„Het Palingoproer"
Ernstige vechtpartij
te Tubbergen
Vierdaagsche-sfeer in Nijmegen
DINSDAG 23 JULI 1946
PAGINA 6
ZONDAG DEN 2SSTEN JULI 1886
Oranje-gezinde Jordaan door „socialen" misleid
ER VIELEN DRIE EN TWINTIG DOODEN
Eén doode en twee
zwaar gewonden
Protesten bij Kaagweek
DIRECTEUR-GENERAAL
VAN DEN ARDEID
DIESELTREIN RIJDT
175 K.M.
Stoomtractie wordt
geheel uitgeschakeld
Friesche Elfstedenweek
Karei Doorman vertrekt
8 Augustus
Vlaggenparade op
Den Wedren
Het vertrek
Te Amerongen (s
Maandagmorgen een
extra tram met
schoolkinderen uit
Utrecht in volle
vaart in botsing ge-\
komen met 'n tram
uit Bhenen.
Een groote ravage
is aangericht, twee
rijtuigen zijn vrijwel
gehee\ verwoest.
Voorloavig zijn er 9
zwaar gewonden,
waaronder de wa
genbestuurders, die
naar het zieken-
huis te Zeist zijn
vervoerd, en 'n 40->
tol licht gewonden.
Onder de schoolkin-
deren zijn geen
ernstige gevallen.
Een ernstige vechtpartij heeft de
gemoederen in het anders zoo rusti
ge Tubbergen nabij Almelo ln beroe
ring gebracht. Reeds enkele Jaren
bestond er een veete tusschen de
landbouwers F. en S. over het eigen
domsrecht van een stuk grond. Ka
dastraal was uitgewezen, dat dit be
hoorde aan F., doch de landbouwer
S. had het Jarenlang ln gebruik.
Reeds gerulmen tijd is er over ge
procedeerd, zonder dat men tot een
schikking kwam.
Toen de gebrs. F. Zaterdag
middag het bewuste stuk grond
wilden afrasteren, kwam S. na
derbij, die dit wilde verhinde
ren. Een vechtparty ontstond,
waarbij twee zoons van S. te
hulp snelden. Jarenlang opge
kropte nyd kwam nu tot uit
barsting. Verwoed werd er ge
vochten met spaden, knuppels
en grepen.
Een zoon van S. raakte bewuste
loos, een der gebrs. S. kreeg een
zware hoofdwonder hy bloedde uit
verschillende andere wonden. Medi
sche hulp was direct aanwezig. De
ze achtte onmiddellijke opneming in
het ziekenhuis van den landbouwer
S. en zijn zoon, alsmede van een
gebr. F. noodig. De zoon van
S. was er erg aan toe. In den loop
van den avond is hy in het zieken
huis te Almelo overleden. De toe
stand van de andere zwaargewon
den is redeiyk wel.
(Van onzen correspondent)
LEIDEN, 22 Juli. Door een kleine
Hollandsche overwinning in de twee
de race steeg de spanning in den
wedstrijd Holland-Friesland voor Re
genbogen. De open race der Regen
bogen was voor de Friezen, die voor
Bergsma de eerste en tweede plaats
bezetten. Bij de B.M.'s zorgde Roem
Jr. voor zyn derde zege in succes
sie. Hetzelfde presteerde Daan Kag-
chelland bij de Olympiajollen. Tal
van scheepjes werden bij de ver-
groote B.M.'s uitgesloten, omdat
zij bij melding niet aan de gestelde
voorwaarden bleken te voldoen. In
de Valkenklasse regende het even
eens protesten, hetgeen tot gevolg
had, dat de winnaar van Zondag, de
Fries zuiderlaan, werd gedisqualifi-
ceerd.
vallen, maar het zette niet door en
de ongeveer 4200 wandelaars konden
met een gerust hart den eersten dag
tegemoet zien.
Daar gingen zij dan op weg, jon
gens en meisjes, mannen en vrouwen
uit alle deelen van ons land. De mili
tairen stram in den pas, maar minder
goed vertegenwoordigd dan de politie
en jer ln de minderheid bij de bur
gers* wier aantal sinds de Vierdaagsche
van 1939, ongeveer verdubbeld was. Zij
gingen met vlaggen en prf.ctischer
spandoeken, met trommels en flui
ten en op de geanimeerde cadans van
pittige mondorgelmuziek. Sommigen
met het gouden kruis op de borst als
veteranen, die met het gerucht van
den strijd vertrouwd zijn; anderen,
die voor het eerst acte de présensce
gaven en graag bereid zijn zich te
laten pakken door de sfeer, die vol
gens Insiders niemand meer loslaat.
Op dezen eersten dag ging voor den
grooten afstand de marsch langs Over-
asselt, den Plasmolen, Groesbeek en het
schilderachtige Berg en Dal.
Langs het traject waarschuwden de
borden nog tegen het mijnengevaar
in de aangrenzende bosschen, maar
op de gebaande wegen marcheerden
fier en vrij de kordate groepen en heel
den dag klonk uit de kolonnen de
zang en muziek, door den wind voort
gedragen over de akkers en reikend tot
aan de boschranden, die dit landschap
beheerschen en het bedierf ook de
stemming niet, wanneer eens een
enkel druppeltje regen herinnerde aan
hoe het had kunnen zijn. De wande
laars teekenen voor dit weertje, en
Nijmegen, dat ln alles met hen mee
leeft, wenscht het niet anders. Het
heeft zyn Vierdaagsche weer terug en
dat i» voor de oude stad een myipaal
in de geschiedenis van haar gestadlgen
wederopbouw.
In verband met de benoeming
van dr. ir. A. H. W. Hacke tot lid van
de Tweede Kamer is een vacature
ontstaan als directeur-generaal van
den Arbeid. Naar wij vernemen,
ligt het in de bedoeling tot direc
teur-generaal te benoemen ir. Z.
Th. Fetter directeur van Sociale
Zaken bij de N. V. Philips Gloei
lampenfabrieken te Eindhoven.
De eerste dleselelectrische vyf-
wagentrein van de N.S. heeft
thans weer gereden. De trein
werd samengesteld uit het voor
ste gedeelte van een eersten, liet
achterste gedeelte van een twee
den en den motor van een derden
trein. Deze trein Is nog steeds
Iets bijzonders, want hy ls de
langste van de wereld en ook de
verdere Inrichting Is up to date.
Wy maakten er gisteren een proef
rit van Utrecht naar Zwolle mede,
waarby een. snelheidsproef werd ge.
nomen. Men Het den trein op volla
snelheid voortdenderen en deskum
digen maakten uit, dat de maximum
snelheid op dezen middag boven da
175 km. heeft gelegen. Overigens
geen sensatie, want wy hadden niets
byzonders bemerkt. De trein lag
net zoo rustig alsof er slechts 100
km, werd gereden.
Volgende week komt er weer een
vijfwagentrein gereed en men hoopt
er in het geheel vijf te kunnen repa-
reeren of liever opnieuw samen te
stellen. Van de driewagenstellen
zyn er thans 15 weer in bedrijf en
ook van dit type zullen er nog
eenige volgen. Voorlooptg blijft dit
materieel ln dienst op het midden-
net en wanneer dat het volgend jaar
geëlectriflceei'd is, wordt het inge
zet op de lynen over langen afstand.
Het ligt ln de bedoeling der NB.
op die trajecten, waar geen electrift-
catie komt, dleselelectrische tractie
in te voeren. Men behoeft er zich
dus niet over te beklagen wanneer
men niet aan een electrische lijn
woont, want ook dit materieel gaat
150 km. ryden.
t Stoomtractie zal over eenige jaren
bij de N.S. geheel uitgeschakeld zyn,
want zcll's voor goederenvervoer en
voor rangeeren gaat men electrisch
of dleselelectrlsch materieel gebrui
ken,
Voor de Friesche Elfstedenweek,
die inmiddels is begonnen, bestaat
enorme belangstelling. Niet minder
dan 600 booten verschenen aan den
start. De Commissaris der Koningin
in de provincie Friesland, mr. H. P.
Linthorst Homan, die met den bur.
gemeester van Leeuwarden, mr. A.
A. M. v. d. Meulen, op de directie
boot had plaats genomen om een
deel van den tocht mee te maken,
sprak vooraf enkele woorden tot
de deelnemers. Nadat door allen
het Wilhelmus was gezongen en de
oude „Aldenou" zich had laten
hooren, gaf de Commissaris met
de Friesche vlag het sein tot ver
trek. Voorop gingen de directieboot
en de dienstvaartuigen van den
Rijks- en Provincialen Waterstaat,
de Waterpolitie en de overige mo
torbooten en daarachter de lange
rij van zeilbooten van de diverse
klassen.
De stakingsgolf, (lie over Britsch-
Indië gaat, heeft zich tlians ook aan
Ca'cutta medegedeeld, waar gisteren
veertienduizend post- en telegraaf-
employé's het werk hebben neerge
legd. Het conflict begon te midder
nacht, toen de beambten een sym
pathiestaking begonnen voor het la
gere personeel.
Het Brltsehe kabinet heeft beslo
ten de aanvaarding van het Amerl-
kaansclie voorstel tot een nauwer
economisch samengaan van de bezet
tingszones in Duitschland uit te
stellen tot het Russische standpunt
bekend is.
politieman in veiligheid bracht.
Verborgen onder een van de vele
baaien rokken, die de struisehe
Jordaansche, naar de mode van
haar tijd, over elkaar droeg,
ontging de inspecteur de wraak
van de oproerlingen.
Inmiddels was het hek van den
dam. De opstand breidde zich als
een olievlek uit over heel het stads
deel en den volgenden dag moest
militaire hulp worden ingeroepen.
De vestingartillerie trok, met hoorn
blazers voorop, de Jordaan binnen,
het paardenvolk volgde. Voor de
barricades werden formeels slagen
geleverd. Langs den Voorburgwal
kwamen handwagens vol gewonden,
op weg naar het gasthuis. Toen
eindelijk het oproer was bedwongen
telde de doodenlijst drie-en-twintig
namen
Hr. Ms. vllegdekschip „Karei Door
man" zal 8 Augustus uit Nederland
vertrekken en 10 Augustus te Ports
mouth aankomen, teneinde daar
voorraden ln te nemen. Tegen eind
Augustus zal het schip naar Clyde
varen, waar het vliegtuigen aan
boord zal nemen. Het vertrek naar
Ned.-Indië is bepaald op 1 Septem
ber.
Het palingtrekken in de Linden-
gracht te Amsterdam, vóór de
Zaterdagsche brug, op Zondag
25 Juli 1886, dat zestig jaar ge
leden aanleiding werd tot het
befaamde Amsterdamsche „Pa
ling-oproer"
Hij vond een willig oor en te
vreden trok hü zijn korte billentik-
kertje met de koperen knoopen
recht, sloeg met twee vingers aan
zijn blinkenden helm en ging, want
zijn dienst was afgeloopen. Was hij
niet de eenvoudige diender geweest,
diè hy was, wellicht had hij zich
afgevraagd waarom men dit oude,
schier vergeten- spel weer had op
gehaald. Mogelijk had hij dan ook
de waarschuwing van den Bokkebek
over „de rooien", die „heibel" wil
den, beter begrepen en misschien
zou hij verband hebben gezocht tus
schen de palingtrekkende Jorda-
ners en de vlak in de buurt in het
„Volkspark" bij de Nassaukade ver
gaderende „socialen". En, wie weet,
hadden dan tóch nog de bloedige
gebeurtenissen die in de annalen
van de Amsterdamsche geschiedenis
te boek staan als „Het Palingop
roer", een anderen loop genomen....
Nog dienzelfden dbg, het was
Zondag den 25sten Juli 1886, dus
precies zestig jaar geleden, nau
welijks een kwartier nadat het
ietwat onverkwikkelijk schouwspel
gestaakt was, kwamen de poppen
eerst goed aan het dansen. De vol
gelingen van Domela Nieuwenhuis,
onder wie zich naar alle waar
schijnlijkheid een stuk of wat rad
draaiers bevonden, die heel de ver
tooning op touw hadden gezet, om
eens te laten zien, dat het vrije
volk zich niet liet „kisten", trok
ken, toen de vergadering in het
„Volkspark" ten einde was, als bij
afspraak, in massa naar de Lin-
dengracht. Op de Zaterdagsche
brug plantten zij de roode vlag
en onder de leus „Recht voor al
len; de titel van de krant van
den toenmaligen „Soclaaldemocra-
tischen Bond" kregen zij de
palingtrekkers, die niet tot de bes
te elementen van de Jordaan be
hoorden, ertoe opnieuw te begin
nen. Toen na eenigen tijd inspec
teur Ebas van het bureau Noor-
dermarkt met zijn mannetjes ten
tooneele verscheen en wat minder
goebollig optrad dan die eene een
zame diender, „namen" die van
de Lindengracht dat niet. De
oranje-gezinde Jordaan, die van de
socialisten eigenlijk niets moest
hebben, had sinds menschenheu-
genis een broertje dood aan alles
wat „smeris" was en in het blinde
weg, zonder er nog bij te denken
wie het vuurtje hadden aange
stookt, koos men partij tegen de
gehate gehelmde brigade.
Toen rechercheur Van Doome-
waard en een paar agenaen het
palingtouw aan beide zijden van de
gracht doorsneden, was dat 't sein
voor den algemeenen aanval. Een
regen van bloempotten en dakpan-
(Van onzen sportredacteur)
Nymegen, 23 Juli.
De Nijmeegsche Vierdaagsche is
na een onderbreking van zes
jaar weer ln eere hersteld; vol
ledig en met krachtigen steun
van de geheele Nijmeegsche bevolking,
die de deuren van haar vaak nog niet
herstelde woningen met een gastvrij
gebaar wagenwijd heeft opengezet.
Hoeden af voor zooveel sportieve bereid
willigheid en ondernemingslust en
voor den moed om dit weer te begin
nen, terwijl er elgeniyk nog zooveel
gedaan moet worden, aleer de oude
Keizerstad weer ln haar vroegere
sfeer en luister zal zijn hersteld.
Maar de zaak ls, dat Nijmegen zijn
Vierdaagsche niet missen kan. Niet uit
oogpunt van reclame of financieel ge
win, maar eenvoudig omdat dit wan
delsport-evenement in het stadsleven
zyn vaste en onvervreemdbare plaats
heeft gekregen.
En ook de wandelsportbeoefenaren
hebben den weg naar Nijmegen gemak-
keiyk teruggevonden. Zes jaar hebben
zy deze grootsche reünie moeten over
slaan, maar nu zyn ze dan weer terug
uit Friesland en Limburg, de Hollan
ders en Zeeuwen zijn er en zelfs kleine
groepen Franschen, Belgen en Denen,
die de Vierdaagsche ook weer een In
ternationaal cachet geven.
Heel den Maandagmiddag hebben er
Nymegenaren voor het zwaar vermink
te station gestaan, waar met verschil
lende treinen de deelnemers arriveer
den en zoo nu en dan was er een
applausje wanneer een fleurige troep,
in volle wapenrusting al, haar entree
maakte.
Middelpunt van het drukke vertier
was als gewoonlijk weer het Concert
gebouw „De Vereeniging", waar het
organisatie-comité zetelde en er zijn
prachtig werk op vlotte en voorko
mende wyze deed. Maar het feest
begon pas recht, toen 's avonds om
half acht de vlaggeparade op de Wed
ren werd gehouden. Eerst daar ont
plooiden zich de banieren en for
meerden kleurige groepen met zorg
hun gelederen; militairen, politie
mannen en burgervereenigingen in
frisschen tooi. De goede oude be
kenden van de Nljmegenaren kregen
er een hartelijken welkomstgroet en
burgemeester Hustinx sprak er zyn
vreugde over uit, dat zijn stedelin
gen dit weer hadden kunnen prestee
ven en dat alle pogingen om Nymegen
zijn Vierdaagsche te ontrukken, Jam-
meriyk gefaald hadden. Daarna trok
ken de deelnemers nog eens door de
stad en ook de Nljmegenaren slenter
den in grooten getale door de straten
vol vlaggen en licht en verheugden
zich over de sfeer, die zij herkenden
en die al begon te komen voordat het
startsein van de Vierdaagsche had ge
klonken.
Nymegen was vanochtend vroeg
wakker en al lang voor het uur vau
vertrek, meldden zich de deelnemers
by Concertgebouw „De Vereeniging".
Toen om half zes de eerste wandelaars
startten, begon een licht regentje te
■jtx e Bokkebek, koning van de Jordaan, autonoom heer-
Jscher in de Willemstraat, sloeg er voor de glimmende
tapkast in ,,'t Witte Paard" aan de Prinsengracht eentje
om en proefde kauwend even, eer hij slikte. „D'r broeit wat,
foader," zei hij toen. „De rooien willen heibel!" De goedmoe
dige diender met de martiaal omhoog stekende puntsnorren
zuchtte, wierp een laatsten, langen blik op het nikkelen blad
met de lokkende pikketanusjes en sjokte zonder haast het
kroegje uit. Amsterdamsche klabakken immers hebben, naar
goed, oud gebruik, nooit haast. Omdat de boosdoeners en
deugnieten óók een eerlijke kans moeten hebben, zoo zegt
men. Maar dat is zeker booze kwaadsprekerij. Het is ge
voeglijk aan te nemen, dat ze alleen maar bij zichzelf denken,
dat het lijntje niet breekt voor wie langzaam doet.
Over de ln het zonnetje blik
kerende Lindengracht, om
trent de Eerste Lindendwars-
straat, was een touw gespannen en
aan beide zijden aan de schilder
achtig scheefgezakte, groezelige,
maar toch Zondags schoone hui
zen vastgemaakt. Aan het touw,
midden boven het water, hing een
glibberig gladde, van verdriet en
pijn zich kronkelende paling. Wrak
kige roeibootjes voeren er onder
door en voorop stonden mannen, die
den paling probeerden te grijpen en
los te trekken. Langs den wallekant
dromden, in hun beste spullen, de
manskerels en de vrouwen met
haar glanzend gesteven jakken, tot
ginder aan de over de gore gracht
buikende Zaterdagsche brug toe,
vanwaar het zicht op het spektakel
volkomen was. En als een van de
trekkers wankelde en met een gro
tesken duik ln het troebele water
verdween, laaide de vreugde op.
De diender kwam, zag en bezon
zich. Hij kende de wet, die het voor
de palingen zoo wreed bedrijf ver
bood, en hij kende de Jordaan. Met
wyze gematigdheid sprak hij de
verzamelde menigte toe: „Geen
flauwsies, jonges, of d'r komt tram
melant van, wat ik je brom. Verboje
is verboje!"
nen kwam naar omlaag. De straten
werden opgebroken en van achter
de in minder dan geen tijd opgewor
pen barricades suisden de steenen.
De mannen zwaaiden met ploerten-
dooders, de vrouwen trokken de
haarspelden uit haar hooge kap
sels.
Toch waren er ook, die het
hoofd koel hielden en begrepen,
dat de Jordaners, huns ondanks,
voor een karretje gespannen wer
den, dat gemend werd door lieden,
die hier niet thuis hoorden. In
het heetst van het gevecht storm
den Leendert en Jacobus Mens,
de zonen van den Bokkebek, de
Zaterdagsche brug op en haalden
de roode vlag neer, een daad,
waarvoor zij later werden be
noemd tot broeder in de orde van
den Nederlandschen Leeuw. En
toen het woedende, door niets
meer te stuiten gepeupel den in-
specteirr van politie Bosz „in de
majem" zou gooien, was het de
later zoo populair geworden
CKrisje van der Woude, die den
