Eerste halfjaar in 1945
erg kostbaar
Schatkist na bevrijding
in desoiaten toestand
Een cursus voor kerkelijke
bouwkunst
JEnorme stijging der schulden
Bijna twee milliard tekort
Uitbreiding van
overheidspersoneel
FINANCIEEL-ECONOMISCH BULLETIN
Bij R.K. Leergangen
te Tilburg
VRIJDAG 14 DECEMBER 1945
PAGINA 5
Prijzen voor zaklantaarn-
batfcerijen
Stichting
„Nieuw Walcheren"
Kas-begrooting
actief
Geblokkeerde safe
geopend
In de bezettingsperiode werd voor
het dienstjaar 1945 geen begrooting
vastgesteld. Het feit, dat het eer
ste halfjaar 1945 ten tijde der vol
ledige bevrijding reeds voor een
aanzienlijk deel was verstreken, als
mede de groote verwarring in die
dagen leidden er toe, dat voor het
eerste halfjaar 1945 geen begroo
ting werd vastgesteld, doch dat de
ministerie» voorshands de helft der
credieten van de begrooting 1944 als
budgetairen maatstaf moesten aan
nemen.
Voor het tweede halfjaar 1945 is nu
wel een airtorisatiebegrooting opge
maakt. Deze wijkt in zooverre van
vroegere autorisatiebegrootingen af,
dat de splitsing in gewonen en kapi-
taaldienst is vervangen door een schei
ding in gewonen en buitengewoiien
dienst. De grondslag voor deze nieuwe
scheiding is de mededeeling in de re-
geeringsverklaring, volgens welke op
den buitengewonen dienst zouden
komen de uitgaven van de oorlogvoe
ring, de noodhulp en de steun bij den
herbouw en het op gang brengen van
bedrijven. Het komt wenschelijk voor,
daaraan toe te voegen de kosten van
voorzieningen in afwachting en ten
behoeve van de wederinschakeling
van arbeiders in het productieproces,
alsmede de kosten van de overheids
bemoeiingen met distributie en prijs
regeling en ten slotte, de uitgaven,
die van ouds op de kapitaalrekening
worden geplaatst.
De gemaakte splitsing is nog niet
definitief, met. name t.a.v. de sociale
en economische voorzieningen (waar
van een gedeelte op den gewonen
dienst behoort te drukken) en zal
met het oog op volgende begrootin
gen nog nader worden uitgewerkt.
Deze begrooting vertoont in glo
bale cijfers het volgende beeld (in
millioenen guldens)
GEWONE DIENST:
Uitgaven 1142
Middelen 549
Nadeelig saldo
BUITENGEWONE DIENST:
Uitgave*
Middelen
Nadeelig saldo
GKHEELE DIENST:
Uitgaven
Middelen
Nadeelig saldo
593
1309
90
1219
2451
639
1812
Overheidspersoneel
De stijging der uitgaven Is voor
een vrij aanzienlijk deel te wyten
aan de nersonéelsuitgaven, die
(met inbegrip van de wachtgelden
en pensioenen) in het geheele
Jaar 1939 f 274 millioen bedroegen
en voor het tweede halfjaar 1945
345,5 millioen. Weliswaar zijn de
Jonnen en salarissen in overheids
dienst sedert 1939 met ongeveer 25
pet. gestegen en komt een belang
rijk deel der nieuwe uitgaven voor
rekening van de ministeries van
Oorlog en Marine, doch anderzijds
is de stijging ook een gevolg van
de sterk toegenomen overheidsbe
moeiing en van liet vaak ineffi
cient functionneeren van het be
stuursapparaat.
Dit_ bestuursapparaat was op bet
moment der bevrijding reeds sterk
ln omvang toegenomen en wel voor
namelijk door de volgende oorzaken:
1. De noodzakelijke vervanging, van
gedeporteerden en ondergedokenen;
2 De mogelijkheid, aan velen door
goedwillende chefs gegeven, om door
een rijksbetrekking zich voor depor
tatie of dergelijke maatregelen te vrij
waren;
3 Het feit, dat men. voorgeven
de Duitsche opdrachten niet te kun
nen uitvoeren met het bestaande
personeel, door de Duitsche instan
ties gedwongen werd meer personeel
ln dienst te nemen, welk personeel
men, na afloop van de taak, uit over
wegingen sub 2 genoemd, heeft aan
gehouden;
4 Het vervullen van tijdelijk noo-
digè taken, na welker afloop het
nieuw aangenomen personeel niet
werd ontslagen;
5. Het vervullen van blijvende ta
ken hij nieuwe takken van staats
dienst, ten deele overgenomen van
de gemeenten;
6. Het vervullen van taken, ont
staan door den normalen groei van
bestaande takken van staatsdienst.
Een en ander deed een overmaat
Van personeel ontstaan, waarbij de
daling' van de prestatie per hoofd
ecl.ter toch den schijn kon wekken,
alsof ieder nuttig werk verrichtte.
Bij het aantreden van dit kabinet
vond het, behalve de erfenis op per
soneelsgebied, die de beaetter had
achtergelaten, een omvangrijk appa
yaat door het Militair Gezag in net
leven geroepen ter vervulling van een
aanvullende bestuurstaak en van al
lerlei opsporings-, bewakings- en
hulpdiensten. Ook hierin school veel
Inefficiëntie. De taken, waarmede dit
apparaat was belast, waren aanvan
kelijk echter volledig onmisbaar.
Eerst in den loop van het 2e half
jaar kon met de liquidatie, resp.
everdracht daarvan aan de normale
civiele, resp. militaire instanties een
aanvang worden gemaakt.
Ten slotte heeft de huidige regee-
ïlng ten behoeve van de tenuitvoer
legging van haar program zich tn
vele gevallen genoodzaakt gezien
nieuw personeel ln dienst te stellen.
De beoogde snelle liquidatie van
alle overtollige en de reorganisatie
van alle onmisbare personeelforma-
tles zal zich zeker .in de komende
begrootingen weerspiegelen.
Een andere groote groep van uit
gaven op den gewonen dienst wordt
gevormd door de leeningsschuldver-
plichtingen. Hierin schuilt ook de
mogelijkheid van een toekomstige
verlichting van het staatsbudget,
waartoe de minister doelbewust aan
stuurt op een lagen rentestand voor
overheidsschuld, terwijl de aflossing
der schuld, voor zoover niet door
bijzondere heffingen ineens te be
reiken, naar zijn meening, zich over
een zeer lange periode zal dienen
uit te strekken.
Buitenlandsch oordeel
Tegenover het tekort van deze
autorisatie-begrooting vertoont de
kasbegrootlng een overschot, dat
nog aanmerkelijk hooger belooft
te worden dan de raming. Dit
overschot Is te danken aan twee
omstandigheden, n.l. den verkoop
tegen practisch contante betaling
van goederen, welke in het bui
tenland op crediet werden gekocht
en voorts de omvangrijke stortin
gen bij de Rijkspostspaarbank en
den Postcheque- en Girodienst. De
eerste omstandigheid yormt op dit
oogenblik een krachtigen deflatio-
nistischen tegenstroom, welke de
inflationistische werking van het
budgetaire deficit in belangrijke
mate opheft. Budgetair gezien is
dit geen blijvende omstandigheid.
Integendeel op korten termijn
dient de regeering er mede reke
ning te houden, dat het opnemen
van buitenlandsche credieten zal
verminderen en dat zelfs met de
aflossing daarvan een begin dient
te worden gemaakt. Dan zal de
tegenpost van deze uitgaven op de
ontvangsten sterk verminderen.
Intussclien laten deze credieten
en de geldsaneering op dit oogen
blik de regeering eenigen tijd om
orde op zaken te stellen. De minister
geeft de verzekering, dat hy dezen
tijd zal uitbuiten en niet Inspanning
van alle krachten zal pogen, vóórdat
de deflationlstische werking, die van
deze factoren uitgaat, zal zijn opge
houden, het budgetaire deficit binnen
verantwoorde grenzen terug te bren
gen.
De geweldige taak van wederop
bouw, waarvoor de regeering staat,
maakt voorshands een hoog uitgaven-
cijfer noodzakelijk. De buitengewone
uitgaven dragen evenwel ln hoofd
zaak een afloopend karakter. Ter
dekking hiervan zal een voortgaand
beroep moeten worden gedaan op de
besparingen, die nu reeds min of
meer gedwongen door de gcldsanee-
rlng mcdehielpen een kasmiddelen-
overschot van beteekenis te schep
pen.
De regeering wenscht een actieve
financieele politiek te voeren ten
einde den wederopbouw binnen de
technisch daaraan gestelde gren
zen zooveel mogelijk te stimulee-
ren. Daartoe zal vooreerst de fis
cale politiek dienstbaar worden ge_
maakt. Maar ook in haar beleid
op het stuk der overheidsuitgaven
zal zij de opvoering van het na
tionaal inkomen zich voor oogen
stellen. Deze opvoering maakt het
mogelijk een belangrijk deel van
dat inkomen als besparingen te
reserveeren, welke zullen moeten
worden gebezigd ter aanvulling van
het aanvankelijk nog bestaand
budgeta.re deficit.
De geleidelijke toeneming van het
nationaal inkomen en de daarmede
gepaard gaande stijging van de
fiscale inkomsten eenerzij ds. de in
de toekomst verminderde noodzaak
de overheidsuitgaven als stimulans
voor de bedrijvigheid te bezigen an
derzijds, stellen een verdwijnen
van het deficit in het verschiet.
Dan zal ook de budgetaire sanee
ring bereikt zijn.
De prijzen voor zaklantaarnbat
terijen zijn voor alle soorten gelijk
geworden. De winkelverkoopprijs
moet op alle batterijen gedrukt zijn,
zoodat het verkocpen tegen te hoo-
ge prijzen zoo goed als uitgesloten
is.
Hieronder volgt de-prijs van een
aantal der voornaamste in den
handel gebrachte soorten, welke in
geen geval mag worden overschre
den: zakbatterij (3 cellig) f 0.40,
zakbatterij (3 cellig, lucht-zuurstof)
f 0.43, kleine stoafbatterij (2 cellig)
f 0.20, kleine staafbatterij (2 cellig,
lucht-zuurstof) f 0.24, groote staaf
batterij (1 cellig) f 0.26, groote
staafbatterij (1 cellig, lucht-zuur
stof) f 0.30, anodebatterij (120 v.)
f 9.70, anodebatterij (120 v, lucht-
zuurstof) f 10.55, anodebatterij (90
v.) f 7.20, anodebatterij (.90 v, lucht-
zuurstof) f 7.60.
Teneinde op zoo krachtig moge
lijke wijze het herstel van .Walcherens
welvaart in den ruimsten zin te be
vorderen, en alle pogingen in die
richting te coördineeren, is de stich
ting „Nieuw Walcheren" ln het leven
geroepen.
Het Financieel-Economisch Bulletin, Nood-uitgave van
De Tijd, wordt eiken morgen in Amsterdam, Rotterdam,
Den Haag en Haarlem aan huis bezorgd. In ons nummer
van Vrijdag 14 December verschenen, behalve verslagen van
Nederlandsche maatschappijen, de buitenlandsche beursover-
zichten, uitgebreide koerslijsten van de beurzen van New York,
Londen, Parijs en Brussel, Zürich, wisselkoersen, Amerikaansche
goederenmarkten, scheepvaart- en handelsberichten, benevens
waterstanden, artikelen en berichten over de volgende onder
werpen:
De viilUoenennota, werknemers en werkgevers in bedrijf
schappen, Zwitsersche handel, overschakeling Engelsche in
dustrie, inflatie in Portugal, overschakelingsproces in
Vereenigde Staten, overschot aan koper?, beursgarantie.
Daar de oplage van regeeringswege wordt beperkt, is het ln het
belang van gegadigden zoo spoedig mogelijk onderstaand in-
teekenbiljet geteekend aan ons blad terug te zenden.
Het Financieel-Economisch Bulletin van De Tijd houdt U van
alle onderwerpen die in het brandpunt der belangstelling staan
eiken morgen op de hoogte.
Advertenties kunnen in zeer beperkte mate worden opgenomen.
Inlichtingen worden op aanvrage verstrekt.
DE DIRECTIE.
AAN DE ADMINISTRATIE VAN „DE TIJD",
N.Z. VOORBURGWAL 65-73 AMSTERDAM
Onderget. wenscht zich te abonneeren
op Uw Financieel-Economisch Bulletin
Naam:
Adres:
Woonplaats
Handteekening:
Abonnementsprijs 10.per kwartaal.
De verwoestingen van den oor
log maken den houw van val
van kerken en kerkelijke ge
bouwen noodzakelijk. De tijd
echter dringt en vocruitloopend op
de concretiseering van breeder opge
zette plannen eener Academie voor
Kerkelijke Kunst te 's-Hertogenbosch
wordt nu reeds een cursus ingesteld
onder auspiciën van de R.K. Leer
gangen te Tilburg. Deze wil een di
recte bijdrage tct vernieuwing leve-
De stand van 's Rijks kas te
's-Gravenhage vertoonde per 30
Juni 1945 een totaal aan schatkist
biljetten en schatkistpromessen van
f 6214 millioen. De vlottende schuld
bedroeg ca f7 milliard, d w z. on
geveer het negenvoudige van ultimo
1939 (f 825 millioen). Rekening hou
dend met de cyfers van Londen
mocht de totale vlottende schuld
ruwweg op f 7.5 milliard worden
gesteld.
De geconsolideerde staatsschuld,
welke per ultimo 1939 f3.1 milliard
bedroeg, nam tot 30 Juni 1945 toe
tot ongeveer f 5.8 milliard. Tezamen
met de f 7.5 milliard vlottende
schuld en f 1.5 milliard schuld, in
geschreven jn het Grootboek van
den Wederopbouw, vormde dit per
30 Juni' 1945 een totale zichtbare
staatsschuld van f 14.8 milliard.
Daarnaast bestond nog een onzicht
bare staatsschuld, bestaande uit de
geleden oorlogsschade, welke nog
niet is ingeschreven in het Groot
boek, nog uitstaande crediteuren-
posten, de door den IS ederland.sehen
Staat over te nemen vorderingen
van de Nederlandsche Bank op
Duitschland en soortgelijke posten.
Openingsbalans
De opstelling van fle openings
balans per 30 Juni 1945 Is voor een
deel onnauwkeurig en onvolledig.
De onvolledigheid vloeit o.a. voort
uit onzekerheid ten aanzien van
sommige posten. Dit geldt vooral
voor de wederzydsehe leen- en
pachtlevertngen en de z.g. „clvll-af-
fairs-supplles". Beianrgr(|ker is
echter, dat de mogeiykheid be
staat, dat afrekening niet noodig
zal zijn.
Globale berekening van de
eventueele schuld uit hoofde der
„eivil-affairs-supplies" leert, dat
tot en met 30 Juni j.l. voor
142.000.000 dollar aan Nederland
werd geleverd. De regeering heeft
aan de geallieerden doen weten,
dat zoowel deze leveringen als
die, welke na 30 Juni uit dien
hoofde werden gedaan, noodig
waren om ons verhongerde en
verzwakte volk kracht tot herstel
te geven. Deze uitgaven zijn dus
te beschouwen als een direct oor-
logsgevoig en als een consequen
tie van de uit militaire factoren
volgende noodzaak der etappen-
gewijze bevrijding van ons vader
land.
Onzekerheid
Recente berekeningen leeren, dat
bij het uitbreken van den oorlog er
ongeveer evenwicht bestond tus-
schen het bedrag der totale staats
schuld en de waarde van het rijks-
bezit. Dit evenwicht is gedurende
den oorlog uiteraard verstoord. In
hoeverre en tot welk bedrag de
rijksbezittingen thans beneden het
bedrag der zichtbare staatsschuld
blijven is dus op dit oogenblik niet
te zeggen.
De minister van Financiën heeft
echter maatregelen in voorbereiding
en ten deele reeds in uitvoering
welke ook in dit opzicht het ver-
eischte inzicht zullen verschaffen.
Tegenover het bedrag van f 722
millioen credieten, welke in het bui
tenland werden opgenomen voor
aankoopen van allerlei aard en
welke op 30 Juni nog een dispositie
ruimte van f 272 millioen lieten,
staan nog vorderingen en voorraden
Cijfers hierover zijn nog niet be
schikbaar, doch het is zeker, dat de
creditposten de overeenkomstige de-
betposten zullen overtreffen. Vele
consumptiegoederen zijn immers met
belangrijke verliezen aan de bevol
king geleverd, terwijl in de eerste
maanden ook vaak meer op de nood
zaak der aanschaffing dan op de
administratieve verantwoording werd
gelet. Bovendien werden ontvangen
gelden uit hoofde van de leveringen
ln kwestie meermalen met andere
rijksmiddelen vermengd. Hoe onge-
wenscht de toegepaste wijze - van fi
nanciering ook moge zijn, zij was
onder de gegeven omstandigheden
onvermijdelyk.
Tegenover de waarde van het nog
resteerende goudbezit ad f 1090 mil
lioen blijkt uit een uit de overne
ming van het goud ontstane schuld
aan de Nederlandsche Bank van
f 1337 millioen te staan. Het verschil
ad ruim f 247 millioen vertegen
woordigt de waarde van het goud,
dat gedurende den oorlog voor oor
logvoering en bestuur in Engeland
werd verbruikt tot gedeeltelijke dek
king van het daar optredende ex
ploitatietekort.
Kasbegrooting actief
Tenslotte blijkt de situatie op
30 Juni 1945 uit de kasbegrooting
voor -het tweede halfjaar 1945,
welke wel moet worden onder
scheiden van de nog te behande
len autorisatie-begrooting over die
periode!" De kasbegrooting houdt
slechts rekening met de werkelijke
betalingen en ontvangsten en ver
meldt daarom b.v. alleen de uit
gaven voor zoover deze naar alle
waarschijnlijkheid in feite ook zul
len plaats vinden zij het ook
dat deze uitgaven veelal hun oor
sprong vinden in verplichtingen
in vroegere dienstjaren aange
gaan. Op deze kasbegrooting staat
tegenover een totaal aan uitgaven
van f 2994 millioen een totaal aan
ontvangsten van f 3038 millioen.
De uitgaven voor het tweede half
jaar 1945 kunnen als volgt worden
verdeeld (in millioenen guldens):
Kosten van het bestuursapparaat 452
Vaste en onveranderl. lasten 393
Uitgaven Ingevolge beleids
maatregelen 2.149
2.994
De ontvangsten ad f 3038 mil
lioen vloeiden hoofdzakelijk voort
uit belastingontvangsten ad f 1147
millioen; toeneming van saldi van
spaarders bij Rijkspostspaarbank en
van rekeninghouders bij den post-
chèque- en girodienst ad f 700 mil
lioen en de opbrengst van buiten
landsche leeningen ad f 600 millioen.
Wel is er een groote achterstand
in oplegging en invordering der di
recte belastingen, maar deze wordt
gecompenseerd door de verplichte en
vrijwillige zekerheidstellingen. Deze
zekerheidstellingen beloopen echter
veel hoogere bedragen dan de ach
terstallige belastingen alleen, het
geen ook de bedoeling was. De ont
vangst der directe belastingen kon
in het licht der ervaringscijfers op
f 755 millioèn worden geschat en
het bedrag der daarboven uitgaande
zekerheidstellingen op f 200 millioen.
De f 600 millioen uit buitenlandsche
leeningen ls verkregen door aan te
nemen, dat nog beschikbare dispositie
ruimte zou worden verbruikt en dat
daarboven nog een bedrag van circa
f 330 millioen aan buitenlandsche
credieten zou worden opgenomen.
Voorts werden als geraamde ont
vangsten ln de kasbegrooting opgeno
men (ln millioenen guldens):
Ontvangsten Landbouwcrisisfonds 100
Ontvangsten rijksbureaux 212
Pensioenbijdragen rijk en
gemeenten 124
Dlv. andere ontvangsten 34
470
De ontvangsten uit hoofde van in-
tergeallteerde scheepsexploitatle zijn
buiten beschouwing gelaten wegens
gemis aan gegevens.
ren en sluit tevens de mogelijkheid
in van uitbreiding en de aanpassing
aan verdergaande plannen op het §e-
-bied van het onderwijs in de kerke
lijke architectuur. Als zetel ls geko
zen de bisschopsstad 's-Hertogen-
tcsch, de plaats waar ook de idee
hiervoor gerijpt is.
De band, die vanzelfsprekend zal
ontstaan met het kerkelijk en litur
gisch leven van de kathedraal, moet
van enorm belang geacht worden
voor de vereischte sfeer en den geest
waarin de cursisten zullen gaan
werken.
De R.K. Leergangen hebben de da-
gelijksche leiding' van den oursus in
handen gelegd van ir. N. van der
Laan, bijgestaan docr een kleine kern
van docenten en assistenten, wier
namen spoedig zullen worden gepu
bliceerd.
Dezen zullen in voortdurend nauw
contact met de cursisten ln den ech
ten .gemeenshhapsgeest het eigenlijke
onderwijs verzorgen, waarbij alle aan
dacht wordt besteed aan het prac
tisch ontwerpen. Voor de meer al-
gemeene onderwerpen als Liturgie en
cultuurhistorie en speciale onder
werpen als restauratie, worden be
voegde docenten uit den lande uit-
genoodigd.
Om het kerkgebouw
De onderwerpen bewegen zich allen
om het kerkgebouw en wel bezien
uit liturgisch oogpunt, uit stede-
bov.wkundlg en architectonisch oog
punt zoowel principieel alf, histo-
rlsch-traditioneel, uit het oogpunt
van restauratie en uit cultuurhisto
risch oogpunt.
Tot dezen cursus kunnen toegela
ten worden afgestudeerden H.B.O.
Tilburg' of Amsterdam, candldaat
bouwkundig ingenieurs uit Delft, be
nevens die architecten die zich reeds
cp het gebied van den kerkbouw be
wogen en in ontwikkeling gelijk
waardig geacht worden aan de eerst
genoemde categorieën.
Bovendien eischt de voornaamheid
van de objecten der kerkelijke ar
chitectuur, waarbij komt een prac-
tische noodzaak door de beperkte
plaatsruimte, een selectie ter beoor
deeling van een adviescommissie vcor
toelating.
B'uiten de eigenlijke cursisten,
kunnen belangstellenden, o.a. beel
dende kunstenaars en geestelijken
de gelegenheid krijgen als toehoor
ders de cursorische voordrachten in
hun geheel of ten deele te volgen.
De cursus aal Tn Februari 1946 een
aanvang nemen en is vastgesteld
voor den duur van een jaar. Hij
wordt gegeven wekelijks op Maan
dag eens ln de drie weken ook op
Zondag, terwijl gedurende het jaar
een zestal leergangen gegeven zal
worden op Zaterdag, Zondag en
Maandag.
Aanvragen vcor deelname uiterlijk
31 December te richten aan ir. N
van der Laan te Oegstgeest, Tooren-
veltstraat 6, waar ook nadere inlich
tingen en gegevens te verkrijgen zijn.
De economische recherche te Rot
terdam heeft den directeur van
een filiaal van een bankinstelling
alsmede zijn boekhouder gearres
teerd. Samen hadden zij toen de
safes al geblokkeerd moesten zijn,
op verzoek van een boer uit den
omtrek, 'n bekenden zwarten hande
laar, de safe toch geopend en er
waardepapieren en geld uitgehaald,
welke aan den boer zün overhan-,
.digd.
