Overeenstemming over het
federatieve plan?
TEXTIELGOEDEREN
c
Overwinning
zijn voorloopig nog schaarsch
Vandaag is het Sint Margariet
Prof. Kramers
Tot hoofd en hart
Geschilpunt over juiste betrekkingen
tusschen federatie en Ned. regeering
Nijpend tekort aan
personeel
69ste JAARGANG No. 23600
ZATERDAG 20 JULI 1946
Bureaux Smedestraat 5. Telefoon Redactie 21544 Telefoon Administratie 21543 Postgiro 143480 Abonnementsprijs 30 cent per week
Adj. regeeringscoftim. voor
Gr. Oost én Borneo
Dr. W. Hoven benoemd
DE MALINO-CONFERENTIE
Op het station te Krefeld in
Duitschland worden de passa-
gierstreinen van en naar Neder
land en België door Britsche
militaire politie en Duitsche
politie veelvuldig gecontroleerd,
daar er zich dikwijls zwarte
handelaren met hun waar in
bevinden. Bagage wordt onder
zocht
Het eerste der 21 Duitsche sche
pen, welke als onderdeel van de
Duitsche schadevergoeding aan
Nederland zijn toegewezen, het
S..S. Spreeis in ons land aan
gekomen. Het schipdat aan de
Nord Deutscher hloyd behoorde,
In 1931 gebouwd werd en 2367
ton meet, blijft voorloopig
eigendom van de Ned. regeering
RADIO-KOOTWIJK WEER
IN DEN AETHER
Dr. P. Idenimrg
naar Indië
(Van onzen parlementairen
redacteur)
Dr. P. J. A. Idenburg, tot voor
kort directeur van het kabinet
van den Gouverneur-Generaal
in Ned--Indië, zal a.s. Dinsdag
naar Batavia vertrekken. Aan
genomen mag worden, dat
deze reis, die slechts van zeer
korten duur zal zijn, besprekin
gen met den Luitenant-Gouver
neur-Generaal ten doel heeft
in verband met de te creëeren
Commissie-Generaal.
De overval op de
Weteringschans
Doodstraf tegen verrader
Boogaard geëischt
Een-derde buiten de
gewone distributie
voorzitter van de
atoom-sub-commissie
Vacantie houden beteekent
niets doen, alle werk aan
den kant gooien. Helaas ver
staan velen onder het woord
..vacantie": alles is geoor
loofd, alles mag; weg met al
wat drukt of bindt; over
boord met de regels van fat
soen en moraal.
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
in
25 Juli 1941. 's Morgens lo uur.
Een aantal Duitschers in gezelschap
van commissaris Woudenberg „be
zetten" het gebouw van het R. K.
Werkliedenverbond op de Ouden
oord ih Utrecht. Een wacht werd
bi| den ingang geplaatst, niemand
mocht er meer in of uit; de telefoon
werd bediend door een der nieuwe
heeren. Het dagelijksch bestuur van
het R. K. Werkliedenverbond, be
staande uit De Bruijn, Schutte,
Kuiper en Veldman, werd in de be
stuurskamer geroepen, waar de
Duitscher Hellwig een brief van
Seyss-Inquart voorlas, waarbij Wou
denberg tot commissaris van het
Verbond werd benoemd. Aan het be
stuur als zoodanig werd iedere ver
dere werkzaamheid ontzegd, doch
de bestuursleden zelf moesten hun
werkzaamheden overeenkomstig de
aanwijzingen van Woudenberg voort
zetten.
Hellwig sprak verder als volgt:
„Het is u bekend, hoe wij denken
over den vorm der vakbeweging. Een
jaar lang hebben wij geprobeerd tot
een eenheidsorganisatie te komen
maar het is ons niet gelukt. Gij
waart niet bereid vrijwillig aan de
tot standkoming der eenheidsorga
nisatie mee te werken; daarom is
thans dit besluit genomen door den
Rijkscommissaris. Dit beteekent geen
liquidatie van het Verbond en het
is evenmin een samensmelting met
het N.V.V. waartegen gil bezwaar
hebt. De vakcentralen komen slechts
onder een eenhoofdige leiding. Wat
er met de bestuurders van het Werk
liedenverbond zal geschieden, is aan
de Dienststelle overgelaten. Deze
heeft besloten, dat de heeren De
Bruijn en Veldman direct met ver
lof zullen gaan."
De Bruijn haalde na deze speech
een papier uit zijn zak en las daar
op tot groote verwondering van
Hellwig de volgende verklaring voor:
„Wij kunnen, na het aanhooren
van liet voorgelezen stuk, kort zijn.
Wij volstaan om namens de leiders
der Kath. Arbeidersbeweging, de bij
na tweehonderdduizend leden, een
groot deel van het Nederlandsche
volk te protesteeren tegen de o.i.
door geen enkel Nederlandsch be
lang gevorderde beslissing."
fechutte sprak mede namens Kui
per de volgende woorden: „Door het
feit, dat alle bestuursmacht bij ons
Verbond door de benoeming van den
heer Woudenberg tot commissaris
in diens hand is overgegaan en dat
tengevolge daarvan heel het gods
dienstig, cultureel en sociaal werk
in handen van een N.S.B.-er is ge
legd. is het voor een Katholiek in
geweten niet mogelijk daaraan mede
te werken."
Even later namen De Bruijn en
Veldman afscheid van het personeel,
dat dieo onder den indruk was, en
gingen heen.
September 1941. Twee maanden
later. Van de 180.000 leden der
Kath. vakbonden waren er nog cir
ca 7000 of 4 pCt. over: de diocesane
bonden waren practisch leegge
stroomd. Heel de actie van de Duit
schers, heel de overschrijving van
Kath. arbeiders naar het N.V.V. was
één groote mislukking geworden.
En waarom? Pater Stokman komt
in zijn boek tot deze juiste con
clusie':
„Dat het R.K. Werkliedenverbond
op het critiehe moment, - in Juli
1941 zich niet door de Duitschers
heeft laten misleiden, ls te danken
aan het feit, dat het werk van de-
katholieke arbeidersbeweging op
princicisele doelstellingen gericht en
op prtncipieele grondslagen gebouwd
was. De benoeming van Woudenberg
tot gevolmachtigd commissaris van
het R.K. Werkliedenverbond tastte
het vrije vereenWngsrecht wezenlijk
aan en maakte het onmogelijk het
werk voort te zetten, dat slechts in
het licht van. en gedragen dóór de
katholieke levensbeschouwing ver
richt kan worden."
Wij hebben boven dit artikel den
titel „Overwinning" ge
plaatst, hoewel het toch de
opheffing en liquidatie van
het R.K. Werkliedenverbond behan
delt. Deze schijnbare nederlaag be-
te--ker.de echter voor onze katholieke
arbeidersbeweging daarom een over
winning, omdat er een triomf in lag
van het verzet, een triomf voor de
moedige en karaktervolle houding
èn van de leiders onzer vakorgani
saties èn van de leden, die geen
oogenblik aarzelden hun bestuurders
te volgen. Er was hier een samen
werking tusschen Episcopaat, ver
antwoordelijke leiders en trouwe en
volgaarne leden, die een hecht bas
tion vormden, waartegen iedere aan
val der bezetters en hun landver-
raderlijke aanhangers dood liep.
Het zeer interessante boek van
Mag. Dr, Stokman legt hiervan op
vrywel iedere bladzijde getuigenis
af. Wij hebben slechts enkele mar
kante 'passages In een drietal artike
len kunnen behandelen. Veel moesten
wij onbesproken laten, zooals on
danks alle tegenwerking de activi
teit van het R.K. Werkliedenverbond
ook na de opheffing; het prachtige
en zegenrijke werk van het fonds
voor de bijzondere nooden van het
Episcopaat en de voorbereiding van
den econ. soc. wederopbouw na den
oorlog. Dit alles wordt uitvoerig in
het boek van Pater Stokman behan
deld.
Wij hopen dat vele katholieken
dit documentaire werk zullen aan
schaffen. Het zal onzen arbeiders
goed deen. omdat het ook hun
strijd en hun overwinning is, die
hierin wordt beschreven. Met dit
materiaal gewapend, behoeven zij
niet zwijgend ter zijde te blijven
staan tegenover hen, die, hoewel zij
vaak tijdens de bezetting een heel
wat minder karaktervolle en prin-
cipieele houding hebben aangeno-
De Indischa Voorlichtingsdienst
maakt bekend, dat met ingang van
15 Juli dr. W. Hoven tot adjunct-
regeeringscommissaris voor de Groote
Oost en Borneo ls benoemd.
Dr. Hoven, wiens standplaats Ba-
iavia blijft, zal ook verder belast
blijven met de functie van waarne
mend directeur van binnenlandsch
bestuur.
Voor Indische verlofgangers en ge-
pensionneerden is thans een duur-
tetoeslag vastgesteld.
De West-I'HlIsclie delegatie heeft
gisteren een bezoek gebracht aan het
Prinselijk Paar op het paleis Soest-
dijk.
Dr, Van Mook heeft de vorming
van een Indonesische commissie van
vijf personen aangekondigd, die de
conclusies van de laatste vier dagen
der besprekingen te Malino zal op
stellen en ter goedkeuring aan de
plenaire zitting zal voorleggen. Hij
gaf daarbij aan, dat een volledig
program voor een constitueerende
vergadering binnen drie maanden
tegemoet kan worden gezien.
De besprekingen te Malino
hebben, volgens U. P.. een al-
gemeene overeenstemming over
het federatieve plan voor In-
dië aan het licht gebracht, maar
de juiste betrekkingen tusschen
de federatie en de Nederland
sche Regeering, zoowel als de
duur van de interim-periode
v-oor de volledige onafhankelijk
heid. vormen nog steeds een
geschilpunt.
De meeste gedelegeerden spraken
hun vrees uit voor een overheer-
sching door het dichtbevolkte Java
en vroegen om waarborgen voor
plaatselijke autonomie.
De conferentie nadert thans het
stadium der „ronde tafel", waarbij
concrete maatregelen zullen worden
besproken om de in de plenaire zit
tingen gedane voorstellen ten uit
voer te leggen.
De R. V. D. maakt bekend, dat
de volgende personen tijdelijk als
adviseurs voor algeméene zaken ter
beschikking van den Lt.-Gouver
neur-Generaal gesteld zijn: kolonel
Abdoelkadlr Widjojoatmodjo en
men, thans als d e groote verzets
lieden paradeeren. Wij katholieken
zijn soms wat al te bescheiden, waar
van anderen maar al te graag mis
bruik maken.
Dat hiervoor niet de minste re
den is bewijst wel dit belangwek
kende boek van Pater Stokman. Wij
zijn er hem dankbaar voor.
Mag. Dr. S. Stokman. De Kath.
Arbeidersbeweging in oorlogstijd.
Uitgeverij Het Spectrum, Utrecht.
Thio Thiam Tjong. Als buitenge
woon adviseurs zijn aangesteld mr.
K. J. Enthoven, gepehsionneerd
hoofd van den Ned.-Indischen cl-
vielen dienst en later directeur van
het departement van Justitie, en jhr.
mr. C. H. V. de Villeneuve, voorzit
ter van den Ned.-Indischen Onder-
nemersraad.
Het was een aangrijpend oogen
blik voor de technici van radio
Kootwijk, toen, enkele dagen gele
den, voor het eerst sinds vele jaren
het radiotelefonisch contact met
de Oost weer door den aether tot
stand kwam.
Deze week zijn de proef uitzendingen
begonnen en roen hoopt binnenkort de
lijn als voorheen voor particuliere ge
sprekken met Indië en Zuid-Amerika
te kunnen openen.
Tegen J. Boogaard, die debet was
aan de mislukking van den twee
den overval op de Weteringschans
in Juli 1944, omdat hij de onder-
grondsche plannen had verraden,
heeft de advocaat-fiscaal voor het
Byz. Gerechtshof te Amsterdam do
doodstraf geëischt.
Boogaard vertelde, dat hij weife
lend tegenover het plan van de ou-
dergTondsche had gestaan en daar
om raad had gevraagd aan recher
cheur Kuiper, een berucht S.D.-man.
Toen was de zaak bij de hoogere
S D.-lnstantles geraakt en B. was
niet anders adn een speelbal meer
veweest. Hij speelde overigens zijn
spel uitstekend en de Illegalen lie
pen in de val.
Hij was bang geweest voor den
S. D. en had, toen het er op aan
kwam, den overgang van S. S naar
ondergrondsche niet aangedurfd.
Het gebrek aan textir Igoederen
zal voorloopig nog wel blijven be
staan. Zooals men weet geschiedt
de fabricage van textiel in drie etap
pes: het spinnen, het weven en het
verwerken. Het spreekt vanzelf, dat
voor een goeden gang van zaken
allereerst noodlg ls, dat de spin-in-
dustrie, die garens maakt, voldoende
produceert, om de weef-industrie en
vervolgens de zg. finishing industrie
van de noodige grondstoffen te
voorzien.
Vóór den oorlog werd van deze
garens circa 20 ingevoerd en
80o/„ hier te lande vervaardigd. Van
de spinmachines is ongeveer een
tiende verwoest. Nieuwe machines
moeten uit Engeland of Zwitser
land komen, waar zelfs nog orders
uit de jaren 1939 en 1940 op uit
voering wachten. Wanneer men
echter weet, dat de spincapaciteit,
welke regelmatig doch langzaam
stijgende is, thans pas op 60 pro
cent van de vooroorlogsche staat,
is het duidelijk, dat dit niet aan
een gebrek aan machines is te
wij ten.
Wat is dan wel de oorzaak? Dit
was tot voor kort voornamelijk
een gebrek aan kolen. Juist dit
kwartaal ls echter 18 procent
meer kolen toegewezen, waar
door men thans over 54 van
de hoeveelheid energie ln 1939
beschikt. Bovendien hebben de
spinnerijen twee hulpbrandstof -
fen erbij gekregen, olie en bruin
kolen. Daardoor ls het kolen-
vraagstuk op de tweede plaats
gekomen en is de voornaamste
moeilijkheid op het oogenblik
de personeelsvoorziening.
Reeds zijn met de vakorganisa
ties besprekingen geopend om tot
wederinvoering van het twee-ploe-
genstelsel te komen Slaagt men er
inderdaad ln met dubbele bezet
ting van thans te gaan werken
waarvoor zoowel de grondstoffen als
de brandstoffen geen beletsel be
hoeven te vormen dan mag eeu
aanzienlijke stijging van onze tex
tiel productie worden verwacht.
Allerlei industrieele en technische
doeleinden men denke bijv. aan
voering van schoenen en canvas
voor fietsbanden eischen een
flinke portie van onze textiel pro
ductie, in tegenstelling met vroe
ger, toen juist voor deze doeleinden
het meeste werd geïmporteerd. Ook
Het is vandaag
voor lieden, die
hun vacantie nog
in het verschiet
hebben. een critieke
dag. Wanneer zij ten
minste vertrouwen
hebben ln de ervarin
gen van hun verre
voorvaderen c\ie had
den uitgevonden, dat
regen op Sint Margariet
zes weken nattigheid,
zonneschijn op dien
dag dertig dagen mooi
weer beteekende. Van
daag namelijk is het
Sint Margariet.
Deze Sint Ma-rgariet,
voluit de H. Marga-
retha van Antiochië,
beeft overigens geen
enkele schuld aan de
slechte luimen van den
zomer. Wat er van haar
leven bekend is heeft
niets met het weer uit
staande. Zij is omtrent
300 den marteldood ge
storven door toedoen
van een Griekschen
jonkman, die haar
eerst ten huwelijk had
gevraagd. Haar weige.
ring wekte zijn haat,
zoozeer, dat hij de
christenvervolging var»
keizer Diocletianus
aangreep, om aan haar
leven een einde te ma
ken. Dat vertelt ten.
minste de legende.
Neen. zij heeft met
dien regen eigenlijk
niets van doe». Het
was alleen maar als
men het zoo noemen wil
haar ongeluk, dat haar
feestdag op 20 Juli viel.
Dan regent het name
lijk nogal eens en dat
Augusus, de vacantie
maand bij uitstek, door
gaans eigenlijk maar
een triestige regen
maand is, dat weten
Zes weken
regenofniely
wij allen immers on
derhand wel bij erva.
ring.
Overigens precies de.
zelfde ervaring, die
onze brave voorouders
er toe bracht, St. Mar
gariet tot maatstaf van
hun weersverwachting
te maken. Die ervaring
zal wellicht wat minder
simpel geweest zijn dan
de vorm. waarin zij ons
is overgeleverd in klei.
ne rijmpjes als: regent
het St. Margariet, dan
regent het. zes weken of
niet. Toen waren de
mensche» nog tevreden
met tweeregelige rijmp
Jes, ook al klopten zij
niet heelemaal. Tegen,
woordlg maakt men er
statistieken van en
schrijft er verhandelin
gen over en zóó moet
men tot een theorie
gekomen zijn, dat het
weer zijn eigen koppige
kuren heeft: soms blijft
het een tild lang hard.
nekkig mooi, een ander
jaar komt er aan de
nattigheid geen eind.
Nu is het volgens des
kundigen best mogelijk,
dat er omtrent, 20 juli
een critiek punt ligt,
waarna het. weer voor
loopig niet van den
eenmaal ingeslagen weg
ls af te brengen. Maar
daar zou men dan weer
een verhandeling over
moeten schrijven, die
grooter zou uitvallen
rian de krant van van
daag toelaat. Een sta
tistiek ls er over Sint
Margariet al eens ge
maakt met, dit resul
taat; viel er On of om.
trent 20 Juli regen,
dan leverden de vol.
gende zes weken twee
en twintig regendagen
op, en dat was drie da
gen meer dan wanneer
er op of omtrent den
critieken dag de zon
geschenen had. Erg
veel invloed schijnt
St. Margariet dus niet te
hebben.
leger en vloot vragen een aanzien
lijk kwantum, terwijl ten slotte de
noodzakelijke, zij 't nog geringe uit
voer o.m. naar Indië een deel
van de productie vergt. Zoodoende
is tot dusver voor de gewone textiel
distributie slechts ongeveer twee
derde van de gefabriceerde hoeveel
heid beschikbaar gekomen.
„Niet klagen, maar werken", zoo
noemde de directeur van het
Rijkstextieibureau, die ons mede
verschillende gegevens verstrekte,
de oplossing van het textielvraag-
stuk. Of wij binnen afzienbaren
tijd weer over 'n eenigszin draag
lijke hoeveelheid „manufactu
ren" kunnen beschikken hangt
thans voor het grootste deel van
het Nederlandsche volk zelf af.
Vooral de jonge garde moet leeren
aanpakken, want tegenover een
vrijwel gelijk gebleven arbeids
prestatie van de ouderen, staat een
dusdanig tekort van de Jongere
arbeiders, dat het gemiddelde peil
der arbeidsprestatie tot 70 a 80%
van dat in 1939 wordt gedrukt.
Wat tenslotte de distributie zelve
betreft, er heerscht thans nog een
zekere „punten-inflatie". d.w.z., dat
het vaak moeilijk is, zich op punten
van het gewenschte artikel te voor->
zien. Er wordt echter naar gestreefd,,
de hoeveelheid, aan te wijzen punten
volkomen af te stemmen op de pro
ductie, zoodat er evenwicht tusschen
beide bestaat. Er bestaat goede hoop,
dat binnenkort dit evenwicht bereikt
zal worden.
De uit 12 landen bestaande weten
schappelijke en technische sub-com
missie van de UNO-commissie voor
atoomenergie, heeft prof. H. A. Kra
mers, van de Universiteit van Leiden,
tot voorzitter benoemd.
Hendrik Anthony Kramers werd in
1984 te Rotterdam geboren en studeer
de wis- en natuurkunde aan de Leid-
sche Universiteit. Van 1916 tot 1925
was hij wetenschappelijk werkzaam
op het gebied der theoretische na
tuurkunde (atoomtheorie) onder lei
ding van Niels Bohr aan de Universi
teit van Kopenhagen. In 1926 werd hij
hooTleeraar te Utrecht en tn 1934 te
Leiden.
