3-e afn o&toi&ern
Evert van Dijk in Amerika
voor de tweede maal begonnen
r
Als de bus binnenkomt....
r
Na
V 'aar;
Met hamer, metselkalk en troffel
wordt aan den opbouw gewerkt
v
is de re- Verregende badplaats vee\
Mag ik even
passeeren
Onderzoek naar het vliegverbod voor
de Constellations
Herdenkingsdag in
Arnhem
Zonnewijzer in
zakformaat
ZATERDAG 24 AUGUSTUS 1946
PAGINA 4
twee
y yoe versch liggen de spannende Septemberdagen van 1944,
f~l toen bij Arnhem een hardnekkige strijd woedde, die over
het wel en wee van ons land kon beslissen, nog in het
geheugen. Reeds waren de bevrijders de straten van de oude
Rijnstad binnengedrongen en leefde in het overigs deel van Neder
land de hoop op een spoedige bevrijding, toen de dappere lucht
landingstroepen tenslotte tegen de Duitsche overmacht het
onderspit moesten delven. Zwaar heeft Arnhem in dezen korten
tijd geleden.
NIEUW STADSPLAN
Arnhem-Zuid
De vernielde St. Eusebiuskerk te Arnhem, in de directe om
geving waarvan een nieuw bestuurscentrum is geprojecteerd
gen zoo J vrent-
zentonig
Augustus 1946 zal bij de
badgasten slecht staan aan
geschreven: ze maken reeds
de balans op, dure pensions,
weinig vertier, en regen. Komt
men in Wijk aan Zee, dan
kijken de gasten zuur, omdat
het regent. Ze zitten achter
de ramen met verveelde ge
zichten te staren, alsmaar te
staren naar dat kleine licht
puntje aan de grauioe lucht,
dat misschien nog een droog
uur belooft om naar het
strand te kunnen gaan; en de
bewoners kijken nog zuurder
Het dorp is triest en leven
loos. Alleen op het uur, dat
de bus binnenkomt, begint er
iets te leven. Dan verdwijnen
de gezichten van achter de
ramen, dan verschijnen na
brief
kaarten en ze sturen die weg
naar alle hoeken van het
land. Ze zitten op de hooge
kruk in een cafétaria, ze
lezen de reclame van de bios
copen, ze koopen een souve-
nirtje, tot de bus hen weer
terugbrengt naar het onher
bergzame domein van hun
vacantie: de verregende bad
plaats.
Neen Augustus doet het
niet goed. En daarom: we
zullen maar in September op
vacantie gaan. Wanneer de
herfstgloed de bladeren kleurt
is de zon er bij om dit
schouwspel te belichten. Dan
is het goed te zijn in de bos-
schen en duinen, waar nu nog
de verveling hangt van ver
loren yacantie-dagen.
17 September:
Wereldpremière van
filmweek
Ter gelegenheid van de vierde
herdenking van den raid op
Dieppe legde Mackenzie King,
premier van Canada en gedele
geerde op deParijsche vredescon
ferentie den eersten steen voor
een gedenkteeken, dat door de
Franschen wordt opgericht ter
herdenking van dit historische
gebeuren en ter nagedachtenis
aan de mannen, die bij deze
operatie vielen.
En toen de bewoners na de be
vrijding in hun getroffen
woonplaats terugkeerden,
vonden zij er toestanden, die hun
de haren te berge deden rijzen.
Vooral de oude binnenstad en de
St. Eusebiuskerk waren vrijwel
vernietigd; het groote gebouw van
Vroom en Dreesmann en dat van de
Rotterdamsche Bankvereeniging,
die het Velperplein beheerschten,
waren in ruïnes herschapen; Musis
Sacrum vertoonde groote gapingen;
geen huis was onbeschadigd. De
tramdraden hingen verwrongen
over geknakte boomen, Arnhem
was van moderne woonstad tot een
troosteloozen puinhoop geworden.
Thans, bijna twee jaar na deze
fatale dagen, heeft de Geldersche
hoofdstad een geheel ander aanzien.
Met schier eindelooze energie heb
ben de Arnhemmers aangepakt en
Zij zijn er inderdaad in geslaagd
hun stad weer een normaler aan
zien te geven. Wèl ziet men overal
groote gaten, waar eens winkels en
woningen stonden, wè! doen de
zwaar gehavende kerken en de in
middels herstelde Rijnbrug aan de
verschrikkingen van den strijd om
Arnhem denken, doch de wegen
zijn hersteld, autobussen zijn in de
plaats gekomen van de tram,
noodwoningen en noodwinkels zijn
al vertrouwde objecten in het
stadsbeeld geworden, vele bescha
digde huizen zijn weer bewoonbaar
gemaakt, kortom de herleving van
„Het Geldersche Haagje" manifes
teert zich op tallooze wijzen.
Ook de industrieën van de
stad, die meerendeels zwaar
onder den strijd geleden heb
ben, beginnen weer op gang te
komen. De groote A. K. U.-fa-
brieken, die onafgebroken onder
het granaatvuur hebben gele
gen en waar beide partijen el
kaar in de verlaten fabrieks-
ruimten troffen, werken thans
weer op de helft van haar ca
paciteit. Bij een bezoek krijgt
men slechts vaag een indruk
van hetgeen zich hier heeft
afgespeeld. Men kan zich ter
nauwernood voorstellen, dat
75 pet. van alle gebouwen be
schadigd was, zoo komt het
krachtige herstel hier tot uit
drukking.
Uiteraard bestond in Arnhem
groote behoefte aan noodwoningen
en dito winkels, terwijl het herstel
van beschadigde perceelen daar
naast de aandacht vroeg. Hier heeft
de dienst voor den wederopbouw
niet stilgezeten. In de „Geiten
kamp" verrezen 268 noodwoningen
voor arbeiders en kleine midden
standers, terwijl er in Alteveer 48
gebouwd werden. Op het Velper
plein en den Velperbuitensingel
staan thans 11 smaakvolle ruime
noodwinkels en binnenkort zullen
er nog enkele bijgebouwd worden
Een bijzonder beeld geeft
Arnhem-Zuid, aan de andere zijde
van de Rijnbrug, te zien. Hier wa
ren van vele huizen slechts de
buiten- en binnenmuren overgeble
ven. Geen hout van ramen, deuren
bf vloeren was meer over, kortom
deze huizen kon men als „vernie
tigd" beschouwen. Niet zoo dacht
de Dienst voor den Wederopbouw
eT over. Thans naderen deze wo
ningen haar voltooiing. Nieuwe
raamlijsten en deuren werden er in
gezet, dakspanten werden opge
trokken, de steigers staan nog en
aan de afwerking wordt de laatste
hand gelegd. Zij zijn een symbool
voor dezen tijd, voor deze stad:
werkend Arnhem. Behalve deze
herstellingen hoopt men in Arnhem
nog dit jaar met den bouw van
ruim 100 definitieve arbeiderswo
ningen te kunnen beginnen. Deze
huizen zullen één verdieping heb
ben en voorzien zijn van een
douche-cel; hun afwerking zal
vooroorlogsch en hun bouw archi
tectonisch verantwoord zijn in het
kader van het voor Arnhem ont
worpen stadsplan.
Zooals vele steden, die 'n be
langrijk gedeelte van haar ou
de wijken onder de mokersla
gen van den oorlog zagen val
len, is ook voor de Geldersche
hoofdstad een nieuw en modern
stadsplan ontworpen, dat ge
baseerd is op het feit, dat
Arnhem nog eens 130.000 in
woners zal kunnen bezitten.
De oude binnenstad zal aan
een saneering worden onder
worpen, terwijl ook door her
verkaveling betere toestanden
zullen ontstaan.
Het plan voorziet in een uit
breiding van de „Geitenkamp",
terwijl in Oost een geheel nieuwe
woonwijk, de z.g. wijk-Presikhaaf,
zal verrijzen. Arnhem-Zuid zal
geschikt worden gemaakt voor on
derbrengen van 30.000 inwoners,
terwijl de industrieën in een spe
ciaal industriecentrum, dat gele
gen is ten Zuiden van den Velper-
weg, zullen worden ondergebracht.
Te zijner tijd zal Musis Sacrum
Arnhem vóór 1944: doorkijkje
onder de Sabelpoort
van het Velperplein verdwijnen,
om in moderner vorm te worden
herbouwd bij de tegenwoordige
haven. Deze omgeving zal worden
herschapen in een cultureel cen
trum. Naast enkele bioscopen, con.
gresgebouwen e.d. zal hier een
aantal flatgebouwen opgetrokken
worden. Het vernielde gedeelte
rond de St. Eusebiuskerk is ge
projecteerd als het nieuwe be
stuurscentrum. Hier zullen een
nieuw stadhuis en het Provincie
huis gebouwd worden, terwijl ook
andere provinciale en gemeente
lijke diensten en instellingen er
een onderdak zullen vinden. Een
belangrijke verbetering wordt
tenslotte beoogd door een herzie
ning van het stratenplan.
Het ligt voor de hand, dat her
stel en wederopbouw van Arnhem
veel arbeiders vragen en dat de
stad het vereischte aantal zelf
(Van onzen correspondent op
een regenachtigen dag)
A igustus is hard bezig
/A haar goede reputatie
van vacantie-maand te
verliezen. Wanneer het in
Augustus regent, regent het
veel en lang. Geen maand,
wordt dit zoo kwalijk geno
men als juist Augustus en in
geen
maand
enkele oogenblikken alsmaar
regenjassen, in alle maten
en soorten. De bus wordt be
stormd en de gasten nemen
een kaartje voor Beverwijk,
icaar ze na vijf, zes minuten
hobbelen over den breeden
zeeweg, in de Breestraat een
domein van verpoozing vin
den. Ze flaneeren langs de
winkels, en ze koopen prent-
brief
kaarten,
niet kan opbrengen. Dit heeft tot
gevolg, dat veel arbeiders uit an
dere deelen van ons land in de
Geldersche hoofdstad hun werk
zaamheden zullen hebben en dien
tengevolge ook in Arnhem zelf
gehuisvest moeten worden, in dit
verband is thans aan het Onder-
langs een smaakvol modern ar
beiderskamp in aanbouw, dat ge
projecteerd is voor een tijdsduur
van tien jaar. Het is opgetrokken
uit afgebikte steenen en gegolfd
plaatijzer van de z.g. „nissenhut-
ten" en bezit veel comfort. In een
groot cantinegebouw zullen de ar
beiders na hun werk ontspanning
kunnen vinden. In iedere barak,
die een aparte woon- en slaap-
ruimte bevat, zullen 24 arbeiders
onderdak vinden.
Zóó werkt Arnhem thans on
afgebroken en vol energie aan zijn
herstel en langzaam richt deze
stad, welker naam voor eeuwig ver
bonden zal blijven aan den strijd
om Nederlands bevrijding, zich
weer op. „The battle of Arnhem"
is opnieuw begonnen, thans met
hamer, metselkalk en troffel en
ditmaal zal de uitslag niet onzeker
zijn.
Het gebeurde op het traject
ZeistDoorn, dat een dame
van pl.m. 65 lentes rustig tus-
schen het tramspoor liep te
wandelen. De tram uit Zeist.
naderde haar van achteren
en de wagenvoerder belde als
een bezetene doch zonder re
sultaat. „Zij" bleef rustig
wandelen. Ook toen de tram
haar op pl.m. 2 meter ivas
genaderd, was het niet moge
lijk eenig geluid tot haar te
laten doordringen, waarop de
wagenvoerder van de tram
sprong, op haar toeliep en
haar, terwijl hij haar op den
schouder tikte, beleefd vroeg:
„Dame, mag ik misschien
even passeeren?"
En ziedaar, zij ging, hoewel
volkomen zwijgend, op zij,
aldus lezen wij in de Maand
berichten van de N.V. Ned.
y Buurtspoorweg Mij.
Gezagvoerder Evert van Dijk,
die op het oogienblik in de
Lockheed-vliegtuigfabrieken in
Los Angeles nagaat, waarom
de Amerikaansche Raad voor
de Burgerluchtvaart een vlieg
verbod heeft uitgevaardigd
voor de Constellations, vertelde
in een interview aan Associa
ted Press, dat hij vol vertrou
wen is, dat dit verbod weer
spoedig zal worden ingetrok
ken.
Van Dijk, die 26000 vlieguren op
zijn naam heeft staan in zijn loop
baan van 22 jaar bij de K.L.M. en
vier oorlogsjaren, gaf als zijn mee
ning, (Jat alle nieuwe vliegtuig
typen hun kinderziekten moeten
doormaken en het over het alge
meen twee jaar duurt, voordat een
vliegtuig volmaakt is. Hij was
overtuigd, dat de Constellation een
goede machine was. Ter illustratie
noemde hij een Fokker-model,
Sinds eenigen tijd zijn de plaat
selijke commissies in Arnhem en
Oosterbeek gevormd ter organisatie
van een jaarlijksche plechtige her
denking van den heldhaftigen strijd
der luchtlandingstroepen in Sep
tember 1944 in Arnhem en Ooster-
bc-ek, van welke commissie de com
missaris der Koningin in Gelderland
jhr. dr. C. Q. C Quarles van Ufford,
voorzitter is.
In samenwerking met eenige
werkcomité's in Arnhem en Ooster-
beek en met de „Stichting vrienden
van Engeland" is het programma
der herdenking op 16 en 17 Sep
tember a.s. in groote lijnen reeds
vastgelegd. Ruim 200 „Airborne"-
gasten, bestaande uit gedemobili
seerde leden van de First Airborne
Division, zullen in den ochtend van
16 September in Hoek van Holland
aankomen. Zij zullen een bezoek
brengen aan de landingsterreinen
van September 1944.
Op 17 September, den eigenlijken
herdenkingsdag, zullen des ochtends
9 uur kerkelijke plechtigheden be
ginnen op het Airborne-kerkhof in
Oosterbeek, eerst een Roomsch-
Katholieke en daarna een Engelsch-
Protestantsche. Omstreeks 11 uur
zal er een plechtigheid zijn bij het
in aanbouw zijnde monument bij
„Hartenstein" in Oosterbeek, de
plaats waar het hoofdkwartier van
de eerste Britsche luchtlandings
divisie zich bevond. Om half drie
een plechtige kranslegging met toe
spraken en défilé bij het monument
bij de Rijnbrug in Arnhem, waarbij
ook het Nederlandsche leger met
een deputatie zal zijn vertegenwoor
digd.
Tenslotte Is om half zeven dien
avond dan de wereldpremière van
de film „Theirs is the glory" in hei
Luxortheater te Arnhem, de film
welke de slag om Arnhem in beeld
brengt en die dienzelfden avond
ook voor het eerst in Londen en
Ottawa wordt vertoond.
waarvan de motoren drie maal ge
wijzigd moesten worden, voordat
de moeilijkheden met de zuigers
waren opgelost.
Over zijn belevenissen tijdens den
oorlog vertelde Van Dijk, dat hij
in het begin zes nachten achter
elkaar tusschen Java en Australië
gevlogen had om vrouwen en kin
deren in veiligheid te brengen.
Daarvóór had hij geholpen Jbij het
vervoer van 500 menschen uit het
belegerde Singapore naar Batavia.
In de laatste twee jaar van den
oorlog heeft Van Dijk tusschen
Londen en Lissabon gevlogen.
Hij denkt er nog niet over, het
vliegen op te geven. „Misschien
krijg ik als ik 55 ben een functie
op den grond. Maar ik zal het
vliegen er niet geheel aan geven,
daarvoor ben ik er te enthousiast
over".
Een nieuw artikel verscheen kort
geleden in de zwaar beschadigde win
kels van Berlijn. Het was een zonne
wijzer in zakformaat. Het RUeter-
horloge, zoo genoemd naar zijn uit
vinder, bestaat uit een metalen schijf
je met opstaande randen, bedekt
met onbreekbaar glas. In dit doosje
is een magnetische wijzerplaat, die
automatisch naar het Noorden wijst.
Een koperen naaldje in het midden
van de wijzerplaat werpt zijn scha
duw op twee rijen cijfers (een voor
den zomer en een voor den winter)
en geeft den tijd aan tot °P ec.n
half uur nauwkeurig. Aangezien ge
wone horloges op de zwarte markt
tot 7500 mark kosten, betalen de
Berlijners graag de 25 mark, die dit
surrogaat-uurwerk kost.
In tegenstelling tot den antieken
zonnewijzer met het motto ..Horas
non numero nis! serenas" (ik tel
slechts de wolkenlooze uren), wijst
dit „horloge" ook op zonlooze dagen
den tijd aan.
