Werknemers en werkgevers
in bedrijfschappen
OORLOGSJAREN
SOMBERE MILLIOENENNOTA
Het beheer te
Londen
n
Tekort van 11 milliard
r
Voor-ontwerp zal binnenkort
worden gepubliceerd
VRIJDAG 14 DECEMBER 1945
PAGINA 4
TEEKEN DES TIJDS
Ernst en geen spel. De leerlingen van het K.L-M.-internaat te Soes-
terberg moeten, ter verkrijging van de noodige theoretische kennis
der aviatiek, zelf hun vliegtuigmodellen bouwen, die dan met een
echten motor worden uitgerust (Foto Anefo-P)
Regeering lokt
discussie uit
WAT BIEDT DE RADIO
ZATERDAG?
Mil liardencijfers
Kerst- en Nieuwjaars
gratificaties
T elef oongesprekken
met Suriname
Scheepvaartberichten
Ds indiening van de in de Troon
rede aangekondigde Millioemen-
nota heeft ditmaal een buiten
gewone beteekenis. Zij dient
ter inleiding van een ontwerpbegroo-
tlng welke binnenkort zial worden in-
f'aiend, doch alleen ter informatie.
ij afzonderlijk wetsvoorstel zal de
noodige machtiging worden ver
kocht deze begrooting, tezamen met
die voor het eerste halfjaar van
1945 en vroegere dienstjaren, bene
vens nog suppletoire begrootingen
Voor het loopende jaar ter verkrij
ging der benoodigde middelen, bij
decreet af te kondigen. De nor
male en grondwettelijke behandeling
Wordt niet mogelijk geacht. De ach
terstand bij de administratie is ge
weldig en op vele punten bestaat
nog groote onzekerheid. Doch wij
Weten dat de rekening wordt gepre
senteerd van een geheel, waarin uit
eindelijk ook de lasten van een vijf-
Jarigen oorlog zullen worden ver-
Werkt. De taak is voor den minister
éven moeilijk als ondankbaar, want
de enorme cijfers, welke langzamer
hand worden onthuld,- geven tegelij
kertijd een initiaal besef van een
fiiepe nationale verarming. Deze zal
C-p onze schouders een verplichting
tot contributie leggen, waarvan de
voorlöppige bekendmaking in onder
deden, zij het nog in min of meer
vage bewoordingen, een pijnlijke
voorproef is van wat allen belasting
plichtigen te wachten staat. Het Is
ook een bevestiging van wat wij in
menig opzicht dooi- de hier en daar
reeds geopperde oplossingen gevreesd
hadden.
De toelichting begint al met het
Bchrikbeeld van speciale heffingen.
Deae zullen van drieërlei aard zijn:
I>e eerste is de vermegensaanwasbe-
lasting welke zal worden verwezen-
J£kt door een heffing ineens. De
Voorbereiding daarvan is ter hand
Ï;enomen, zij is in ontwerp gereed en
n studie bij de belastingadviescom
missie. De opbrengst ervan zal wor
den aangewend tot dekking der
uitgaven wegens geleden oorlogs
schade en vermindering der staats
schuld. De tweede heffing zal worden
genoemd een winstgerechtigde beias-
tinals voorheffing op de inkom
stenbelasting. Deze aai in de plaats
komen voor de vennootschapsbelas
ting en de vermogensbelasting op
lichamen. Door de afschaffing dezer
belastingvormen tracht men minder
drukkende overwinstbelasting te be
reiken. Het beoogde doel, de bevor
dering van ondernemingsgeest en het
Vestigen van nieuwe (buitenland,
sche?) ondernemingen in Nederland,
zal. hoopt de Minister, uiteindelijk
een stijging van het .nationale inko
men en dus ook van de belastingop
brengsten teweegbrengen. Ook de
derde heffing, de invoering van een
Weeldebelasting, (naast een uitbrei
ding-van de successie- en schenkings
rechten) wordt gecompenseerd door
ten herziening Van de algemeens
omzetbelasting. Deze laatste aal zelfs
gepaard gaan met een vermindering
of in sommige gevallen zelfs met
een vrijstelling op noodzakelijke le
vensbehoeften. Hier is dus een dui
delijke tegemoetkoming waar te ne
men aan „kleine beurzen" en een
evenredige verzwaring der lasten ten
koste van groote fortuinen en in
komens.
Evenals in Frankrijk zal het
streven er op gericht zijn de
uitgaven, voortvloeiend uit den
gewonen dienst der begrooting,
te dekken uit belastingen, terwijl de
Uitgaven van den buitengewonen
dienst zullen worden bestreden met
.besparingen in bet binnenland en
leeningen in het buitenland.
Een aangenamen indruk maakt de
Verklaring, dat met inspanning van
alle krachten zal worden gepoogd
het begrootingstekort binnen ver
antwoorde grenzen terug te brengen.
Wij constateeren nog, dat het begroo
tingstekort op het oogenbiik een In-
flatlonistische werking tot gevolg
heeft. Doch deze wordt in belang
rijke mate opgeheven door een defla-
tionistische tegenstrooming. Deze
Vloeit volgens den minister voort uit
den verkoop tegen nractisch contante
betaling van in het buitenland op ere
miet gekochte goederen. Men mag
daarbij echter niet uit het oog ver
liezen, dat de aflossing van deze gel
den de lasten op langen termijn
Verschuift,
De „Nota" omvat ditmaal. in te
genstelling met het gebruikelijke
systeem van vroeger, drie deelen:
ten eerste een uiteenzetting van de
jaren 1940 tot en met 1944 wat be
treft het geldelijk beheer zoowel
Jn Nederland als In Londen; ten
tweede een schets van den desolaten
financieelen toestand aan het einde
Van het eerste halfjaar van 1945 en
de kasbegrooting voor het tweede
halfjaar van 1945; ten derde de nor
male autorisatiebegrooting van uit
gaven en inkomsten voor het tweede
halfjaar 1945.
Voor Nederland zijn alleen over
1940 definitieve rekeningcljfers be
kend; voor de andere jaren zijn de
cijfers slechts voorloopig, of geraamd.
Het totaal dezer problematieke cij
fers bedraagt een tekort van 8342
inillloen. Wat betreft het financieele
beheer te Londen zijn onbegrijpelij
kerwijze alleen begrootingscijfers be
schikbaar, welke een totaal tekort
tan circa 98 miHioen aanwijzen. Deze
èljfers geven dan voor Londen en
Nederland tezamen voor den gewo
nen en kapltaaldienst een totaal
Als een teeken des tijds ko
men ln het nieuwe telefoonboek
van de stad New York voor 1946
reeds f9 „autemaitsche" firma's
voer, varieerende van „Atomic
Lighter CoTp." tot „Atomic
Sportswear".
tekort van circa 11 milliard gulden.
Later zal hierover een witboek aan
de Staten-Generaal worden over
handigd
Rekening houdend met de cijfers
van Londen bedraagt de totale vlot
tende schuld „ruwweg" T/2 milliard
gulden, hetgeen het negenvoud van
ongeveer ultimo 1939 beteekent.
Daarnaast was de geconsolideerde
staatsschuld, welke ultimo 1939 on
geveer 3 milliard bedroeg, op 30 Juni
1945 tot bijna 6 milliard opgeloopen.
Rekening houdend met de 1V2 mil
liard gulden schuld, ingeschreven
in het Grootboek van den Weder
opbouw, is dus de totale zichtbare
staatsschuld ongeveer 15 milliard.
Daarnaast bestaat nog de onzichtbare
staatsschuld, bestaande uit de gele
den oorlogsschade, welke nog niet
is ingeschreven in het Grootboek,
uitstaande crediteurenposten, vorde
ringen van de Nederlandsche Bank
op Duitschland en andere posten.
De kasbegrooting op 30 Juni '45 blijkt
uit de kasbegrooting voor het tweede
halfjaar 1945. Hierop worden ont
vangsten van 3038 mlllioen voor
zien tegen uitgaven van 2994 mil-
lioen. Deze cijfers zijn, zegt de Nota,
zeer „ruw." De ontvangsten vloeien
voornamelijk voort uit belastingen
f 114T millioen, toeneming van
saldi van spaarders bij Rijkspost
spaarbank en rekeninghouders bij den
postchèque- en girodienst a f 700
millioen en opbrengst van buiten-
landsche leeningen a 600 millioen.
Voor de voorziene belastingen zijn
reeds zekerheidstellingen aanwezig,
welke de begrootingscijfers met 200
millioen overschrijden. De I 600 mil
lioen uit buitenlandsche leeningen
is verkregen door aan te nemen, dat
nog beschikbare dispositieruimte zou
worden verbruikt en daarenboven
nog een bedrag van circa 330 mil
lioen aan buitenlandsche credieten
zou worden opgenomen.
De autorisatiebegrooting voor
het tweede halfjaar van 1945
toont voor den gewonen
dienst een totaal aan uitga
ven van 1142 millioen, van ontvang
sten van 549 millioen, dus een te
kort van 593 millioen, voor den
buitengewonen dienst respectieve
lijk 1309, 90 en 1219 millioen. De
geheele dienst toont dus een totaal
aan uitgaven van circa f 2451 mil
lioen, terwijl de ontvangsten 639
millioen bedragen, zoodat het totaal
tekort der begrooting met f 1812
millioen de twee milliard nabij
komt. Dit tekort zai op de eerder
omschreven wijzen moeten worden
gedekt.
De regeering wenscht een actieve
financieele politiek te voeren ten
einde den wederopbouw van een
zoo zwaar getroffen land binnen
de technisch daaraan gestelde gren
zen zooveel mogelijk te stimuleeren.
Het is een pijnlijke waarheid, doch
een onoverkomelijke noodzaak, dat
de belastingplichtigen op de eerste
plaats het offer brengen om daar
toe de fiscale politiek der regeering
dienstbaar te maken. De belasting
plichtigen moeten er dan van hun
kant op kunnen rekenen, dat de
regeering haar woord getrouw zal
blijven om zich de opvoering van
het nationaal Inkomen voor oogen
te stellen. De bedoeling' is uit deze
bron een belangrijk deel te reser
veeren ter aanvulling van de nog te
bestrijden budgetaire tekorten. Het
is te hopen, dat de budgetaire sa
neering op die wijze, ondanks de
steeds toenemende Inmengingen
van den Staat in het bedrijfsle
ven, daadwerkelijk bereikbaar zal
zijn, en dat de daarna te voorschijn
komende overschotten weder ter
beschikking zullen kunnen komen
voor besparingen ten gunste van de
ondernemers, waaraan dit resultaat
te danken zal zijn geweest.
Zooals gisteren in de regeerings-
nota werd aangekondigd zal bin
nenkort een voor-ontwerp van wet
op de bedrijfschappen met bijbe-
hoorende memorie aan het bedrijfs
leven en andere belanghebbenden
om advies gezonden worden.
Daar over de publiekrechtelijke
organisatie van het bedrijfsleven
reeds veelvuldig is geschreven,
heeft de regeering het bij de voor
bereiding van dit ontwerp niet
noodzakelijk geacht, in den vorm
van een commissie of anderszins
voorafgaand advies in te winnen
bij deskundigen en vertegenwoordi
gers van ce verschillende maat
schappelijke groepen.
Door bekendmaking van het voor
ontwerp wil de regeering deze dis
cussie uitlokken.
Bij algemeenen maatregel van oe-
stuur kunnen, aldus wordt voor
gesteld, voor bepaalde gebieden der
volkshuishouding bedrijfschappen
worden ingesteld. Het voorontwerp
bevat geen uitdrukkelijke uitspraak
over de vraag of een bedrijfschap
alle bedrijfstakken, die met een
zelfde soort van producten te ma
ken hebben, zai omvatten, m.a.w.
of de organisatie verticaal zal zijn,
dan wei, of de groothandel la
grondstoffen, de verwerkende in
dustrie, de detailhandel, enz. zul
len worden ondergebracht in ver
schillende bedrijfschappen. Uit de
toslichting blijkt evenwel, dat de
gedachten van de regeering gaan
in eerstgenoemde richting.
Wat de jaren 1940 tot en met
1944 betreft, zijn voor Nederland
ter onderscheiding van Londen
alleen over 1940 definitieve reke-
ningcijfers bekend. Over 1941 en
1942 zijn slechtis voorloopige of ver
moedelijke gegevens beschikbaar,
terwijl over 1943 en 1944 begroo
tingscijfers moeten worden gegeven.
Bij oppervlakkige kennisneming ge
ven deze cijfers een betrekkelijk
gunstigen indruk, daar de gewone
dienst in enkele gevallen een over
schot laat. Deze indruk is echter
onjuist, daar het overgroote deel
der uitgaven van den kapitaaldienst
daarop niet thuis behoort.
De uitkomsten van gewonen dienst
en kapitaaldienst tezamen zijn als
volgt (in millioenen guldens)
1940 uitgaven
middelen
1720
1005
nadeelig saldo 715
1941 uitgaven 3464
middelen 1749
1942
1943
1944
nadeelig saldo 1715
uitgaven 3639
middelen
1832
nadeelig saldo 1807
uitgaven 3405
middelen
1487
nadeelig saldo 1918
uitgaven 3712
middelen 1525
nadeelig saldo 2187
Onder de uitgaven over 1942 is het
nadeelig saldo van het opgeheven
Leeningsfonds 1940 ad f363 millioen
opgenomen, welk bedrag met het oog
op nog te betalen uitgaven in feite
nog aanzienlijk hooger zal blijken te
zijn. Het nadeelig saldo van het voor
malige Herstelfonds 1940 en van het
Landbouwcrisisfonds werd in hier
boven gegeven cijfers over 1940 t/m
1944 niet opgenomen.
Wat het financieele beheer der
regeering te Londen betreft kunnen
voor de jaren 1940 tot en met 1943
rekeningeijfers worden vermeld.
Voor 1944 zijn alleen begrootings
cijfers beschikbaar.
Gewone dienst en kapitaaldienst
tezamen geven het volgende beeld (in
millioen ponden sterling)
ly40 uitgaven
middelen
5,4
0,8
nadeelig saldo 4,6
1941
1942
1948
uitgaven
middelen
13,7
0,7
nadeelig saldo 13
uitgaven
middelen
9,5
2
nadeelig saldo 7,5
uitgaven
middelen
19.7
0,9
nadeelig saldo 18,8
1944
uitgaven
middelen
122
68,1
nadeelig saldo 53,9
Het nadeelig saldo over deze
dienstjaren heeft, naar de bovenver
melde voorloopige gegevens aanwij
zen, in totaal (voor den gewonen
dienst en den kapitaaldienst in Ne
derland en Londen samen) ongeveer
li milliard gulden bedragen. Eerlang
zullen de begrootingen over deze
dienstjaren, alsmede een samenvat
tend overzicht, hetwelk den vorm
van een witboek zal krijgen, aan de
Staten-Generaal ter beschikking
worden gesteld.
De bestuursleden van de bedrijf
schappen in het algemeen worden
benoemd door daartoe door de 1e-
geering aan te wijzen organisaties
van ondernemers en werknemers of,
zco noodig, door andere door de re
geering aan te wijzen lichamen. Het
voorontwerp gaat er dus van uit, dat
in den regel in de diverse bedrijfs
takken privaatrechtelijke organisaties
van ondernemers on arbeiders zullen
bestaan, welke voldoende representa
tief zijn om de bestuursleden van
het bedrijfschap aan te wijzen.
Naar de meening van de regeering.
kan van vele ondernemers en ar
beiders worden verwacht, dat zij,
waar zij geroepen worden tot een pu
bliekrechtelijke functie, bereid zuilen
blijken, bij conflicten tusschen het
bedrijfsbelang en het algemeen os
lang in zeer vele gevallen, het laat
ste te laten prevaleeren.
Daarom wordt het, voorzitterschap
van het bedrijfschap vervuld door
een door de regeering aan te wij
zen overheidspersoon, den zgn. com
missaris.
Het ligt in de bedoeling, dat het
geheele sociaal-economische beleid
door de organen van de publiekrech
telijke bedrijfsorganisatie wordt) ge
voerd, zonder dat daarnaast een
plaats wordt ingeruimd voor functio
neel gedecentraliseerde ambtelijke or
ganen.
De zorg voor de eenheid van het
gevolgde sociaal-economische beleid
ligt bij den commissaris, die de be
voegdheid bezit, schorsing van be-
sluiten-van het bestuur te bewerk
stelligen. De besturen der hedrljf-
schappen zullen uit twee kamers
kunnen bestaan, een sociale en een
economische kamer.
De eerstgenoemde kamer ls pari
tair samengesteld, voor zoover het
werknemers betreft. Voor de econo
mische kamer is dat nlet voorge
schreven. Daar de commissaris van
belde kamers het voorzitterschap
voert, is de eenheid van beleid vol
doende gewaarborgd.
De bedrijfschappen hebben ver
ordenende bevoegdheid en bezitten
eigen geldmiddelen, te verkrijgen
door het opleggen van heffingen of
het in rekening brengen van retri-
butiën.
In het toelichtend schrijven stelt
de regeering als toporgaan voor
het geheele bedrijfsleven de stich.
ting van een socml-economischen
raad in uitzicht, welk lichaam de
regeering van advies heeft te die
nen. Om de eenheid in het sociaal-
economisch beleid en van uitvoering
hiervan te waarborgen is het noo
dig dat de overheid in de dagelijk
sche leiding der bedrijfschappen
medezeggeiischap heeft.
HILVERSUM I 301 M. 7.01
Nieuws. 8 01 Nieuws. 12.01 Gram.-
muz. 12.30 Nederland gaat weer
aan den slag. 12.35 Orgel. 13101
Nieuws. 13.20 Gram.muz. 14.01
Relais wereldprogr. 15.00 Ted
Powder. 15.30 Engelsche les. 16.00
Rotterdamsch planokwartet.
16.32 Liederen Faure. 16.45 Boek
bespreking. 17.00 Cantabile sep
tet. 17.30 Gram.muz. 18.01 Syl-
vestre trio. 18.30 Rijk overzee.
18.45 De Speellieden. 19.01
Nieuws. 19.30 „Novelty Serena
de rs". 20.01 Nederland herrijst.
20.15 Residentie orkest. 2215
Mensch en Maatschappij. 22.30
Metropole orkest. 23.01 Nieuws.
23.20 Avondwijding. 23.30 Eddy
Walls. Wilhelmus.
HILVERSUM II 415 M. 13.01
Nederl. strijdkr. 13.30 Canadee-
sche uitzending. 14.01 Uit eigen
tuin. 14.20 Orkest 14.45 Beelden
de kunsten. 15.00 omroep orkest.
16.00 Consultatie-bureaux. 16.15
Carlo Carcassola. 17.00 Kinder
hoorspel. 17.30 Kinderkoor. 18.01
Nieuws. 18.30 Gram.muz. 19.30
Frogr. Nederl. strijdkr. 20.01 Ra
riteiten revue. 21.00 Hoorspel.
21.15 Gram.muz. 21.45 Avond
wijding. 22.01 Nieuws. 2220 Dans
muziek. Wilhelmus.
jret het oog op de bijzon-
l\/l dere omstandigheden is
1 VJt de nota der Rijksbegroo-
ting ditmaal eenigszins
anders opgesteld dan normaal
Het eerste deel omvat de uit
komsten van de jaren 1940 tot
en met 1944, zoowel wat betreft
het beheer in Nederland als in
Londen. Hieruit blijkt, dat het
tekort over die jaren in Neder
land 8.3 milliard gulden bedraagt
en het tekort van het financieel
beheer in Londen ongeveer 3
milliard gulden. Tezamen dus
een nadeelig saldo van 11 milliard
gulden
Het tweede deel schetst den de
solaten toestand van 's Rijks fi
nanciën aan het eind van het
eerste halfjaar 1945; de situatie
dus waarin ons land zich na de
bevrijding bevond. Zoo was de
vlottende staatsschuld gestegen
van ruim 0.8 milliard per ultimo
1939 tot ruwweg 7.5 milliard;
bijna een vertienvoudiging dus.
De geconsolideerde staatsschuld
steeg van 3.1 milliard per einde
1939 tot ongeveer 5.8 milliard.
Rekening houdend met 1.5 mü->
liard inschrijvingen in het Groot
boek van den Wederopbouw
vormde dit een zichtbare staats
schuld van bijna 15 milliard.
Daarnaast bestaat nog een on
zichtbare staatsschuld, die wel
ergens tusschen de 8 en 10 mil-
liard zal zweven.
Het derde deel van de nota
vormt de normale autorisatie
begrooting van uitgaven en in-,
komsten voor het tweede halfjaar
1945. Deze begrooting sluit met
een nadeelig saldo van 1.8 mil
liard gulden.
Het college van rijksbemiddelaars
heeft een richtlijn uitgegeven ten
aanzien van het toekennen van een
gratificatie ter gelegenheid van
het as. Kerstfeest of wel met
Nieuwjaar. Als regel geldt, dat de
gebruikelijke gratificatie, d. w. z.
de gratificatie, die ten minste reeds
sinds DecemJbar 1939 of Januari
1940 toegekend is, zonder bijzon
dere vergunning ook ditmaal uit
gekeerd kan worden.
Voorts is met het oog op de heer-
schende bijzondere omstandigheden
het toekennen van een dergelijke
gratificatie voor dit jaar toege
staan ten beioope van ten hoogste
een week loon of een kwartmaand
salaris aan die andere werkgevers,
bij wie de loonen niet hocger liggen
dan 115 pCt. van het op 31 October
1942 of 125 pCt. van het op 10 Mei
1940 verdiende loon.
Voor het overige is het toekennen
eener Kerst- of Nieuwjaars-grati
ficatie alleen toegestaan bij spe
ciale toestemming van het college
van rijksbemiddelaars. Ben derge
lijke speciale toestemming zal het
college slechts verleenen bij hocge
uitzondering en na verkregen vol
ledig inzicht in de loonen, welke
bij den betrekken werkgever gelden.
Van 24 December 1945 tot en
met 4 Januari 1946 doch niet
op 30 December zijn in het
rechtstreeksche radiotelefoonver-
keer met Suriname Kerst- en
Nieuwjaarsgesprekken toegelaten
tegen het verlaagde tarief v&n
f 10.50 voor de eerste drie minuten
en f 3.50 voor elke minuut daar
boven.
S.s. BACHUS 8 Dec. te Baltimore
van West-lndië, s.s. TIBERTUS 12
Dec. aangek. New York; s.s. BLOM-
MERSDIJK 7 Dec. van Montreal be
stemming Rotterdam, s.s. LEERDAM
il Dee. van Quebec bestemming Rot
terdam.
Aangekomen te Rotterdam 12 Dec.:
ORANJE van Londen (stukgoed),
NOVA (Noorw.) van Bergen (stuk
goed), DEPA van Londen (cement),
AEGIR van Londen (cement), BOR-
C-ILA (Zw.), van Antwerpen (ledig),
COETA van Hor&ens (graszaad).
13 Dec.: CASTOR (Noorw.), van
Bergen (stukgoed), SCOTTISH MO
NARCH (B'r.) van Kaapstad (stuk
goed). DUURWOLD van Londen (ce
ment), RAPID van Londen (pek),
LIBRA van Londen (stukgóed),
MECKLENBURG van Londen (pass.),
BATAVIER II van Londen (pass.),
ORANJE NASSAU v. Londen (pass.),
CORTELI van Londen (cement).
Aangekomen te IJmuiden 12 Dec.:
m.s. „ALDEE'ARAN" (ledig) van Lo-
rient; 13 Dec.; m.s. „ARASTEIL-
STROOM" (stukg.) van Londen;
m.s. „HOUTMAN" (stukg.) v. Huil!
m.s. „SIGYN" (stukg.) van Helsina-j
borg; s.s. ..ERNEST W. GIBSON
(kolen) van Baltimore; m.s. „DRAy
KE" (stukg.) van Londen; s.S,
„UDDEHOLM" (hout) van Skoghallj
s.s. „JAMES B. MILLER" (kolen)
van Baltimore.
Vertrokken: s.s. .OUSEL" naar
Liverpool; s.s. „BJORKO" naar Trele
leborg; s.s. „JAN STEEN" naar NeW
York.
Nederlandsche schepen welke te
legrafisch bereikbaar zijn: Aldebaran,
Algenib, Cottiea,' Delftdijk, Edam,
Leerdam, Maaskerk, Nieuw-Amster-
dam, Nijkerk. Oranje, Socrates, Ta-
rakan, TJlbesar, TJimanoek, Vafl
Heutz, Stuyvesant.
Directeur: J. J. W. Boerrigter
Waarn. Hoofdred.: Mr. L- Schlichting
