Treffende plechtigheid hij de
Rijnbrug te Arnhem
Parlementair jaar zonder
ceremonieel geopend
In aanwezigheid van de Koningin
en gen.-majoor Urqahart
Dr. Beel werklustig gestemd
Hun is de overwinning
Minister Gielen onthult plannen
tot onderwijshervorming
Historisch filmdocument van het
helden-epos bij Arnhem
DE VREDE IN DE
BIOSCOOPWERELD
WOENSDAG 18 SEPTEMBER 1946
PAGINA 3
ARNHEM HET MEKKA
DER ENGELSCHEN
Bij de Rijnbrug
ff
ff
Be vrij dings vuur
reeds in Brussel
Veel enthousiasme bij de
wielrenners
A
Generaal XJrquhart, commandant der Britsche en Poolsche Air
bornes, die twee jaar geleden de „Battle of Arnhem" leverden,
verblijft tijdens de herdenkingsplechtigheden bij den Commissa
ris der Koningin van Gelderland, jhr. Quarles van Ufford. De
generaal in den huiseljjken kring bij zijn gastheer te Arnhem
„Wilde" ondernemers
blijven uitgesloten
EERSTE KAMER
Zuivering der Nederl. ridderorden
De heldenslag aan Waal en Rijn b(j Arnhem is gisteren herdacht met
een groote plechtigheid by de Rijnbrug, in aanwezigheid van H. M. de
Koningin en generaal-majoor Urquhart, bevelhebber der Britsche en
l'ooische luchtlandingstroepen.
De generaai wees in zijn rede er met nadruk op, dat Arnhem in de
toekomst het Mekka zal zijn van zeer vele Engelschen.
Na de herdenkingsdiensten des
morgens op het kerkhof werd om
precies 12 uur een plechtigheid
gehouden bij het Airborne-monu
ment, dat verrezen is tegenover
hotel „Hartenstein", eens de plaats,
waar het hoofdkwartier van de
Airbome-troepen gevestigd was.
Het monument is een zuil uit bak
steen opgetrokken, waarop onder
aan in reliëf eenlge vliegtuigen en
aan parachutes hangende soldaten
zijn aangebracht en tevens op
symbolische wijze tot uitdrukking
is gekomen de daadwerkelijke hulp
van de burgers van Oosterbeek aan
de strijdende sodaten.
Ondef de militaire autoriteiten
waren o.m. aanwezig luttenaat-ac-
miraal C. J. L, Helfrlch, luitenant-
generaal mr. H. J. Kruis en schout-
by-nacht N. A. Bost van Tonnin
gen, chef van het militaire huis
van H.M. de Koningin. Van de zij
de der regeering waren aanwezig de
minister van Oorlog, luitenant-ko
lonel A. H. J. L. Fiévez en de minis
ter van Buitenlandsche Zaken, mr
W. C. G. H. Baron van Boetzelaer
van Oosterhout. H. M. de Konin
gin Inspecteerde de eerewacht, wel
ke betrokken was door een batal
jon luchtstrijdkrachten uit Breda.
De heer J. J. Talsma, burgemees
ter van Benkum, voerde het woord.
Dit monument houdt een belofte
In voor de toekomst, aldus spr. Wij
waren één met onze geallieerden in
den strijd, wij zullen één zijn met
hen, ln onze pogingen een betere
wereld te scheppen.
Hierna legde H.M. de Koningin
onder doodsche stilte een krans bij
het monument.
Vervolgens trad generaal Ur
quhart naar voren, die verklaar
de door al deze teekenen van
onderlinge vriendschap zeer ge
roerd te zijn. Hij uitte zijn be
wondering voor het monument
en dankte H.M. de Koningin
voor de groote eer, welke zij
door haar aanwezigheid aan de
Airbornes bewees.
Aan den burgemeester van Ben-
kutn bood hij vervolgens het don
kerroods vaandel met het licht
blauwe wapen der Airbornes, een
gevleugeld paard, waarop een strij
der met een lans zit, aan.
Te midden van de ruïnes bij de
beruchte Bynbrug in Arnhem werd
op de grondvesten van de totaal
vernielde Van Limburg-Stirumschool,
waar aooveel Airbornes in 'n gevecht
hun leven lieten, de derde herden
kingsplechtigheid gehouden. Om 4
uur arriveerde H.M. de Koningin, ter
wijl het muziekcorps van de lucht
strijdkrachten, afdeelino' Breda, het
Wilhelmus speelde. Hierna sprak jhr.
Quarles van Ufford, commissaris der
Koningin van Gelderland. Hij her
innerde eraan, hoe op deze plaats
vele Airbornes ln de felle gevechten
den dood vonden. „De strijd om
Arnhem", zoo vervolgde spr., heeft
een volkomen onvoorzien resultaat
gehad: het samen doorgemaakte leed
heeft een hechte persoonlijke vriend
schap tot stand gebracht, waardoor
deze dag niet alleen- een tijd van her
denking, maar ook een tijd van
vriendschap-verheugenis is gewor
den."
Burgemeester J. J. Matser van Arn
hem, bracht in aijn rede dank aan
H.M. de Koningin en generaal Ur
quhart voor hun komst.
Als laatste besteeg generaal B. E.
Urquhart hte podium. Hij herinnerde
eraan, hoe vorig jaar honderden Air
bornes deze herdenking hebben mee
gemaakt. De meesten hunner zijn nu
echter gedemobiliseerd, zoodat er
veel minder zijn gekomen. Er zijn
echter veel familieleden van gesneu
velde soldaten meegekomen. De aan
vraag. overtrof verre de plaatsruimte,
zoodat volgend jaar nog vele anderen
zullen komen. Het hoofddoel van
dezen tocht Is eer te bewijzen aan
hen, die hun leven verloren en ook
de vriendschapsbanden met Neder
land te toonen.
„De familieleden van de ge
sneuvelden zullen", zoo zeide hij,
„teruggaan met mooie en teedere
herinneringen aan dezen dag.
Arnhem zal in de toekomst het
Mekka zijn van vele Engelschen,
omdat de naam zsooveel voor hen
beteekenrt"
Hierna begaven allen zich, onder
het spelen der volksliederen, te voet
naar het monument, dat by de
splitsing van de wegen naar den
cprit van de Bijnbrug staat, temid
den van dat gedeelte van Arnhfm
dat wel buitengewoon geleden heeft
door de gevechtshandelingen van
1944. Nog steeds bestaat het monu
ment uit een gedeelte van een pi
laar van het totaal verwoeste palets
van Justitie. Voor dit zeer eenvou
dige monument legde H.M. de Ko
ningin als eerste een zeer grooten
krans.
Hiermede was de plechtigheid,
welke door duizenden belangstellen
den werd bygewoond, ten einde.
De bekende K.L.M.-piloot 3. J.
Homlong, die o.m. gezagvoerder was
bij de vlucht van de Fokker F-^-18
„Snip" naar West-Indië in Decem
ber 1934, is aangesteld als inspecteur
van het vliegbedrijf voor algemeene
inspectie-aangelegenheden.
(Van onzen parlementairen rédacteur)
Dr. L. Beel heeft Dinsdagmiddag in
het gebouw der Tweede Kamer in de
vereenigde vergadering de Staten-Ge-
neraal namens H.M. de Koningin ge
opend. Den traditioneelen derden
Dinsdag ten spyt was het ceremoni
eel hoogst eenvoudig. Niettemin was
de gebeurtenis belangwekkend, aan
gezien we nu elndeiyk aan een nor
maal parlementair laar beginnen met
een heelemaal echte volksverteg n-
woordlglng. Het eenlge onechte was
nog maar, dat het de minister-pre
sident was en niet de Koningin ln
haar gouden koets, die men op het
Binnenhof zag verschijnen, doch dit
was dan ook het laatste overblijfsel
van alle onregelmatigheden, die onze
parlementaire Instellingen hebben ge
schokt.
Dr. Beel bleek in zyn korte toe
spraak uiterst werklustig te zyn ge
stemd. Met. bet beeld van de over den
schouder geslagen spade, maakte hij
het den Staten-Generaal duidelijk,
dat de regeering thans eens goed aan
den slag wil gaan, zoodat de parle
mentariërs het zich voor gezegd kon
den houden, dat de tijd van eindeloos
openen en sluiten van Kamers en
eens een wetsontwerp of twee, drie
afdoen om daarna eerst te wachten
tot er weer een nieuw stukje van on
ze parlementaire architectuur geres
taureerd zal zijn, dat deze tyd van
op halve kracht varen voorbij ls.
En nauweiyks waren de Kamera
geopend, of daar kwam minister Lief-
tlnck om nog een nieuw en dierbaar
stuk traditie te herstellen. Hij kwam
met het koffertje, dat hij met veel
geklik van sloten opende om daaruit
te halen, keurig met een oranje lint
byeen gebonden, de begrooting, lief
present van de regeering aan de ver
tegenwoordigers des volks. Op het
aandoenlijke moment, waarop de mi
nister haar bij den griffier der Twee
de Kamer ging deponeerep, voelde WJ
zich genoopt enkele toepasseiyke
woorden te spreken. Het was bepaald
treffend.
Op de nominatie voor het voor
zitterschap, die de Kamer vervolgêns
opmaakte, werd weer als eerste ge
plaatst mr. J. H. H. van Schalk, als
tweede mr. Joekes en als derde de
heer Smeenk. Donderdag zal de Ka
mer de afdeelingen trekken en dan
kan de voorstelling een aanvang ne
men.
Ter herinnering
aan den slag om
Arnhem werd in te
genwoordigheid van
H.M. de Koningin
en talrijke familie
leden der gevalle
nen door generaal
Urquhart een mo
nument onthuld te
genover het voor
malige hoofdkwar
tier van de 1st Air-
borne Division. H.M.
de Koningin legde
een krans neer aan
den voet van het
gedenkteeken.
Nadat H.M. op het
podium plaats ge
nomen had, hield de
voorzitter van het
Oosterbeeksche Air
borne comité een
toespraak, waarin hij
het monument
wijdde aan generaal
Urquhart. Daarna
legde H.M. de Ko
ningin een krans
aan den voet van
het gedenkteeken.
f T~
-X
- v
f
„Deze herdenkingsplaquette is
gemaakt uit het metaal van een
van de neergestorte zweefvliegtui
gen, die de Britsche eerste lucht
landingsdivisie den strijd bij
Arnhem indroegen op 17 Septem
ber 1944", staat in het Engelsch op
het lichte metalen plaatje dat iede
re genoodigde gisteravond op de
wereldpremière van de film „Theirs
is the gloryin het Luxor-theater
te Arnhem ontving. Op den ach
terkant ervan is het wapen van de
Airbornes afgebeeld.
In de zaal hadden de deelnemers
aan de „Arnhem pilgrimage" hun
Zooals bekend, zijn Maandagavond
Efindhovensche wielrenners met bet
bevrijdingsvuur uit Bayeux (Norman-
dië) vertrokken, waarmee hedenavond
te Eindhoven het vreugdevuur ont
stoken zal worden, ter herdenking
van de bevrijding van de „lichtstad",
nu twee jaar geleden.
Dinsdagavond om half zes, Ne-
derlandsche tijd, is de groep on
der groote belangstelling reeds in
Brussel gearriveerd. Het was een
interessant gezicht de groep ren
ners in hun Oranje-truien, met
in hun midden fakkel-drager Piet
Ekelmans, door de drukke stra
ten van de Belgische hoofdstad te
zien rijden. Zooals ook onderweg
bleven overal de menschen staan,
en staarden verwonderd naar wat
hun onbegrijpelijk leek, tot de
opschriften op de autobus hen
duidelijk maakten wat er aan de
hand was.
Nadat de troep Bayeux had verla
ten, werd in snel tempo Maandagavond
Rouen bereikt. Ongeveer vier uur re
den de renners door, terwijl het al
donker was, om ln ieder geval het
vastgestelde programma voor dien dag
af te werken. De eerste 80 kilometer
werden in twee uur afgelegd en over
de rest van den afstand werd een
gemiddelde van 35 kilometer gereden.
Gisteren werd op het traject Rouen
—Brussel, dat ongeveer 350 K.M. lang
was, een gemiddelde van 38 kilometer
bereikt. Natuurlijk gaat het hier niet
om een wielerwedstrijd, maar het
moet toch gezegd worden, dat de
renners hun uiterste best doen, om
den tocht te doen slagen. Enthousi
asme moet veel vergoeden wat door
gebrek aan deviezen aan comfort
wordt gemist.
Arnhemsche vrienden en andere
genoodigden plaats genomen en dit
publiek leefde intens mee met de
gebeurtenissen op het witte doek,
welke velen nog zoo versch ln het
geheugen liggen. Tevoren werd een
film van het Canadeesche leger
vertoond over de gevechten ln Ne
derland en de bevrijding. Deze sce
nes weten nog steeds, speciaal bij
plechtige herdenkingen, het pu
bliek te ontroeren.
Jetje van Kadio-Oranje zong eenlge
toepasselijke Ehgelsche en Neder-
landsche liedjes en toen zag men
het gebeuren van September 1944
weer voorbij trekken.
De voorbereiding ln Engeland, de
vlucht in de „Gliders" en „Dako
ta's" de sprong boven vijandelijk
gebied, de landingen van de „Gli
ders", de wanhopige gevechten 0111
de brug, het hoofdkwartier in „Hotel
Hartenstein" ln Oosterbeek, de food-
droppings, die ln vijandeiyke secto
ren vielen, de eindelooze rij van
gewonden, en tenslotte de terug
tocht over den Kijn.
Met de Airbornes ln de film ver
heugde zich het publiek, toen de
hatelijke Dultsche stem die tot
overgave maande, door een granaat
het zwygen werd opgelegd. Met ont
roering zag men father Dijker, den
Nederlandschen priester, die in het
ziekenhuis het werk van zijn gesneu
velden collega had overgenomen. Men
lachte om grapjes, die de Engelschen
zoo langs hun neus weg maakten
en toen bijna op het eind van de
film de achtergebleven gewonde sol
daten door een Nederlandsche wer
den getroost, was het doodstil ln de
stampvolle zaal.
Het is een vreemde'gewaarwording
Stanley Maxted 's avonds ln een
tllm als oorlogsverslaggever gramo-
foonplaten te zien maken als men
hem 's morgens, ln burger, hetzelfde
heeft zien doen op het verregende
Airborne-kerkhof te Oosterbeek.
Het Wilhelmus en het „God save
the King" werden aan het eind van
de voorstelling staande aangehoord.
„Men moet niet spreken van
een winnende en een verliezende
partij, want beide zijn elkaar
halverwege tegemoet gekomen",
aldus verklaarde de directeur
van den Ned. Bioscoopbond, de
heer 3. G. 3. Bosman, op een
persconferentie naar aanleiding
van het accoord tusschen dezen
bond en de Amerikaansclie
„Motion picture export associa
tion.''
De bond heeft aan deze M.P.E.A.
dezelfde rechten toegekend als aan
zijn andere leden. Zoo ls overeen
gekomen, dat de bond het aantal
bioscopen zal vergrooten en te doen
moderniseeren voorzoover noodlg.
Binnen 12 maanden zullen het Mi
nisterie van Onderwijs en de bond
een studie maken van het totaio
aantal bioscopen, ln Nederland noo-
dig, en zoodra de toewyzingen voor
materiaal binnen zijn, zal de bond
tot uitbreiding overgaan. Met name
zal aan „Loew s International" ver
gunning worden verleend voor den
bouw van een premièrebioscoop aan
de Weteringschans te Amsterdam.
Voorts zal een nieuwe-zakencom-
missie worden Ingesteld, die aan
vragen voor nieuwe bioscopen zal
behandelen en bestaat uit tweo
exploitanten, twee filmverhuurders
en een neutralen voorzitter, t.w. een
der Dekens van de Juridische facul
teiten der Ned. Universiteiten of
een der directeuren van de Ned.
musea, of een vertegenwoordiger van
een der Kamers van Koophandel te
Botterdam of Amsterdam, of een
tegenwoordige of vroegere Ned. rech
ter in het Hof van Internationale
Justitie te Den Haag. De Baad van
Beroep wordt op ongeveer gelijke
wijs samengesteld. Die „Nieuwe
zakencommissie" dient ervoor om
het aantal bioscopen uit te breiden.
De zes niet-leden van den bond
krijgen nog zes maanden Ameri-
kaansche films en dan wordt toe
zending stopgezet. Ze mogen wel
vragen om lid te worden van den
bond, maa' dit verzoek is bereids
afgewezen.
De Amerikaansche filmmijen zul
len niet voor 1 Jan. 1947 met het
in roulatie brengen van films be
ginnen om overstrooming van de
markt te voorkomen, tenzij zij
plaatselijk met exploitanten van
bioscopen tot overeenstemming kun
nen komen. En, naar de vertegen
woordiger van de Amerikaansche
mijen, de heer Chlldhouse, mede
deelde, zijn er 50 van de 1700 ln
Nederland no niet vertoonde Ame
rikaansche films uitgekozen om ln
Nederland ln roulatie te worden
gebracht. Ze zullen echter worden
voorgedraaid, zoodat men niet meer,
zooals vroeger, een geheele produc
tie zonder meer behoeft op te ne
men.
Getracht zal worden van de
Nd. regeering te verkrijgen, dat
60% van de voor buitenlandsche
films bestemde Ned. deviezen
gereserveerd zullen worden voor
Amerikaansche films. (Dus 40%
voor Engelsche, Fransclie, Rus
sische, enz. tcsanien). De heer
Bosman sprak tegen, dat de
Amerikanen 'n overheerschende
positie op filmgebied zullen in
nemen. Wel hebben filmverhuur-
een groot offer moeten
brengen.
De „Oranje" zal Vrijdagmorgen
a.s. niet ln Amsterdam, maar in
Botterdam debarkeeren. Op den
zelfden dag komt te Botterdam da
„Indrapoera" met repatrieerenden
uit Indië te Botterdam aan.
(Van onzen parlementairen
redacteur)
De Eerste Kamer kwam Dinsdag
middag na de opening der Staten-
Generaal bijeen om verder te gaan
waar zij eenige weken geleden ge.
bleven was. Maar eerst vernam zij,
dat de Koningin prof. Kranenburg
opnieuw tot voorzitter heeft be
noemd, waarna de voorzitter zijn
ambt opnieuw aanvaardde met
eenige ernstige woorden. Het wets
ontwerp Zuivering van de Neder
landsche ridderorden bewoog den
heer Schneider (K.V.P.) tot feilen
tegenstand op principieeie gronden
Niet alleen, dat de heer Schneider
het totaal verkeerd achtte om ook
de ridderorden te zuiveren naar
zijn oordeel moeten we zoo spoedig
mogelijk een eind maken aan de
zuivering instede van haar nog uit
te breiden maar hij zag het ook
ais volstrekt ontoelaatbaar, dat men
ontheven kan worden van een orde,
omdat men als vreemdeling aan den
strijd tegen Nederland heeft deelge
nomen. JDlt noemde de heer Schnei
der Pruisisch en totalitair en in-
druischend tegen ons recht, dat de
oorlog als een staatsact ziet, ten
aanzien waarvan de onderdanen
slechts gehoorzaamheid verschuldigd
zijn en geen persoonlijke verantwoor
delijkheid dragen. Minister Beel gat
dit allemaal niet toe, al was zijn ver
weer nogal oppervlakkig. Hij meen
de, dat men ten aanzien van vreem.
delingen met de noodige omzichtig
heid te werk moet gaan en hij zal
hiermede wel bedoeld hebben.dat er
een zeker soort van vreemdelingen
onderscheiden dient te worden, dat
wel degelijk verraderlijk tegen ons
land geopereerd heeft. Het wetsont
werp werd aanvaard met slechts
vier stemmen tegen.
Ook het wetje tot uitbreiding van
het college van curatoren aan de
universiteiten van vijf tot zeven ont
lokte eenig debat. Prof. Woltjer zag
er zelfs kans bij er een van zijn
befaamde professorale en eindelooze
redevoeringen over af te steken.
Minister Gielen verdedigde het wei.
nig importante wetje kort en kalm.
Het werd bij stemming, op verlangen
van prof. Woltjer gehouden, met
glans aangenomen.
Van meer belang zijn enkele plan
nen, die minister Gielen onthulde
met betrekking tot de onderwijsher
vormingen. Hij verklaarde voor
nemens te zpn binnenkort besprekin
gen te gaan voeren over herzienin.
gen van het Ulo-onderwijs. Voor het
Middelbaar Onderwijs komt er een
nieuwe lestabel en met ingang van
het nieuwe schooljaar 1947 hoopt hij
het muziekonderwijs op de Middel
bare scholen zy het °P bescheiden
schaal verplichtend te kunnen
stellen. Dit is voorwaar goed nieuws.
Ook de lichamelijke opvoeding zal
tegen dien tijd verbeterd worden. Al
deze herzieningen, zoo verklaarde
de minister, kunnen aangebracht
wordeu op grond van de bestaande
wetgeving. Hij is niet voornemens
over deze kwestie weer opnieuw
commissies in te stellen. Er is nu
lang gehoeg over gepraat, wij moe
ten aan den slag gaan. Ook hier
blijkt de regeering dus van plan
niet alleen on» er met de spade over
den schouder op uit te trekken, maar
om haar spoedig te hanteeren.
