SLECHTE VERSTANDHOUDING MAAKTE
SAMENWERKING ONMOGELIJK
Illegaal werk geschiedde slechts
schoorvoetend
DUIDELIJK BEGRIP VOOR DE
MOEILIJKHEDEN
„DE LAATSTE KANS" GING VOORBIJ
Om de Europese
eenheid
H
I
Luchtige conferentiezaal temidden
van sirenes en scheepsmotoren
verdwijning^]
Burg. Oud gispt het
regeringsbeleid
Molotov bracht alle goede wil om hals
Internconferentie
te Den Haag
„Van Harinxma heeft
weinig sociale natuur"
vÖonnenui
Drama aan Duitse grens
DINSDAG 16 DECEMBER 1947
PAGINA 3
BUITENLANDS OVERZICHT
LISSABON IN OORLOGSTIJD
(Vervolg van pagina 1)
AAN BOORD VAN DE „RENVILLE"
Snel bevroren
GROENTEN
FRUIT
Raadselachtige
Sl^LOOp
Foute lijn weer doorge
trokken
Twee broers doodgeschoten
Geen samenwerking
Legaal of illegaal?
(Wordt vervolgd)
De geldzendingen
Het Engelandvaarderskamp
Onderzoek van rapporten
INDISCHE VERRAAD
ZAAK VOOR HET HOF
Officiële publicatie
De laatste kans" op een verbétering
in de verstandhouding tussen
Oost en West noemde men de
Iiondense vredesconferentie voordat zij
begonnen was, en een zo sombere voor
spelling hield een aansporing aan de
vier ministers in, hun goede wil tot het
uiterste te doen blijken. Alle goede wil
loopt echter dood op sabotage, en zelfs
engelengeduld zou nog maar met moeite
toereikend geweest zijn om de drie van
het Westen in staat te stellen de voort
durende tegenwerking, welke Molotov
aan de conferentietafel beoefende, te
doen dragen. Geen engelen zijnde heb
ben Marshall, Bevin en Bidault er ten-
slótte de brui aan gegeven, en daarmee
is ook „de laatste kans" ongebruikt
voorbij gegaan.
Men schijnt te schromen in woorden
deze mislukking te erkennen. De con
ferentie is nog alleen maar „voor onbe
paalde tijd verdaagd". Alsof men hoopt,
over enige tijd toch nog weer het werk
te hervatten! In werkelijkheid bestaat,
zulke hoop niet meer, en Wat men in
woorden verhult, wordt ongetwijfeld
binnenkort in daden merkbaar. Reeds nu
hebben de Westerse ministers besloten,
vóór hun uiteengaan gezamenlijk het
Duitse en het Oostenrijkse probleem te
besprèken. En vermoedelijk wijst dit
naar een weer scherper scheiding tussen
de Russische en andere zones Enkele
maanden geleden verklaarde Frankrijk,
in geval van een Londensche mislukking
zijn zone minstens economisch met de
Amerikaanse te verenigen, en dat zal er
langzamerhand nu wel v&n gaan «omen.
Wellicht, doch zover vooruit te zien
In de afgelopen naweek is te Parijs een
Internationaal Comité voor Europese
Eenheid opgericht, waarin Groot-Brit-
tannië, Frankrijk, Nederland, België en
Zwitserland zjjn vertegenwoordigd. Voor
zitter van het bestuur is Duncan San
dys, voormalig Brits parlementslid en
schoonzoon van Winston Churchill. Be
stuursleden zijn p.m. Lord Layton, een
vooraanstaand Brits liberaal, Gordon
Lang, Labour-parlementslid, dr. Hendrik
Brugmans en Piet Kerstens (Nederland),
Paul Bastid, voormalig minister van
Handel (Frankrijk) én Paul van Zeeland
(België)
In het komende voorjaar zal te Den
Haag een conferentie voor de Europese
eenheid worden gehouden. Een woord
voerder van de beweging van Churchill
verklaarde, dat de beweging een leidend
aandeel zal hebben in het streven naar
een Europese eenheid, en een gróte dele.
gatie naar de conferentie te Den Haag
zal zenden. Het was nog niet zeker, of
Cliurchill persoonlijk aanwezig zou zijn.
De woordvoerder verklaarde te geloven,
dat reeds 80 pet. van de bewoners van
Europa voor een federalistische unie ge
wonnen zijn.
Men verwacht, dat op de conferentie
te pen Haag getracht zal worden de ver.
schillende Europese bewegingen, die tot
nu toe onafhankelijk van elkaar vóór het
handhaven van de vrede door het stich
ten van een federatie van staten gewerkt
hebben, tot elkaar te brengen.
is een weinig overmoedig sluiten de
verbonden drie een afzonderlijke vrede
met Duitsers en Oostenrijkers, berustend
in het feit, dat zij grote en belangrijke
delen van de'Verslagen staten geheel ver
loren moeten laten gaan. Zulk een ver
lies, hoe betreurenswaardig ook, is al
tijd nog beter, dan het eeuwige, altijd
vruchteloze martelen tezamen met de
Russen. Beter de werkelijke toestand
met alle daaraan annexe misstanden
aanvaard, dan tot voortdurende werke
loosheid gedoemd tengevolge van een
Russisch veto, gelijk dat tot heden niet
alleen in de Veiligheidsraad, doch prac-
tisch óók in de vredeskwestles bestond.
et Westen, alsmede Duitsland en
Oostenrijk, weet nu waar het
aan toe is. Het weet dat het er
slecht aan toe is. Van het zo vijandige
Oosten is het gescheiden door een onna.
tuurlijke grens, waaraan geen enkel an
der motief ten grondslag ligt dan dat
van een heel tijdelijke, later beslist te
herzien of ongedaan te maken verdeling
der bezettingstroepen. De ruwe eerste
schets, die onmiddellijk na de wapen
stilstand werd opgesteld, is nu de blauw-
tekening geworden volgens welke geheel
Duitsland zal worden opgebouwd.
Wij schreven dezer dagen reeds, dat
van Ruslands kant de nodige voorberei
dingen getroffen rijn, om de aan het
Westen ontvallende delen op te vangen
in een Oostelijk blok, dat zijn kern heeft
in de samenwerking van Bulgarije en
Joegoslavië. Het is waarschijnlijk, dat
een sterk samenhangend Oostelijk Wok
door die kunstmatige grens zal worden
gescheiden wan een onderling nog zeer
verdeelde groep van Westerse staten.
De politieke concurrentie tussen beide
„blókken" maakt het volgen van een
succes belovend plan ter verheffing van
de welvaart der Europese volkeren tot
een onmogelijkheid.
n verscherpte vorm doet zich dezelfde
figuur voor als die welke men na de
eerste wereldoorlog ten opzichte van
Duitsland kon waarnemen. Toen was het
Frankrijk, dat onverbiddelijk vasthield
aan het economisch en politiek neer
drukken van de overwonnene. De ramp
zalige gevolgen van zulk een politiek
hebben zich doen gevoelen in de volke-
renstrijd die wij thans achter de rug
hebben. Rusland neemt nu, veel mach
tiger nog, de plaats in van het Frank
rijk van 1919. Men kan slechts vrezen
voor een verdere herhaling der geschie
denis ên hopen op groter staatsmans
wijsheid dan die waarover de verant
woordelijk^ leiders van de twintiger en
dertiger Jaren bleken te' beschikken.
Ach, en de Londense conferentie geeft
voor de vrees zoveel en voor de hoop zo
weinig grond.
In Ar haven van Hamburg wordt de grootste draaibank van Europa in het landings
vaartuig L. T. 7 van de Kon. Ned. Marine ingeladen. De draaibank, die 170 ton weegt,
15 meter lang is en een draaidiametèr heeft van 4 meter, werd in 1943 gebouwd voor
de werf Blohm en Voss té Hamburg. De draaibank wordt als herstelbetaling aan
Nederland geleverd.
Zes beschuldigingen zijn in dit rap
port tegen de heer Van Harinxma
ingebracht, t.w. het zenden van pak
ketjes aan N.S.B.-ers in het bezette
Nederland, instructies om Engeland
vaarders niet te helpen, het ontvan
gen van geregelde remises uit bezet
Nederland en wellicht in verband
daarmede verdachte manipulaties met
deviezen; onbevredigend beleid inzake
verzorging van Engelandvaarders in
het kamp „Praia das Macaes"; ontoe
laatbaar optreden in een spionnage-
zaak, waarin zijn secretaris de hoofd
figuur was én het persoonlijk weigeren
van hulp aan Engelandvaarders.
De voornaamste inspirator van het
(Van enzè redacteur in Indonesië)
Op de afsluiting van een der laad
ruimten van het Amerikaanse troe
pentransportschip de „Renville", waar
enige weken geleden nog ten gerieve
van de bemanning een boksring stond
opgesteld, staat de groene tafel, waar
omheen 'zich de vertegenwoordigers
van het Koninkrijk en die van de
Republiek hebben geschaard.
Men kan zich een idealer conferentie
ruimte voorstellen dan het dek van
een militair vaartuig in een drukke
haven, waar sirenes loeien, scheeps
motoren dreunen en waar de zeewind,
die deze regentijd zo goed is van tijd tot
tijd aan Batavia's bevolking te geven,
flarden van redevoeringen tussen de
sloepen door over het water doet ver
waaien.
Maar luchtig is zij wel en de verte,
waarop men uitziet aan de reeling, de
wand van de conferentiezaal, als wij
dat zo mogen zeggen, is slechts begrensd
door de lijn, waar de zee en de lucht
elkander raken. Dat stemt tot overpein
zen. Ergens op deze afstand kan de
raaklijn liggen, die de oplossing bete
kent voor het voortslepend conflict. De
vraag is; ver cf dichtbij? En voorals
nog lijkt het antwoord „ver" te moeten
luiden.
Zelfs de meeste sprekers op de
eerste, formele bijeenkomst, die de
sfeer van plechtigheid ademde, welke
passend was bij een gebeurtenis als
deze, verheelden zich de moeilijk
heden niet, waarvoor men zich ge
plaatst zou zien. „Wij zjjn geen tove
naars", zei het Amerikaanse lid van de
commissie voor de goede diensten, on
der wier auspiciën deze eerste plenai
re zitting werd gehouden, „wij zijn
eenvoudige mensen, maar wij hebben
vertrouwen in de wonderen van de
menselijke geest."
Eén dag salaris vo6r het kind - Mexicaanse troepen openen
bevrijdingsoperatie - Een krijgsgevangene bedankt - Filmpro
ducenten in moeilijkheden - IJsland heeft weer haring
Wanneer de plannen van de Orga
nisatie voor hulp aan kinderen
werkelijkheid worden, zal op
alle burgers van de 56 landen, die lid
zijn van de Verenigde Volken, een be
roep worden gedaan om het salaris van
één dag n.l. 29 Februari a.s. af te staan
ten bate van de hongerende kinderen
in de wereld. Het plan is reeds door de
V. N. en verschillende vakbonden en
werkgeversorganisaties goedgekeurd. De
Noorse directeur van de organisatie,
Aake Ording, vertelde op een perscon
ferentie in Londen, dat er ongeveer 200
4 300 millioen kinderen in de wereld zijn,
die niet voldoende voedsel krijgen. Om
dat de bijdragen van de verschillende
regeringen niet toereikend zijn om de
nood te lenigen, is mén op het idee ge
komen alle wereldburgers een deel te
laten bijdragen. Volgens de opzet zul
len van de ingezamelde gelden de onder
voede kinderen van de gehele wereld
iedere dag een warme maaltijd krijgen.
Om discriminatie te voorkomen, zal een
internationaal comité worden opgericht,
waarin de belangrijkste organisaties zul
len worden vertegenwoordigd.
Mexicaanse troepen, enige detache
menten sterk, trokken Zondag
de bergen van Mazatlan in. Niet
om een opstandig dorp tot de orde te
roepen, maar om...» een vijftien-Jarige
erfgename van een millioenen-erfenis te
bevrijden. Bevrijden in zoverre, men
moest haar bevrijden, omdat anderen
haar van de millioenen wilden bevrij
den. Die „anderen" behoren tot een fa
milie, waarin vijf zonen zijn. Volgens de
besluiten van deze familie moet de erf
gename met de jongste zoon trouwen.
„Zo niet", aldus was het alternatief, „dan
wordt zij in de bergen gevangen ge
houden". De huwelijkscandidaat en de
familieleden, die zonder twijfel de stille
hoop gekoesterd hebben er ook iets be
ter van te worden, hebben echter buiten
de politie gerekend, die er meteen maar
een legertje naar toe heeft gestuurd. Om
de nodige indruk te maken werd gene
raal Arias van het garnizoen te Mazatlan
aan het hoofd van de „operatie" gesteld
Sommige Mexicaanse bladen s/nullen
van de gebeurtenis. Stel u ook voor:
cavalerie-eenheden trekken de bergen In
om een ontvoerd meisje van vijftien jaai
te bevrijden. Haar naam is in verhou
ding even lang als haar bankrekening'
Maria Jesu Volanda Escobar Capaeeta.
ITt hoofdkwartier van het vijfde
Amerikaanse leger heeft een bui-
tengewone brief ontvangen. Een
tankbetuiging van éèn krijgsgevangene.
De schrijver is een Duitser,, die twee
jaar in een Amerikaans kamp in Illi
nois vertoefd heeft en aldus schrijft
hij vaak aan die tijd in het kamp te
rug moet denken. 4
Dit is de eerste dankbrief, die een
Amerikaans leger ontvangen heeft van
een krijgsgevangene. Er zijn al enige
mensen naar voren gekomen, die nu
w'ilen gaan onderzoeken of het aan de
ondankbaarheid van de gevangenen ligt
of aan andere oorzaken....
Filmproducenten in Hollywood
staan voor een moeilijk dilemma.
Moeten zij de filmsterren langere
rokken laten dragen of kunnen zij de
roklengte in de films, die pas over enige
tijd vertoond zullen worden, beter laten
zoals z« thans is? Als de sterren met de
nieuwe mode meegaan en de Ameri
kaanse vrouw deze zou verwerpen,
slaan de actrices een raar figuur, wor
den de rokken echter in de films kort
gehouden en de langere rok wordt wel
populair, dan verliezen i e films de re
putatie, dat zij de mode vooruit zijn.
Sommige producenten hebben nu hun
-
door BRAM VERSCHOOR
54)
..Ik had gedacht, als jt) nog een paar
dagen langer zou kunnen blijven, die
paar dagen door te brengen in iets, dat
meer op een grote-mensen-verblijf Hjkt
dan ons stille Dordrecht."
„Kan je me een termijn noemen,
waarbinnen dit avontuur ten einde
loopt?"
„Lieve gunst nee."
„Dandoe ik verstandiger, weer aan
fret werk te gaan, opdat ik eventueel,
wanneer er méér tekening in komt, die
paar dagen zal kunnen uitbreken."
We troffen Hans van Bemmelen
thuis, bezig, zoals uit zijn terloops ge
geven verklaringen even later bleek,
zijn artikelen over acteurs en actrices,
die hij gehoopt had gebundeld te kun
nen uitgeven, opnieuw te rangschikken.
Dit kwam eigenlijk neer op gedepri
meerd overwegen van de strop, die het
terugkrabbelen van de uitgever hem had
toevlucht genomen tot deze oplossing:
Zij nemen zo veel mogelijk close ups en
als men een filmster wél geheel moet
nemen, worden twee opnamen gemaakt:
waarin de actrice beurtelings een lan
gere en een normale rok draagt.
Usland hoopt, dat weer bétere da
gen voor het eiiand gaan aanbre
ken. In de afgelopen week zijn in
verschillende fjorden millioenen harin
gen \erschenen, wat waarschijnlijk tot
gevolg zal hebben, dat de levensmidde
lendistributie voor 'e bevolking Zal
verbeteren.
Een Duitse technicus uit Hamburg
heeft een drielamps-radtotoestel
geconstrueerd, dat minder dan
tien centimeter hoog is, nog geen pond
weegt en met eenantenne van vier
meter dertig tot veertig buitenlandse
stations kan bereiken. De constructeur
heeft zijn toestel „Knirps", klein man
netje, genoemd.
opgeleverd. Hij zat klaarblijkelijk finan
cieel in de put.
Ofschoon hij ons hoffelijk ontving,
was het duidelijk, dat hy ons bezoek
als volkomen overbodig beschouwde, ja,
dat het hem in zyn, zij het ook on
vruchtbare, bezigheid stoorde. Hy vroeg
niet, als de vorige keer, waarmee hy
ons van dienst zou kunnen zyn, doch
kortweg, wat wy wensten.
„Om met de deur in huis te vallen,"
antwoordde myn vriend, nadat wy had
den plaats genomen, „ik zou wensen, u
te kunnen beschermen."
Hans van Bemmelen trok langzaam
de wenkbrauwen omhoog. „MU bescher
men?" vroeg hij. „En waartegen? U
hebt de vorige keer ook reeds gezin
speeld op een of ander gevaar, maar al
wordt je een beetje huiverig wanneer
je daaraan denkt, bang ben ik er in het
minst niet voor, want ik geloof er niet
in."
„Het is nog niet zo lang geleden, dat
ik ook dr. Méertens, de vriend van uw
verdwenen broer, tegen hem bedreigend
gevaar waarschuwde Zoals u waar-
schyniyk gelezen zult hebben, is hy
vannacht doodgeschoten."
„Dr. Meertens? Neen, ik heb dat niet
gelezen. Zo, is er op hem geschoten?
Dan schuilt er toch wel iets in die
waarschuwing van u, waarmee men ver
standig doét. rekening te houden."
Daarna hebben de vertegenwoordi
gers van het Koninkrijk en die van de
Republiek opnieuw tegenover elkaar
gezeten aan de groene tafel aan het dek
van de „Renville", de Republikeinse
minister-president mr. Amir Sjarifoed-
din tégenover Abdoelkadir, die als
directeur van algemene zaken plaats
vervanger van de Luitenant-Gouver
neur-Generaal is en de patriarchale mr.
Ali Sastroamidjojo, de militante Mas-
joemi-minister Mohammed Roem en de
grijze, maar gewièkste Hadji Agoes
Salim tegenover vertegenwoordigers
van Sumatra en Borneo, Oost-Indonesië
en Banka, leden van de delegatie van
het Koninkrijk.
Dat het „Indonesisch conflict" geen
kwestie is tussen Indonesië in zijn ge
heel van Sabang tot Merauke, zoals
Soekarno zo dikwijls zegt j en Neder»
land, maar ook en hoe langer hoe gaeer
tussen de Republiek en de andere delen
van de Archipel, die, in samenwerking
met Nederland, naar de souvereine Ver
enigde Staten van Indonesië streven,
wordt daar op de afsluiting van een
laadruim, onder een zeildoek ter be
scherming tegen regen en tropenzon,
wel zeer duidelijk gestipuleerd.
Dit feit is wel het belangrijkste, dat
men constateren kan bij een beschou
wing van de groene tafel, waarop de
presse-papiers wegens de zeewind nu
eens niet louter als versiering dienen.
Het meest in het oog lopend blijft het
althans, zolang de onder die presse-
papiers liggende papieren nog onbe
schreven vellen zijn. En het trekt eehs
te meer de aandacht naar de oproep,
die twaalf vertegenwoordigers van niet-
Republikeinse gebieden nauweiyks een
week geleden hebben gericht tot alle
staatkundige eenheden in Indonesië om
zich te verenigen en te komen tot de
spoedige vorming van een federatie.
De weerklank, die hy heeft gevon
den, overtreft alle verwachtingen. Bij
het „Kómite .Indonesia Serikat", dat
door de twaalf is geconstitueerd, zyn
in de ene week die verlopen is na de
oproep dozijnen adhaesiebetuigingen
binnengekomen. De raden van YVest-
Bomeo, Borneo Tenggara, Groot Da-
jak, Sumatra, Timor, enz. ertz. hebben
hun instemming betuigd met het pro
gramma der twaalf, onder wie ver
tegenwoordigers van Oost-Indonesië,
Riouw, Banka en Billiton, Sumatra's
Oostkust, Borneo en Java en dat niet
alleen.
Ook de resident van Madcera heeft
het programma onderschreven, groepen
invloedrijke Indonesiërs in Javaanse
steden hebben hun sympathie betuigd,
de komende West-Java conferentie zal
zich, naar thans al wel vaststaat, achter
het programma scharen en belangrijke
groepen in Oost- en West-Java, die tot
voor kort onder Republikeins bewind
leefden, zegden hun medewerking toe.
Dat prof. dr. Pangeran Ario Hoesein
Djajadiningrat, een man van mceihjk
te Overschatten invloed, zowel aan deze
als gene zijde van de demarcatielijn,
het voorzitterschap van het Komité
heeft aanvaard, is daarbij een omstan
digheid van uitermate groot gewicht.
Prof. Hoesein, zoon uit een Bantams
aristocratengëslacht, die hoogleraar was
in Leiden, die sedert September van
dit jaar wederom het presidentschap op
zich heeft genomen van het Bataviaas
Genootschap voor Kunsten en Weten
schappen en een ongemeen groot gezag
heeft in de Indonesische maatschappij,
had zich tot nu toe zorgvuldig afzijdig
gehouden. Ook daarom is de stap, die
hij thans heeft gezet, van zulk een
grote betekenis.
7W1TSAL FAÖPlf KF'N /cPELDOORN
(Vtui onze Rotterdamse redacteur)
Bij de behandeling van de begroting
voor 1948 heeft burgemeester Oud gis
teren in dé Rotterdamse raad gesproken
over de arbeid van de commissie, die zijn
naam draagt. In de bezettingstijd is het
gemeenteiyk belastinggebied geheel door
het Ryk afgegraasd en het had sprekers
waardering, dat de regering getracht
heeft de financiële verhouding tussen
Ryk en gemeente weer tot normale pro
porties terug te brengen. In de ontwor
pen noodregeling voor de komende drie
jaar vindt men tal van zwakke steeën,
o.m. de Bijzondere Uitkering, doch de
commissie-Oud heeft hiermede naar het
minste van vele kwaden gezocht. Met
de thans van regeringszyde geprojecteer.
de vermakeiykheidsbelasting wordt de
foute lijn van weleer echter doorgetrok
ken.
De jongste circulaire dienaangaande
er gaat voor de gemeenten geen dag
voorby zonder circulaires, aldus mr. Oud
druist tegen het gemoed van de ge-
meenteiyke besturen in- De Rotterdamse
burgemeester achtte het onjuist, dat Den
Haag gaat uitmaken hoe overal in den
lande de sport, de bioscopen en de se
rieuze kunst belast moeten worden. Mr.
Oud meent, dat de regering hiermede
e^n „niet verstandig beleid" voert, waar
van zy naar zyn overtuiging geen plei-
zier zal beleven.
Zondagavond heeft zich aan de Duitse
grens een drama afgespeeld, waarbij
twee jongemannen het leven verloren.
In de uiterste punt van Mijnweg tegen
over Ober Kruchten (Duitsland) woont
op Nederlands gebied de familie Wil-
lemse. Zondagavond toog een groepje
kennissen, onder wie ook twee zoons van
Willemse, naar de bioscoop in het Duitse
grensplaatsje Waldniel. Toen de groep,
die tot 7 personen was aangegroeid, des
avonds terugkwam, werd zij aangeroepen
door een tweetal Duitse grensbewakers.
Een van beiden was een kennis van de
groep, de andere een vreemde. Op een
gegeven ogenblik greep de onbekende
het geweer van de andere bewaker en
opende het vuur op een afstand van en
kele meters.
De twee gebroeders Peter en Helnrich
Willemse werden dodeiyk getroffen en
sloegen tegen de grond. De andere leden
van het gezelschap wierpen zich onmid-
deliyk op de Duitser, ontnamen hem zijn
geweer en grepen hem zo stevig aan, dat
hy met een schedelbasisfractuur in het
ziekenhuis moest worden opgenomen.
Van ambtelijke zijde vernemen wij, dat
de familie Willemse Duits is. Een van de
twee slachtoffers, die resp. 25 en 28 jaar
oud zijn, werd reeds geruime tijd in ver
band met smokkelarij en diefstal door
de politie gezocht. Engelse en Duitse in
stanties stellen ter plaatse een onderzoek
in. De lijken zijn in beslag genomen.
Het grénstoezicht was de laatste dagen
rapport van „Trouw" bleek de commissie
te zijn mr. Maas Geesteranus, hoofd van
de Nederlandse Inlichtingendienst te
Lissabon. Het is de commissie gebleken
en zij toont met vele voorbeelden aan,
dat de mededelingen van genoemde heer,
die hy verstrekte aan een zekere heer
Kuyper, die hem om informaties kwam
vragen, zyn overgebracht op een wijze,
die vermoedelijk te wensen heeft over
gelaten.
Uit een beschuldiging met betrekking
tot de zending van pakketjes aan N.S.B.-
ers zou men tot boze opzet aan de zijde
van de heer Van Harinxma gesuggereerd
kunnen worden. Bij zyn verhoor heeft
de heer Maas Geesteranus verklaard, dat
er twee of drie pakketjes aan verkeerde
adressen waren gestuurd en hij voegde
er aan toe, dat hij niet gezegd had, dat
dit kwade trouw was: hij had alleen het
feit geconstateerd. Wij geloven dit bij
wijze van voorbeeld uit de verscheidene,
c)ie de commissie aanhaalt.
Overigens heeft de heer Maas Geeste
ranus, naar hy verklaarde, het Trouw-
rapport ook niet gezien, vóór het was
ingediend. Voor de redactie neemt hij
dan ook generlei verantwoordelijkheid.
Het onderzoek, dat de commissie ver
der heeft ingesteld, naar getuigen aan
gaande de persoon en het karakter van
de heer Maas Geesteranus, heeft haar
er toe gebracht, enige afstand van diens
verklaringen in te nemen. Bij alle goede
kwaliteiten van ijver, „feu sacré"_voor
de goede zaak, van doortastendheid en
vindingrijkheid, wordt hem toch ook
vry unaniem verweten een al te grote
fantasie, een sterke inslag om geheim
zinnig te doen en een vrij grote onder
worpenheid aan persoonlijke antipa
thieën en sympathieën. Het blykt dan
ook voortdurend, dat het tussen de he
ren Van Harinxma en Maas Geestera
nus niet bot"'"3"
Een scherp licht op wat mogelyk be
hoort tot de oorzaken van deze wrij
vingen en op de gehele atmosfeer van
Lissabon en de karakters van enige
der voornaamste personen heeft oud
minister Van Boeyen in zyn getuigen
verklaringen voor de commissie laten
schijnen. Hij zeide: „De heer Van Ha
rinxma heeft een weinig sociale na
tuur, die zich niet kan inleven. Het valt
niet te ontkennen, dat hij alles gedaan
heeft om de mensen in Portugal te krij
gen. Warmte en voorlichting geven was
'n erg zwak punt; niet alleen bij v. Ha
rinxma, maar by de gehele dienst, be»
halve bij de heer Van Pallandt. De heer
Maas Geesteranus kon dit geweldig
goed, die kon iedere vluchteling aan
zich binden".
Wat nu de boven aangehaalde be
schuldigingen betreft, komt de commis
sie tot de slotsom, dat de heer Van
Harinxma met betrekking tot het zen
den van de pakketjes geen blaam treft.
Hij heeft gebruik gemaakt van een
adreslyst, die hij uit Londen had ge
kregen en hij heeft aangenomen, dat
die lijst goed was. Doch er komt iets
anders te voorschyn in deze historie.
De heer Van Harinxma had de lyst
kunnen eontroleren aan het zoge
naamde Lissabonse kaartsysteem,
waarvan de heer Maas Geesteranus
de geestelijke vader was, doch eerst
nadat hem een fout in zyn Londense
adreslyst was gebleken, is hy begon
nen er gebruik van te maken. Toen
de heer Maas Geesteranus aan de
hand van hét kaartsysteem de ver
gissingen bemerkte, heeft hy dit aan
Londen gerapporteerd, zonder eerst
de heer Van Harinxma te waarschu
wen, louter en alleen, omdat hij niet
met Van Harinxma overweg kon. De
ze slechte verstandhouding, die de
samenwerking volkomen onmogelijk
maakte, Is de commissie slag op slag
gebleken.
Zy leidde, zoals ook in het boven aan
gehaalde geval blijkt tot betreurenswaar
dige gevolgen, maar zij maakte ook een
teleurstellende indruk op de Engeland
vaarder, die, nadat hij terwille van zijn
land en volk de grootste gevaren en el
lende had getrotseerd, slechts vervuld
was van de mogelijkheid, alsnog het
zyne tot de bevrijding bij te dragen; die
hoopte, thans terecht te 7.ijn gekomen in
een omgeving, waar men evenzeer van
vuur blaakte als hijzelf en waar men
tot meer in staat was, doch die daar 'n
kring vond, waarin enige belangrijke fi
guren hun wederkerige antipathie zo
lieten doorwerken, da^ zy zelfs niet
meer met elkaar samenwerkten.
Deze „incompatibilité d'humeurs" is
door de heer Maas Geesteranus gerap
porteerd aan Londen. De vraag rijst, zegt
de commissie, of het niet raadzaam was
geweest, door verplaatsing eerder in te
grijpen dan geschied is.
Uitvoerig deelt de commissie voorts
haar onderzoekingen mede aangaande
de houding, die de heer Harinxma te
genover de illegale evacuatie heeft
aangenomen. Zy komt tot de slotsom,
dat hij, belast met de legale evacuatie,
zich beijverd heeft, zolang mogelijk
legale wegen te blyven bewandelen en
dit heeft bevorderd; hij heeft eerst
moeizaam toegestaan tot illegale mid
delen zyn toevlucht te nemen en heeft
dit zelf ook slechts schoorvoetend ge
daan.
Gezien de toenmalige omstandig-
Hy schoof ons, over het kleine ta
feltje dat tussen onze stoelen stond, een
doos sigaretten toe. Ik accepteerde; myn
vriend bedankte.
„Ik rook nooit sigaretten," zei hy, „en
wat sigaren betreft, daarby houd ik my
het liefst aan myn eigen merk."
Hy nam het doosje uit zyn zak en
stak er een op.
„Er schuilt in die waarschuwing wel
zoveel, dat ik me tot de reis hierheen
en bovendien tot enige dagen verblyf in
Den Haag gedrongen voelde", hernam
hij. „U bent er van overtuigd, dat uw
broer vrywillig ls heengegaan en dat hy
een plausibele verklaring zal kunnen ge.
ven, wanneer hij vandaag of morgen
doodleuk terugkeert. Ik heb u al eerder
gezegd: ik ben dit niet. ik zie wel dege-
lyk samenhang in de verschillende aan
slagen van de laatste weken en ik zie
tevens, dat de geschiedenis, met wat tot
dusver gebeurde, niet uit is. Ik geef toe,
dat ik geen vaag idee heb, waarop dit
moet uitlopen, doch ik twyfel er niet
aan, of met de reeds gevallen slacht
offers ls de kust voor de dader nog niet
voldoende vry gemaakt.''
„Ik wil niet beweren, dat u geheel en
al ongeiyk hebt," antwoordde Hans van
Bemmelen. „Alleen, lk geloof niet in
uw fantastische vermoedens. Waarom
%ou my lets dreigen? Sta lk iemand In
de weg? Ik heb geen vijanden, behalve
misschien een enkele minder goede
acteur, die me een afkeurend oordeel
niet vergeeft. Doch die gaat nog niet
dadelyk tot moord over en bovendien
zou dat dan nog niets te maken hebben
met misdaden, die rond mijn broer ge
beurd zouden kunnen zyn."
„Ik geloof," zei A.A., „dat u meer
bevreesd bent, dan u voor uzelf wilt
erkennen en daarom myn waarschuwing
in de wind slaat. Er zyn al heel wat
struisvogels gevallen, doordat ze zich
veilig voelden met hun kop in het
zand.K
Van Bemmelen scheen de grove be
schuldiging van lafheid niet te voelen.
Hij trok luchtig de schouders even op,
als-of hij A.A.'s opmerking een flauwe
mop vond.
„Om geheel eerlyk tegenover u te
zyn," "vervolgde myn vriend, „moet lk
er aan toé voegen, dat lk niet gekomen
ben uitsluitend voor uw welzyn. Ik had
een voorgevoel, dat u- geen bescherming
zou wensen, doch dat voorgevoel heeft
me niet weerhouden, te komen, omdat
er ook voor my en. laat ik niet te
egoïstisch zyn, voor zeer veel anderen
belangrijke dingen op het spel staan.
Wanneer ik geiyk mocht hebben en u
zou worden aangevalen, veronderstel hei
ergste, u zou worden gedood, nu Ja, dan
vertelt u ons niet meer, hoe naar u het
vindt, niet naar myn raad te hebben
geluisterd. Doch dan ls de dader ont
snapt, voordat iemand de kans kreeg,
hem te zien."
„Uw aanbod van bescherming komt
dus hierop neer, dat u my eigeniyk als
lokaas voor een misdadiger beschouwt."
begreep de criticus.
„U zou het zo kunnen.zien. Maar eem
mes kan aan twee kanten snijden, niet
waar?''
„Mynheer Arends, ik zou het toch
wel zeer op prys stellen, wanneer u my
niet meer met de fantasie over mlsdry-
ven rond myn broer aan kwam. Geloof
me, hy komt terug, hy heeft vaker die
aardigheid uitgehaald om een pcosje
onder water te blijven. En ik wilde van
middag, voordat ik aan de avondvoor
stelling moet gaan denken, ook nog
wat werken aan deze dingen." Hij klop
te op de krantenknipsels, die hy op zijn
schryftafel byeen had gelegd, toen hy
ons ontving.
„Ja, we gakn. U draagt tenslotte de
verantwoording voor uw veiligheid zelf,
nu u eenmaal gewaarschuwd bent. Doch
een enkel ding wilde ik nog wel gaarne
van u weten. tJ leeft zeer regelmatig?
Ik bedoel, u gaat op gezette tyden van
huls en komt in de regel ook op vrywel
eenzelfde tyd thuis?"
„Natuuriyk is er een bepaalde regel,"
antwoordde bü-
heden en de grote moeilijkheden, die
zich voordeden, oordeelt de commissie
dit een beleidsvraag, waarover men
van mening kan verschillen, doch die
niet direct het recht geeft, iemand te
verketteren. Zij wijst erop, dat de heer
Van Harinxma niet geheel en al on
toegankelijk is geweest voor de ille
gale eisen van de tijd en zelf ook wel
daden- in die richting gesteld heeft,
zoals door de heer Van Boeyen wordt
bevestigd. Hij heeft ook op een gege
ven moment in Londen illegale eva
cuatie bepleit.
Conclusie: illegale evacuatie niet te
gengewerkt, doch e? geen warme be
langstelling voor gehad.
Het verhaal aangaande de geldzendin
gen blykt neer te komen op een maan
delijkse remise van 200 aan mevrouw
Van Harinxma door bemiddeling van
een bank te Arnhem en in opdracht
van haar rentmeester. Zy noch haar
echtgenoot hadden erom gevraagd; het
geld kon in Lissabon zonder enige bij
zondere formaliteit worden opgenomen.
Dergelijke geldzendingen naar het neu
trale buitenland kwamen vaker voor.
Toen er na één tot anderhalf jaar een
brief kwam van de bank, waaruit bleek,
dat mevrouw Van Harinxma een verkla
ring moest overleggen van de Duitse ge
zant te Lissabon, dat de geldzendingen
nodig warert voor haar levensonderhoud,
heeft zij daaraan niet voldaan en van
toen af ook niets meer gekregen. Het
komt de commissie weinig aannemelijk
voor, dat de Duitsers met het doorlaten
van deze geldzendingen hoopten: te be
werken, dat de heer Harinxma te Lissa
bon bleef, hetgeen overigens niet van
hemzelf afhing!
Klachten omtrent omstandigheden in
het Engelandvaarderskamp „Praia das
Macaes", voomamelyk gebaseerd op
uitlatingen van de heer Maas Geestera
nus, heeft de commissie in de getuigen
verklaringen niet bevestigd gevonden.
Integendeel, zy kreeg vele gunstige In
formaties. Doch er blykt wel. uit. dat
de mensen, die er vertoefden, veel aan
zichzelf werden overgelaten en dat het
medeleven niet bijzonder groot was.
Er was, volgens minister Van Boeyen,
een tekort aan goede voorlichting en
inlichting. De commissie heeft de in
druk. dat de verzorging zelf alleszins be
vredigend genoemd mocht worden, doch
zij heeft tevens de indruk, dat in bo
vengenoemde klachten de wondeplek
wordt aangeraakt, zy vreest, dat er een
tekort is geweest aan menseiyke harte-
lykheid.
En wat het persooniyk weigeren
van hulp aan Engelandvaarders be
treft. er is voor de commissie slechts
één geval komen vast te staan, waar
in de heer Van Harinxma een dokter,
die, naar hy meende, tegen zyn ere
woord uit een Frans kamp was ont
vlucht, by een convooi naar Engeland
achteruit heeft gesteld.
De spionnageklacht slaat op een
incident met een secretary van de
heer Van Harinxma, die onder ver
denking van spionnage viel, naar En
geland werd gelokt en daar gearres
teerd. De man werd na de bevrijding
in Nederland van rechtsvervolging
ontslagen. De heer Van Harinxma
heeft, zo zet de commissie uiteen, het
onderzoek niet tegengewerkt, doch er
aan meegewerkt dat het k°n plaats
vinden.
Tenslotte heeft de commissie nog een
rapport onderzocht van de inmiddels
gesneuvelde Jongeman Meyer, die lange
tyd in Frankryk gezeten heeft en niet
weg kon komen, omdat hy geen visum
kon bemachtigen. Hij heeft de heer Van
Harinxma, die hem ook geruime tyd
niets van zich liet horen, maar van wie
wel een telegram bekend werd aan zijn
vertegenwoordiger te Marseille, de heer
Van Lennep. waarby het verboden werd,
dat men individueel pogingen aanwend
de otr: Portugese visa te verkrijgen, be
schuldigd van tegenwerking. De oom
missie ziet in de verklaringen van de
heer Van Harinxma veefl aannemeiyks,
doch kan toch niet de indruk van zich
afzetten, dat ook hier weer zyn gebrek
aan sociaal medegevoel ongunstig ge
werkt heeft.
Aldus de korte Inhoud van het
rapport-Cleverlnga. De voorzitter heeft
er by opgemerkt, dat het ondoenlyk
is, alle getuigen niet alleen in deze
zaak, maar ook in het totale onder
zoek te horen en alle dossiers com
pléét te lezen. Het ls technisch on
mogelijk, ook al daarom, omdat ver
scheidene getuigen zeer ver bulten
Nederland vertoeven. Doch de com
missie doet wat haar enigszins moge
lyk is. De beschuldigden worden
allen gethoord.
Voor het eerst in de geschiedenis der
bijzondere rechtspleging zal Zaterdag 20
December hier te lande een verraadzaak
worden berecht, die zich in de laatste
jaren voor de Japanse ineenstorting
heeft afgespeeld binnen de versperringen
van een interneringskamp voor vrou
wen op Java. De verdachte is de 48-
jarige mevr Hermine R.K., die met
talloze andere vrouwen gedurende de
Japanse bezetting van Ned. Oost-Indië
geïnterneerd werd in het vrouwenkamp
„Tjideng" bij Batavia. Haar wordt thans
ten laste gelegd, dat zij gedurende 1944
en 1945 in dit kamp gefungeerd heeft als
V-vrouw van de Japanse kampcomman
dant Sonei. Zij zou deze commandant op
de hoogte hebben gesteld van velschil
lende overtredingen, die haar mede-
geïnterneerden begingen. Op last van
Sonei werden ze daarop gestraft. Som
migen onder haar werden mishandeld,
anderen kaal geknipt.
Na de Japanse capitulatie werden de
meeste dezer vrouweh bevryd en naar
ons land gerepatrieerd, waaronder de
verdachte en een van haar slachtoffers,
mevr. M. TolhoekMaliepaard. Deze
laatste zal de kroongetuige zijn in de
komende rechtszaak.
INLEVERING TEXTIELBONNEN
DETAILLISTEN
Het Centraal Distributiekantoor deelt
mede, dat detaillisten de bonnen 101 t/m
140 en de letterbonnen B, C, D, E en F
van E textielkaarten VA t/m VE 606, als
mede de bonnen 101 t/m 140 van de
textielkaart VF 605 voor het laatst
in de week van 11 t/m 17 Januari a.s. op
de voor hen vastgestelde dagen bij de
distributiedienst kunnen inleveren ter
verkrijging van handelseoupurés voor
textiel.
