofferd hebben voor de overwinning op den
vijand, de landgenooten die in concentratiekampen om het leven zijn
gekomen en al de stadgenooten, die het licht der vrijheid niet meer
hebben aanschouwd.
Een bijzonder woord wijdde spr.
aan de nagedachtenis van de oud
gemeenteraadsleden, den heer L.
Peper, die 12 April 1942 in Neuen
gamme overleed, mr. H. O. Drils-
ma, die als represaille 2 Pebr. 1943
met negen anderen werd gefusil
leerd. den heer L. G. van Dam,
die door de Duitschers werd weg
gevoerd en van wien men mag
aannemen dat hij niet meer terug
zal keeren, den oud-wethouder
van Onderwijs, den heer D. Wes-
terveldt, die 2 April 1945 overleed,
en den heer G, Wolzak, den nes
tor van den raad, die 2 Septem
ber j.l. stierf.
Hierna volgde beëediging en in
stallatie van de 37 leden.
In het vervolg van zijn rede zeide
c-e burgemeester, dat Haarlem in het
bggin van den oorlog 142846 inwo
ners telde. Op den dag der bevrijding
was het Inwonersaantal gestegen tot
ongeveer 151000, de geëvacueerden
niet meegerekend. Ruim 12000 per
sonen werdén gedurende den oor
log naar Haarlem geëvacueerd, ter
wijl 4000 personen naar andere
plaatsen gingen. In de gemeente
zelf veranderden 7000 personen van
adres: De reconstructie van het Be
volkingsregister is in een vergevor
derd stadium.
Ten behoeve van Armenzorg wordt
wekelijks een bedrag van f 44.000 ter
beschikking gesteld voor 2316 perso
nen. 630 arbeiders ontvangen een
overbruggingsuitkeering, waarmee
wekelijks een .bedrag van f 18.000 is
gemoeid. In de laatste jaren voor
1940 had Haarlem jaarlijks een wo-
De verwoestingen, die
dit wapen in een komen
den oorlog zou maken, zijn
niet te overzien. In Hi
roshima vernielde een
atoombom 4 vierkante mij
len. Nu is Hiroshima nog
door gebergte omgeven,
zou het echter vlak land
geweest zijn, dan zou ze
ven vierkante mijlen in
den omtrek alles vernield
zijn. Tien atoombommen
van dezelfde grootte -als in
JaDan geworpen, zouden
New York van den aard
bodem wegvagen.
De radio-actieve uitstra
lingen werken nog op een
halve mijl, vanwaar de
bom is neergekomen. De
menschen in dit gebied
kunnen nog wel een tijdje
den deze bommen in een
koffertje mee kunnen dra
gen om- ze in de steden
van den vijand te brengen,
lang voordat de officieele
oorlog verklaard is.
De meeste atoombom-
geleerden voelen zich
schuldig aan het onheil,
dat dit wapen over de
menschen heeft gebracht
en waarschijnlijk nog zal
brengen. Zij zouden deze
catastrophe willen voor
komen, door een inter
nationale contróle over
de atoomenergie in het
leven te roepen. Zij zijn
ooit heeft zulk een
eenvoudig man gelijk
Truman imperialisti-
seher gesproken als on
langs in zijn rede ter
gelegenheid van den
Amerikaanschen vloot
dag in New York. Was
het niet ontroerend en
grootsch tegelijk, toen
deze kleine handelsman
sprak over „de grootste
overwinningen ter zee in
de geschiedenis", „van
de amphfbie-eskaders,
die van Normandië tot
aan de Philippijnen over
al troepen aan land zet
ten", „van de- reusach
tige slagschepen en krui
sers, die de vijandelijke
schepen van de zeeën
wegbliezen alsof zij klei
ne stofdeeltjes waren."
„Als een gigantische
gordel", zei de president,
„sluiten de namen van
de roemrijke overwinnin
gen der Amerikaansche
vloot zich tot de eind
overwinning om de we
reld".
Dit alles klinkt zeker
erg machtig, maar toch
ook al een beetje on
waarschijnlijk en ko
miek. Dit alles heeft iet
wat de kleur van de
grootspraak der ridders
uit de Middeleeuwen,
want wat zijn al deze
gigantische armada's, als
men ze vergelijkt met
het apokalyptische wa
pen der toekomstde
atoombom? Dit wapen is ervaren. Het is trouwens
het eroote Nane-Thpkel niet eens noodzakelijk Be zou vrij over deze atoom-
net groote Nane Thekel ato^mbommen d00r vli(F,_ energie moeten kunnen
aan den horizont van tuigen te laten werpen, beschikken, natuurlijk al-
onzen tijd. Agenten en spionnen zou- les onder een lnter'natio-
blijven leven, maar lang
zamerhand sterven zij aan
inwendige en uitwendige
brandwonden. Brandwon
den veroorzaakt door
atoombommen kunnen niet
worden genezen. Tien
atoontbommen zouden ie
der levend wezen in een
omtrek van zeven mijlen
rondom NewYork dooden.
De hoop dat er wapens
tegen de atoombom zou
den kunnen worden ge
vonden, worden door de
geleerden als „wishfull
thinking", dat wil zeggen
als wenschdroom betiteld.
Zelfs als het zou lukken
door „doodsstralen" een
zeker aantal atoombom-
dragende vliegtuigen te
vernietigen, dan zal er
toch geen wapen te vin
den zijn, dat den vijand
voor 100 pet. zou kunnen
verhinderen één of twee
bommen te plaatsen. Kn
dat dan de uitwerking van
deze monsters voldoende
is, hebben wij aan Japan
van meening, dat het
geheim van de atoom
bom toch niet langer
dan eenige Jaren kan
duren. Het „recept" van
de bom is al algemeen
bekend, alleen de be-
noodigde hoeveelheden
en de verhouding van de
menging en de wijze van
fabriceeren is in andere
landen nog niet geheel
opgelost. Professor Ein
stein, de beroemde ex
pert op heb atoom-ge
bied, verklaarde dat een
atoombommen-oorlog op
zijn minst 2 milliard
menschenlevens zou kos
ten.
liet geheim van de fabri
cage moest n'et langer een
geheim blijven maar elk
land (dus niet alleen Ame-
rlke, Rusland en Engeland)
nale controle-commissie,
die de bevoegdheid heeft
in iedere fabriek en werk
plaats, waar ook ter we
reld, contróle uit te oefe
nen.
Maar het bedroevende
is, dat wij heden juist erg
ver van dit zoo ideale doel
verwijderd zijn. De Russen
hebben niet eens de mili
taire geheimen, die zy van
de Duitschers hebben over
genomen, aan hun tjond-
genooten medegedeeld. Het
signaal tot de start in cie
atcom-race is gegeven. Alle
landen werken koortsach
tig om de oplossing van
dit vraagstuk te vinden.
Frankrijk heeft een spe
ciaal atoom-ministerie ge
vormd en zal de proefne
mingen fin de Sahara ne
men. De U.S.A. neemt
proeven in de Stille Zuid
zee, ten einde na te gaan,
of men de atoombom ook
in den oorlog ter -zee kan
gebruiken. De Russen heb
ben het geheeie Kaiser
Wilhelm Institub met ge
leerden en al naar Rusland
verplaatst. Zij hopen in
twee jaar klaar te zijn en
de atoombommen in serie
te produceeren. Ondertus-
schen heeft men geen oog
voor de vreeselijke toe
standen in Europa. Er be
staat totaal geen samen
werking tusschen The B'ig
Three eerder een tegen
werking.
Pas na al deze beschou
wingen kan men Trumnns
rede begrijpen. Hij pocht
misschien af en toe te
veel met de macht van
Amerika, „Wij hebben
moeite gedaan om het doel
van verzoening en samen
werking te bereiken", be
sluit Truman zijn rede,
„en wij zullen altijd moei
te daarvoor doen. Wij
zullen dezen koers met
alle wijsheid, geduld en
vastberadenheid volgen, die
de God van den vrede, den
volkeren kan geven, die
hem op zijn weg probeeren
te volgen."
Men moet het tot schan
de van het menschdom
zeggen dat deze rede geen
positieve uitwerking op de
volkeren gehad i-^eft.
Mocht nog eens een oor
log ontbranden, dan zou
men zich achteraf niet
kunnen verontschuldigen
met te zeggen „wij hebben
het niet geweten".
ningoverschot van 700 weningen. De
woningreserve was voldoende. Hoe
wel er in het eerste jaar van der»
oorlog 500 woningen werden bijge
bouwd, nam het tekort steeds toe.
Thans bedraagt het tekort 2650
woningen en het zal nog wel toe
nemen, omdat nieuwbouw vcorloopig
niet mogelijk is.
Dg onderwijsinrichtingen, die
thans alle vr zijn gegeven, hebben
door den oorlog aanzienlijke schade
geleden. Veel materiaal in de ge
bouwen is vooral door plundering
verloren gegaan. De van Zeggelen-
schocl is door oorlogsgeweld ver
woest.
Namens de Haarieinsclve bevolking
sprak de burgemeester vervolgens
warme woorden" van lmlde en danlc
voor het prachtige werk van het h<-
ter-Kerkeiijk bureau, net I.K.B. dat
7 Januari 1345 in Haarlem werd op
gericht. heeft voortreffelijk werk ge
daan, dat zeker aan de vergetelheid
onttrokken .moet worden. Dank zij
de medewerking van talrijke instan
ties en particulieren zJjn ongeloofe-
'üjke hoeveelheden voedsel van alier-
lei soort naar Haarlem gebracht.
Niet minder dan 380.000 kilo voedsel
is via deze organisatie aangekomen.
De burgemeester sprak de hoop u<f,
dat de in het I.K.B. gegroeide samen
werking ook in de toekomst een rijko
zegen voor de bevolking moge zijn.
Hij dankte alle werkers in deze or
ganisatie voor liun nioeizamen ar
beid.
Uit het overzicht van den gezond
heidstoestand bleek, dat het sterfte
cijfer weer tot het normale is terug
gekeerd. Dé sterfte bij kinderen on
der één jaar en personen beven do
zestig bedroeg in 1940: 1398 geval
len; in 1941: 1366; in 1942; "1475;
in 1943: 1622; in 1944: 1861 en in
de tien maanden van 1945: 2118. De
sterftecijfers over de eerste tien
maanden van dit jaar geven wel ten
heel duidelijk beeld van de geleden
verliezen en ellende in onze stad.
Van ae kleine kinderen onder één
jaar en personen boven de 60 jaar
stierven er in Jan.: 323; in Febi-.i
332; in Maart: 361: in April; 262:
in Mei: 248: in Juni: 175; in Juli:
110; in Aug.: 107; in Sept.: 94 en in
Oct. 116.
Het aantal besmettel' 'ke ziekten
geeft geen reden tót ongerustheid.
Er zijn enkele gevallen van typhus
bekend. Over het aantal T.B.C.-pa
tiënten zijn op het oogenblik geen.
betrouwbare gegevens aanwezig. Het
staat in ieder geval vast, dat het
aantal tb-patiënten aanmerkelijk Is
toegenomen en nog dagelijks toe
neemt. Door het Roode Kruis en den
G.G.D. z n tusschen Januari en No
vember bijna 14000 gevallen van
scabies en 71150 gevallen van luizen
behandeld.
De financieele positie van de ge
meente is weinig rooskleurig. Da na-
deelige saldi, die in 1939 f?42.GOO
bedroegen liepen op tot f 2.224.500 in
1944. De schulden, welke op 1. Ja
nuari 1940 f 49.540.000 bedroegen
liepen in de oorlogsjaren terug met
f2.300.000.
Bijzondere aandacht wijc.de da
burgemeester aan de houding van
het gemeente personeel tijdens da
bezetting. Het personeel had waar
lik geen gemakkelijk! taak. Veién
hébben een houding gehad, die den
schijn van medewerking met den
vijand in z'ich droeg, doch in den
grond bleek dat zij deel hebben
genomen aan het verzet. Slecht»
een gering aantal was bevreesd en
halfslachtig. Gemeenschappelijk en
individueel is er veel gedaan om
den „Arbeitseinsatz" te boycotten.
De burgemeester sprak zijn groote
erkentelijkheid uit voor degenen, die
op legale wijae een kern van verzet
hebben gevormd. Hij herdacht de ge
vallenen onder hen. „Moge uit Uw
arbeid blijken", zoo besloot de bur
gemeester zijn rede, „dat ons voik
in eensgezindheid 'de opdracht zal
vervullen om het levensgeluk en do
welvaart ,te brengen voor allen."
De nestor van den raad, de heer
M. L. A. Klein (R.K.) betuigde ook
namens de overige leden zijn in
stemming met de woorden van den
burgemeester.
„Wij hebben ons voorgenomen", al
dus de heer Klein, „in de grootst
mogelijke samenwerking aan den ar
beid té gaan. Het voorbeeld dar door
liet college is gegeven zulten wlij vol
gen om zoo spoedig mogelijk tot den
opbouw van de gemeente te komen.
Zoo zullen wij onder Gods zegen
weer een gezond en krachtig Haarlem
krijgen."
Hierna werden tot wethouders be
noemd de heeren F. S. Noordhoff
(SDAP), A. J. M. Angenent <RK),
D J..G. Geluk (Vr. Democr.) en mr.
iS. C. V. d. Wall (Oh. Hist.).
