Razzia in het paradijs
der onderduikers
Ruim2500polderbewoners vielen
in handen der Duitschers
VAN GENECHTEN
vonnist zichzelf
KERKEN VRAGEN OM SNEL RECHT
Minister S. L. Mansholt over
actueele problemen
Verzet in den
N.O.-polder
Rampzalig einde van
verknoeid leven
Vrijlating verzocht van onschuldigen
en de „lichte gevallen"
Achterstand moet omgezet worden
in voorsprong
VRIJDAG 14 DECEMBER 1945
PAGINA 3
Bisschopswijding mgr.
Jos. Baeten
Minister Vos
brug
de
in
Heropvoeding in kampen
onmogelijk
Doodstraf geëischt tegen
28-jarig meisje
Tegen Von Bönninghausen
2 jaar geëischt
Kind in bakkersoven
geworpen
Waar ergens hier te lande was tijdens de Duitsche terreur en
onderdrukking grooter vrijheid dan in den Noord-Oostpolder!
Niet voor niets werd dit pas gewonnen nieuw stuk Nederland,
waar duizenden studenten, krijgsgevangenen en andere landgenooten
een heenkomen zochten, „N(ederlands) O(nderduikers) P(aradijs)"
genoemd. Voor weer anderen was de N.O.P. niet veel meer dan een
passantenhuis, waar duizenden een ^usweis kwamen halen om daar
mede zoo spoedig mogelijk te verdwijnen.
het ijskoude water twee tot drie
etmalen schuil gehouden. Door
En toch was het een gevaarlijk
oord. Boven den N.O.-polder wier
pen piloten van de R. A. F. contai
ners met wapenen af; in het nieu
we stukje Nederland ontwikkelde
zich een zeer belangrijke verzets
actie en daar werden geheyne ben-
zine-opslagplaatsen ingericht; van
hieruit ook werden tallooze over
vallen op distributiekantoren in het
oude land voorbereid en uitgevoerd.
Zóó leefden eenige jaren achter
een meer dan 7000 bewoners van
het nieuwe land in betrekkelijke
rust. Het gevoel van veiligheid deed
eohter bij sommigen de voorzichtig
heid zóózeer uit het oog verliezen,
dat de grenzen van roekeloosheid
werden overschreden. „De N. O. P.
Wordt nog eens een fuik!" had v. d.
Vegte, secr.-generaal van de N. S.
B„ eens in een openhartige bui
gezegd.
Op Maandag 7 Augustus 1944
beleefde de N. O. P. de eerste raz
zia. Onder hevige schietpartijen
werden ongeveer 120 jongens opge
pakt en z.g. voor „herstelwerk
zaamheden" naar het Zuiden ver
voerd; achteraf is gebleken, dat
vele jongens tijdens het transport
ontkwamen.
Op 9 Augustus volgde een nieuwe
overval van Duitscre mariniers I
pikt en z.g. voor „herstelwerk -
Vollenhove. Met dit alles was dui
delijk. geworden, dat de polder
niet langer een vrijgevochten gebied
was. De razzia's, massa-arrestaties,
deportaties en terechtstellingen op
het oude land lieten ook de bevol
king van den N.O.-polder niet on
beroerd. De dolle Dinsdag bracht
een nieuwe massale vlucht uit het
poldergebied. Maar de oogst moest
worden binnengehaald en er wa
ren practisch geen menschen in
den polder achtergebleven. Het
drong ook tot de Duitschers door,
dat het met den oogst volkomen
mis zou loopen. Vandaar dat de
Beauftragte te Zwolle aan de di
rectie van den N.O.-polder de toe
zegging deed, dat razzia's achter
wege zouden blijven. Geleidelijk
keerden daarop weer wat menschen
£n den polder terug, vooral omdat
overal buiten den polder de razzia's
elkaar snel opvolgden. Na eenige
weken waren dan ook weer meer
dan 3000 arbeiders terug.
Op 15 November wierp pen En-
gelsche machine 6 containers met
Wapens af. Iets bijzonders was dit
niet, want minstens 70 van die
metalen gevaarten waren boven
dén polder afgeworpen. Op 16 No
vember was de droppingploeg nog
bezig met het bergen van de wa
pens, toen om 8 uur des avonds by
Ramspol een boot met 200 SS-ers
werd gesignaleerd, opstoomend naar
Blokzijl. Het was te laat om over
al nog tijdig veiligheidsmaatregelen
te treffen en niemand vermoedde,
dat deze SS-mannen slechts een
fractie waren van het aantal, dat
den volgenden dag den polderzou
overstroomen. Des nachts om 3 uur
raasden de eerste motoren door
Vollenhove. De Duitschers hielden
rekening met de mogelijkheid van
ernstige gevechtshandelingen en
wel 4000 welbewapende Duitsche en
Nederlandsche SS-mannen waren
opgetrokken.
By het aanbreken van den 17en
'November waren alle toegangen tot
den polder volkomen afgesloten en
dö troepenmassa's trokken den
polder in. De grootste aller razzia's
was begonnen.
De vangst was niet gering! On
geveer 2500 polderbewoners wer
den op twee centrale punten bij
eengebracht, nj. in Vollenhove
en Luttelgeest. Toch had een vrij
groot contingent kans gezien te
°ntkomen. Zij waren als water
hoentjes in het riet gedoken,
hadden zich tot hun middel in
een toeval vonden de moffen een
partij wapens en door verraad
werd een tweede party ontdekt.
Onmiddellijk werd door de di
rectie alles in het werk gesteld, cm
zoo niet alle, althans een deel der
ingeslotenen vrij te krijgen. De
Duitschers wilden téh hoogste 400
onmisbare personen vrij laten.
Hoewel de directie het hierbij niet
liet zitten, was dit toch het eerste
resultaat en de eerste groep van
1500 gevangenen werd uit Vollen
hoven naar Meppel overgebracht.
Op Zondag 19 November ver
scheen Rauter met zijn staf in Vol
lenhove. Hij begon met de directie
er voor verantwoordelijk te stellen
dat er zich wapendepots in den
polder bevonden. „Die Direktion
soil erschossen werden!"
Na het „onderhoud" met Rauter
spande de directeur met eenige
zijner medewerkers opnieuw alle
krachten in om nog meer gedeti
neerden vrij te maken. Het werd
een mensohensmokkelarij op groote
schaal.
Tijdens 't transport naar Meppel
wisten tientallen gevangenen te
ontsnapten. In Meppel was de di
rectrice van het noodziekenhuis
zeer actief. Zij zag kaïy, vijftig
gedetineerden naar haar ziekenhuis
over te brengen en die later in vrij
heid te stellen. Bovendien werden
22 gevangenen achtergehouden en
ook die ontsnapten. Van de tweede
zending kwamen er 85 in het zie
kenhuis terecht. Ditmaal werden
echter groote moeilijkheden in den
weg gelegd. De Duitbchors hadden
de werkwijze doorzien en schakel
den een Duitschen dokter in. 35
van de opgenomen „patiënten"
werden goedgekeurd, de rest ver
dween zoodra de'kust veilig was.
Het eindresultaat was, dat uit
eindelijk 1300 gedetineerden wer
den weggevoerd, maar er kwa
men slechts ongeveer 1000 in
Duitschland aan.
Hun lotgevallen zyn verschillend
geweest. Door den snellen op-
marsch van de geallieerden raakten
vlen in krijgsgevangenschap; een
aantal Werd terstond vrijgelaten,
anderen werden in kampen onder
gebracht.
De verzetsbeweging van den
N.OJ?., die zich verantwoordelijk
voelt voor deze menschen, stelt
met eenige andere instanties alles
voor terugkeer in het werk. In
Beieren moeten nog polderbewonens
in krijgsgevangenkampen vertoe
ven en vermoedelijk ook nog ln
andere deelen van Duitschland.
Een aantal poldermenschen, die
ln Namen (59) en in Vilvoorde (8V
gevangen zaten, zijn naar hun
haardsteden teruggekeerd. Naar de
ontbrekenden wordt naarstig ge
zocht.
Aan de R. K. Hoogeschool te Til
burg promoveerde tot doctor in de
economische wetenschappen de heer
Th. H. Mulders uit Den Haag, op
proefschrift: Verkeerswegen en geo
grafische arbeidsverdeeling.
De datum van de Bisschopswij
ding van Mgr. Jos. Baeten is vast
gesteld op 27 December a.s„ het
feest van St. Jan. De wijding zal
in de Kathedrale Kerk te Breda
worden verricht door Z. H. Exc.
Mgr. P. Hopmans met assistentie
van de Bisschoppen van Roermond
en Haarlem.
„OP
Hedenavond om 21 uur zal de mi
nister van Handel en Nijverheid, ir.
H. Vos, over de zenders Hilversum 1
en 2 in de causerie „Op de Brug"
spreken over .,De organisatie van het
bedrijfsleven."
Aan de R.K. Universiteit te Nijme
gen slaagden voor liet doctoraal exa
men in de theologie pater M. Kor-
vers, C.S.M. uit Nijmegen. Voor can-
didaat rechten M. Lau uit Schoorl
en P. Pech uit Tegelen.
Duitschland heeft honger, zooals den
vorigen winter Nederland honger
had. Nochtans, van een ellende,
zooals die in onze groote steden
heerschte, is geen sprake. De bezet-,
tingsautoriteiten hebben voor de Ber-
lijners aardappelen uit Brunswijk
laten komen, die bij gebrek aan
winkels op straat worden verkocht.
Wij moesten het met suikerbieten
doen. En dan nog héél blij zijn
(Foto Anefo P.)
(Van onzèn Haagschen redacteur).
Enkele minuten over half acht,
Donderdagmorgen, vond een der
bewakers in de cellenbarak der
Seheveningsche strafgevangenis, die
de verblijven der gevangenen veel
vuldig inspecteert, het lijk van
prof. mr. R. van Genechten in
diens cel. Hij had zich door op
hanging van het leven beroofd. Op
deze schrikkelijke wijze bracht de
voormalige Procureur-Generaal bij
het Vredes-Gerechtshof en bij het
Haagsche Hof het doodvonnis, dat
enkele weken geleden over hem
werd geveld, zelf ten uitvoer.
Overwogen plan
In den doolhof van gangen met
hun tallooze deuren, waarachter tij
dens de bezetting zooveel voortref
felijke Nederlanders maanden en
jaren hebben geleefd en waar nu
N.S.B.-ers en collaborateurs opgeslo
ten zijn, wordt een nauwgezette be
waking uitgeoefend. Veel tijd was
Van Genechten dan ook niet gelaten
om zijn onzalig plan uit te voeren.
Een half uur slechts. De dertig mi
nuten. die er lagen tusschen het
oogenblik dat hem, zooals gebrui
kelijk, een kom melk werd aange
reikt en de inspectie. Maar hij had
zijn plan van te voren overwogen en
voorbereid. En hij h«d slechts wei
nig tijd noodig. Voordat hij zijn
onderbroek met de wasch meegaf
scheurde hij den buikband eraf. Met
grove steken stopwol de gevan
genen moeten hun eigen sokken
stoppen en beschikken dus over
eenig naaigerei maakte hij daar
van een geïmproviseerd koord, dat
stevig genoeg bleek te zijn. Hij be
hoefde Donderdagmorgen nog slechts
dit koord te bevestigen aan de buis
van de centrale verwarming, die aan
de bovenzijde langs den lagen celwand
Op een persconferentie te Den
Haag met vertegenwoordigers van
de R.K. Kerk en andere Christe
lijke Kerkgenootschappen heeft ds.
Gravemeijer een uiteenzetting ge
geven over de houding van het In
terkerkelijk Overleg ten opzichte
van de politieke gevangenen.
Na de houding der Kerken gedu
rende den bezettingstijd geschetst
te hebben, bracht hij de kansel-
boodschap in herinnering, die kort
na de bevrijding in alle Nederland
sche kerken werd voorgelezen en
waarin werd gewaarschuwd tegen
haat- en wraakgevoelens jegens
hen, die in de bezettingsjaren in
hun vaderlandsche plichten waren
tekortgeschoten. 28 October jl.
werd wederom in de kerken voor
lezing gedaan van een kanselbood-
schap, waarin eveneens aan een
ieder het recht werd ontzegd, ten
aanzien van politieke delinquen
ten, na de berechting door de
aangewezen instantie nog recht
naar eigen inzicht toe te passen.
Thans dringen de Kerken aan
op spoedige berechting van de
werkelijke schuldigen, doch op
vrijlating van de onschuldigen.
Ook de zgn. „lichte gevallen" die
nen zoo spoedig mogelijk in vrij
heid te worden gesteld, althans
uit de kampsfeer te worden ge
haald. De Kerken zijn de meening
toegedaan, dat heropvoeding in
de kampen onmogelijk is, daar
dit niet massaal dient te geschie
den, doch individueel.
Voorts spreken zy als haar mee
rling uit, dat degenen die onrecht
matig geleden hebben door. hun in-
terneerlng en in moeilijkheden zijn
gekomen door b.v. overijlde inbe
slagneming van hun bezittingen
met alle gevolgen daaraan verbon
den, als oorlogsslachtoffers dienen
te worden behandeld.
Ofschoon de Kerken reeds tijdens
den oorlog bezwaren hebben geuit
tegen den opzet van de tribunalen-
regeling, zijn zij van meening dat
deze, nu zij er eenmaal zijn, ook
zoo snel mogelijk moeten werken,
opdat het gevoel van rechteloos
heid plaats maakt voor de weten
schap, dat er inderdaad recht wordt
gedaan.
Uitvoerig besprak ds. Gravemeijer
vervolgens de houding ten opzichte
van de zgn. „N.S.B.-kinderen". Deze
kinderen zyn vaak ondergebracht
in tehuizen, waar het hun aan alles
.ontbreekt en wel het meest
aan een liefdevolle omgeving. Men
'kan deze kinderen nu eenmaal niet
verantwoordelijk stellen voor het
geen hun ouders hebben misdreven.
De Kerken zullen haar medewerking
niet kunnen verleenen aan een der
gelijke opvoeding, die ,,staatskinde
ren" tengevolge zou hebben.
Gelijk de Kerken in den oorlog
protesteerden tegen onrecht van
den bezetter, zoo zullen zy thans
met kracht haar stem verheffen
tegen onrecht in het bevrijde Ne
derland. De Kerken zullen niet
schromen dit onrecht op de scherp
ste wijze aan de kaak te stellen.
loopt en op het krukje te klimmen,
dat tot den soberen inventaris be
hoort. Tien minuten later reeds kwam
de bewaker. Hét lichaam van Van Ge
nechten was nog warm. De zelf
moord kon nauwelijks tien minuten
tevoren gepleegd zijn, meende da
gevangenisarts, die onmiddellijk ge
waarschuwd was. Van Genech en
had niet in het minst laten blijken,
dat hij met zelfmoordplannen rond
liep. Hij behoorde tot de rustige,
onopvallende gevangenen. En nog de
vorige week had hij den comman
dant gezegd, dat hij zich stipt aan
de regels zou houden. Dat was wel
zijn plicht, meende hij. Hij was bij
den commandant gebracht, omdat
hij bij het luchten gebaren zou heb
ben gemaakt om zijn medegevange
nen ergens opmerkzaam op te ma
ken, doch hij had slechts, naar hij
zeide. zijn handen gewreven, omdat
het frisch was buiten dien morgen.
Brieven
In de cel lagen eenige brieven,
die Van Genechten ten afscheid
geschreven had, vermoedelijk den
avond te voren. Een ervan was ge
richt aan zijn verdediger, een twee
de aan den Procureur-Fiscaal van
het Bijzonder Gerechtshof, o.m. de
mededeeling bevattend, dat hij zyn
cassatie-beroep introk.
Een juridische nauwkeurigheid,
die zonderling en opvallend mag
heeten. zelfs al Is het dan waar
dat Van Genechten hoogleeraar was
ln het strafrecht. Dat hij daaraan
dacht, aan dit detail, terwijl zijn
plan al vast stond en hij waarschijn
lijk het moment van zijn dood al
bepaald had. Een plan, dat de meest
ingenieuze bewaking hem niet heeft
kunnen beletten ten uitvoer te
brengen. Hij had zich immers des
noods ln twee minuten tijds aan den
deurknop kunnen ophangen. De
brieven bevatten voorts een beken
tenis van'zijn feilen in de oorlogsjaren
Na twee maanden
Zou hij tot deze erkenning gekomen
zijn in de eenzaamheid van zijn cel
Woensdag 3 October, toen zijn zaak
diende voor het Bijzonder Gerechts
hof, had hij nog formeel onderscheid
willen maken tusschen nationaal -
socialisme met den nadruk op volk
en nationaal-socialisme met den na
druk op ras en ontkende, zich te
hebben schuldig gemaakt aan het
geen hem was tenlaste gelegd. Maar
sindsdien zijn meer dan twee maan
den verloopen. Die twee maanden
verbleef hij in een cel, alleen, met
de wetenschap, dat het doodvonnis
over hem was uitgesproken, dat hij
voor de tweede maal in zijn leven
ter dood was veroordeeld. Hij had
het executiepeleton niet willen af
wachten, schreef hij.
Goebbels nam vergif ln, Himmler
nam vergif in. Een lange reeks van
zelfmoorden onder leidende Duitsche
nazi's werd vrijwel gelijk met de al-
geheele capitulatie bekend. Tojo
poogde zichzelf van het leven te
berooven en in ons land: na Rost
van Tonningen, die door een doo-
delijken sprong een einde aan zijn
leven maakte, thans Robert van
Genechten, die zich ophing, vijftig
jaar oud, ,,een man met een groot
verstand en een geweldigen werklust",
zooals de- procureur-fiscaal nog on
langs zeide. Het rampzalige einde
van* verknoeide levens.
Voor het bijzonder gerechtshof
te Utrecht heeft terecht gestaan
de 28-jarige H. v. d. Poel uit
Utrecht, dochter van 'n uit 11 kin
deren bestaand z.g. illegaal gezin.
Zij werd echter de oorzaak van da
arrestatie van haar vader en broer
en op bijzonder geraffineerde wijza
heeft zij later nog 4 andere slacht
offers in handen der Duitschers
gespeeld. Eén hiervan heeft 2 jaar
in een concentratiekamp in
Duitschland doorgebracht, terwijl
een ander in Daohau den dood
vond. De procureur-fiscaal eischta
de doodstraf.
Een der voormalige N.S.B.-burge
meesters van Hilversum, Jhr. E. J. B.
M. von Bönninghausen, heeft terecht
moeten staan voor de Almelosche
rechtbank wegens oging tot het on
recht matig toeëigenen van een erfenis.
Er werd twee jaar tegen hem geëischt.
De Rotterdamsche politie heeft
een afschuwelijk misdrijf opgehel
derd, dat in 1942 op den lin-
ker-Maasoever is gepleegd. Door
bemiddeling van het echtpaar
V. is het pasgeboren kind van
het echtpaar P. in een gloeien-
den bakkersoven geworpen. Naar
V. verklaart, is hij gezwicht voor de
dreigementen van zijn vrouw, die
veel omgang met Duitschers had,
dat, als hij het kind niet doodde,
zij hem bij den Sicherheitsdienst
zou aangeven. De ontaarde oudera
zijn later gescheiden en de tweede
vrouw van P. heeft het misdrijf
aan het licht gebracht.
Zoowel het echtpaar P. als Het
echtpaar V. is naar het hiuis van
bewaring overgebracht.
Minister S. L. Mansholt heeft
voor de Wieringermeerboeren, die
hij gelukwenschte met de
drooglegging van den polder,
gesproken over actueele pro
blemen.
Nederland, aldus de minister, be
hoort naast Rusland wel tot de meest
zwaar getroffen gebieden van Euro
pa, hetgeen ook uit cijfers van het
aantal dooden blijkt. Het meest valt
thans op, dat de bodem in 1945 tó
taal uitgeput bleek, terwijl tot 1944
nog bevredigende oogsten konden
worden binnengehaald, hetgeen spr.
aan de hand van cijfers aantoonde.
De kostprijs der producten zal een
voornamen factor vormen nu ons
land zich in vyf jaar niet heeft kun
nen meten met de overige landen
op de wereldmarkt. Landbouw en
veeteelt zijn. in Amerika en Enge
land zeer vooruitgegaan. Voor onze
melkvetten zullen andere wegen
moeten worden gevonden, daar wij
met onze boter niet langer kunnen
concurreeren.
De boterprijs bedraagt op de we
reldmarkt f 2.51 tegen een prijs van
2 4.in ons land. Een oplossing zou
kunnen worden gevonden in de pro
ductie van kaas, melkpoeder en ge
condenseerde melk.
Spr. wees op den vooruitgang van
het mechanisch melken in Engeland.
Onze regeering maakt thans op kor
ten termijn een studie van het mecha
nisch melken, om dit wegens het
tekort aan arbeidskrachten ook hier
ingang te doen vinden. Voor den
tuinbouw zal het van groot belang zijn,
dat Duitschland. dat voor het nazi
regiem een groote afnemer was, niet
economisch te gronde gaat. De bin-
nenlandsche behoefte aan groenten,
blijkt inmiddels tot het dubbele to
zijn gestegen. Wij eten meer groenten.
De regeering ontwerpt thans een.
koelketting, d.w.z. de plaatsing van
een duizendtal koelhuizen, die ook
voor den groenten- en vischexport,
eventueel later ook voor den vleesch-
export, van groote beteekenis zullen
blijken te zijn.
Op de vraag wat ons te doen
staat, antwoordde minister Mans
holt: ,,Niet te veel kanl&ren, maai
doen." Er zal hard moeten worden
gewerkt en onder sobere omstam
digheden, om den achterstand weel
ln te halen en om te zetten in
een voorsprong.
