Geen atoombom voor Duitschland
Strijd tusschen goed en kwaad
ATOOMBOM EN GELEERDEN
ZIJN HET NIET EENS
fa
Openhartig antwoord over de
Duitsche onderzoekingen
WOENSDAG 7 AUGUSTUS 1946
PAGINA 5
Uitwerking
niet te
voorspellen
De uranium-batterij
Duitschland uitgeschakeld
Alarmeerende verschijnselen
Interview met
prof. Heisenberg
Onderzoekingen gestaakt
Atoom-energie voor de
industrie
Het onderschatte wapen
"jr r oever waren de Duitschers bij hun nederlaag reeds ge-
h~i vorderd in hun onderzoek naar de nuttige exploitatie
van de atoomenergie? Welke verdere ontwikklingen
zullen de Russen kunnen verwachten van de Duitsche geleer
den, die nu voor de Sovjets werken?
De eerste duidelijke antwoorden op deze vragen ivorden
in het volgend verslag van onzen eigen correspondent gegeven.
(Eigen correspondentie)
Sydney.
Nade tweede atoom-
bomproef bij Bikini
kan er geeri twijfel
meer bestaan over
de geweldige mogelijkheden
van de atoombom voor
den zee-oorlog. Het zal wel
iswaar nog eenigen tijd
duren, voor volledige be
richten beschikbaar komen
over deze Bikini-proef, de
reeds bekend geworden bij
zonderheden toonen echter
aan, dat de bom haar on
heilspellend karakter
geenszins verloren heeft
Evenals bij de eerste proef
heeft de bom ook nu weer
niet datgene gedaan, wat
zy volgens de geleerden
hajj moeten doen en ook
thans heeft zy gevolgen
gehad, welke de deskun
digen niet hadden voor
zien.
In verschillende verwach
tingen stelde de bom te
leur. Zoo veroorzaakte zij
•bijvoorbeeld geen padden-
stoel-achtige kolom vlam
mend water tot op een
hoogte van twintig- tot
dertigduizend voet. De ex
plosie onder water was
niet zoo sterk als men
verwacht» had. De groote
oorlogsschepen Werden niet
in de lucht geslingerd. Er
werd voorts geen vloedgolf
veroorzaakt en nergens
werden storingen seismo-
grafisch geconstateerd.
Daar staat tegenover, dat
onmiddellijk na de explosie
verschillende schepen ge
zonken zijn, terwijl later
nog andere tengevolge
van opgeloopen beschadi
gingen in de diepte ver
dwenen, In plaats van de
paddenstoelachtige kolom,
werd een massa water en
rook als een bolhoed om-
booggestuwd tot een hoogte
van 9000 voet. Deze daalde
weer neer als een radio
actieve regen, waardoor de
nog drijvende schepen des
te gevaarlijker voor men-
schelijke wezens werden.
Door dezen regen werden
ook de lagune en de zee
meer radio-actief gemaakt
dan bij de eerste proef.
Men had niet verwacht,
dat de ontploffing veel uit
werking zou hebben op
doelen boven het water
oppervlak. Het resultaat
bewees evenwel anders. De"
eerste bom, welke honderd
voet boven de zee ont
plofte, heeft niet één van
de palmboomen op Bikini
beschadigd. De laatste ech
ter, die onder water explo
deerde, versplinterde de
boomen en beschadigde
bovenbouw en pijpen van
de schepen.
De grootste teleurstelling
voor de deskundigen was
het achterwege blijven van
<je verwachte vloedgolven
van 100 voet hoogte. De
maximum-hoogte, welke
werd geconstateerd, bedroeg
slechts 10 meter en drie
minuten later was deze
reeds tot 5 meter geredu
ceerd.
Een onverwacht resultaat
vormde de dichte mist, die
den gëheelen dag hangen
bleef en by zonsondergang
nog niet verdwenen was.
De „Arkansas" werd in de
eerste tien minuten na de
explosie een mijl van haar
ankerplaats weggedreven
en zonk toen.
Uit dit alles blijkt, dat
het onmogelijk is van te
voren met zekerheid te
voorspellen, welke uitwer
king een atoombom zal
hebben. Maar het is wel
duidelijk, dat het grootste
gevaar van de bom ge
vormd wordt door de ra
dio-activiteit, welke zich
sterker openbaart op zee
dan op het land.
In tijden van grooten nood moe
ten er zijn: zelfheiliging, apostolaat
en leniging ook van den stoffelij-
ken nood. Eigen geluk moeten we
nastreven door anderen gelukkig te
maken, eigen heiliging door ande
ren te heiligen, eigen grootheid
door anderen groot te maken. Voor
dit werk is de St. Vincentius Ver-
eeniging een aangewezen middel.
Niets zal evenwel lukken, als de
koningin der deugden, de liefde,
niet gaat heerschen. Die liefde
moet zioh uitstrekken tot iedereen,
tot armen, tot ongelukkigen, tot
misdeelden, ook tot de politieke
delinquenten, die hulp noodig heb
ben."
Met grooten ernst wees spr. ten
slotte op den ernst van dit laatste
probleem, dat zooveel moeilijkhe
den medebrengt en dat groote el
lende kan veroorzaken, als het
niet grondig wordt opgelost.
Van 16 Aug. af kunnen weer brie
ven en doosjes met aangegeven
waarde in het onderling postverkeer
tusschen Nederland en Zwitserland
worden verzonden.
Een jeugdige Weensehe arbeir
der, hangend aan een touw,
werkt aan een binnenboog van
de St. Stephan's kathedraal in
Weenen. Door de geallieerde
bombardementen werd deze ka
thedraal zwaar beschadigd en
long en oud helpen thans met de
herstelwerkzaamheden
veroorzaken. Het belang van dit
experiment ontging niet aan de
aandacht van de wetenschappe
lijke wereld, maar de generale staf
van de Wehrmacht en de regee-
rings-departementen voor bewape
ning van het Duitsche Rijk sloegen
er geen acljt op.
Eerst na het uitbreken van de
vijandelijkheden, toen het Duitsche
opperbevel vernomen had, dat in
den na-zomer van 1939 de Ameri-
kaansche regeering subsidies uit
trok voor de proefnemingen van
professor Perrni, drong de betepke-
nis van de nieuwe ontdekking door
tot de Duitsche bewapenings-in-
stanties. Het atoom-onderzoek deed
zijn intrede in het Duitsche bewa
peningsproces en de tweede phase
nam hiermee een aanvang. -
Geheimhouding werd den Duit-
schen geleerden opgelegd. Iedere
verdere ontwikkeling"moest aan den
minister voor Oorlogsindustrie wor
den doorgegeven. Maar ons werk,
zei professor Heisenberg, richtte
zich niet op de vervaardiging van
de atoombom maar uitsluitend op
de atoom-energie als krachtbron
voor de industrie.
In de eerste helft van 1941 slaag
de professor Heisenberg erin een
bruikbare uranium-batterij te ver
vaardigen waardoor kracht en
warmte voor industrieele doeleinden
konden worden opgewekt. Toch werd
daarbij de bruikbaarheid van de
atoomenergie als ontploffingsmiddel
niet heelemaal over het hoofd ge
zien en werden de twee mogelijk
heden van de atoomsplitsing, n.l
voor industrieele en voor explosieve
doeleinden, proefondervindelijk vast
gesteld.
Den zesden Juni 1942 vond, onder
voorzitterschap van den Duitschen
minister voor bewapening, Speer,
een bijeenkomst plaats waarin de
belangrijke beslissing genomen werd,
dat Duitschland vanwege zijn reeds
overbelaste industrie af zou moeten
zien van verdere inspanningen, l
welke tot nu toe de concurrentie
met de Vereenigde Staten op peil
gehouden hadden.
Merkwaardigerwijze werd juist
een week later, den dertienden Juni,
op een bijeenkomst te Washington
besloten de productie van de atoom
bom met vollen inzet na te streven
en mobiliseerde men daarvoor een
omvangrijke industrieele macht.
Hier scheidden zich dus de we
gen. Professor Heisenberg zeide, dat
deze beslissing van Speer een op
luchting beteekende voor de atoom
geleerden, wier meening na de bij
eenkomst vertolkt werd door profes
sor Hahn, die verklaarde, dat het
besluit van den minister en de eco
nomische gronden, waar het op be
rustte, hem een ernstig moreel con
flict bespaard hadden.
De derde periode begon met de
evacuatie van de groep atoomge
leerden tien specialisten met hun
assistenten naar Hechingen waar
zy met de uranium-batterij gingen
experimenteeren.
Professor Heisenberg gaf onzen
correspondent de schilderachtige
details daarvan. Het ultra-modern
wetenschappelijk werk werd uitge
voerd in de welhaast middeleeuw-
sche omgeving van een landelijker;
uithoek van Zuid-Duitschland. Hel
uiterst ingewikkeld instrumenta-
ruim werd in een boerderij geïnstal-
Audiëntie in de openlucht. Ko
ning Abdullah van Trans Jor
danië ontvangt zijn gasten dik
wijls buiten voor zijn paleis in
Amman. Hier ziet men hem (in
het midden) confereerend met
zijn eerste minister Ibrahim
Pasha (links) en met het hoofd
van het Arabische legioen
Glubb Pasha (rechts)
leerd. De uraniumbattery werd
or.der een uitgegraven heuvel
verborgen opgesteld. De profes
soren kwamen per fiets van hun
hotelkamer naar hun werk.
Alle Duitsche geleerden, die in
Hechingen gevangen genomen wer
den, zijn nu naar hun land terug
gekeerd en" doen moeite .om, onder
de strenge doch geenszins vijandige
controle der Britten, den weten-
scbappelijken instellingen der Duit
sche universiteiten weer nieuw leven
in te blazen. Het grootste gedeelte
van hun instrumentarium bevindt
zich nog steeds te Hechingen in de
Fransche zone.
„Er wordt een strijd gestreden
op leven en dood. Wie zal hem
winnen? Als de teekenen zóó on
heilspellend blijven, dan verliezen
wij dien strijd. Enkele feiten: het
aantal echtscheidingen (in Amster
dam 2 van de 3 huwelijken), de
16.C00 communistische stemmen in
Limburg, het Misverzuim op Zon
dag (in de Mijnstreek 20 a 25
en in Maastricht méér). De ver
zwakte uitgeholde zielen zijn niet
bestand meer tegen den zwaren
strijd eii worden naar beneden ge
zegen. De zedelijke toestand is ver
zwakt. Een treffend, voorbeeld bier
van gaf mjj een Amerikaansche
hoofdaalmoezenier, die beweerde,
dat Maastricht slechter was dan
Parijs", aldus Mgr. prof. dr. F.
Feron, tijdens een rede te Maas
tricht bij de herdenking van het
honderd jarig bestaan van het Vin-
centiuswerk in Nederland.
In groote trekken en grootschen
stijl schetste prof. Feron den toe
stand in de wereld, waar een per
manente strijd woedt tusschen goed
en kwaad, egoïsme en altruïsme,
individu en gemeenschap, geloof en
ongeloof, den Christus en den
antichrist, tusschen God en den
satan.
Na de in aanhef vermelde nood
kreet geuit te hebben, ging hij
verder
„Ais U mij goed begrepen
hebt, dan moet U beseffen, dat
wij in dezen tijd geen vertrou
wen hebben in het humanisme.
Het kan goed zijn voor onge-
loovigen, maar voor een Chris
ten is het niet voldoende.
(Eigen correspondentie)
Göttingen.
De Nobelprijswinnaar en
Duitschlands atoom-specia
list, professor Heisenberg,
heeft aan onzen correspondent de
heele geschiedenis verteld over het
atoom-onderzoek in Duitschland
gedurende den oorlog. Daar op dit
oogenblik iedere verdere practische
studie op dit gebied in de bezette
zones van Duitschland verboden
is, heeft professor Heisenberg van
elke activiteit moeten afzien. Door
zijn openhartig gesprek heeft hij
echter veel bijgedragen tot de op
heldering van het waas van ge
heimzinnigheid, dat vooral in den
loop van het laatste jaar rond dit
Onderwerp gesponnen was.
Zijn verklaringen ontnemen
iederen grond aan de twee
voornaamste fabeltjes: dat de
Duitschers tijdens den oorlog
een nek-aan-nek race gevoerd
hebb>en met de Geallieerden in
zake het atoom-vraagstuk en,
op de tweede plaats, dat de
Russen in het bezit zouden zijn
gekomen van belangrijke gehei
men, welke zij verkregen zou
den hebben van Duitsche on
derzoekers.
Er is heelemaal geen race ge
weest om de eenvoudige reden, dat
de Duitschers niet mee deden en
Rusland heeft geen enkel geheim
bemachtigd, omdat alle atoom-spe
cialisten zich in de Britsche en
Amerikaansche zones bevonden.
Reeds in 1942 hadden de Duit
schers hun onderzoekingen op het
gebied van de atoom-bom opge
geven en op dat oogenblik had
hun atoom-kennis den drempel
van het laboratorium nog niet
overschreden.
Een installatie zooals het Ten
nessee-complex in de Vereenigde
Staten heeft Duitschland nooit
gehad. Hoewel er ontdekkingen ge
daan werden, die op zichzelf be
langwekkend waren, hebben er
nooit plannen bestaan waarin „het
geheim" van de huidige atoom
bom uitgewerkt was.
Tot nu toe zijn de Vereenigde
Staten de eenige bezitters van
dit wapen en het gerucht, dat
de Sovjet-Unie het geheim uit
Duitsche handen zou hebben
overgenomen, is ongegrond.
Sinds 1942 hebben professor
Heisenberg en de tot zijn groep
behoorende geleerden hun aan
dacht aan de ontwikkeling van de
atoom-energie als krachtbron voor
de industrie besteed, waarbij zij
iedere speculatie met betrekking
tot de atoom-bom buiten beschou
wing hebben gelaten. Einde April
1945 werd deze geheele staf met
zijn uit Dahlem, bij Beriyn, geëva
cueerd onderzoekingsmateriaal van
het Kaiser Wilhelm Institut door
de Amerikanen in Hechingen ge
vangen genomen. Een enkele ge
leerde, bijgestaan door een uiterst
ingekrompen staf van medewer
kers en met een instrumentarium,
dat uitsluitend voor het uitvoeren
van minder belangrijke experimen
ten dienst kon doen, was in Berlijn
achtergebleven. De Russen hebben
dit materiaal in beslag genomen en
naar de Sovjet-Unie overgebracht.
Aangezien echter de voornaamste
instrumenten van het Kaiser Wil
helm Institut naar elders verhuisd
waren, konden de Russen, volgens
professor Heisenberg, geen practi
sche voordeelen oogsten van de we
zenlijke proefnemingen en heeft de
heele vangst bestaan in gegevens,
welke reeds sinds jaren algemeen
bekend waren.
Verder was professor Heisenberg
van meening, dat het tijdstip waar
op in de Vereenigde Staten de
atoom-energie haar toepassing in
de industrie zal vinden, niet z»o ver
meer in de toekomst ligt als men
algemeen wel aanneemt. Bovendien
meende hij, dat wanneer de Ver
eenigde Staten reeds aan dit resul
taat toe zijn, de andere landen
nog naar de samenstelling van de
atoom-bom zullen moeten zoeken.
Zonder zich aan een bepaalden da
tum te willen verbinden verwachtte
hij, dat de aanwending op indus
trieel terrein van de atoom-ener
gie over twee jaren reeds een feit
zal zijn. De atoom-bom zou er een
jaar langer over doen.
De Duitsche proefnemingen wa
ren reeds zoover gevorderd, dat de
toepassing van de atoom-energie
op de industrie binnen het bereik
van anderhalf tot twee jaren lag
op voorwaarde, dat Duitschland
daarvoor nog een intact gebleven
en intensief ontwikkeld industrie
apparaat zou bezitten. De oorlog
heeft echter aan deze verwachtin
gen den bodem ingeslagen. Profes
sor Heisenberg dacht, dat de Ame
rikanen minstens zoo ver gevor
derd waren als de 'Duitschers. Hij
schatte de productie-kosten van
industrieele atoom-energie duizend
maal hooger dan die van steenkool.
Maar deze energie zou een rende
ment hebben, dat honderdduizend
maal boven dat van de steenkool
ligt.
De Duitsche proefnemingen kun
nen verdeeld .worden in drie perio
des. De eerste viel in de jaren
1938 en 1939 en begon met de
prestatie van een anderen atoom
specialist, professor Hahn, die er in
slaagde door splitsing van een
atoom-kern een kettingreactie te
Javaansche dansers en danseressen, die tijdens den oorlog in
ons land verbleven en deelnamen aan het verzet tegen de
Duitschers, maken een tournee door het buitenland. Onlangs
traden zij in Engeland op
