Rechtspraak van tribunaal en
rechteloosheid
m
m
m
m
m
rt
Opleiding van arbeidersleiders
Indonesië in
het brandpunt
Een nieuwe Nederl. spelling
p
at
De rechter beveelt invrijheidstelling, de
administratie houdt gevangen
„Recht nog ver te
zoeken"
18
BL
1
B
In België reeds
bekrachtigd
Vormingsinstituut begint September a.s.
Meer melk
Britsche huisvrouwen
in rep en roer
ZATERDAG 16 MAART 1946
PAGINA 3
OUD-MINISTER BURGER OVER
Liturgische weekkalender
SCHAAKPROBLEEM
i
g§
i
B
jgj
IP
i
1
■t
De aankomst op Schiphol van Z. Em. Kardinaal Tien. Namens
den Bisschop van Haarlem was de Deken van Amsterdam, de
hoogeerw. heer G. P. v. d. Burg (links), aanwezig. Rechts de
Chineesche ambassadeur, Tung Ling.
De arbeid in de
bewaringskampen
Speciale textielpunten
worden ongeldig
Eervol ontslag prof. Kors
Karakter der opleiding
(Vervolg van pagina 1)
Bevrijdingszegels
Ter gelegenheid van de plech
tige opening van het Tribunaal
te Dordrecht heelt de president,
oud-minister mr. J. A. W. Bur
ger, een uitvoerige rede gehou
den, waarin hi} een schets gat
van de Tribunaalrechtspraak zoo
als ht) die zag en in menig op
zicht critiek oefende op den toe
stand van rechteloosheid, waar
in volgens hem de velen ver-
keeren, die thans van ',un
vrijheid beroofd verblijven bin
nen de kampen zonder een rede
lijk uitzicht op een spoedige af
doening' van juin zaak.
Anders dan bij 't strafrecht speelt
bij de Tribunaalrechtspraak het ele
ment van de gezindheid waaruit de
gelaakte handelingen voortvloeien
een beslissende rol, zoo vervolgde mr
Burger. De dadd is niet zonder meer
beslissend, maar de vraag of en in
hoeverre de dader geacht moet wor
den „des-bewust" het Nederlandsclie
volk te hebben benadeeld. Weliswaar
ei^cht de rechtszekerheid de vaststel
ling der daden, maar dit op zich
aelf alleen is niet voldoende; het
gaat niet om het vinden van begane
fouten, maar om het vinden van
hen die fout waren. Deze opvatting,
nidus spr., is geen constateering zon
der meer, maar de constateering van
een wettelijke situatie, zooals die
Werd en wordt nagestreefd, zoowel
door de Londensche re,geering, als
door de regeering SChermerhorn
Drees. Het laatste meende spr. te mo
gen afleiden uit het feit, dat hij tot
president van het Tribunaal was be
noemd, nadat hij nogmaals uitdruk
kelijk van zijn inzichten ten dez»
had blijk gegeven. Met betrekking
ZONDAG 17 MAART 2de Zondag
van de Vasten. 2. H. Gertrudis. 3.
H. Patricius. Credo. Praef. v. d. Vas
ten. MAANDAG. H. Cyrillus van Jeru
salem. 2. (Amsterdam oct. v. h. Mira-
kelfeest, 3.) van den dag. Credo.
Praef. v. d. Vasten. (Amsterd. Praef.
van Kerstmis). Laatste Evang. v. d.
dag. Of Mis v. d. dag. 2. H. Cyrillus.
(Amsterd. 3 oct. v. h. Mirakelfeest).
Praef. v. d. Vasten. DINSDAG. H. Jo
seph. 2. van den dag. Credo. Praef. v.
d. H. Joseph. Laatste Evang. v. d. dag.
WOENSDAG. Utrecht, Haarlem. H.
Wulfrannus. 2. v. d. dag. Praef v. d,
Vasten. Laatste Ev. v. d. dag Of Mis
v. d. dag. 2. H. Wulfrannus. Pref. v.
d. Vasten. Den Bosch, Breda. Van den
dag. 2 A cunctis. 3 Voor levenden en
dooden. Praef. v. d. Vasten. Roer
mond. H.H. Landoaldus en Gez. 2 v.
d. dag. 3 A cunctis. 4 voor den Bis
schop. Praef. v. d. Vasten. Laatste
Ev. v. d. dag. Of Mis van den dag.
2 H.H. Landoaldus en Gez. 3 A cunc
tis 4. v. d. Bisschop. Praef. v. d. Vas
ten. Amsterdam. Octaafdag v. h. Mi-
mkelfeest. 2 H. Wulfrannus. 3 v. d
dag. Credo. Praef. van Kerstmis. Laat
ste Evang. v. d. dag. Of Mis v. d. dag.
2 Octaafdag. 3 H. Wulfrannus. Praef.
V. d. Vasten. DONDERDAG H. Bene-
dictus. 2 v. d. dag. Praef. v. d. Vasten.
Laatste Evang. v. d. dag. Of Mis v. d.
dag. 2 H. Benedietus. Praef. v. d. Vas
ten. VRIJDAG. Mis v. d. dag. 2 A
cunctis. 3 Voor levenden en dooden.
Praef. v. d. Vasten. ZATERDAG. Mis
v. d. dag enz. als Vrijdag. ZONDAG
24 MAART 3de Zondag v. d. Vasten.
2. H. Gabriël. Credo. Praef. v.d. Vasten.
Laatste Evang. v. d. H. Gabriël.
LADDERWEDSTRIJD. Oplossing
van den driezet nr. 724 van Sam
Loyd, 1876. 1. bxa8 Paard! Kxg2; 2.
Fb6! K.onv.; 3. aSDolE mat. Minor
promotie. Volgens Weenink („Het
Schaakprobleem") heeft Loyd den hu
mor In de problematiek gebracht.
Inderdaad! Deze Amerikaan was als
schaakcomponist een hervormer van
groot formaat, wlen wij tal van
nieuwe ideeën en thema's te danken
hebben. Hij werd veel nagevolgd,
doch is niet geëvenaard.
Van de foutieve oplossingen be
spreken wil alleen die, waarin de
weerlegging voor velen niet voor de
hand, ligt. 1. b8 (D), Re4; 2. a8 (D),
Rxa8. 1. b8 (T). Kxg2; 2. Tf8, Rxa7.
I. Pf4, Rxb; 2. Ph3, Kg2.
Probleem nr. 727
tot de vraag waarom het Londensche
Tribunaal-besluit, waarvan art. I
zoozeer zijn inzichten weergeeft,
wél door den heer Gerbrandy werd
mede-onderteekend, niettegenstaande
hll een, zooals later Is gebleken ven
de meerderheid van den Ministerraad
afwijkende opvatting voorstond, en
•daarentegen niet door spr., moet
de oorzaak hiervan worden gezocht
in het feit, dat belangrijke Kon.
Besluiten in Londen bij voorkeur
door alle ministers werden onder
teekend, ook door hen, die bezwaren
hadden.
Dat spr. de mede-onderteeke-
nlng naliet, had niet zijn oor
zaak in het bovengenoemde art.
I noch in den ai te centralisti-
schen en onpractischen opbouw,
die zich zoozeer in de vertraging
van de uitvoering van het Tri-
bunaalbesluit heeft gewroken,
maar in art. 37. Krachtens dit
art. n.l., heeft de uitvoerende
macht de bevoegdheid om den-
gene wiens invrijheidstelling door
het Tribunaal is gelast, niette
min gevangen te houden. De
rechter beveelt Invrijheidstelling,
de administratie houdt gevangen.
Deze regeling nu, aldus spr.,
Is dictatoriaal en onvereeenlgbaar
met de rechtsstaatgedachte.
Volgens spr. is het verzet daartegen
in kringen van rechtsgeleerden dan
ook zóó algemeen geweest, dat de
minister van Justitie ,dit voorschrift
in feite buiten werking heeft gesteld.
Vervolgens terugkomende op de
Tribunaal-rechtspraak was mr. Bur
ger van meening, dat niet de strikt
innerlijke gezindheid van den te be
rechten persoon ter beoordeeling
staat, maar wel de gezindheid zooals
die zich openbaart uit de daden. Wij
mogen uit reactie tegenover het ge
leden leed niet vervallen In de fou
ten der Nat.-Socialisten, en geeste
lijke vrijheid gaan uitsluiten; dat zou
toch een overwinning van uen nazi
geest beteekenen. Sleénts recht, ook
warlrieer het streng en hard is,
worde betracht met inachtneming
van alle waarborgen. Dat slechts
rechtvaardigheid worde gediend,
zulks met uitbanning van alle ele
menten van wraak.
Hoezeer ook nu nog de nood
zaak van noodweer tegen den
geest van de Nazi-terreur vdïir-
handen Is, moge volgens spr,
blijken uit de rechteloosheid, die
nóg steeds in ongekende mate
onder ons heerscht. Duizenden,
zoo zeide hij, zijn van hun vrij
heid beroofd zonder de mogelijk
heid van eenig beroep op een
rechter. Duizenden worden door
den Nederlandschen staat be
handeld alsof de Nazi-staat den
oorlog gewonnen had en niet de
vrijheid. Het Is waarlijk niet al
léén op dit terrein, aldus mr.
Burger, dat recht nog ver te zoe
ken is.
Het wegnemen van dezen kanker
van rechteloosheid in ons staatsbe
stel is mede de taak van het Tribu
naal. De rechter beslist uiteindelijk
over vrijheidbeneming, niet de ad
ministratie.
Mr. Burger sprak de hoop uit,
dat niettemin voor de Tribunaal
leden uitsluitend eigen rechtsovertui
ging binnen 't kader der wet zal gel
den, zooals goeden rechters betaamt.
Maar het zal onvermijdelijk zijn, al
dus spreker, te blijven streven naar
een toestand, dat niemand gevangen
zij dan na een rechterlijk oordeel, bij
voorkeur dat van eigen Tribunaal.
De Belgische prins-regent heeft
het verslag van de B'elglsch-Neder-
landsche Gpellingscommissie thans be
krachtigd. Het zal in de Staten-Ge-
ceraal behandeld worden voor het
voor Nederland geldig wordt ver
klaard.
Het volgt de spelliixg'-Marchant,
slechts mag de naamvalsuitgang ,,-n"
bij lidwoorden, voornaamwoorden,
bijvoeglijke naamwoorden of daar
mede gelijkstaande woorden behalve
in staande uitdrukkingen worden
weggelaten.
Er gelden de volgende overgangs
bepalingen:
1. Voor de schrijfwijze van de
Nederlandsche aardrijkskundige na
men zal een officieele spelling' wor
den vastgesteld.
Namen van straten. pleinen,
lanen e.d. worden niet als aardrijks
kundige namen behandeld. Voor
beelden: Hoogeveense, Naamse vest.
Grote markt, Roosendaalse.
Namen van landen, zeeën, ri
vieren, steden enz. bulten Nederland
en België, waarvoor het Neder-
In de Staatscourant Is opgeno
men een beschikking van den mi
nister van Justitie d.d. 28 Februari
1946 betreffende de bewaringskam
pen. Daarin wordt o.m. bepaald, dat
de bewaarden verplicht zijn arbeid
te verrichten ten behoeve van de
gemeenschap, bij voorkeur ten be
hoeve van het Rijk of van andere
publiekrechtelijke lichamen. Voor
arbeid ten, behoeve van anderen is
de toestemming noodig van den
directeur-generaal voor de Bijzon
dere Rechtspleging.
De arbeid moet zooveel mogelijk in
overeenstemming zijn met ieders op
leiding, aanleg en persoonlijkheid.
Voorts zal zooveel mogelijk rekening
worden gehouden met den arbeid,
waardoor de bewaarde na zijn invrij
heidstelling in zijn levensonderhoud
zal moeten voorzien.
landsch een eigen vorm heeft, als
mede hun samenstellingen en aflei
dingen, schrijft men als blijkt uit
deze voorbeelden: Wenen, Duitsland,
Parijse mode.
2. Ten aanzien van het voornaam
woordelijk gebruik en 't gebruik van
tweede-naamvalsvormen als „der",
dezer", „zijner" enz. zullen aanwij
zingen worden gegeven in een samen
te stellen volledige woordenlijst. Tot
dat deze van kracht wordt, richte
men zich naar de woordenlijst van
de Vries en te Winkel.
3. De schrijfwijze van de bastaard
woorden, alsmede die van de z.g.
tusschenklanken in samenstellingen
zal nader worden geregeld In de vol
ledige woordenlijst.
Totdat deze van kracht wordt,
geldt de schrijfwijze van de woorden
lijst van de Vries en te Winkel.
In verband met het in gebruik
nemen van nieuwe textielkaarten,
waarop na 30 April 1946 meer arti
kelen dan tot dusverre kunnen wor
den gekocht, zullen de door de
distributiediensten uitgereikte- spe
ciale punten voor aankoop van
textielgoederen per 1 Mei a.s. hun
geldigheid verliezen. Men wordt
aangeraden de speciale punten dus
vóór 1 Mei a.s. te besteden, aan
gezien geen gelegenheid zal be
staan tot omwisseling.
De punten van de thans in ge
bruik zijnde textielkaart V.A. 510,
alsmede de sokken/kousenbon A
blijven ook na 1 Mei a.s. geldig. In
dit verband wordt er nogmaals de
aandacht op gevestigd, dat losse
bonnen en punten van textielkaar
ten niet geldig zijn.
Aan prof. dr. J. Kors O.P., Is op
zijn verzoek eervol ontslag verleend
aan de R.K. Universiteit, waaraan hü
23 jaar was verbonden. Hij doceer
de moraaltheorie, mystiek en alge-
meene sociologie.
d
Wit geeft mat ln twee zetten
Oplossingen binnen drie weken te
zenden aan Jos. Duvergé, Binnen
Brouwersstraat 40, Amsterdam-C.
Plannen voor de oprichting van
een „Instituut voor Sociaal-Econo
mische Vorming", bedoeld als op-
leidings- en vormingsscbool voo
toekomstige leiders der Katholieke
Vakbeweging, zijn in een zoo ver
gevorderd stadium, dat dr. A. A.
Olierook, rector van het St. Elisa-
bethsgestieht te Amsterdam, die als
rector van dit Instituut is aange
zocht, in September a.s. met den
eersten cursus hoopt te beginnen.
Het instituut zal gevestigd worden
in het centrum des lands.
De uitvoering van dit plan betee-
kent de verwezenlijking van een
wensch, die reeds jaren vóór den oor
log ln de kringen van het R.K. Werk
liedenverbond werd gekoesterd. De
oorlog heeft de rijen van de leiders
der R.K. Arbeidersbeweging aanmer
kelijk gedund, en het bereiken van
den pensioengerechtigden leeftijd door
velen, die dezen tijd doorstaan heb
ben, dreigt ze nog meer te dunnen.
Aanvulling uit de kringen der katho
lieke academici zou mogelijk zijn,
doch men geeft er de voorkeur aan,
de leiders der Arbeidersbeweging uit
die beweging zelf te laten voortko
men. Het Instituut zal daarom ook
worden opgezet als een instelling van
het R.K.W.V., hoewel in beginsel de
toelating van anderen dan toekom
stige arbeiders-leiders gedacht wordt
aan jonge menschen uit de Midden
stands-, Boeren- en Werkgeversorga
nisaties mogelijk zal zijn. De re-
cruteering der leerlingen zal aldus
geschieden, dat het R.K.W.V., de
Diocesane Bonden, Vakbonden en in
stellingen der beweging recht hebben
leerlingen naar bet Instituut te zen
den, terwijl dit het recht zal hebben
de voorgestelde candidaten op hun
verstandelijke capaciteiten te testen;
omgekeerd kan het Instituut zelf leer
lingen uit het ontwikkeiingswerg kie
zen, die door de beweging op hun
karaktereigenschappen beoordeeld zul
len worden.
Aldus wordt de aandacht terstond
gericht-op het doel van het Instituut:
jongen menschen een verstandelijke
en karakterscholing te geven, die hen
voor êen leidende functie in de ka
tholieke arbeidersbeweging geschikt
maakt.
Gedacht wordt aan een begin met
vijftien leerlingen, die een voorschot
zullen krijgen om hun onkosten te
bestrijden, terwijl de noodlge hoe
ken gratis verstrekt worden. De leer
lingen worden niet verplicht na hun
studie een functie hij het R.K.W.V.
te aanvaarden, noch neemt het
R.K.W.V. eenige verplichting in dien
zin op zich; doch practisch zullen
allen, die den geheelen cursus door-
loopen hebben, wel in voor de arbei
dersbeweging belangrijke functies
terecht komen.
Overeenkomstig de nieuwere opvat
tingen over het ondrwijs en het doel
van het Instituut, zal de opleiding
er niet zoozeer op gericht zijn
den leerlingen zooveel mogelijk theo
retische en feitenkennis bij te bren
gen, dan wel hen te vormen tot zelf
standige werkers. Er zal niet te veel
les gegeven worden, maar het zwaar
tepunt zal komen te liggen bij op
drachten. die de cursisten van de
leeraren krijgen, en die na volbren
ging gecontroleerd en besproken zul
len worden.
De geheele cursus zal drie jaar
duren, waarvan, de eerste twee do
eigenlijke scüool-opleiding zullen
bevatten. In dien tijd zal de opleiding
drie groepen vakken omvatten: l.Wijs-
geerig-godsdienstige vorming (ont
wikkeling der persoonlijkheid, logica,
ethiek en zielkunde; bestudeering
der sociale Encyclieken; Maatschap
pij- en Staatsleer); 2. Economisch -
jiiridische vorming (economie, so
ciale geografie, burgerlijk recht, ar
beidsrecht, staats, en administratief
recht)3. sociale en cultureele vor
ming (geschiedenis en praktijk der
arbeidersbeweging; sociale ethiek;
gezondheidsleer; Ned. taal; geschiede
nis speciaal cultuurgeschiedenis).
In het derde jaar zullen de leer
lingen practisch werk moeten ver
richten in de arbeidersbeweging, dat
op een drietal bijeenkomsten op het
Instituut zal worden gecontroleerd.
Dit practisch werk telt uiteraard
mee bij de beoordeeling aan het eind
van den cursus, waarbij den cursisten
een diploma zal worden uitgereikt.
Daar de leerlingen in het algemeen
volwassen zullen zijn, zullen zij
extern wonen..Het Instituut zal uiter
aard nauw verhand houden met de
Ontwikkelingscentrale, waaruit im
mers de meeste leerlingen gerecru-
teerd zullen worden.
Het bestuur van het Instituut zal
worden samengesteld uit drie be
stuursleden van het R.K.W.V. en drie
anderen. Het bestuur benoemt den
Rector (zooals gemeld, heeft dr. A. A.
Olierook die functie willen aanvaar
den), de leeraren op voordracht van
den Rector, en houdt toezicht op de
vorming en het onderwijs.
De exploitatie van deze instelling
zal tienduizenden guldens kosten, die
het R.K.W.V zal moeten verstrekken;
het groote belang van het Instituut,
waarover geen twijfel bestaat, zal dit
offer evenwel ten volle rechtvaar
digen.
Willen de extremisten dan beslist
.geweld? Het heeft er allen schijn
van: het Hoofdkwartier van het In
donesische leger heeft alle verloten
van officieren en soldaten ingetrok
ken en zij moeten onmiddellijk naar
hun garnizoenen terugkeeren. Wij
weten, welk een rol de jeugd onder
de extremisten speelt. Ziehier lioe
Sjahrir ln zijn brochure „Onze Strijd"
haar beoordeelt:
„Op het moment, waarop de vrije
Indonesische staat werd gesticht,
was de leiding bijna geheel in
handen van gewezen helpers en
ambtenaren van Japan. Dit vermde
een beletsel om onze maatschappij
te zuiveren van de Japansche
ziekte, die voor onze jeugd een
levensgevaar beteekende. De poli
tieke opvoeding, die tijdens de
Nederlandschs overheerschine al
zoozeer bemoeilijkt werd, ontbrak
geheel en al tijdens de Japansche
bezetting: de jeugd werd uitslui
tend opgevoed om bevelen te ont
vangen, te buigen en te verafgo
den, zooals de Japanner buigt voor
zijn keizer en deaen verafgoodt.
In overeenstemming daarmee werct
onze jeugd alleen geleerd om den
leider blindelings te gehoorzamen
en te verafgoden. Zij werd niet
opgevoed tot het dragen van eigen
verantwoordelijkheid en zij was
niet bekwaam, daarnaar te han
delen."
Het zou verkeerd zijn te meenen,
dat de geheele Indonesische
bevolking achter de beweging
van Soekarno staat. Dit is
zeker niet het geval. Uit hetgeen
de gerepatrieerden over' den toestand
in Indonesië mededeelen, valt duide
lijk op te maken, dat het slechts
een betrekkelijk kleine groep is. die
Soekarno tot zijn aanhangers mag
rekenen. Vele extremisten beschikken
echter over wapens en terroriseeren
zoo de angstige bevolking, die naar
rust, werk en voedsel verlangt. Zoo
lang deze groepen den boventoon
voeren, komt er van eenig zelfbe
stuur niets terecht en geven zij zelf
blijk er niet rijp voor te zijn. Dat
de toestand in Indonesië echter niet
beoordeeld mag worden naar Java
alleen, blijkt wel uit de vriendelijke
ontvangst van de Nederlandsche
troepen in de buitengewesten, waar
de bevolking aan Nederland zeer ge
hecht is.
Sjahrir, JSoekarno en de zijnen
spelen dus hoog spel. Willen zij de
breuk tusschen Nederland en Indo
nesië niet herstellen, blijven zij
eindeloos traineeren bij de onder
handelingen en gaan de extremisten
door met hun lafhartige overvallen
dan is het niet de schuld van Ne
derland, dat heel de wereld tot de
conclusie zal komen, dat Indonesië
niet rijp is om, naar de woorden
van H. M. de Koningin „op zichzelf
de eigen inwendige aangelegenheden
in zelfstandigheid en steunend op
eigen kracht te behartigen." Het is
daarom goed, dat de commissie-Van
Poll, welke vandaag naar Indië is
vertrokken, zelf de situatie, die van
hier uit nog zoo duister lijkt, van
nabij bestudeert om de acties en
reacties van beide partijen naar
Juiste waardp te schatten.
Misschien dat de toestand daar
beschenen door een stralende tropen
zon, er milder uitziet dan hier in
het nevelige Holland.
Einde Maart zal het melkrant-
soen voor kinderen boven 4 jaar
worden verhoogd van 3 tot 3% liter
en voor de leeftijdsgroepen boven
20 jaar van 1 y2 tot 2 liter per week.
Hiermede is het peil van November
1945 weer bereikt.
De in Engeland herdrukte serie
z.g. bevrijdingszegels zal, aangevuld
met een zestal waarden, met ingang
van 1 April in beperkte mate op de
postkantoren verkrijgbaar worden ge
steld.
De krantenberichten hebben het
ons in geuren en kleuren verteld,
Hoe in geheel Engeland de huis
vrouwen ontevreden zijn, om
dat de levensmiddelenrantsoenen
minder zouden worden.
De Nederlandsche huisvrouwen
hebben echter nog grootere zor
gen gekend en zij hebben het ook
nu nog niet gemakkelijk. Zelfs
de Gruyter kan nog steeds niet
alles leveren. Toch is het een
genot, dat er alweer meer te
koop is. Ziet de huisvrouw de
aantrekkelijke etalages van de
Gruyter, dan denkt ze; „Wat een
vooruitgang, vergeleken bij ver
leden jaar". Haar inkoopen doet
ze dan ook in die goed verzorgde
winkels, waar ze niet alleen
betere waar, maar bovendien
10 korting krijgt. Voor tien
gulden aan cassabons, één gulden
contant terug. Zóó verlicht de
Gruyter de zorg van de Neder
landsche huisvrouwen en helpt
haar sparen,
(Ingez. med.).
