V'
M
PROCES TE TOKIO EVEN BELANGRIJK
ALS DAT TE NEURENBERG
Ons land is er feitelijk veel
nauwer bij betrokken
Zóó leeft Parijs in 1947
B
I
E'
Filmcongres K.F.A. te Amsterdam
EENZAAM
VERZEI
VEREENIGING DER OLIEBELANGEN IN
HET NABIJE OOSTEN
Actie van na moet positief zijn
Moraal en filmprobleem
Maar Frankrijk staat er buiten
Zwaartepunt: Japansche
behandeling
Geen wijziging in afbetaling
VRIJDAG 14 FEBRUARI 1947
PAGINA 3
BUITENLANDSCH OVERZICHT m
Amerikaansche hulde aan
Fransche priesters
Engelands laatste woord
over Palestina
15 jaar voor moor denaar
AANVRAGEN VOOR BANDEN
EN FIETSEN
5 ^iten
Jfatns
beende
.en tien procent
Het Eeuwige Frankrijk
Liturgische weekkalender
(Wordt vervolgd)
%Orenba
een groot deel ontspringt de
Amerikaansche politiek aan econo
mische oorzaken en bedient zij zich
an economische middelen. Wij wezen
5Jer al enkele malen op, o. a. bij de be-
Preking van den toestand in Italië en
/J Griekenland, beide armlastige sta-
^b. die in Washington bijstand hebben
r^aagd en gekregen, maar in ruil dan
p m een positie van afhankelijkheid
geraakten, die nu eenmaal onvermijde-
Jk is bij een verhouding als die van
e'Per tot geholpene. Een nieuw, duidelijk
oorbeeld van de Amerikaansche manier
ah doen levert de papieren strijd om
het 0l*e Van Nabije 0osten> die nu
laat
Publieke stadium heeft bereikt. Het
zien, hoe de geldmacht van de Ver-
frm2de Staten zoowel de drijfveer is
a a r d o o r als de weg waarlangs
ti .^rikaansche Nabije Oosten-poli-
®k Wordt gevoerd. Tevens toont het hoe
r~*ge!and hier wel bij vaart en hoe Rus-
d or door gedwarsboomd wordt.
Twee zaken vragen dan de aandacht,
r® eerste is, dat de, Anglo-Iranian (vroe-
o Anglo-Persian) Oil Company voor
e komende twintig jaar een groot deel
haar productie heeft verkocht aan
ee Amerikaansche firma's, de Standard
U of New Jersey en de Socony Vaouum.
oeveei olie precies, dat weet men niet,
j7ar de Engelsche „Daily Mail" schat
Waarde van één jaarleverantie op
Vcm*'000 <Mar. De Anglo-Iranian is
S°PT SI procent in handen van de Brit-
^he regeering en had tot nu toe de
ritsche admiraliteit als voornaamste
j^ht; men kan dus zeggen dat zij een
ngelsche onderneming en een politiek
^trument is.
Om den aftocht van de Russische
troepen, die, in den oorlog ge
komen, niet meer wilden heen-
®aan, te koopen, beloofde de Iraansche
.peering de Sovjet-Unie toestemming
p Seven tot het ontginnen van de Noord-
6rzische olievelden, die aansluiten op
e Zuid-Russische. Ten eerste maakt dit
•Je Russen tot een belangrijke oliemo-
jpndhcid: zij bezit b.v. ook de Roemeen-
me bronnen, controleert de Poolsche
'f1 heeft zich nog onlangs de Oosten-
Dksche toegeëigend. Ten tweede brengt
f®!" den rooden kaper op een kust, die
J®' dusverre voor Westerscha winst-
rokers gereserveerd was. Ten derde
®rint het een bedreiging voor de Brit-
p e economische zeggenschap in Iran
h daardoor voor de Engelsche verbin-
mgen met Oost-Azië. De overeenkomst
de Amerikaansche maatschappijen
h geeft aan Engeland een financieelen
kaart was dit Rijk met een roode lijn
aangegeven, en de overeenkomst heef
daarnaar „Roode Lijn Overeenkomst".
De nieuwe concessies laten Frankrijk
buiten beschouwing, en dit heeft pro
testen van de regeering te Parysj de
eigenaresse van de betrokken Pransche
maatschappij, uitgelokt; echter zonder
veel succes. De anderen beroepen er zich
op dat de Fransche firma in den oorlog
onder Duitsch beheer is gekomen, dat
dientengevolge de „Roode Lijn Overeen
komst" niet geldig meer was en haar
geldigheid niet heeft teruggekregen nu
de maatschappij weer in Fransche han
den is overgegaan. Een nogal zwakke
redeneering, die slechts staande wordt
gehouden omdat het den Angelsaksers
zoo in hun kraam te pas komt.
en
Politieken ruggesteun, werpt een wal
""pi/ wcia.
P tegen een mogelijk economisch en
rategisch opdringen der Sovjets. Perzië
toch al niet enthousiast over de
51 nood gedane belofte en zou er graag
ah af komen; wellicht biedt de komst
V. S. aan het Iraansche parlement
kans, de overeenkomst niet te rati-
k^eren en daarmee te doen vervallen.
p en tweede feit is in Arabië voorge-
JL 'vallen. Koning Ibn Saoed heeft nieu-
we olieconcessies verleend aan een
Jfritsche en een Amerikaansche maat-
I^appij (Shell en Standard) voor het
~°sten van zijn land. Dit echter is in
rÜd met een verdrag dat in 1928 tus-
®°hen Engelsch-Nederlandsche, Ameri-
!Jaansche en Fransche firma's gesloten
toen de Amerikanen aandeelen ver
erven in de Iraksche olie-ontginning
Petroleum Company). Afgesproken
daarbij dat nieuwe exploitaties ge-
^ibenlijk door de <irie partijen zouden
,°rden ondernomen als de betreffende
jdtinen lagen in het vroegere Turksche
op de ter conferentie gebruikte
en kan derhalve spreken van een
vereeniging der Engelsche en
Amerikaansche oliebelangen in
het Nabije Oosten. Het geval wordt nu
dadelijk in het groot aangepakt. Er zijn
twee pijpleidingen ontworpen, die bei
de te Haifa in Palestina zullen uit
komen: de eene begint in Abbadan, dat
zelf al door een lijn verbonden is met
de velden van de Anglo-Iranian, de
andere bij Bahrein. Irak, Transjordanië
en Palestina zijn dus ten nauwste bij
het vervoer van de olie geïnteresseerd,
terwijl omgekeerd de exploitanten be
langen hebben in de genoemde landen.
Over de politieke gevolgen van een en
ander in ons volgend Overzicht.
In de Fransche stad Montbéliard, nabij
de Zwitsersche grens, had een plechtig
heid plaats, tijdens welke generaal Mac
Cormick, als vertegenwoordiger van den
opperbevelhebber der Amerikaansche
troepen in Europa, generaal Clay hulde
heeft gebracht aan de moedige en va
derlandslievende houding van de Fran
sche geestelijkheid tijdens de Duitsche
bezetting, waarbij hij haar de Medal of
Freedom met bronzen palm uitreikte.
De stad Montbéliard diende tijdens
de bezettihg als doorlaatpost van allen,
die door de Gestapo gezocht werden. Van
1940 af werden Fransche en Poolsche
soldaten in de pastorie verborgen en de
Geestelijken zorgden er voor, dat zij de
grens konden overschrijden. Ontsnapte
krijgsgevangenen en boven Frankrijk
neergeschoten geallieerde vliegers werden
in kerkelijke inrichtingen ondergebracht
om via de pastorie naar veilige oorden
te worden overgebracht. Meer dan 300
Belgen, Nederlanders, Engelschen en
Amerikanen ontvingen hulp.
Te Londen wordt bevestigd, dat de be
slissing, die het Britsche kabinet van-
dar g inzake Palestina zal nemen, voor
Engeland het laatste woord is en dat het
kabinet niet zal worden verzocht een
nieuw plan op te stellen. Het moet nog
slechts vaststellen, in welken vorm de
kwestie Palestina aan de V. N. moet
worden voorgelegd en of, hangende de
beslissing van die instantie, de Britsche
troepen in Palestina moeten blijven,
hetgeen Berin waarschijnlijk prefereert.
De 47-j'arige landbouwer P. uit Roosen
daal, die in Augustus van het vorig jaar
zijn 21-jarige dochter om het leven had
.gebracht en tegen wien 15 jaar gevan
genisstraf was geëischt, werd Donderdag
conform den eisch veroordeeld.
Astrakan
ANKARA
atoem
lexandriè
Damascus
<AlRO
Tab ris
Moesoel
A ka ba
Askhabad
Astrabad
GYPT
RAN
Isfahan
Abbadan
Boesjir
ANGLO
/AFGHANIS! Al
1
Mekka
SOEDAN
Ka rats
Hod ei da
H ADRAMAUT
ADEN
Makatta
ITAL-
OOST
«•ook .bcba
(FRIKA
(Van onzen Haagschen redacteur)
Het is op zijn minst genomen merk
waardig dat, terwijl het groote proces
tegen de Japansche oorlogsmisdadigers
te Tokio reeds ruim een half jaar aan
den gang is, terwijl het in belangrijkheid
zeker niet onderdoet voor het proces te
Neurenberg en terwijl Nederland er fei
telijk veel nauwer bij is betrokken dan
in Neurenberg het geval was, er over den
gang van zaken in ons land zoo weinig
is bekend geworden. Weliswaar zijn nu
en dan korte berichten doorgekomen,
doch een algemeen overzicht heeft men
daaruit niet kunnen krijgen. Het was
dan ook zeer interessant een van de
assistenten van den Nederlandschen
aanklager, luitenant-kolonel mr. Sin-
ninghe Damstee, daarover het-een en
ander te hooren vertellen.
(Vervolg van pagina 1)
Al is Parijs nog lang niet de Lichtstad
van vroeger, toch bloeit het amusement,
van ouds een der grootste attracties, er
veer volop. Het is kenmerkend voor de
belangstelling, die de Franschman steeds
voor het tooneel heeft getoond, dat er
op het oogenblik in Parijs haast even
veel belangrijke theaters als bioscopen
zijn, d. w. z. van iedere categorie ruim
vijftig.
Sinds het begin vorig jaar is de Co-
médie Frangaise, het meest roemruchte
theater, uit den tijd van Molière, ge
splitst. In de Salle Richelieu worden uit
sluitend klassieken, in de Salie du
Luxembourg modernen gespeeld.
Terwijl al deze schouwburgen reeds
dag aan dag goed bezet zijn, was het
vrijwel onmogelijk een plaatsje in Ma-
rigny te krijgen toen er onlangs Hamlet
gespeeld werd in de uitstekende verta
ling van André Gide, met een van de
beroemdste Fransche acteurs ia de
hoofdrol. Twee weken te voren waren
de plaatsen reeds besproken. Ook drie
sensationeele tooneelstukken van J. B.
Sartre trekken veel publiek, maar bij
deze belangstelling speelt de nieuws
gierigheid waarschijnlijk een grootere rol
dan de liefde voor de kunst. Overigens
wordt ook in Parijs het existentialisme
door velen besproken, maar door bijna
niemand begrepen. Het Café de Flore,
zetel van den filosoof en zijn aanhan
gers, trekt niet meer belangstlling dan
de andere inrichtingen in deze wijk en
er valt dan ook niets „te zien", ofschoon
er veel sterke verhalen over verteld
worden.
In de bioscopen trekken vooral „Ma
cadam", „Les Portes de la Nuit", „Brief
Encounter" en de nieuwe kleurenfilm
Het C.D.K. deelt mede. dat de plaatse
lijke distributiediensten op nader bekend
te maken dagen in Februari gelegen
heid zullen geven tot het indienen van
aanvragen voor fietsbanden en fietsen.
Hitier, een geplaagd man - Een „zwarte" hond als souvenir
Tojo mist zijn.... De zooveelste slag
Pi en drogist uit de omgeving van
TL Koblenz in de Fransche bezettings-
s. Zone van Duitschland heeft het
^ds de verovering van zijn dorp zóó
aar te verduren gehad, dat hij on-
zelfs tot een poging tot zelfmoord
gekomen. Dagelijksch stond hij bloot
d beleedigingen van zijn medeburgers
dat alles alleen, omdat hijJosef
bal heette- Lie twee „t's" in zijn
v ar>1 konden zijn dagelijksch lijden niet
.ónderen. Dit alles liep dus uit op
Poging tot zelfmoord, die mislukte.
g Hittler heeft nu een beteren weg
en is naar de Fransche auto-
gegaan met een verzoek om
"sverandering. Deze hebben zijn
jj "'gende bede ingewilligd en Josef
^ed lloopt nu als d°sef Bernard in
«Ven.
met zijn medeburgers te kunnen
ti allen nood, die er in Berlijn
heerscht, hoeft het allerminst
verbazing te wekken, dat Berlijn
st hondenvangers kent. Geen officieele
gangers, zooals de Australische stad
van eenigen tijd geleden voor het
n,a ëeh van al te lastige apen aanstelde,
leV(ar doodgewone menschen, die er „van
versV moeten". Dit laatste dan niet te
dig- 11 m een zin, die voor het hui-
Zo,, ^flijn niet eens zoo erg vreemd
Öec zdh- Want de vangers van de hon-
h,,n Qefenen hun beroep niet uit om
g6ll e|gfen of andermans hongerige ma-
V] gebrek aan beter met honden-
(ih te vullen, maar voor den verkoop
kaan u Zwart natuurlijk) aan Ameri-
gebra 6 ^daten, die er bijzonder op
ife z'Jn als souvenir van hun Ber-
heipenf11 tiJd een jongen hond mee te
Ook betalten voor deze dieren dan
Zelf- graa« vijfduizend mark. Eventueel
ts «hg meer.
heeft1 1Jlieraan Paal en perk te stellen,
Voer "et Amerikaansche leger den in-
Ainerilan »niet-zelfstandige" honden in
e a verboden. „Niet-zelfstandig"
^epaiin ^Odd, volgens de letter van de
den "Wanneer hij niet gewend is in
^btraaC alleen te slapen". De hon-
'herh- nsP°rten uit Berlijn naar Bre-
Or aven
men verbaast zich, dat
d stad als Berlijn blijkbaar nog
zoovele honden zijn hebben dus ook
hun einde gevonden.
n de cellen van de Japansche oor
logsmisdadigers in de Sagamo-gevan-
gtenis in Tokio heeft de Amerikaan
sche politie een verzameling zelfmoord
wapenen gevonden, zooals cyaan-kali,
koorden gemaakt van lakens en toilet
papier, stukjes glas, scharten, spijkers en
schrijfpennen. Voor alle zekerheid heeft
men Tojo nu zijn lange Japansche onder
broek. de „haramaki", maar afgenomen.
ngeland voert op het oogenblik een
groot aantal slagen. In 1940 was het
de „Battle of Britain", vandaag
spreekt men over de „battle for Britain",
nu de stroomvoorziening in groote deelen
van het land gedurende vele uren per
dag is afgesneden en de kaarsen en
olielampen weer voor den dag worden
gehaald.
Londen's West-End beleefde echter
dezer dagen zijn eigen grooten slag, n.l.
die om de Nylons, die voor het eerst in
groote getale in den verkoop zijn geko
men. Het uur en de plaats, waar de
kousen verkocht zouden worden, bleef
tot het laatste oogenblik een streng
geheim, daar de winkeliers de in Amerika
in werkelijkheid uitgevoerde Nylon-veld
slagen liever wilden voorkomen. Iedere
zaak heeft een eigen plan de campagne
opgesteld. Sommige openden 's morgens
vroeg, andere eerst tegen den middag of
eerst den tweeden verkoopsdag. Er wa
ren er, die verkochten aan iedereen; er
waren er ook, voor wie de vaste klant
slechts Nylon-waarde hadden.
De prijs valt mee: nog geen drie gul
den.
van Walt Disney, „Fantasia", de aan
dacht. Voorts gaat er in sommige voor
programma's een uitnemend kleuren-
filmpje over Parijs in den zomer. Als
dat een tijdje in Nederland draaien zou,
kregen de heeren, die de deviezen uit-
deelen, nog heel wat meer last.
Op openbare aanpjlakborden, in de
stations van de metro en in de auto
bussen, overal ziet men steeds weer de
zelfde 1 fiche van „lHumani'té", de
krant van de Fransche communistische
partij. Symbolisch voor den enormen in
vloed, dien deze beweging en haar orgaan
op het oogenblik op de Fransche pu
blieke opine uitoefenen. Kranten, als
regel op straat gekocht en niet per
abonnement thuis gestuurd, worden er
na den oorlog nog meer gelezen dan
vroeger. Men kan er overigens de eigen
aardige ervaring op doen, 's Zaterdags
tegen vüf uur 's middags een dagblad
te koopen gedateerdZondag en
Maandag (daaropvolgend). Een vreemde
opvatting van actualiteit! Naast de rus
tige „Figaro" (de „Times" van Frankrijk)
en de even bezadigde „Le Monde" en
„La Croix'', zijn er een aantal kranten,
die wat sensationeeler zijn dan wij ze
hier kennen, „l'Aube"' van de M.R.P. en
„Le Populaire" van de socialisten, maar
vooral „Combat", „Franc Tireur" en
„France-Soir", steevast iederen dag in
enorme letters een kop over de heeie
pagina, met twee opschriften van de
halve lengte er onder. Dit onder het
motto: als er geen groot
nieuws is maken we dat wel.
Wie tien opeenvolgende nummers van
dit blad koopt en de daarin afgedrukte
bonnen bij bepaalde warenhuizen af
geeft, krijgt op zekere artikelen 10 pCt.
in plaats van 5 pCt. korting, een eigen
aardige reclamestunt. De kranten zijn
er op het oogenblik van vrijwel gelijke
pry's als in Nederland, maar nóg kleiner.
In de talrijke boekenwinkels in het
Quartier Latin (de studentenwijk)
kan de liefhebber zijn hart ophalen,
waarbij het echter geraden is dat de
portemonnaie zooveel mogelijk op
zijn plaats blijft.
Arthur Koestier (Le Zéro et l'Infini!)
is er favoriet, maar ook Daniel Rops,
Maxence van der Meersch en Vercors
geniet in veel belangstelling. Dat deze
interesse voor de letteren echter niet
s+reds gezond is, bewijst de enorme vraag
naar Kathleen Windsor's „Forever Am
ber" en de boeken van Henri Miller,
belde van een dusdanig „realisme", dat
zij in Engeland werden verboden.
Economisch staat het er met Frankrijk
nog niet te best voor, al is ook hier bij
voorbeeld het herstel van de spoorwegen
en bruggen met veel succes aangepakt
De onsterfeiyke en ondefinieerbare
Fransche Geest echter is weliswaar sterk
verzwakt, maar ongebroken. De activi
teit van de M.R.P,, het tienjarenplan
voor Frankrijks wederopbouw van Jean
Mounet en den grooten opbloei van de
Katholieke Actie, met twee uitstekende
eigen weekbladen („La France Catho-
ligue" en het geïllustreerde „La Vie")
zijn daarvan evenzooveel bewijzen. Gene
raal de Gaulle of de Kluizenaar van
Colombey les Deux Eglises, zooals zijn
nieuwe populaire betiteling luidt, wiens
naam bij de jaarwisseling weer veel ge
hoord werd en wiens beeltenis nog in
heel wat Parijsche winkels en woon
kamers prykt, heeft het indertyd goed
gezien, toen hij uitriep: „Frankrijk heeft
een veldslag verloren, maar zal een
oorlog winnen!"
H. BRONKHORST
De minister van Financiën en van
Sociale Zaken hebben overeenkomstig
het advies van den Centralen Raad voor
het Consumentencrediet besloten, dat
de verhooging van den kinderbijslag
geen wijziging van de verplichting tot
afbetaling van het Consumentencrediet
tot gevolg zal hebben.
ZONDAG 16 Febr. Quinquagesima, 3
A cunctts, 3 naar, Credo, Praef. v. d.
H. Drievuldigheid. MAANDAG Mis van
Zondag, 2 A cunctis. 3 v. d. overledenen,
4 naar keuze,Gewone Praefatie. DINSDAG
H. Simeon, 2 A cunctis, 3 naar keuze.
Breda, Kerkwijding van de Kathedraal
(zonder octaaf). Credo. Gewone Praefatie.
WOENSDAG Aschwoensdag, 2 A cunctl",
3 voor levenden en overledenen, Praef.
v. d. Vasten. Vóór de Mis: Aschwijding
DONDERDAG Mis v. d. dag (Tijdeigen)
2 en. 3 als gisteren. Praef. v. d. Vasten.
VRIJDAG Mis v. d. dag (Tijdeigen) 2 en
3 als Woensdag, praef. v. d. Vasten.
ZATERDAG St. Petrus' Stoel te Antiochië.
2 H. Paulus, 3 v. d. dag, 4 Vigilie v. d.
H. Matthias, Credo, Praef. v. d. Apostelen,
Laatste Evang. v. d. drag. Of Mis v. Vi
gilie v. d. H. Matthias, 2 St. Petrus' Stoel,
3 H. Paulus, 4 v. d. dag, Praef. van de
Apostelen, Laatste Evang. v. d. dag, of
Mis v. d. dag, 2 St. Petrus' Stoel, 3
H. Paulus, 4 Vigilie, Praef. v. d. Vasten,
Laatste Evangelie v. Vigilie. ZONDAG
23 Febr. le Zondag v. d. Vasten, 2 H. Pe
trus Damiani, Ored'o, Praef. v. d. Vasten.
Bovenstaande per radio overgebrachte foto toont hoe Britsche soldaten en matrozen
met knuppels de rust trachten te herstellen aan boord van het Joodsche emigranten-
schip „Lanegev" tijdens de ongeregeldheden, welke ontstonden, doordat soldaten een
tusschen de passagiers ontdekt wapen in beslag wilden nemen.
Bekend is natuurlijk dat Nederland
metterdaad betrokken is bij de berechting
van Tojo en de zijnen, doordat prof.
B. V. A. Röhling, de Utrechtsche hoog
leeraar in het Indische strafrecht, deel
uitmaakt van de rechtbank en de Haag-
sche rechter mr. W. G. F. Borgerholf
Mulder voor ons land als prosecutor op
treedt met assistentie van mr. Sinnlngbe
Damstee en mr. A. T. Laverge als substi-
tuuts. Overigens is uiteraard het gerecht
op Amerikaansche leest geschoeid. Het is
voorbereid in Washington, heeft als lei
draad voor de berechting een charter
dat door Generaal Mac Arthur Is opge
steld en de chief prosecutor is de Ame
rikaan Joseph B. Keenan, een zeer tem
peramentvolle! aanklager. Merkwaardiger
wijze is de president geen Amerikaan,
doch de Australiër Sir William Webb, een
man met uitzonderlijke kwaliteiten en
zeer gevat.
Met Frankrijk is Nederland het eenige
Europeesche land dat vertegenwoordigd in
gerekend dat Rusland hier voornamelijk
zijn Aziatische belangen behartigt. Voorts
zijn bij het proces betrokken, Amerika,
Engeland, Canada, Australië, India, Nieuw-
Zeeland en China.
Op 3 Mei van het vorige jaar zijn Tojo
en de zijnen gedagvaard. Tojo is uiteraard
de domineerende figuur ook in de be
klaagdenbank. Men zou hem den Goering
van Tokio kunnen noemen. In zijn ge
zelschap bevinden zich o.a. Markies Kiüo
(die de twijfelachtige vermaardheid geniet
dat zijn naam zeer cikwijls wordt ge
noemd omdat men beschikt over zijn dag
boek waarin de geschiedenis van den
oorlog en zijn voorbereiding pijnlijk nauw
keurig staat opgeteekend)verder Minami,
de eenige man met een baardje, die er
zeeir onschuldig uitziet, Doihara, de man
van Mandsjoerije, Kuisu, minister-presi
dent, Sjigimitsu, ambassadeur in Londen,
Oshima, ambassadeur in Berlijn, Sjeratoi,
ambassadeur in Rome en Hirota, gezant
in Den Haag. Den keizer heeft men, zoo
als bekend, om verschillende redenen
buiten vervolging gelaten en de leden
van de Saibatsu. de groote zakenlui die
de bekende familieeoncems in Japan In
handen hadden en aan den oorlog zeer
veel schuld hebben, komen later aan de
beurt.
Natuurlijk hebben de beklaagden zich
op 3 Mei allemaal onschuldig verklaard.
Toen Is een maand later het proces be
gonnen, eind Januari was de prosecu
tion met de aanklacht klaar en momen
teel ls de verdediging aan het woord.
Het vonnis zal waarschijnlijk niet voor
October vallen.
In tegenstelling tot de meeste andere
landen, heeft Nederland vooral het
zwaartepunt laten vallen op de behan
deling die Japan den volkeren in de
bezette gebieden deed ondergaan en op
het feit, dat het geen occupatie maar
zuiver annexatie van Nederlandsch-Indië
betrof. Men heeft daarby groote hulp
ondervonden van den Nederlandschen
advocaat mr. De Weerd uit Medan, die
in krijgsgevangenschap anderhalf jaar
lang alle berichten over de Japansche
verrichtingen had weten te verzamelen
en te systematiseeren en die in Tokio
een zeer goede toelichting heeft gege
ven van de Japansche politieke activiteit.
Dit heeft op het gerechtshof veel indruk
gemaakt. Toch heeft de Nederlandsche
prosecution zich zeer moeten beperken
en heeft men b.v. van de 800 documen
ten, waarover men beschikte, er slechts
150 kunnen gebruiken. De Amerikanen
hebben slechts weinig belangstelling voor
dit deel van de aanklacht. Zij zijn im
mers zelf niet bezet geweest en maken
maar liever veel haast om met het pro
ces klaar te komen.
Nederland, Engeland en Australië
daarentegen vonden deze materie wél
belangrijk en Australië heeft zelfs ge
dreigd zich te zullen terugtrekken als
er niet alle aandacht aan zou worden
besteed. Voor Nederlandsch-Indië is dit
hoofdstuk immers een van de meest
trieste van zijn geschiedenis. Niet min
der dan 270.000 menschen. meest Java
nen, zijn weggevoerd als slavenarbeiders
naar andere landen en er zijn er slechts
70.000 van teruggekomen.
Wat Nederland ook heel speciaal naar
voren heeft gebracht is het feit, dat de
behandeling door de Japanners in de
meest uiteenloopende gebieden zoozeer
gelijk was, dat het duidehjk was, dat
dit een gevolg moet zijn var. de hou
ding der hoogere leiders in Tokio, m
tegenstelling met de andere vertegen
woordigende landen heeft ook onze eigen
blanke bevolking veel van deze houding
geleden, omdat Immers ook menschen
in Indië geweigerd hadden dit land te
verlaten. Voor Nederland traden als be
langrijke getuigen op de Britsche ma
joor Ringel, die in Indië krijgsgevangene
is geweest, de Deli-planter Leenheer, de
Australische verpleegster Sister Bulwin
kel, die de eenige overlevende was van
den moord op Banta, waar 26 Roode-
Kruis-zusters door de Japanners werden
vermoord en tenslotte de Engelsche
officier Read Collins, die als Supply-
officier een van de eersten was. die op
Java voet aan land zetten en de vreese-
lijke toestanden, die er toen o.a. in de
kampen heerschten. persoonlijk heeft
kunnen waarnemen.
Als Supply-Officier had hy ook de
voorraden op Java opgenomen en kun
nen constateeren. dat er zoowel voedsel
als medicamenten voldoende waren om
er de bevolking nog een half jaar van
te voorzien. De Japanners deelden ech
ter niets uit en lieten de menschen van
honger en ziekte omkomen. Aan Collins
heeft de Nederlandsche prosecution een
zeer goeden getuige gehad.
Het congTes, dat het diocesane comité
van het bisdom Haarlem dei Katholieke
Film-actie Donderdag in het Minerva-
paviljoen te Amsterdam gehouden heeft,
kenmerkte zich door een drukbezochte
middag-zitting, waaraan de vertooning
van de film „Himlaspelet" was vooraf
gegaan. Tot de aanwezigen behoorden
de bisschop van Haarlem, mgr. J. P.
Hutbers, mgr. Van den Burg, deken van
Amsterdam, vele afgevaardigden van di
verse katholieke organisaties, besturen
der jeugdvereenigingen, exploitanten, 'n
aanzienlijke vertegenwoordiging van on
ze clerus, prominente figuren tenslotte
op het gebied der filmbeoefening en
aesthetiek. Een wel zeer uitgebreid ge
zelschap, dat tijdens de middagbyeen-
komst het eerst geluisterd heeft naar
den voorzitter van de katholieke film
actie voor Nederland, mgr. F. N. J. Hen-
drikx, die door den heer Boyer met een
kort woord werd ingeleid.
Mgr. Hendrikx beperkte zich ertoe het
ontstaan van de Katholieke Filmactie te
schetsen en eenige programmapunten te
ontvouwen, die thans in het bijzonder
de aandacht vragen. Hy ging daarin op
bondige wijzie den inleider van den mid
dag vooraf, den heer J. Gribling, secre
taris van het diocesaan comité van de
K- F. A. in het bisdom Haarlem, die zich
(uitvoerig bezighield met den psychologi-
schen invloed van de film.
Inleider hield zich na een korte typee
ring van het moreele verval dezer dagen,
waaraan hij de vervlakking en de onver
schilligheid tegenover de nonnen van
goed en kwaad ten grondslag zag liggen,
bezig met den invloed van de film op de
psyche en wel speciaal van de slechte
film. Uitgesproken slechte films zijn er
weinig. De meeste springen echter zeer
oppervlakkig om met óe huwelyksmoraal,
speculeeren op den wenschdroom en be-
teekenen voor den mensch bij herhaalde
aanschouwing een gevaar, want hun in
vloed wordt d»or de herhaling steeds
grooter en werkt niet ten goede. Het
publiek ziet over het algemeen in de
bioscoop een goedkoope gelegenheid tot
amusement. Het communisme bedient
zich van de film, het beïnvloedt daarmee
de massa.
Wat nu de KF.A. moet doen om het
moreel te handhaven is niet gering. On
geveer vyftig procent der bioscoopbezoe-
Roman uit den
bezettingstijd
door Hans Verhoeven.
22)
Verdwaasd gaven zij gevolg aan de
handbeweging; alarm was iets onge
hoords in Ruigendam.
Dammert stond intusschen te trappe
len. De telefoon belde aan een stuk door,
doch het duurde minuten voor een ang
stige stem antwoordde: „Hallo, hallo,
hallo!" In snelle opeenvolging kakelde
het toestel den oproep in het oor van
den wachtmeester.
„Ja, hier Ordnungspolizei!" sprak hij.
„Met wien?"
„Ach, sind Sie es, Herr Dammert. Stuur
toch alstublieft gauw een paar man
netjes. Er is een aanslag op me gepleegd.
Er zitten kerels in den tuin
„Wat, een aanslag gepleegd? Wan
neer?" vroeg hy kort en autoritair.
„Zoo juist, een kwartier, twin
tig minuten geleden."
„En wie zitten er nu nog in den tuin?"
„Dat weet ik niet, ik heb stemmen ge
hoord. Een van de schurken gaf zich
voor ti uit. Kom toch gauw! Misschien
probeeren ze op dit oogenblik al binnen
te dringen. Ze hebben ook al een ruit by
me ingeschoten."
Bolderboms stem sloeg over van angst,
hy struikelde bijna over zijn woorden en
Dammert kon er zich een voorstelling
van vormen hoe hy by de telefoon stond,
schichtig om zich heen kijkend na el-
ken zin, steeds verwachtend de indrin
gers in huis te hooren, het jachtgeweer
vast omkneld als eenig middel tot verzet.
Dammert lachte schamper.
„Waarom hebt u me vandaag opge
beld?"
„Ik heb u niet gebeld. Praat toch niet
zoo lang, aanstonds hebben ze me te
pakken! Kom liever hierheen, dan kun
nen we praten."
Dammert lachte schamper.
„Dacht je, dat ik er lust in had weer
met een geweerkogel te worden ontvan
gen?"
Het toestel bracht enkele ondefinieer
bare geluiden voort.
„Spreek duidelijk!"
Bolderbom scheen plotseling bezeten te
zyn van den ontstellenden angst, dat de
situatie geheel anders was geweest dan
hy zich had voorgesteld. Hy brabbelde
van nervositeit en vrees zoo onbegrijpelijk
door zijn beduchtheid voor de ongeziene
gevaren uit den tuin, dat Dammert
dacht met een krankzinnige te doen te
hebben.
„Idioot!" schreeuwde hy zoo hard in
den horen, dat Piet Surrogaat aan den
anderen kant van den draad van schrik
een reflexbeweging maakte, „weet je wel,
dat je op my en Kohnke hebt geschoten?
Houd onmiddellijk op met je gejank en
laat Kohnke binnen, hy zit nog in den
tuin. Ik kom direct naar je toe. En geen
dwaasheden meer!"
Heinz en Franz waren halverwege hun
toilet blijven steken. Zy hadden zich
hierdoor eenig werk bespaard, want van
uitrukken was geen sprake meer. Dam
mert liet het bureau weer in hun hoede
achter en vertrok andermaal naar Bol
derbom, doch dezen keer per fiets.
Hij trof den burgemeester als een heel
klein mannetje aan. Kohnke lag languit
in een luien stoel met een borrel van
dubbel formaat binnen handbereik. Hy
had zich al vry aardig over zyn schrik
heen gedronken, doch hy voelde nu eerst
recht hoe steenkoud hij was geworden.
De nog rookende kachel had nog niets
gedaan om de temperatuur in het ver
trek te verhoogen.
Bolderbom haastte zich een even be-
hoorlyk oorlam voor Dammert op tafel
te zetten. Zelf nipte hij af en toe schich
tig aan zijn glas, hij durfde den eersten
dronk niet „zum Wohl" uit te brengen.
Van tijd tot tijd veegde hij met een zak
doek langs züq rechter wang, waar een
glasscherfje een bloedroode streep van
vijf centimeter had gekerfd.
Dammert wist in het begin niet goed
hoe hy de kwestie moest aanpakken.
'Zelfs een nationaal-socialist kan niet on
gestraft een vertegenwoordiger van het
hoogste gezag in het bezette Nederland
sche gebied met geweervuur ontvangen,
doch uit de bykomende omstandigheden
bleek zoozeer de invloed van 'n boosaar-
digen buitenstaander, dat 't moeilijk was
iets aan den burgemeester ten laste te
leggen. Hy vond het daarom niet gewet
tigd de borrels te weigeren en toen Piet
Surrogaat tenslotte met een kistje voor-
oorlogsehe sigaren op de proppen kwam
en de nu roodgloeiende kachel de Duit-
schers had genoodzaakt zich van hun
jassen te ontdoen, toen eindelyk de
kruik jenever aardig begon op te schie
ten, was het conflict weer bijgelegd. De
drie geestverwanten hadden de eenheid
in kameraadschap hervonden en zaten
als wraakzuchtige samenzweerders byeen
om wegen te vinden voor het opsporen
van den schuldige.
„Wat denkt u van de menschen uit
uw naaste omgeving?" vroeg Dammert.
„Zyn die te vertrouwen?"
„Voor honderd procent," verzekerde
Bolderbom prompt. Hij was ontzaglyk
opgelucht, dat de situatie deze voor hem
gunstige wending had genomen. „Groen
veld werk uitstekend mee, Hy is geen
nationaal-socialist, maar hy is verstan
dig en ziet in, dat het nieuwe Europa
het pleit heeft gewonnen. De bode, De
Groot, is een ongevaarlijke gek en dan
loopt er nog een jongen rond, Berend
Botter. Die telt heelemaal niet mee. Nee,
op het gemeentehuis kan de schuldige
niet zitten."
„Toch moet het iemand zijn uit uw
naaste omgeving," hield Dammert vol.
„Alles wijst er op. Dit incident is zorg
vuldig georganiseerd. Konden we dat te
lefoongesprek maar thuis brengen
De Wachmeister spande zonder suc
ces zijn schaarsche hersens in. Naarmate
het later werd, begonnen de woorden
vlotter te komen, doch de gedachten tra
ger te werken. En toen de drie muske
tiers ten laatste luidruchtig afscheid na
men, waren zij nog even ver als bij het
begin.
„Je laat de ruit maar op kosten van
de gemeente herstellen, ouwe jongen,"
raadde Dammert grijnslachend aan. Een
advies, dat Piet Surrogaat niet noodig
had. Waartoe diende anders de gemeen
tekas?
Ruigendam fluisterde en Ruigendam
lachte vreugdiger dan ooit in den bezet
tingstijd was voorgekomen. De wijze
waarop burgemeester Bolderbom zijn
Duitsche vrienden ontving werd een vast
nummer op het repertoire van Tijntje.
kers is katholiek. Door de z.g. filmbelofte
en de door de K.F.C. verstrekte keuring
trachtte men voorheen de katholieken
aan zich te verbinden, zoodat zy zich
zouden onthouden van het bezoek aan
films, die niet aanvaard mochten wor
den. Van hoeveel beteekenis dit ook was
en nog is het is eigenlyk slechts
arbeiden in negatieven zin. De actie van
nu moet positief zyn, want zy is urgent
en dit congres vraagt om daden. Alle
katholieke vereenigingen moeten de KJ.
A steunen. Wij moeten de opvoeders met
het filmprobleem vertrouwd maken en
?r hun belangstelling voor wekken. Ook
producenten en exploitanten dienen door
ons op zyn minst beïnvloed te worden.
De katholieke pers speelt daarby een
groote roL
Hij wenschte een onverbloemde veroordee
ling van moreel niet toelaatbare films. Hij
deed nog eenige voorstellen inzake de fllm-
op-school en de jeugd-beweging, drong er
op aan, dat smalfilms eveneens aan de
keuring onderworpen zouden worden en
vatte zijn conclusies samen ln een aantal
punten, waarin hij pleitte voor het organi-
seeren van cursussen, landelijke studieda
gen, het voeren van een financieel beleid,
dat op den steun van alle katholieken kon
rekenen, het bestudeeren tenslotte van de
mogelijkheden om tot exploitatie, ja. tot
productie te komen van films, die in feite
door de K.F.A. zouden zijn voorbereid. Hij
noemde met name nog een verhuurkantoor,
dat ln zijn statuten door de K.F.A. ge
propageerde regels had opgenomen en dat
zijns inziens de aangewezen instantie was
tot het verspreiden van de goede film onder
de katholieken. Met een oproep de KF.A.
te steunen, besloot hij zijn Inleiding, waar
in hij voornamelijk de moreele waarde an
de film en de schadelijke invloeden van
de slechte film in geding had gebracht.
Na deze veel omvattende inleiding be
gon een gedachtenwisseling, waarbij de
zaal zich danig roerde. De verhouding van
de diocesane afdeeling tot de Jeugdorga
nisaties had eenige terechtwijzingen en
rechtzettingen tot gevolg, die als eerste
succes de toezegging boekten, dat de jeugd
beweging zich met het filmprobleem, zoo-
als het ter vergadering werd gesteld, zal
bezighouden. De verhouding: Katholieke
pers-Katholieke filmkeuring vormde het
volgende teere punt, dat door verschil
lende sprekers delicaat, maar niettemin
met den noodigen hartstocht behandeld
werd, wat, na m discussie, die de eloquen-
tia de noodige eer bewees, tot 'n overeen
stemming leidde, die ln de toekomst haar
vruchten moge afwerpen. Pers en keurine
zullen daaromtrent nog een preciese ge
dragslijn vaststellen.
Mgr. Huibers wees ln een korte im
provisatie op het belang van het con
gres. dat hy' gelegen vond in het vinden
eener samenwerking tusschen deze bij
het probleem betrokken en van elkan
der dikwyis verschillende instanties en
personen. Die samenwerking juichte hij
toe. Het is de openhartigheid, die dé
eenheid tot gevolg heeft. Mgr. zegde
zyn medewerking toe, dat ook de gees-
telykheid zich met de materie kon oc-
cupeeren. Hij wees op de moreele ge
varen en de moraal als de toetssteen
der critiek.
De conclusies, waartoe het diocesane
bestuur kwam, waren om. dat het be
leggen van studiedagen noodzakelyK is,
alle organisaties opgewekt dienen te
worden de K. F. A. te ondersteunen,
men de film op school als studieobject
moet opnemen, lezingen worden georga
niseerd voor ouderen, goede films die
nen bevorderd, een volledige lyst van
door de K. F. C. gekeurde films voor
iedereen beschikbaar kome en de keu
ring onder ieders aandacht gebracht
zal worden.
Mgr. van de Burg wekte in een slot
woord op tot het steunen van het werk
der K. F. A Hij wees daarby eveneens
op het nut eener verantwoorde voor
lichting en sprak den wensch uit, dat
men tot oplossing der vele problemen
over deskundigen zou mogen beschik
ken. Met welken wensch de vergadering
volledig instemde,
