Samenwerking in Indië
de eenige oplossing
Intermezzo
Lang uitstel van besprekingen
acht ér. Van Mook schadelijk
DE GAULLE
geeft zijn opdracht terug
Amerika, het sprookjesland
m
Gerechtshof spreekt
het schuldig uit
Gevolg van commanisti che eischen
69ste JAARGANG No. 23396
o
ZATERDAG 17 NOVEMBER 1945
Bureaux Smedestraat 5. Telefoon Redactie 21544 Telefoon Administratie 21543
Abonnementsprijs 30 cent per week'
Tijdens zijn bezoek aan België werd Winston Churchill benoemd
tot doctor hojioris causa van de Hoogescholen van Brussel en
Leuven. Na de rede van den rector van de Vrije Universiteit te
Brussel, prof. J. Cox. ontving Churchill de bul met de bijbe-
hoorende versierselen (Foto 't Sticht-P.)
Situatie op Java
kalmer
Het weer
BELSEN-PROCES
Kleeren van
gesponnen
glas
Verpakfe
vliegvelden
Vlotte reis van het
Indië-vliegtuig
Begroeting te Batavia
Mr. H. Linthorst Homan
Commissaris van Friesland
Indonesische delegatie
bij de Koningin
Nieuwe Kamerleden
De toestand op Java
Engelands rol in indië
Gevaarlijk liften
in de grensstreek
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Een paar dagen geleden publi
ceerden we een fot» van Ba
tavia. Het was de eerste, die wij
van Java's hoofdstad na de
capitulatie fan de Japanners ont
vingen en wij bekennen het eerlijk,
heb deed ons pijnlijk aan daar op
een door de gloeiende tropenzon
overgoten plein met palmen en
prachtige gebouwen Britsche soldaten
te zien staan, geweer aan den voet,
gereed om bij een weder oplaaien der
onlusten onmiddellijk in ce grijpen.
Een schrijnend gevoel, dat zóó de
bevrijding van Java tot ons moest
komen. Hoe geheel anders hadden
wij hier en waarschijnlijk de meesten
daar op dat schoone, zoo^rtjk geze
gende eiland deze bevrijding gedacht.
Wellicht zijn we te naïef geweest.
Vijf jaar waren wij zelf van alles,
wat er zich op de wereld, vooral ook
op politiek gebied, afspeelde, afge
sloten. Drie en half jaar was ook
Indtë gekluisterd ln één groot Ja-
pansch concentratie-kamp. Is het
wonder, dat Oost en West, kort na
elkander bevrijd van de fascistische
ëyraunie, plotseling tegenover elkaar
stonden, onwetend en niet begrij
pend de gebeurtenissen, die op ons
en op hen losstormden? z ij, de In
donesiërs. waren onkundig van de be
loften, welke onze Koningin reeds
ln December 1942 deed en waarin zij
een opbouw van het Rijk na den
oorlog aankondigde, gebaseerd op
den hechten grondslag van volledig
deelgenootschap. W ij, hier ln Ne
derland, waren voor het meerendeel
onkundig van de nieuwe politieke
ideeën die zich in Amerika vorm
den of reeds hadden gevormd over
de toekomstige verhouding van het
Europeesche Westen tegenover de vol
keren van Zuid-Oost-Azië. Bevreem
dend was deze belangstelling niet,
want de Ver. Staten wisten, dat zij
ln den oorlog tegen Japan het leeu
wendeel zouden moeten dragen.
Uit een onlangs te New York uit
gegeven boekje „Indië in de bran
ding", van de hand van den heer
J. F. Engers, blijkt duidelijk, dat er
in de oorlogsjaren heel wat litera
tuur over het koloniale vraagstuk is
verschenen. Allerlei denkbeelden
kwamen naar voren met als eene
uiterste bepleiting van den terug
keer tot den status quo ante en als
ander uiterste toekenning van on
middellijke onafhankelijkheid aan de
voormalige koloniale gebieden.
Wanneer men dit alles overweegt,
dan begrijpt men beter den achter
grond van de rede van H- M. de Ko
ningin in 1942, maar men begrijpt
ook gemakkelijker, waarom een Soe-
kamo een beroep durfde te doen op
Amerika of op de „United Nations".
Intusschen hebben de jongste re-
geeringsverklaring te Batavia en het
Britsche ingrijpen met de wapenen
te Soerabaja hun uitwerking niet
gemist. Soekamo, die op de verkla
ring van Van Mook reageerde met
een hautain „ik wil niets met het
Koninkrijk te maken hebben" is na
de samenstelling van het naar alle
waarschijnlijkheid gematigde „kabi-
net"-Sjahrir op den achtergrond
gedrongen. Het optreden der Brit
ten te Soerabaja zal hem misschien
geleerd hebben, dat orde en gezag
tóch hersteld zullen worden, zoo
niet goedschiks dan kwaadschiks.
Uit alles blijkt, dat ook de
Britten terecht het gebruik van
geweld slechts als laatste middel
Willen toepassen en dan nog met groo-
te voorzichtigheid om onnoodig
bloedvergieten zooveel mogelijk te
voorkomen. Zij willen een zoodanige
atmosfeer scheppen, dat besprekin
gen gehouden kunnen worden met
gematigde nationalisten, welke een
toenadering mogelijk maken. Het is
echter goed er nog eens op te wijzen,
dat eventueele besprekingen in geen
enkel opzicht een erkenning betee-
kenen van de „Indonesische repu
bliek" of zijn zoogenaamden presi
dent die voor de Nederlandsche re
geering absoluut onaanvaardbaar is,
evenmin als van het „kabinet", ook
al staat een gematigd nationalist
daarvan aan het hoofd
Zonder ons aan eenig voorbarig
optimisme te willen overgeven, heb
ben wij op het oogenblik toch den
indruk, dat het politieke intermezzo,
dat thans tusschen de militaire ope
raties aan den gang is, eenige vrucht
kau opleveren. Een bandjir is over
Java gegaan, en na zijn uitrazen
neemt men de aangerichte verwoes
tingen in oogenschouwZullen zij
eenige bezinning te weeg brengen?
Diep te betreuren is, dat de moei
lijkheden, waarin Nederland momen
teel verkeert, nog worden vergroot
door de houding van sommige leden
van de Engelsche Labour-party. De
woorden van prof. Laskl, voorzitter
van de Labour-party, die, zooals men
heeft kunnen lezen, op een vergade
ring te Londen zelde: „Onze troepen
hebben niet gevochten om Nederland
te bevrijden, opdat het den bankiers
in Amsterdam zou zijn toegestaan
het uitbuiten van het Javaansche
volk voort te zetten," kunnen niet
andere dan onze verontwaardiging
Wekken. Vorige maand ls een S.D.A.P.-
delegatle, bestaande uit de heeren
vorrink, Palar, Stokvis en Goes van
Naters naar Engeland geweest om
besprekingen te voeren met de „eigen
partijgenooten in Engeland, die bo
vendien groote verantwoordelijkheid
dragen ln de regeering." zooais het
letterlijk heette. De heer Stokvis ver
klaarde bij zijn terugkomst, dat de
uitzending een juiste daad was op
een juist moment en dat het resul
taat dat ook heeft bewezen. Hebben
de heeren destijds ook den voorzit
ter der partij. Laski, gesproken? En
Ia dèt dan het resultaat?
Er ls een uitnoodiging aan de orga
nisatie der Vereenigde Volkeren ter
tafel gebracht, de Canadeesche stad
Quebec tot hoofdkwartier te kiezen
BATAVIA, 16 Nov. (ANP/Aneta).
Dr. H. van Mook heeft op een pers
conferentie verklaard: „Naar mijn
meening is de eenig mogelijke op
lossing voor wat op Java gebeurt
gelegen in samenwerking tusschen
Indonesiërs en Nederlanders. Als de
volgende bijeenkomst lang wordt
uitgesteld, zou dit niet alleen on
aangenaam maar ook schadelijk
Verwachting, tot Zondagavond:
Matige, in het Z. W. des lands
vrij krachtige wind tusschen Oost
en Zuid Oost, licht tot half-
bewolkt, droog weer, nog eenige
verdere stijging van temperatuur.
Zon onder 16.46. Maan 16.11-4.30.
Maandag zon op 8.07. Zondag:
zon 8.0516.45. Maan 16,335.58.
Maandag zon op 807.
LÜNEBURG, 18 Nov. (A.P.)
Dertig van de 44 beklaagden te
Auschwitz en Belsen zijn van
daag door het Britsche Militaire
Gerechtshof schuldig verklaard
aan oorlogsmisdaden.
Onder de schuldig verklaarden be
vinden zich de drie voornaamste be
klaagden, de blonde Irma Grese, Jo
seph Kramer, de commandant van het
concentratiekamp Belsen en Doctor
Fritz Klein. Vier van de 14 vrij ge
sproken en waren vrouwen. De von
nissen zullen morgenmiddag worden
voorgelezen, nadat het Hof de gratie
verzoeken zal hebben bestudeerd. De
vrijspraak van 14 beklaagden was de
eenige verrassing die op den climax
van het proces werd geboden. Dc
rechtbank zeide, dat zij gedwongen
was, 14 beklaagden vrij te spreken na
dat zij een onpartijdig overzicht had
gekregen van de hoeveelheid bewijs
materiaal die tegen deze verdachten
bestond.
BRUSSEL, 15 Nov. (A.P.). De
Britsche oorlogsleider Winston Chur
chill heeft in den Belgischen senaat
een rede gehouden, waarin hij den
terugkeer van de welvaart in Europa
en de maatregelen voor de veilig
heid van de wereld de voornaamste
taken noemde.
Churchill werd ln hetaelfde raad
huis ontvangen, waarin zijn voor
vader, de Hertog van Marlborough,
vroeger eens werd verwelkomd.
PARIJS, 16 Nov. (Reuter). Te Parijs is officieel medegedeeld, dat
generaal De Gaulle Vrijdagmiddag zijn pogingen om een regeering
te vormen heeft opgegeven, en dat hij besloten heeft de constitu-
eerende vergadering er van in kennis te stellen, dat hij aftreed als
hoofd van de regeering en zijn mandaat weer ter beschikking stelt.
De Gaulle deelde dit mee in een brief aan den voorzitter van de
constitueerende vergadering, Felix Gouin. De vergadering zal
Maandag bijeenkomen, terwijl de regeering de loopende zaken zal
afhandelen.
Hiet bestuur van de socialistische
partij heeft zich opnieuw uitge
sproken voor een uit de drie par
tijen bestaande regeering, op grond
slag van het programma van den
nationalen verzetsraad. De aanlei
ding van de G;au!le's ontslagname
ligt in den communistischen eisch
om één van de drie belangrijkste po
litieke ministeries te bezetten. De
Gaulle weigerde dit, maar bood
wel de sociale en economische pos
ten aan.
Communistische kringen laten
zich scherp over den toestand
uit. Aan journalisten werd ver
klaard, dat „zij zullen vechten
ter verdediging van de partij,
en zelfs bloed zullen vergieten."
De voorzitter van den nationalen
verzetsraad becritiseerde de Gaulle
eveneens, wiens houding tegenover
de communisten hij onverdedigbaar
noemde en die „het risico met zich
meebrengt, dat diplomatieke krin
gen, en vooral Rusland, zich zeer
zullen verbazen."
De Gaulle zou verklaard hebben
bereid te zijn formatie-pogingen
voort te zetten, indien de „Assein-
blée" dat wenscht.
Senator Harley M.
Kilgore, president
van het sub-comité
voor oorlogsmobili-
satie, heeft verklaard,
dat honderden verba
zingwekkende techni
sche verbeteringen en
nieuwe uitvindingen,
die hun ontstaan aan
den oorlog te danken
hebben, spoedig ter be
schikking van het ge
wone publiek gesteld
zullen worden. Het
werk ln huishoudens
en op boerderijen zal
ten zeerste vereenvou
digd worden, de ge
zondheidstoestanden
der arbeiders zullen
verbeterd worden en da
levenskosten zullen ver
minderen.
Senator Kilgore kwam
met de onthulling voor
den dag, dat niet min
der dan 2300 diverse
technische verbeterin
gen en uitvindingen
tot een perfectie kon
den worden opgevoerd
en dat daardoor een
geheel nieuwe vredes-
industrie kan ontstaan.
In de nieuwe hulzen,
welke gedurende de
eerstvolgend jaren ge
bouwd worden, zal men
reeds van de nieuwste
snufjes kunnen genie
ten: er zal onmiddel
lijke verlichting zijn,
fluoresceerend licht, 'n
electronische thermo
meter bij de deur, de
ruiten zullen van geïso
leerd glas vervaardigd
zijn, eoodat geen warm
te verloren gaat en
waardoor men zeker
/Vijftig percent aan
brandstoffen en dus
ook op de kolenreke-
ning bespaart, terwijl
de kachels, die de hul
zen van warmte voor
zien, betrekkelijk goed
koop zullen zjjn en
zoowel asphalt, olie,
kolen, anthraciet als
gas kunnen verwerken.
Er zullen kleeren ver
vaardigd worden, die
niet kunnen krimpen,
een pak van serge zal
niet glimmend worden,
en in broeken van wel
ke stof dan ook zullen
plooien zijn die er
nimmer uit kunnen
gaan. In hun binnen
zak zullen de mannen
een vulpen dragen, die
voor twee jaren inkt
bevat deze pennen
zijn thans reeds in den
handel. De dames zul
len in kousen rond
wandelen, waarin geen
ladders kunnen komen.
Haar kleeren zullen
van gesponnen glas of
van aluminium kun
nen zijn en zij zullen
bij het strijken een
doek van asbestdraden
gébruiken, zoodat haar
dunne ondergoed niet
kan schroeien.
Ook op landbouw
kundig gebied heeft
men enorme schreden
gedaan. Een maat
schappij in Milwaukee
heeft een machine ge
fabriceerd, die de aar
de vijftien centimeter
omhoog woelt, terwijl
draaiende messen de
aardkluiten kapot snij
den. Door tal van an
dere werkbesparende
machines zullen meer
landbouwers voor fa-
brieksbezigheden vrij
komen.
Op het gebied der
aëronautiek hebben
vier nieuwe types heli-
coptères hun intrede
gedaan. Belangrijk is,
dat vliegtoestellen te
genwoordig kunnen
landen met opgeklap
te vleugels.
En men heeft tegen
woordig ook al „ver
pakte vliegvelden". Al
les wat bij een vlieg-
haven hoort kan ver
pakt en verzonden wor
den, van uitkijktorens
en hangars tot radio-
en electriciteitsinstal-
latles toe. Alleen de
startbanen moeten na
tuurlijk op den bega-
nen grond worden aan
gelegd. (Usis)
BATAVIA, 16 Nov. (A.N.P./Aneta).
Toen het eerste Indië-vliegtuig op
het vliegveld te Batavia neerstreek,
werden passagiers en bemanning be
groet door den heer Warmers, direc
teur van het departement van Ver
keer en Waterstaat. De heer H. Mar
tin beantwoordde de begroetingsredë
en zei o. m., dat de „Skymaster"
twee dagen vertraging in Colombo
heeft gehad, waar men moest wach
ten op de toestemming van de R.A.F.
om over Penang te vliegen. Te Co
lombo moest gezagvoerder Parmen-
tier zes passagiers achterlaten, n.l.
den heer en mevr. Weeder, en de hee
ren Huizinga, Van der Meulen, Vale-
ton en Van der Valk. De terugtocht
zal waarschijnlijk gevlogen worden
Karachi, enz. "De reis is vlot ver-
loopen.
Tot Commissaris der Koningin in
Friesland is benoemd met ingang
van 1 December a.s. mr. H. P. Lint
horst Homan, wiens vader en groot
vader Commissaris der Koningin in
Drente waren en wiens broer, mr.
J. Linthorst Homan, dezelfde func
tie in Groningen bekleedde.
H. M. de Koningin heeft Vrijdag
in gehoor ontvangen een delegatie
uit het hoofdlbestuur van het ver
bond van Indonesische Burgers.
Tot leden van. de Eerste Kamer
zijn benoemd: mr. D. U. Stikker en
N Stufkens, De Bilt.
Tot leden van de Tweede Kamer:
J. B. Vlam, Hengelo (O.) en. mr. C,
A. M. ten Hagen, Nijmegen.
zijn, daar de situatie op Java snel
slechter wordt.
Van mijn kant heb ik alles gedaan,
om het contact te leggen, maar er is
voortdurend van extremistische In
donesische zijde druk geoefend om
dergelijke besprekingen te voorkomen.
Het uitstel van de bijeenkomst van
Donderdagavond is te wijten aan het
feit, dat niet alle leden van Sjahrir's
nieuwe nationalistische groepeering
te Batavia aanwezig waren. Ik hoop
nog steeds, dat de bijeenkomst bin
nen enkele dagen zal kunnen worden
gehouden, aangezien er een dringen
de noodzaak toe bestaat."
In antwoord op vragen zei' Van
Mook, dat de a.s. bespreking de re
publikeinen er van in kennis zou
stellen, hoever de Nederlanders be
reid waren te gaan, maar hij wilde
verder geen mededeelingen over deza
kwestie doen
Hij verklaarde voorts met betrek
king tot den economischen toe
stand, dat er voor hongersnood ge
vreesd moet worden. Zijn regeering
zou echter zeker geen voedsel en
medische voorraden voor de Indo
nesiërs achterhouden als middel
om haar voorwaarden te bekrachti
gen.
BATAVIA, 17 Nov. (Reuter.) Be
richten uit het geallieerde hoofd
kwartier op Java zeggen, dat de
situatie op het eiland over het al
gemeen kalmer te noemen is. De
geallieerde troepen te Soerabaja
gaan door met het uitbreiden van
hun posities en vegen de door de
extremisten bezette deelen der stad
schoon, waarbij ztf lichten tegen
stand ondervinden van vrijschut
ters en mortiervuur.
Men neemt in Batavia, volgens
A.P., aan, dat de Britsche diplomatie
zich er op ingesteld heeft, een tij
delijke regeling in Indië te treffen,
omdat zij zich bewust is, dat de een
of andere buitenlandsche mogend
heid ten slotte een oplossing zal
moeten vinden voor de gecompliceer
de puzzle van indië's politieke si
tuatie. Britsche diplomaten stellen
siich echter voor, dat dit op deti
duur zal moeten geschieden door
een regionale commissie van Ameri
kanen, Engelschen, Australiërs en
Nieuw-Zeelanders, die óf als scheids-
ïechters, öf als gevolmachtigde trus
tees' zullen optreden.
Het voornaamste doel van Enge
land is: geregelde informeele be
sprekingen tusschen Indonesiërs
en Nederlanders te arrangeeren on
der Engelsch voorzitterschap, ln de
hoop, dat de kwestie min of meer
als een familie-aangelegenheid zal
kunnen worden afgehandeld.
Op het oogenblik z.tjn de Ver
eenigde Naties onherroepelijk ver
plicht de souvereiniteit van Neder
land te erkennen en doen zij alles,
wat in hun vermogen is, aldus A.P.,
om het Nederlandsche gezag te her
stellen. Het sterke nationale gevoel
van de Indonesiërs kan echter niet
zoo maar worden genegeerd door do
Angelsaksische landen, die het At
lantic Charter hebben onderteekead
en die een leer van zelfbeschikking
prediken.
MELBOURNE. 16 Nov. (A.N.P.-
Aneta). Minister-president Chifley
heeft naar aanleiding van kortegoif-
uitaendingen onder auspiciën van
het Australische departement van
Voorlichting, waarin critlek werd
uitgeoefend op de Britsche en Ame-
rikaansche regeeringen inzake haar
politiek ten opzichte van Indië. ver
klaard, dat hij niets' van deze uit
zendingen af wist en dat zij niet do
politiek der regeering vertegenwoor
digden.
Het rustige West-Brabantsche
dorpje Ossendrecht werd dezer
dagen wreed verstoord door ge
weerschoten, een gillende juf
frouw, die uit een snel wegrij den
den militairen vrachtwagen
sprong, en een per motorrijwiel
ingezette jacht van de soldaten
van de grenswacht.
Het betrof een militairen vrachtwa
gen, waarvan de chauffeur, behalve
een .liftende" dame en twee heeren,
nog een vrachtje vervoerde, dat niet
bestemd was voor de oogen van een
controleerenden grenswachter. Da
chauffeur ondernam tot tweemaal toe
een ontvluchtingspoging, waarbij da
grenswachters hun geweren leegscho
ten. De liftende dame kreeg het al
te benauwd en sprong met liaar ba
gage uit den smokkel wagen. Wonder
boven wonder 'liep dit zonder onge
lukken af. Het is dus soms gevaarlijk
liften in de grensstreek. De wagen en
chauffeur zijn te Roosendaal aange-
houden.
