weer opging
Sicherheitsdienst
Veranderlijk
Feest van dwaas-gelukkige mensen
Herinnering van een oorlogs
correspondent
Twee jaar geleden
Nameloze druk geweken
en Kath. Kerk
1
k
Het proces-Mussert
Toen Nederland bevrijd werd
AUTO-PECH OP HET
GROTE OGENBLIK
Waardebonnen geldig
verklaard
1
r
pi
DE BEVRIJDING VAN NEDERLAND
VOLGENDE WEEK WEER
TWEE EIEREN
Onder water
staand gebie
'agemng^v
-BELGIË-
ZATERDAG 3 MEI 1947 PAGINA 3
1. 5e Can. Divisie 6. Guards Armoured Div.
2. 19e Br. Divisie 7. 2e Br. Leger
3. 3e Can. Divisie 8. 9e U.S.A. leger
4. 2e Can. Divisie 9- 1 e Can. Divisie
5. 4e Can. Tank Div.
Carlo-4753
tirannieke heersers enkele dagen vóór en na de "bevrijding. Razzia's op mensen en rijwielen bleven aan de orde van de dag tot het laatste
jnoment, daarna werden zij zelf gegrepen
Duits« school
onze
g de
op-
iwijt
:n of
ge-
n de
deze
olitie
enl-
>toe-
ram-
zeg-
leeft,
ogen
zon-
een
houd
raag
hij,
n en
nen-
:baar
Er
ïoud.
BStO—
l be-
T> te
de
;wart
sijn".
de
ring,
is te
zien,
meer
ge
niet
een
ihter
rart-
wat
nt.
s en
a dat
libu-
t te-
;legd
oor-
uit
tting
door
incie
ura-
BCht.
irerd-
de
alt
be-
als
;hijn
itter
tard,
g te
was
ge-
mis-
lan-
s hij
rok-
be-
lijk-
leven om hun bevrijders de hand te kun
nen drukken en maakten ons arme Neder
landse oorlogscorrespondenten, die, och
arme, een paar weken de geallieerde uni
form droegen en niets tot hun bevrijding
hadden bijgedragen dodelijk verlegen.
Dat alles was echter nog niets In ver-
geljjking-met Utrecht, de eerste grote stad
waar we binnentrokken. Tevoren had ik
alle Engelse en Amerikaanse collega's
voorbereid, dat ze van Utrecht niets ver
wachten moesten, omdat het nu eenmaal
de stijfste stad van Nederland was. Wel
nu. de orgie van vreugdebetoon die daar
als een lawine over ons heen stortte, was
zo geweldig, dat doorgewinterde collega's
moesten erkennen, noch in Frankrijk,
noch in België zoiets geweldigs te hebben
beleefd.
Aan de rand van de stad stootten onze
auto's op een menselijke barrière van
wachtende Utrechtenaren, waar een
voudig geen doorkomen aan was. Meer
dan 24 uur hadden sommigen van hen
staan wachten op de bevrijders, die als
maar niet kwamen opdagen. Toen ze ons
zagen, vielen ze op ons aan met een
enthousiasme, dat min of meer levens,
gevaarlijk was. Onze auto's werden com
pleet bestormd en in no time was de
kleine Opel, waarin ik toevlucht had ge
zocht, eenvoudig bedolven. Minstens 25
man had op de treeplanken, <Je motor
kap, de spatborden en boven op het dak
een plaatsje veroverd. We hebben later
het autotje geheel moeten laten uitdeu.
ken. Het was werkelijk beangstigend. Als
je je arm uit het raam dorst te steken,
was je die acuut kwijt. Met tienen te.
gelijk gingen ze er aan hangen. Voetje
voor voetje, zonder dat de chauffeur
ook maar enig uitzicht had hij moest
aan de menschen op de treeplank vragen
of hij goed reed ging het de stad in,
waar wij als eersten volgens voorschrift
arriveerden op het Vreeburg, dat door
politie en B.S. geheel was afgezet. Een
klein auto'tje met drie beduusde mannen
op een. groot plein. Maar zelfs van grote
afstand werden de mensen niet moe te
juichen en te zwaaien. En toen begingen
wij de onvoorzichtigheid te voet de stad
in te gaan. Een paar straten ging het
goed. Al waren de toejuichingen gewoon
weg beangstigend en al voelden wij ons
zoo ongeveer als de Big Three zij het
dan ook dat ik me allesbehalve held
haftig voelde en wel had kunnen huilen
van spijt dat ik geen echte bevrijder was
de afzetting was sterk en afdoende.
(Vervolg op pag. 5)
Binnen enkele maanden zal een met
foto's verlucht boek over het proces-
Mussert verschijnen. Daarnaast zal van
de pers komen een publicatie over vijf
nota's van Mussert aan Hitler over de
samenwerking van Duitschland en Ne
derland in een bond van Germaanse
volken.
Ongeveer vijftig leden van de Twee
de Kamer brachten gisteren een be
zoek aan de Wieringermeer.
(Vervolg van pag. 1)
Merkwaardig in dit verband is zulk
een rapport van 10 Maart 1941, naar
aanleiding van de herderlijke brief van
26 Januari. Schwarz^ antwoordde 22
Maart aan de Rijkscommissaris, dat we
gens de inhoud van de brief verschil
lende maatregelen waren genomen. Dit
hebben de katholieken toen aan den
lijve ondervonden. Die maatregelen had
den betrekking op de confessionele
school: „den geistlichen und ordensan-
gehörigen Lehrem werden 40 pet. ihres
Lehrersgehaltes genommen und dafür die
Anstellung von 2200 Arbeitslosen Jung-
lehrem ermöglicht worden". Er zijn toen
volgens opgave van Schwarz rond 1200
geestelijke schoolhoofden uit hun ambt
ontslagen. Volgens diezelfde Schwarz
zouden bevolking en pers („auch der
kirchlichen" heet het) deze maatrege
len „mit Ruhe und Massigung und zum
Teil mit grosser Genugtimg aufgenom-
men" hebben.
Een ander staaltje van kennelijke bluf
troffen wij in het hoofdstuk „Samen
werking van Duitse en Nederlandse
geestelijken". Vertaald luidt het aldus:
„Interessant is de vermelding, dat ln
Rotterdam, tegen de wil van de Bisschop
van Haarlem, Duitse en Nederlandse
geestelijken op een muziekavond willen
samenkomen, om daardoor een volkse
toenadering van de katholieke geeste
lijkheid in te luiden." Over het resultaat
van deze samenkomst hebben wij, merk
waardig, niets teruggevonden.
De bevrijding van ons land. In het Westen honger; in het Zuiden ruines
en ondanks dit was ons land buiten zichzelf van vreugdeDe puinhoop
van de kerk te Sluis, nadat beschietingen dit oude monument vernield
hadden.
Door juichende mensen en door
puinhopen werd de weg getekend,
langs welke twee jaar geleden
geallieerde troepen Nederland tot de
verste uithoeken van de Duitsers be
vrijdden. De vreugde en de vernielingen,
zij zijn het tweeledig facet van de be
vrijding.
De herinneringen aan de moeilijkste
en de mooiste dagen van de oorlog en
de bezetting van Nederland gaan terug
naar één week, naar de dagen, die wij
nu herdenken. De moeilijkste dagen,
omdat de nood tot de lippen gestegen
was en het uitstel van dag tot dag
zwaarder te verdragen scheen dan dat
van jaar tot jaar. Maar ook de mooiste
dagen, omdat de vreugde, de innerlijke
bevrijding van de duizend-en-een knel
lende banden van het bezettingsregiem
wanen losgeknoopt. Inderdaad, losge
knoopt, niet losgesneden. Want knoop na
knoop moest uit elkaar worden gehaald,
vóór wij eindelijk konden zeggen: God
dank, het is voorbij.
Herinnert u het gelukkige gevoel, dat
ieder op de late lente-avond van de
bevrijding overviel, toen van vla~ge-
stok tot vlaggestok werd voortgeplant
dat bijna niet te vatten begrip: wij zijn
vrij. Herinnert u die dankbare ogen
blikken, toen via een eigen zwak kristal-
ontvangertje of door de ineens wijd open
gegooide ramen van het huis van een
buur die klanken van vaderlandse
liederen van over de rivieren doordron
gen, die het eigen geluk accompagneer
den.
De nat.-soc. Lehrerbund in de kring
Kerkrade was zo attent geweest, zo
wel 26 Januari als 24 Februari 1941 een
afdruk van de op die dagen in alle ker
ken voorgelezen herderlijke brief door
te zenden aan de Gauhauptstellen-lel-
ter dr. Honsberg in Den Haag. De af
zender (wiens naam in de stukken on
leesbaar is) had zich toen en ook reeds
13 December 1940 beklaagd over de ln
Eten congres als dezer dagen door de
Partij van de Arbeid te Utrecht is
gehouden, is vooral daarom zo be
langwekkend, omdat het in een kort
tijdsbestek een indruk geeft van wat er
leeft in de boezem van de op een na
grootste politieke partij in Nederland,
tevens onze voornaamste partner in de
®Uidige regering. Het is 'n soort barome
ter, waarop men kan aflezen wat voor
yeer in de naaste toekomst te verwachten
is- Hebben wij de gesproken woorden goed
beluisterd, hebben wij ook goed gelezen
wat er vóór, tijdens en na het congres
ons eigen Katholieke kamp en elders
is geschreven, 'dan menen wij de situa
tie als volgt te kunnen typeren; de
barometer loopt terug in de richting
v&n „veranderlijk".
Drie punten, stuk voor stuk uiterst
belangrijke vraagstukken, eisen onze
bijzondere aandacht, n.l. de Indische
kwestie, het militaire vraagstuk en het
Probleem van de socialisatie of misschien
h°g beter van de nationalisatie.
Op het eerste punt, hoewel zeker niet
net minst belangrijke, heeft het thans,
hu het basis-accoord met medewerking
v'an de Kath. Kamerfractieyis tot stand
gekomen, weinig zin nader in te gaan.
De loop van de gebeurtenissen zal zelf
het antwoord geven of hier de verant
woordelijke staatslieden al of niet juist
hebben vooruitgezien. Wat er op West-
^ava én elders thans geschiedt,
spreekt alleen al boekdelen! Opmer
kelijk was alleen, dat op het Congres
Van de P. v. d. A. enkele stemmen te be
luisteren vielen, die zich van de bekende
biotie-Rommev. d. Goes v Naters
Wensten te distanciëren. Dat er voor
Homme's initiatief in deze, dat toch
Piede beslissend was, weinig waardering
van de P. v. d. A. is uitgegaan, is al
duidelijk genoeg gebleken uit de reacties
die hier en in Indonesië onmiddellijk
volgden na het oplaten van het proef
ballonnetje over een eventuele benoe
ming van Romme tot Gouverneur-Ge
neraal.
Het tweede punt, het militaire vraag
stuk, staat al in heel nauw verband met
het eerste. Herhaaldelijk is reeds geble
ken en op het congres werd het nog
eehs duidelijk uitgesproken, dat de P. v.
d- A. er naar streeft het militaire appa
raat, thans in Indonesië ongebouwd om
de orde en rust te herstellen en te be
waren. zo spoedig mogelijk te verminde-
ren. Wij hebben alle reden om aan te
hemen, dat de K.V.P.-fractie zich be-
s,'st zal verzetten tegen ieder plan om
de troepen thans reeds te gaan terug-
Hekken.
Uitvoerig is op het congres van
de P. v. d. A. ook het probleem van de
socialisatie besproken, dat een belangrijk
Punt uitmaakt in het thans door het
congres aangenomen nieuwe beginsel-
Program. Reeds enige weken vóór het
congres had Mag. dr. S. Stokman in
"De Maasbode" in enkele artikelen het
hieuwe ontwerp-beginselprogram onder
do loupe genomen en vooral de opvattin-
Sten, die thans hierover in de P. v. d.A.
'even en ook in het program tot uiting
komen, aan een critische beschouwing
onderworpen. De geleerde schrijver sprak
zijn vrees uit voor bepaalde tendenzen,
,.ie momenteel in het democratisch-socia-
sme met betrekking tot de socialisatie
-i'h te bespeuren.
„Het behoeft geen betoog, aldus Pater
Stokman, dat de katholieken met de P.
v. d. A. de kapitalistische geest en de
kapitalistische maatschappij met haar
scherpe tegenstellingen en ongelijke
kansen veroordelen; dat wij het winst
motief als enig en hoogste richtsnoer
Afwijzen evenals de meedogenloze con_
currentiestrijd. Ook wij eisen bestaans
zekerheid voor allen en rechtvaardiger
Verdeling van het maatschappelijk inko
men.
Maar stellig veroordelen wij niet de
"Structuur der kapitalistische produc
tiewijze", hierin bestaande dat hetvoort-
krengingsproces berust op een samen
werking van de kapitaals- en de ar
beidsfactor. En als het beginsel-program
Van de P. v. d. A. deze structuur veroor
deelt, „omdat zij gegrond is op de par-
ticuliere eigendom der voortbrengings-
middelen", wat blijft er dan uiteindelijk
van de privaat-eigendom der produc
tie-middelen over?"
En Pater Stokman komt dan tot de-
Ze conclusie:
•.Ook „Quadragesimo Anno" wijst op
die concentratie van macht ln de han
den van weinigen, bij wier gratie de rest
Van de wereld nauwelijks nog kan adem
halen. Niet echter om die geconcen
treerde macht over te dragen op de
®taat, maar om haar uit te smeren over
Velen door spreiding van het bezit
daarmee van de beschikkingsmacht!
Ziedaar het wezenlijk en diepgaand
Verschil in de verder gelegen doelstellin.
Sen van het democratisch socialisme en
"et Katholicisme".
Dit wil natuurlijk geenszins zeggen,
dat wij katholieken tegen elke so
cialisatie of nationalisatie zijn. Zij
kan goed en zelfs noodzakelijk zijn in
®hkele concrete gévallen.
Prof, Veraart waarschuwde echter nog
hhlangs in een grote rede ten scherpste
eSen nationalisatie van bijv. het bank
iezen. Ook de arbeiders zullen volgens
hem van deze vage, maar verontrusten
de plannen, die in strijd zijn met de
■Pauselijke Encyclieken, de grootste na-
helen ondervinden. En mr. Romme
Schreef nog dezer dagen in „De Volks
krant'' naar aanleiding van de sociali-
®hfieplannen, zoals die in het beginsel
program der P. v. d, A. zijn opgeno
men; „Wij menen hier een evolutie ten
Maar als ik leven mag tot de bevrijding.
En juichen op het overwinningsfeest.
Dan
Zelfs al zou het niet waar zijn, wat
een dichter heeft geschreven, dat,
wie van zijn herinneringen kan ge.
nieten, tweemaal leeft, dan nog zou ik
dankbaar zijn voor het verzoek, mijn
ervaringen uit de bevrijdingsdagen in
1945 te willen herschrijven, omdat de
herinnering aan deze uitbundige tijd
van grote vreugden en diep gevoelde ont
roeringen, mij telkens weer opnieuw ver.
trouwen schenkt in de goede eigenschap
pen van ons volk, als dit vertrouwen
door het botte egoïisme en de doffe apa
thie van deze na-oorlogse tijd aan het
wankelen is gebracht.
„De oorlog maakt de kwaden slechter
en de goeden beter" las ik in een krant
op de eerste dag van deze laatste oor
log en geen epigramale wijsheid zag ik
ooit zozeer bewaarheid als deze. Wat
ikwamen de kwade elementen in ons
volk reeds spoedig naar voren en hoe
werden zij slechter en driester naarmate
de oorlog langer duurde, maar ook wat
heeft het gemeenschappelijk gedragen
leed van onderdrukking en vervolging,
van angst en honger, een prachtige ge
meenschapszin gekweekt, een heerlijke
kameraadschap doen geboren worden en
hoe werden bescheiden burgers tot grote
helden en hoe groeiden duizenden mid
delmatige mensen uit tot reuzen van
offervaardigheid en naastenliefde.
Het is goed op deze dag, ieder jaar
opnieuw, hieraan terug te denken en
ons te herinneren hoe het Nederlandse
volk op die 5de Mei 1945 en de dagen
daarna één grote gelukkige familie was,
die juichte en zong, danste en sprong
en geen middelen ongebruikt liet om
haar ontzaglijke vreugde te uiten om
het grote geiuk dat haar met de her
wonnen vrijheid ten deel was gevallen.
Wat heeft het dwaas gedaan in die
dagen, dat stijve, dat flegmatieke, dat
nrtchtere Nederlandse volkmaar wat
was het groot in deze dwaasheid! Nooit
tevoren misschien hadden de Nederlan
ders zoveel minachting getoond voor de
knellende banden van conventie en tra
ditie, nooit tevoren hadden zij zich zo
volkomen laten leiden door hart en ge.
voel, nooit tevoren hadden zij zo onge
dwongen feest gevierd.
Voor ons, in het Zuiden, g^orde de
vrijheid reeds maanden 'tevoren, welis
waar niet als een schone dageraad, meer
als een rossige dageraad van uiteenspat
tende granaten, maar wy hadden genoten
van een schouwspel dat het Westen niet
heeft mogen beleven: wjj zagen de Duitse
horden in volkomen chaos en verwarring
wegvluchten voor de opdringende bondge
noot. Wij hadden geen honger gekend en
konden meteen aan de slag om de geal
lieerden bij hun verdere opmars te steu
nen naar vermogen. Dat was een dank
bare taak. omdat wy daardoor konden
helpen onze eigen bevrijding te helpen
vervolmaken.
In die dagen immers bestond er geen
tegenstelling tussen Noord en Zuid en
wy gevoelden ons niet bevrijd voor ook
het laatste vijandelijk bastion gevallen
was en geheel het vaderland van de
indringers zou zijn verlost- Vandaar dat
de 5de Mei er mogen dan ln het
Zuiden plaatselijk feesten gevierd wor
den op andere tijdstippen vandaar
dat de 5de Mei een feest is voor geheel
ons volk en door geheel het volk ook
metterdaad wordt meegevierd. Ook wij
voelden ons pas echt bevrijd, toen wij
in Hotel „De Wereld" te Wageningen
het historisch moment beleefden, dat
Blaskowitz voor tieneraal Faulkes moest
capituleren.
Tevoren had ik in het „advanced Ca
nadian Press-Camp" te Hoenderloo,
wekenlang zitten wachten op de aanvang
van het offensief tegen Westelijk Neder
land. Niemand immers dacht aanvanke
lijk aan de mogelijkheid dat een capitula
tie het einde brengen zou. Dat gingen wy
pas vermoeden, toen het overleg gaande
was over de voedseltransporten. Toen wij
in enkele dagen tijds meermalen op het
hoofdkwartier van het First Canadian
Corps werden ontboden en daar van Gene
raal Faulkes te horen kregen, dat in het
dorpsschooltje van Achterveld besprekin-
kwade te zien, die de practische politiek
raakt." En in een ander artikel:
„Zeker, men kan zeggen, dat het met
het Nederlandse regeriïngspMogram in
zake socialisatie toch waarachtig zo'n
vaart niet loopt en men heeft ge
lijk. Men kan ook zeggen, dat, naar
menselijke berekening, de sociali
satie het in Nederland niet
verder zal brengen dan tot
waar de K.V.P. wil, dus alleen een
incidentele en geen stelselmatige socia
lisatie en men heeft andermaal ge
lijk. Maar het is óók een feit, dat het
in het buitenland een andere indruk
maakt, wanneer een regeringspartij de
socialisatie op-vrijt dan wanneer dit
buiten de regering om geschiedt."
bit alles behoeft nog niet te bete
kenen, dat het nu weldra tot een breuk
in de regeringspartijen zal komen,
wel blijkt hieruit, dat er t. a. v. de
Indonesische kwestie, het militaire
vraagstuk en het probleem der socia
lisatie steeds groter verschil in opvat
ting valt te constateren. Misschien
schrééf daarom prof. Romme een drie
weken geleden in zijn blad na het sa
mengaan der K.V.P. en P. v. d. A. nog
maals gemotiveerd te hebben als be
horend tot de doeltreffende middelen
van een op 's lands belang gerichte po
litiek: „Dit kan natuurlijk morgen an
ders worden".
Zien we het zo heel verkeerd, als wij
menen dat de politieke barometer op
veranderlijk staat?
gen hadden plaats gevonden tussen Duit
sers en geallieerden toen wij bij geruchte
vernamen dat Generaal Faulkes telefo
nisch reeds contact had gehad met Blas
kowitz. toen insiders ons vertelden dat er
geen offensief zou komen omdat de ge
allieerde legerleiding vreesde dat de Duit
sers het gehele Westen zouden inunderen,
toen pas begonnen wij te geloven aan een
plotselinge ommekeer.
Toch kwam ook voor ons die Vrijdag
avond 4 Mei het bericht van de over
gave nog zeer onverwachts. Die avond
is een dolle avond geworden. Sjoerd de
Vrij en ik waren de enige Nederlanders
in het press-camp en we zijn door onze
geallieerde collega's door elkaar geschud,
op de schouders geslagen en gefêteerd,
tot we er haast bij neervielen. Het was
al laat in de avond, toen we er in slaag
den weg te komen en met onze auto
dwars door niemandsland zijn gereden
om te trachten contact te krijgen met
bevrijde landgenoten aan de andere zijde
van het front.
De Veiuwe daverde van de vreugde
schoten en boven de donkere bossen spat
ten duizenden fel gekleurde lichtkogels als
een feestelijk vuurwerk uiteen. Het geal
lieerde leger vierde zijn overwinning. Het
deed echter ook zijn plicht, hield zich
streng aan de gegeven orders, zodat wij
hoewel we tot diep in de nacht rond
zwalkten nergens toestemming kregen
de linies te passeren.
Pas de volgende morgen in het voedsel-
Een opname gemaakt tijdens de
merkwaardige onderhandelingen op
Donderdag 3 Mei 1945 in hotel „De
Wereldte Wageningen, toen Prins
Bernhard en Generaal Foulkes de
overgave der Duitse troepen in
West-Nederland decreteerden aan de
Duitse generaal Blaskowitz.
depót tussen Wageningen en Rhenen,
waar chauffeurs uit Utrecht het voedsel
kwamen halen, dat geallieerde soldaten in
grote hoeveelheden aanvoerden, zagen wij
de eerste bevrijde landgenoten' en beleef
den wTe voor het eerst, hoe grote sterke
mannen huilden van geluk om hun ver
lossing. Nooit zal ik deze chauffeurs ver
geten. die hun wagens versierden met
grote bossen seringen, die zichzelf pot
sierlijk hadden uitgedost met oranje en
rood-wit-blauw, die huilden en lachten
tegelijk, die luchtsprongen maakten, juich
ten dansten en ons de armen haast van
het lijf rukten. En toen daar tussen al
die bedrijvige drukte, met schorre kelen
van aandoening, plotseling het Wilhelmus
werd ingezet, terwijl dg Duitsers zwaar
bewapend op enkele passen afstands
patrouilleerden, toen was dat een moment
dat ons altijd zal bijblijven.
Er gebeurde echter nog zoveel in die
dagen, dat voor altijd in ons geheugen en
ons hart is gegrift. Hoe zouden we ooit
kunnen vergeten, hoe Blaskowitz tegelijk
met het laatste restje van de Duitse
macht ineenschrompelde, toen hij diezelf
de middag in de gehavende gelagkamer
van Hotel „De Wereld" voor Generaal
Faulkes en Prins Bernhard capituleren
moest. Hoe zouden we ooit kunnen ver
geten. hoelang de daarop volgende Zon
dag heeft geduurd, voor wy in de morgen
van Maandag 7 Mei met de eerste troepen
het Westen mochten binnentrekken. Hoe
zouden wy niet nu nog met afgrijzen
terugdenken aan die vreselijke pech. toen
we juist op het moment suprème, dat deze
Intocht zou gaan beginnen, onze wagen
in de soep reden. Gelukkig vonden we een
plaatsje in wagens van collega's en tegen
de middag begon die merkwaardige in
tocht in wat wy dachten dat een verwoest
en leeggestorven land zou zyn.
Vraag mij niet de enorme geestdrift te
beschrijven waarmee de binnentrekkende
bevrijders werden ontvangen. Ik schiet
daarvoor tekort in woorden en uitdruk
kingsvermogen. Rhenen was geëvacueerd
en rond de Grebbeberg heerste de stilte
van de dood. maar in Doom in Drieber
gen en in Zeist stonden meer mensen
langs de weg geschaard dan er ooit kun
nen hebben gewoond en zij juichten har
der dan men ooit van Nederlanders voor
mogelijk zou hebben gehouden. Zij strooi
den bloèmen, zwaaiden met vlaggen, dron
gen op onze auto's toe, waagden hun
a .s. Maandag zal het twee
jaar geleden zijn dat ons
land geheel bevrijd werd.
Reeds eerder was een deel van
Nederland, met name het Zuiden
en nadien het Oosten en Noorden
op de wrede bezetter heroverd.
Maar 5 Mei 1945 was de dag, waar
op de Koningin voor de microfoon
van „Herrijzend Nederland" te
Eindhoven kon zeggen: „Eindelijk
zijn wij weer baas op eigen erf en
aan eigen haard. Verslagen is de
vijand van Oost naar West en van
Zuid naar Noord. Verdwenen het
vuurpeloton, de gevangenis en het
martelkamp. Voorbij is de name
loze druk van de vervolger, welke
vijf jaar lang u heeft gekweld.
Voorbij is de verschrikking van de
hongersnood."
Met gevoelvolle woorden dankte
Zij in die radiorede de bondgeno
ten, bracht zij hulde aan de Bin
nenlandse Strijdkrachten en aan
hen, die voor Nederland streden te
land, ter zee en in de lucht. „Hul
de aan hen, die door het offer van
hun leven hielpen deze dag te
doen beleven. In zeer bijzondere
mate", zei de Koningin, „gaan
met U Mijn gedachten uit naar
allen, die deze dag niet met ons
mogen beleven en Ik deel de
smart van talloos velen, die treu
ren over hen, die heengingen."
Het zijn deze laatsten, die van
daag op de Nationale Rouwdag
andermaal herdacht zullen wor
den door Nederland, op verschil
lende wijze en overal, waar de
bezetter dodelijke wonden sloeg in
ons volk.
Op deze dag zullen enige ogen
blikken stilte in acht genomen
worden. Deze stilte zal allep om
vatten, die vielen in de strijd te
gen de overweldigerop het slag
veld, in de ondergrondse strijd, op
zee, voor het vuurpeloton, in de
gevangenissen en in de kampen.
Niemand zal zich aan deze hulde
betuiging willen onttrekken.
Maandag is de nationale feest
dag. Dan zal alom blijde her
dacht worden het onschatbare
goed van onze bevrijding, welke
we ons dankbaar herinneren. De
gedachten gaan dan terug naar
die dagen van spanning, toen het
Westen de vrijheid zag naderen.
Dat is begonnen met het af
werpen van voedselbommen bo
ven Den Haag, Rotterdam en Lei
den voor de eerste maal op 24
April, een welgeslaagde hulpver
lening voor de bewoners van het
Westen.
Toen kwamen de onderhande
lingen, die eindigden met de capi
tulatie van alle Duitse strijdkrach
ten in Nederland.
Als een bliksemstraal sloeg het
nieuws daarvan in op die gedenk
waardige Vrijdagavond 5 Mei 1945.
Tegen kwart voor negen kwam
het bericht via de Reuterprinter
binnen op het bureau van het
toenmalige ANEPANETA te
Eindhoven. Het ging aanstonds
door naar Herrijzend Nederland".
De eerste zender in Europa, die
het bericht verspreidde. Met ont
roerde stem kondigde „De Rotter
dammer" het grote nieuws aan.
Ongetwijfeld bracht het in het
door honger en ellende geteisterde
Westen grote vreugde, maar deze
werd uiteraard getemperd door de
toestand, waarin men tengevolge
van het maandenlange lijden was
komen te verkeren.
In het Zuiden en Oosten laaide
aanstonds een groot enthousiasme
op, dat o.m. een uitweg vond in de
voedseltransporten, die weldra
naar de noodgebieden gingen.
De zegen van de bevrijding na
vijf bange en eindeloos lijkende
jaren van een barre bezetting
wordt nu Maandag herdacht. Al-
lerwege zal er feestvreugde zijn.
Zo goed als gezamenlijk herdacht
is het mateloze leed, dat over ons
volk gebracht werd, zo goed is er
reden tot gezamenlijk verblijden
om wat uiteindelijk verworven is
door gezamenlijke krachtsinspan
ning van onze bondgenoten: de
vrijheid.
6 Mei a.s. zullen weer enige waar
debonnen van het Consumenlencre-
diet worden geldig verklaard en wel
de bonnen 09 en 10. Dit hangt samen
met het feit, dat kortgeleden nieuwe
textielpunten zijn aangewezen, zo
dat de credietnemers thans in de
gelegenheid zijn deze te besteden.
Het ligt in de bedoeling binnenkort
wederom enkele bonnen aan te wij
zen. De behoefte voor aanschaffing
doet zich het meest gevoelen in voor-
en najaar, zodat na deze bonaanwij
zingen eerst tegen het najaar op
nieuw bonnen zullen worden geldig
verklaard.
In de bonnenlijst. die volgende week
wordt bekend gemaakt, zal een bon voor
twee eieren worden opgenomen. Deze
bonaanwijzing zal voor alle leeftijdsgroe
pen gelden.
Met ingang van 1 Mei is aan mr. A. M.
Joekes op zyn verzoek, eervol ontslag
verleend als lid van het College van
Rijksbemiddelaars.
Op dat moment was geen „Hollander"
zo nuchter als waarvoor hij pleegt door
te gaan. Ieder heeft op zijn manier
gevoeld dat meest grootse moment van
de grootste oorlog: de bevrijding, het
einde. En dat gevoel moeten wij nu weer
in cms wakker roepen om door de te
leurstellingen, die de naoorlogse tijd ons
bracht moest brengen niet de
dankbaarheid voor de vrijheid te ver
geten.
Wij in het Noord-Westen hebben de
bevrijding niet met daj element vaa
de verrassing meegemaakt, dat met de
misère van een werkelijke verovering
samenging. Hier liet de toen nog won
derlijke jeep zich het eerst zien: om
kwartier te maken voor de troepen, die
in de Grebbe of aan de rivieren op het
bevel wachtten Nederland te zuiveren,
ven bevel, dat dagen op zich liet wach
ten en nog menigeen een moedeloos
ogenblik bezorgde.
De mooiste foto's van de oorlog ztjn
niet die, waarop Goering of een'
doodgewone Gestapo-boef met de
handen omhoog wordt weggeleid. Zij zijn
geen beeld van de door de bevrijding
gebrachte blijdschap. Dat kan alleen
gelezen worden van de gezichten, die op
het moment van de intocht de straten
vulden, onverschillig of het in Amster
dam of Praag, Brussel of Athene was.
En op dat moment zagen de Duitsers,
die met kleinzielige lafhartigheid hier
en daar hun laatste machtsstuiptrekkin-
gen met schietpartijen deden samen
gaan, hoezeer zij wel gehaat moesten
zijn wanneer anderen zóó werden inge
haald. Hun droom was voorbij: en met
de bitterheid van de nederlaag werd het
hun duidelijk: „Voor Nederland gaat de
zen weer op. Aber für uns.
Te Scheveningen is men druk bezig met
het in gereedheid brengen van de vissers
vloot, welke dezer dagen voor de haring
vangst zal uitvaren. Een nieuwe maatre
gel is, dat de vissers een onbeperkt aantal
netten mogen meenemen, hetgeen de
vangst ten goede komt. De schepen wor
den opgetuigd
Kerkrade ondervonden tegenwerking van
de Deutsche Schule aldaar. Hij eindigt
zijn brief met de volgens hem positieve
mededeling, dat clericale kringen de
inspecteur van het onderwijs, de heer
Hol, sterk hadden beïnvloed en dat zo
wel burgemeester Habets als wethouder
Huynen de gewenste nieuwbouw voor
een Duitse school op de lange baan
trachtten te schuiven.
v. O-
Deze bekend geworden regels, nog tij
dens de oorlog verspreid, getuigen van
de verlangens, die onder de bezetting
leefden. Wij hebben dat feest beleefd,
toen geen tanks met mensen maar men
sen met tanks de steden binnenreden,
die na meer dan achttienhonderd lange
dagen eindelijk weer rood-wit-en-blauw
konden zijn en de duisternis van de
hoogstens door een eenzaam vetpotje
verlichte avond geen afbreuk aan de
feeststemming kon doen.
Geen tien- of honderdduizenden, maar
millioenen hebben deze door hen even
begeerde dagen echter niet beleefd. Zij
liggen begraven in alle landen van de
wereld. Wanneer hun tenminste een
graf is gegund.
En wij, die oorlog en bezetting over
leefden, voelen ons teleurgesteld. Be-
grijpelijk, omdat aan de bevrijding de
vervulling van langgekoesterde wensen
werd verbonden. Maar onjuist, daar de
bevrijding slechts als de vrijmaking van
het Duitse regiem gezien kan worden.
Alle tegenvallers van de laatste twee
jaar kunnen niet tomen aan de gebeur,
tenissen van die eerste Vrijdagavond
van Mei 1945, toen dat vijf jaar met
ongeduld verwachte feest een aanvang
nam. Tegen die ogenblikken kunnen ook
de gevoelens van de oud-illegaal niet
bestand zijn, die méér van de bevrijding
en van de vrede had verwacht. Laten zij,
laten allen bedenken, dat de bevrijding
de bekroning van al het werk is geweest.
In gedachten dus terug naar de 4e en
5e Mei van 1945. De herinnering aan die
dagen zal ieder vandaag tot vreugde en
dankbaarheid stemmen.
