TROONREDE GEWIJD AAN HERSTEL
Gericht op het ééne doel:
-
Bomaanslag in Jeruzalem
Vier resoluties op de
Malino-conferentie
De Troonrede
Leggen van een grondslag voor
geestelijke en stoffelijke welvaart
T'r.Vit I
Hoofdkwartier van Britsche strijdkrachten
vormde het doelwit
Engelsch witboek
over Palestina
Het weer.
Tot hoofd en hart
69ste JAARGANG No. 23602
DINSDAG 23 JULI 1946
Bureaux Smedestraat 5. Telefoon Redactie 21544 Telefoon Administratie 21543 Postgiro 143480 Abonnementsprijs 30 cent per weeK
Verbetering van toestand
in Oost-lndië
Commissie-generaal
West-Indië
i
■C -
v"
-
Anonieme waarschuwing
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
H. M. de Koningin heeft vanmiddag bij de opening van de gewone
zitting der Staten-Generaal in de Ridderzaal de volgende rede
uitgesproken.
Leden der Staten-Generaal,
Het vertrouwen van mijn volk heeft u geroepen. om in de komende
vier jaren mede te beslissen over het wel en wee van ons
vaderland. Dit stemt mij tot voldoening. Uw verkiezing toch
strekt mij ten teeken van een terugkeer tot normale grondwettelijke
vormen en stabiele staatkundige verhoudingen.
Te meer verheug ik mij hierover, omdat thans eerst recht alle
krachten gericht kunnen worden op het ééne doel: het leggen van
een deugdelijken grondslag voor den geleidelijken wederopbouw van
onze geestelijke en stoffelijke volkswelvaart.
Tot mijn groote vreugde mocht ik mede uit eigen aanschouwing -
vaststellen, dat wij in gestagen tred reeds menige schrede op den
weg naar dit groote doel hebben gezet en dat wij, wat de krachts
inspanning' betreft om het te bereiken, geenszins de minsten zijn in
den kring der door den oorlog getroffen volkeren.
Nochtans wachten ons nog vele en groote moeilijkheden, welke ik
zoowel u als mijn geheele volk in ernstige en voortdurende overweging
aanbeveel. Deze moeilijkheden zullen slechts overwonnen kunnen
worden, indien ieder onzer zich met geestdrift wijdt aan den gemeen-
schappelijken arbeid, die uitsluitend in staat zal zijn voor de breeae
lagen van ons volk den weg tot welvaart te banen.
In de ontwikkeling der gebeurte
nissen in Oost-lndië valt verbete
ring aan te wijzen.
In belangrijke deelen der Buiten
gewesten is reeds in eersten aanleg
overgegaan tot de vestiging van een
nieuwe rechtsorde, steunend op de
beginselen, die in mijn rede van 7
December 1942 werden neergelegd.
Met vertegenwoordigers der bevol
king uit die Buitengewesten, waar
het Geallieerde opperbevel de ver
antwoordelijkheid voor de bestuurs
voering heeft overgedragen, wordt
thans beraadslaagd over de vervul
ling, langs loyalen en vreedzamen
weg, van de nationale verlangens.
Op Java en Sumatra echter ont
breken nog voldoende voorwaarden
voor zulk een overleg. Ik vertrouw,
dat deze voorwaarden mede dank
zij verdere besprekingen spoedig
aanwezig zullen zijn.
Het Geallieerde opperbevel in deze
gebieden, en in den Riouw-Archi-
pel, heeft zijn taak nog niet vol
tooid. Nog altijd lijden daar tot
onze bezorgdheid velen uit alle
bevolkingsgroepen onder de gevol
gen van den oorlog.
De verdere liquidatie van de Ja-
pansche Invasie en de terugkeer
van orde en rust, met name op Ja
va en Sumatra, zijn noodzakelijke
voorwaarden, wil Nederland zich ten
volle kunnen wijden aan zijn roe
ping, om te zamen met de Indone
sische volken ook voor hen binnen
het koninkrijk een eigen staatsver
band op te bouwen, waarin die vol
ken vrij hun eigen kracht kunnen
ontplooien en door middel waarvan
zij zich een eigen plaats in de ii1
der Vereenigde Volken zullen kun
nen verwerven. In dit Indonesisch
staatsverband zullen uiteraard de
rechten en belangen van alle bevol
kingsgroepen en van minderheden
h'artigd worden beschermd en be-
Ten einde voor den overgangstijd
in het bijzonder de uitoefening
van de taak van het opperbestuur
ten aanzien van Oost-lndië beter
tot haar recht te doen komen en
ook daar de rijksconferentie voor
te bereiden, zal onverwijld een
ontwerp van wet tot instelling van
een commissie-generaal aan
gepast aan de eischen van den
huldigen tijd aan u worden
voorgelegd.
In afwachting van het herstel van
het economisch leven zullen de
groote moeilijkheden, waarvoor Oost-
Indie zich op het gebied van geld
en handelsverkeer gesteld ziet,
slechts met steun van Nederland en
door nauwe samenwerking van beide
deelen van het Koninkrijk, uiteraard
op voet van gelijkheid, overwonnen
kunnen worden.
Diep getroffen ben ik door de
plichtsbetrachting en zelfbeheer-
sching, waarmede intusschen zoowel
burgers als militairen ginds onder
zoo moeilijke omstandigheden voort
gaan hun taak te vervullen.
Ook in West-Indië leeft een drang
naar vernieuwing der staatsinstel
lingen.
Wat reeds zonder grondwetswijzi
ging ter bevrediging daarvan kan
geschieden, zal ten spoedigste wor
den bevorderd, opdat Suriname en
de Nederlandsche Antillen zullen
kunnen beginnen met op nieuwen
voet eigen leven, deelgenootschap in
het Koninkrijk en in het bijzonder
hun taak in hun eigen omgeving ter
band te nemen.
Nederland, dat aich in het verle
den voortdurend tot taak heeft ge
steld in de internationale samen
leving der volkeren bi) te dragen
tot den opbouw van een vreedzame
internationale wereldorde, zal ook
thans naar vermogen krachtig sa
menwerken met al die landen, die
eveneens den wederopbouw en de
bevestiging' van vrede en veiligheid
willen dienen op grondslag van
recht en rechtvaardigheid.
In de organen van de Vereenigde
Naties en met name in den Veilig
heidsraad, zoomede in de commissie
voor de beheersching der atoom
energie, streeft de regeering naar be
vordering van goede Internationale
verhoudingen op den grondslag van
het Handvest, met het doel den in
ternationalen vrede en veiligheid te
bevestigen en de vrijmaking van het
In het atoom sluimerend geweld te
doen strekken tot heil, in stede van
tot rampspoed der menschheid.
(Vervolg op pag. 3)
v' 'r
'V' -
-v. c rs#!5iP
;Tv .,;v
Gisteren omstreeks het mid
daguur werd Jerusalem opge
schrikt door twee hevige ex
plosies Het bleek dat er een
aanslag was gedaan op het
tot Woensdag-
Verwachting
avond:
Geen regen van beteckenis. op
de meeste plaatsen zonneschijn
Wind uit Zuidelijke richting.
Zon under 20.45 maan 0.47
16.58, zon op 4.49.
Londenaars in de rij voor brood. Op den laatsten dag voor het
in werking traden der broodrantsoeneering in Engeland vormden
zich buiten de bakker sioinkels in de Engelsche hoofdstad lange
rijen klanten. De vrouwen dachten, dat er bij het ingaan der
rantsoeneering geen brood in de winkels zou zijn en sloegen
daaro'm een voorraad in, om de eerste dagen niet zonder brood
te zitten.
Maandagmiddag zijn op de conferentie te Malino met algemeene
stemmen de 4 volgende resoluties aangenomen:
1) Ten einde tot een federatieve structuur van Ned.-Indië te komen
moet een federatie gevormd worden, welke geheel Indonesië omvat en
den naam van „Vereenigde Staten van' Indonesië" draagt.
2) Deze federatie zal moeten bestaan uit vier deelen, n.l. Java,
Sumatra, Borneo en de Groote Oost, waarbij een voorbehoud wordt
gemaakt t.a.v. de positie der Kleine Soenda-Eilanden, de aansluiting
van de zelfbesturende landschappen van Oost-Borneo bij Borneo en
de positie van de eilanden Banka, Billiton en Riouw (in afwachting
van de mogelijkheid, dat deze zich bij Sumatra zullen aansluiten).
3) De tweede conferentie moet zoo spoedig mogelijk bijeengeroepen
worden om de uit te werken voorstellen in zake de staatkundige
hervorming van Borneo en de Groote Oost te behandelen.
4) Instemming wordt betuigd met het voorstel om zeven Indonesi
sche afgevaardigden te Malino aan te wijzen, teneinde deel te nemen
aan de voorbereiding van de voorstellen tot staatkundige hervorming
van Borneo, de Groote Oost, Banka, Billiton en Riouw.
hoofdkwartier van de Britsche
strijdkrachten in het hotel
„Koning David". Uit de kelders
van het gebouw steeg een
dichte rook op, die zich spoe
dig door het geheele hotel en
in de omgeving verspreidde.
Toen na de eerste ontploffing
die militaire politie zich naar
de plaats begaf, waar de ex
plosie zich moest hebben voor
gedaan, weerklonk een tweede
hevige slag, zoodat de militai
ren genoodzaakt waren dek
king' te zoeken.
Vijftien minuten voor de ont
ploffing kreeg de juffrouw van
de telefooncentrale in het ho
tel „Koning David" een anonie
me waarschuwing, dat men het
hotel in de lucht zou laten
vliegen en dat ze de beenen
moest nemen, als haar leven
haar lief was.
Ze alarmeerde iedereen in
het hotel en vele gasten vlogen
uit het gebouw naar buiten,
maar anderen, die aan alarm
gewend waren, bleven rustig
zitten.
Buiten het gebouw stond een op
gewonden menigte. Op een gege
ven oogenblik verschenen toen 18
jongelieden, van wie 6 ais Arabie
ren gekleed waren, in het souter
rain en in de gangen van het
hotel. Volgens ooggetuigen kwamen
zij uit de keuken en „overal van
daan".
Een Britsch officier heeft gezegd,
dat zfj Hebreeuwsch spraJken.
Een Engelsche majoor schreeuw
de de groep iets toe en trok zijn
browning. De jongelui, die als Ara
bieren gekleed waren, schoten op
hem, zonder hem te raken en wier
pen zich toen op hem. Ze drongen
hem tegen den muur en haalden
hun tommy-guns voor den dag.
Een aantal hunner rende naar
een nachtclub onder den vleugel van
het hotel, waar het Britsche hoofd
kwartier gevestigd is.
Daar plaatsten zij hun bommen
en anderhalve minuut nadat zij die
vlucht genomen hadden, vond de
ontploffing plaats.
De eerste Troonrede, die H.M. de
Koningin in zeven jaar voor
een volledig parlement heeft
uitgesproken, is een omvang
rijk stuk geworden. Wij voe
gen er dadelijk aan toe, dat wij wel
eens slechter Troonredes onder de
cogen hebben gehad. Het document
van vandaag is goed opgebouwd,
het drukt zich uit in zorgvuldig ge
formuleerd Nederlandsch jammer
alleen dat de adverbiale vorm „res
pectievelijk" in de Belgische alinea
gebruikt wordt in adjectivische
functie! en de botten zijn niet
geheel tot vage algemeenheden af
gekloven. Hoe behoedzaam ook op
gediend, er is vleesch aan blijver*
zitten. Daardoor is vruchtbare be.
spreking mogelijk.
Ook de Troonrede begint te
recht met te uiten van voldoe
ning over den terugkeer tot normals
grondwettelijke vormen en stabiele
staatkundige verhoudingen. Die vol
doening zou heel wat grooter kun
nen zijn, indien de bij onze grond
wettelijke vormen en staatkundige
verhoudingen onontbeerlijke publi
citeit tot haar recht kon komen
door een eenigszins redelijke be
schikking over papier. Het is de re
geering tot een ernstige grief te re
kenen, dat onze thans weer tot nor
male functie gebrachte democra
tische machinerie zoo ernstig wordt
verlamd door papiergebrek.
De inleiding van de koninklijks
openingsrede sluit met het aanslaan
van een toon, die in de regeerings-
verklaring van den premier zoo op
vallend ontbrak: de toon van ern
stige vermaning aan ons volk tot
bezinning op de vele en groote moei
lijkheden, waarvoor wij staan.
Vervolgens gaat de Troonrede al
lereerst over tot de Indonesische pa
ragraaf. Daarmede wordt gelukkig
nogmaals het primair gewicht vau
deze Borg aangegeven. Wij vrager*
ons af, of in deze eene paragraat de
regeering niet ten weinig te optimis
tisch is, te weten in haar aanhef:
,.In de ontwikkeling der gebeurtenis
sen in Oost-lndië valt verbetering
aan te wijzen". De motiveering is
kennelijk vervat in de volgende re
gels. Gedoeld wordt op de conferentie
van Malino en haar niet onbevre
digend verloop. Maar zijn deze fac
toren niet eerder pet gevolg van een
te voren bestaanden beteren toestand
in de Buitengewesten, dan de oor
zaak van een ingetreden verbete
ring? Op Java en Sumatra echter
ontbreken nog voldoende voorwaar
den voor iiuik een overleg als dat
in de Buitengewesten gaande is,
aldus zegt <ie Troonrede. Maar zij
„vertrouwt" dat deae voorwaarden
mede qank zij verderen besprekin
gen spoedig aanweaig zullen zijn.
Waarop, zoo vragen wij ons af,
steunt dit vertrouwen? En wij vra
gen verder: besprekingen met wienf
Met Sjahrir? Met Soekarno? De
Kamerdebatten mogen over deze
passage spoedig nadere gegevens op
leveren
Opmerkenswaard in de Indonesi
sche paragraaf is voorts, dat op da
regeeringsvoorstellen van 10 Febru
ari 1946 in zooverre schijnt te wor
den teruggekomen, dat de opbouw
van een Indonesisch staatsverband
thans uitsluitend wordt gesteld bin
nen het Rijksverband; dit is des to
opmerkelijker, wijl de regeering ia
haar jongste verklaring nog zeide,
dat die voorstellen, waarin het be
houd der rijkseenheid niet bindend
werd gemaakt, ook voor haar het
kader opleverden, waarbinnen haar
beleid zich zou bewegen.
In deze Troonrede echter wordt
het kader op dit beslissende punt
verengd. Opheldering gevraagd
Met de Commissie-Generaal wordt
snel opgeschoten. „Onverwijld" zal
een instellingsontwerp aan de Sta
ten-Generaal worden voorgelegd. Wat
de Troonrede bedoelt met de woor
den, dat de Commissie-Generaal zal
worden „aangepast aan de eischen
van den huidigen tijd", is voorshands
niet duidelijk. Wel duidelijk is, dat
de commissie groote bevoegdheden
zal krijgen, opperbestuurlijke be
voegdheden. Hat is kennelijk de be
doeling hiermede tegemoet te komen
aan de verwoede klachten van hen,
die steeds luider hun stem verhef
fen tegen „dictatuur" te Batavia van
den heer Van Mook. Mogen wij de
voorspelling wagen, dat de Commis
sie-Generaal bestaan zal uit drie le
den met prof. Schermerhorn als lid
voorzitter? Dat een der leden een
katholiek zal zijn, st^at wel vast.
In de West-Indische paragraaf,
waarin nu definitief beloofd wordt,
dat wat zonder Grondwetswijziging
ter bevrediging van den aldaar le
venden drang naar vernieuwing der
staatsinstellingen kan geschieden,
ten spoedigste zal worden bevor
derd, wordt tevens reeds op deze ver
nieuwing vooruitgeloopeneen der
Curaqaosche jjerlangens. uitgedrukt
door de commissie-Da Costa Gomez,
is de verandering van den naam
Curacao" in „Nederlandsche Antil
len". Welnu, deze Troonrede spreekt
reeds niet meer van Suriname en
Curacao, maar van Suriname en de
Nederlandsche Antillen.
Schendt de schoonheid van
strand, bosch, hei, lucht en
zon niet door een schaamte
loos gedragGij bederft er
ook de zomervreugde van
anderen door.y