Indië-debat in Tweede Kamer hervat 1 I 9 MEI KUNNEN BUSSEN DE TRAM VERVANGEN Spoedig meer roomboter? Er is momenteel overvloed Op de „Renville" is ons lot bezegeld De vrede van Munster Instelling van Coll. Orgaan bij wet? Gandhi bij aanslag - gedood Lawine van adviezen in Den Haag Faillissement van het Koninkrijk uit handen van vreemden aanvaard Tot hoofd en hart J Het weer Motie-Romme en Schouten Legeronderdeel niet naar Indië Behoud van het leven voor talloos velen Bloed voor onze jongens in Indië Sjarifoeddin niet in het kabinet? m H m WÊÈÊISÊÈÊÊÊÊiuÊk - wmmm geen maskerade te A HET proces-sanches Ontslag aan 65-jarige ambtenaren KETMANN IN ARREST Naaste medewerker van Mussert De parlementaire enquête De marine verlaat IJmuiden I Vrede van Miinster herdacht VRIJDAG 30 JANUARI 1948 71ste JAARGANG No. 24063 (Van onke parlementaire redacteur) llet Indisch débat, dat Donderdag laat in de middag, na een onderbreking *a.n een week of twee in de Kamer werd voortgezet, kenmerkte zich door een vrij grote bedaardheid, maar zeker niet door een oprechte veront waardiging, die men na het geknoei met de Kalioeran-verklaringen toch minstens begrijpelijk gevonden zou hébben. Het lijkt alsof de partijen met de verkiezingen in zicht zich opmaken tot freewheelen. Beslissende dingen Zullen, als het aan hen ligt. niet meer gedaan worden. Bovendien werken nogal verwarde berichten van de laatste dagen uit Indië de nogal ^daagde toon van dit debat enigszins in de hand. Die berichten proberen sussende geluiden te laten horen, en de regering eeft van haar kant vrijwel alles gedaan, wat zij kon, om het Kalioeran- schandaal in de doofpot te stoppen,, er althans zo weinig mogelijk bekend van te laten worden, tengevolge waarvan de zeer wijd verbreide veront- vesting nauwelijks richting heeft kunnen krijgen. Of deze bij de regering Zozeer geliefde tactiek wijs beleid is geweest, is een tweede vraag. In teder geval zo zijn de feiten. Geval van nekkramp geconstateerd (Vervolg op pag. 3) Sterk verzet tegen P.N.I.- en Masjoemi-ministers i t In MAASTRICHT Mahgimah Gandhi, de In dische Hindoeleider, is van daag in New Delhi, na bij een aanslag door vier kogels ge- iroffen ie zijn, overleden. De aanslag werd gepleegd ioen Gandhi op weg was naar een gebedsbijeenkomst. De schoten werden van korte afstand op hem gelost. Gafidhi, de vader van de onafhankelijkheid van India, was 78 jaar. Desnoods ongevraagd PROF. GERBRANDY „Ik ga straks met u praten" Grote partijen witlof te Venlo doorgedraaid Herdenking omgekomen spoorwegpersoneel I a) Laat u nooit door moeilijkheden afschrikken. Het leven betaalt altijd krachtsinspanning terug. en I at Rede van minister Gieten 'UREAUX VAN REDACTIE EN ADMINISTRATIE: SMEDESTRAAT 5 - HAARLEM Telefoon: Redactie 21544: Advertenties 21543 Abonnementen 20800 - Postgiro 143480 ABONNEMENTSPRIJS 34 cents per week, f 1.47 per maand, f 4.42 per kwartaal. Directeur: 3. 3. W. Boerrigter. Wnd. hoofdredacteur: W. Severln. NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT ADVERTENTIETARIEF 28 cents per millimeter hoogte. Ingezonden mededelingen dubbel tarief. Omroepers 16 cents per m.m. hoogte. De administratie behoudt zich het recht vod» advertentiën eventueel zonder opgave ven redenen te weigeren. Intussen zijn er toch in alle kalmte wel ®flige spijkers met koppen geslagen. De ®eer Schouten begon en wij hebben de fleer Schouten in meer spectaculaire toespraken wel eens minder goed op flreet gehoord dan in dit sobere en za kelijke betoog. Hij maakte er de regering ®en bedekt verwijt van, dat zij geen ®anvullende verklaring na de jongste gebeurtenissen heeft afgelegd en hij {held beslist vast aan zijn opvatting, dat flet Collegiaal Orgaan bij wet geregeld oehoort te worden. De regering heeft 'fouwens twee weken geleden nagelaten, flaar standpunt duidelijk te motiveren. De heer Schouten maakte van dit, zijn standpunt, een motie, tezamen jfflet de heren Tilanus, Bierema en Zandt, waarin de regering wordt uit genodigd op de instelling van het Col legiaal Orgaan en het Centraal Orgaan Van de Federale Regering wetten in te dienen. En verder meende hij prof. Romme met zich mee te kunnen trek ken door er nadrukkelijk aan te her inneren, dat deze zich ook heeft uit gesproken voor de instelling by Wet. Eigenlijk heeft de heer Joekes "it ook wel gedaan, maar hy maakte net voorbehoud, dat het vanwege de hrgentie by K.B. zou kunnen gebeuren en later gelegaliseerd worden. Nu, prof. Romme zat daar wel een °eetje mee, aangezien hij volmondig jfloest erkennen, dat de instelling van "At Collegiaal Orgaan bij K.B. in strijd *ou zijn mct de wet Wie echter gedacht *ou hebben, dat prof. Romme er nu ook voop was jjent prof. Romme niet. Want fly vond de opening van zijn eigen rede- flering, die altijd zo best sluit, namelijk, aaf' er toch wel nood en urgentie aan 0e orde zouden kunnen zijn en in dat Ssval stapt prof. Romme over op de jfliggestie van mr. Joekes, n.l. om het Collegiaal Orgaan eerst maar bij K.B. •fl te stellen en er vervolgens een wet 'Oor in te dienen. Dok daar maakte, prof. Romme met «jn fractiegenoten een motie van. Hij motiveerde dit standpunt nader met er °P te wijzen, dat bij deze stormachtige Ontwikkeling de regering een beroep .^oensdag is wederom een aantal militaireh uit Nederland met het hospi- •Aalschip de „Groote Beer" naar Indië ^Aftrokken. Onder de militairen, die de eis zouden meemaken, bevond zich ook flo 36ste compagnie A.A.T. uit Bergen ?P Zoom, bestaande uit 300 man. Op laatste ogenblik is hun vertrek ech- J0r uitgesteld, omdat bij een van de manschappen nekkramp was geconsta- ®erd. De compagnie wordt nu in qua- ^fltaine gehouden. d De bloedtransfusiedienst van het „Ne derlandse Rode Kruis" voert reeds ge- ,uime tijd een actie voor bloedgevers op 2et platteland. (De bloedgevers in de Jflden immers geven hun bloed voor de m.kenhuizen). Het bloed, dat op deze jliZe wordt verzameld, wordt opgezon- L®fl naar. het centraal laboratorium van ^^Nederlandse Rode Kruis te Amster- Hier wordt het bloedplasma ge- flroogd, waarna het vrijwel onbe merkt houdbaar is en gereed voor verzending. Per K.L.M. gaat het dan Poedervorm daar Indië, waar het Behalve voor de Nederlandse en in heemse patiënten in de ziekenhuizen J? de steden, ook voor de afgelegen hÜv.en en plaatsen in de Archipel het ii °ud van het leven betekent voor miloos velen. Allo alleen naar Indië, maar ook naar bi„_ delen van Nederland wordt bloed- kan doen op. de nood. Maar, zo zou men willen opmerken, bij alle stormachtige ontwikkelingen, die wij kennen, gaat de ontwikkeling van het Collegiaal Orgaan nu juist niet stormachtig. Die duurt nu al vier maanden of daaromtrent en het instituut was trouwens al door dr. Van Mook in de Londense tijd voorzien. Beter sluitend leek ons prof. Rout ine's betoog terzake van de reden, waarom hq instelling van het Cen traal Orgaan niet by wet nodig acht. Hij kon daarbij profiteren van de spraakverwarring, die er omtrent deze instelling bestaat. Prof. Romme vroeg dan, wat de heer Schouten nu eigen- ïyk precies bedoelde en hy onder scheidde een stamboom met vier gene raties; de voorlopige federale raad van het ogenblik, vervolgens de Centrale Organisatie, dan de voorlopige fede rale regering en tenslotte de regering van de V.S.I. Voor het eerste stadium is een wet overbodig, voor het tweede is de mo tie overbodig, omdat de regering een instelling by de wet van de Centrale •Organisatie heeft toegezegd, als het blijkt, dat de wet zich tegen instelling by K.B. verzet, en voor het derde sta dium is de motie ook overbodig, aan gezien zelfs de Indonesiërs erkennen, dat daarvoor, grondwetswijziging no dig is. De heer Joekes vond deze kwestie allang mooi. Hq is wel vóór de motie- Romme, maar gaf thans te verstaan, dat hij het maken van een wettelijke regeling achteraf voor nauwelijks mogelijk houdt, gezien de snel wisse lende omstandigheden. Een zeer belangrijk punt in het debat vyerd de Unie. De heer Schouten was zeer beslist. Hij vreest heel ernstig, dat er een Unie zal komen, die geen reële bevoegdheden zal dragen. Natuuriyk was het hem niet ontgaan, dat de rege ring om psychologische redenen althans heeft gezegd, dat de Unie zal staan on der het Huis van Oranje, terwijl in punt 12 "van de „Renville"-overeenkomst de Commissie voor Goede Diensten nog Wel zelf heeft doen opnemen, dat de Unie zal staan onder de Koning der Neder landen. Van de zijde van de „Sajap Kiri" (linkervleugel) is thans sterk verzet gerezen tegen de bezetting van de sleutelposten in het nieuwe kabinet door de P.N.I. en de Masjoemi. Ane- ta's zegsman, die zojuist uit Djocja was teruggekeerd, voegde hier nog aan toe, dat het in het geheel niet zeker is of Sjarifoeddin en de an deren van de linkervleugel de zes overige plaatsen in het kabinet zul len willen bezetten. Ook de sultan van Djocja zou volgens Aneta's zegs man geen deel meer uitmaken vari het nieuwe kabinet. De zegsman verklaarde nog, dat de berichten uit Djocja, dat. Hatta in het nieuwe kabinet behalve het premier schap ook de portefeuille, van Defensie zou krijgen, inderdaad juist zijn. Over de bezetting van het ministerie van Bin nenlandse Zaken was volgens hem nog geen beslissing genomen, omdat dit af hankelijk is van het lidmaatschap van Roem van de republikeinse delegatie. Indien Roem lid van de delegatie b'.iift, zou de voorzitter van de Masjoemi, Soe- kimari, waarschijnlijk minister van Bin nenlandse Zaken wórden. er «na verzonden. Jaarlijks worden vuo liters bloed geconserveerd, maar stal? nog veel meer nodig. Het Westland Ijthans in het middelpunt der be- tïiirFi filing. De bevolking wordt door hoopt van voorlichtingsavonden op de \ver? e gebracht van dit menslievende bietK, hij uitstek en vertrouwd gemaakt Na bloedtransfusiedienst zelf. leveM Tjk had in deze de primeur en donor6 ueen prachtige prestatie. 600 aan. bloedgevers (sters) meldden zich óerin„^e gisteravond gehouden verga- fllet ran de Naad van Maastricht is °ï>enba emene stemmen besloten de flog nj maskerade ook voor dit jaar Alléén t toe te iaten en het maskeren de grot beperken tot de tijd waarin ^°rderL carnavalsoptocht zal gehouden Op d Sen Sar„eVlerde dag van het proces te- 'heeste ?s.te Paramaribo bleek, dat de P.hflten ui£en ter terechtzitting vele rt hadrintkenden, .die zij voor de poli- v rechth ioegegeven, reden waarom j alclaa„ ank het ongewone besluit nam ^ste met het vooronderzoek be- tm-beambten te hore- Nederlandse militairen, vergezeld van militaire waarnemers van de Commissie voor Goede Diensten, op weg naar de demarcatielijn voor het voeYen van "besprekingen met de plaatselijke republikeinse commandanten over de uitvoering van het bestand. Twee leden van de militaire politie gaan voorop met de witte vlag. Verwachting tot Zaterdagavond: Aanvankelijk tydelyk stormachtige, later wat afnemende Zuid-Westeiyke wind. Meest zwaar bewolkt met en kele buien, Zacht voor de tijd van bet jaar. Zon 8.2417.24, maan 0.3810.51. Het is de minister van Binnen landse Zaken gebleken, dat niet door alle overheidsorganen de hand wordt gehouden aan het voorschrift, dat aan personen in overheidsdienst na het bereiken van de 65-jarige ieeftyd ontslag moet worden verleend. Daar om heeft de regering uitdrukkelijk bepaald, dat aan 65-jarigen, des noods ongevraagd, eervol ontslag uit de overheidsdienst moet worden verleend. Voor het eerst sinds de Labourpartij in 1945 aan de macht kwam, zijn de conservatieven er in een tussentijdse verkiezing in geslaagd een zetel van links te winnen Het demobilisatiekamp De Boskamp" te Huis ter Heide, is o//icicel geopend. Tijdens de rondgang v.l.n.r. kolonel Goedewaagen, luit.-gen. Kruis, Z.K.H. Prins Bemhard en majoor de Bijll Nachenius. „Het is mijn bedoeling, om 9 Mei a.s. de trams voor lijn 1 in Haarlem en voor het traject HaarlemLeiden in de re mises te laten en met de busexploitaties te beginnen", aldus verklaarde ons hedenmorgen de directeur der N. Z. H., de heer J. J. Jurissen. „Onze maat- schappy is daartoe in staat, omdat zij vóór 1 April zestien nieuwe bussen voor groot vervoer afgeleverd krygt. De afle vering van materieel geschiedt op het ogehblik vry vlot, zodat in de loop van de maand April nog weer een aanvulling van het wagenpark verwacht kan wor den." Men ziet dus dat de N. Z. H. met haar voorbereidingen doorgaat ondanks de stryd tussen voor- en tegenstanders van de bussen ondanks de besluiten van de gemeenteraden van Haarlem (pro-bus) en van de Bollenstreek (pro-tram). Zet de ontwikkeling van dat vraagstuk zich voort zoals op dit ogenblik, dan is het (Vap onze correspondent) Toen de alles verzengende zon in de afgelopen zomer de groene vette wellanden langs de bijna uitgedroogde IJsel bruin brandde, waren de Gel derse boeren bevreesd. De slechte vooruitzichten betroffen vooral de melk- en boterproductie. In Augustus „Er is geen Nederlander, man noph vrouw, die zich kan onttrekken aan de verantwoordelijkheid voor wat thans in Indië staat te gebeuren, want in onze constitutionele staat dragen niet slechts de Kamers, maar allen die verantwoordelijkheid mede. Tegen deze aanslag past de ont plooiing van al uw kracht, saamge- vat in het ene woord: „Nooit" en ge dragen door de gedachte, neergelegd in het laatste couplet van ons volks lied", aldus prof. mr. P. S. Gerbran- dy gisteravond voor de radio. Daar in Indië, op de Renville, daar is ons lot bezegeld. Daar is een beslissing genomen over ons Konink- ryk, over zyn structuur, over zyn constitutie, over n, buiten u. Daar is ons lot bezegeld. Daar is het faillissement van het Koninkrijk door het kabinet-Beel aanvaard uit handen van vreemden en van willekeurige figuren, die representanten der vol ken ginds heten, alsof de ministers nooit onder aanroeping van God Almachtig trouw aan de Gronwet hadden beloofd. Men kan nu nog wel zeggen: volk van Nederland, straks kunt gij u uitspreken by een herziening der Grondwet of ge dat goed vindt.- Maar wie dat zegt! spreekt de waarheid niet, hy liegt. Want het huidige kabinet stelt ons voor het faillissement van het Koninkrijk als voor een voldongen feit. Het is niet waar, dat ge daar nog in vrijheid u over uitspre ken kunt Dat recht uit uw constitutie, uit het bolwerk van uw rechten en vrij heden, dat stuk uit het schild voor de minderheden, dat recht is u ontnomen. Net zo min als een man en vader, die zqn hele vermogen verspeeld heeft, diep zich in de schulden gestoken heeft, met een eeriyk geweten tegen vrouw en kinderen kan zeggen: Nu wil ik nog eens overleg met jullie plegen, hoe we ons vermogen zullen beheren, net zo min kan met een eerlijk geweten het kabinet-Beel zeggen: volk van Nederland, ik ga straks met u praten wat er gebeuren moet met het fundament, waarop onze Staat is ge bouwd, waarmee onze dynastie is ver bonden, die onze rechtsstaat met al zqn volken en talen en rassen omspande en eer en aanzien genoot in de wereld der Staten. Want het kwaad zal bedreven zyn, uw recht van meespreken, volk van Nederland, is vertrapt met behulp van machten, die. voor de erfenis uwer vade ren net zo veel voelen als efn politie agent voor zqn balsturige arrestant. Achter een geïmproviseerde ongrond wettige gevel verbergt zich het verlies van milliarden kapitaal voor en in In dië besteed, daarachter verbergen zich, en dat is oneindig veel erger: de puin hopen van de Indische rechtsstaat, het prijsgeven van de toekomst van een millioenenvolk, de verarming hier, de breuk van uw en mijn rijk, waarvan de geschiedschrijver Fruin zegt, dat het 350 jaar geleden zijn veilige plaats in de wereld had veroverd. Daarachter ver bergt zich de verbreking van uw en mijn rijk waarvan wy de internationale erkenning, 300 jaar geleden verworven, dit jaar zouden vieren. Achter deze on grondwettige gevel verbergt zich ook de aanslag op onze democratie, die 100 jaar geleden door de invoering van die hoeksteen, ministeriële verantwoorde lijkheid, werd bezegeld. Achter deze valse ongrondwettige gevel verbergt zich ook: de bedreiging voor ons Vor stenhuis, op unieke wijze met onze Staat verbonden, als in geen ander Rijk ter wereld. (Van onze correspondent) Op de Venlose veiling, een der groot ste veilingen van ons land, zijn op twee dagen van deze week respectievelijk 5200 kg. en 9.000 kg. witlof doorgedraaid. De lage prijzen en de abnormaal grote aanvoer noemde men ter plaatse als de voornaamste oorzaken voor deze jammerlijke gang van zakeif. Een tuinder deelde ons in dit verband mede, dat hit-voor witlof een prijs van 10 ets. kreeg uitbetaald er werd op gehouden, by een prijs van 15 et. terwijl zyn productiekosten op 25 ets. komen. Het matte weer brengt in het algemeen veel aanvoer van wintergroenten en men verwacht, dat, wanneer de ionge kasgroenten aan de beurt komen, de oude producten van de koude grond nog niet op zijn. Zo wordt er b.v. nog steeds bloemkool gesneden, alsof het herfst was, iets wat, naar men ons verzekerde, wellicht nog nooit is voorgekomen In samenwerking met de Amster damse politie heeft de Belgische staatspolitie te Brussel gearresteerd Georges Willem Ketmann, geboren 12 December 1898 te Amsterdam. Hij is een der naaste medewerkers van Mussert geweest. ketmann is Nederlander van geboorte. Hij stond Mussert sedert 1933 terzijde, o.a. als redacteur van het NSB-week- blad „Volk en Vaderland" en als redac teur van het antisemietische weekblad „De Misthoorn". In 1942 heeft Ketmann dienst genomen bij de Germaanse SS en werd oorlogs correspondent aan het Oostelijk front. Later is hij medewerker aan de Ber- lijnse Omroep geweest en onderhield betrekkingen met SD-agenten. Bij zijn aankomst in België heeft hij zich uitgegeven' voor repatriërend po litiek gevangene en gezegd, dat hij zijn papieren kwijt was. Ketmann, die ónder valse naam te Brussel heeft gewoond, is ter beschikking gesteld van de pro cureur des Konings. Nederland, aldus Belga, zal vermoedelijk zyn uitlevering verzoeken. Woensdag 11 Februari worden in de stations VelsenIJmuiden Oost en IJ- muiden resp. om 10 en 2 uur gedenkpla ten onthuld ter nagedachtenis van het spoorwegpersoneel, dat in de bezettings- tyd om het leven is gekomen. en Septemher verminderde de opbrengst met tientallen procenten. De distributie- autoriteiten gingen drastisch bezuinigen. Maar nog beter is het, dat die beper kingen nu onnodig, althans nagenoeg overbodig, blijken- te zijn. Want mi- rabile dictu alle pessimistische vooruitzichten zijn gelogenstraft ge worden. De veestapel staat er goed by, de melkproductie is normaal en het is nu zelfs zó ver, dat de beperkte rant soenering van boter medio Februari opgeheven zal worden. In plaats van 250 gr. boter of marg. naar keuze, zai dan voortaan 500 gr. boter of mar garine aangewezen worden. Men heeft blykbaar, dank zy de overmatig zacb- te winter, het tekort aan goede om standigheden voor de zomerproductie kunnen liquideren. Eigenlijk, zo werd ons van deskundige zyde verteld, „zit men met de boter in de maag". De distributie heeft zich niet snel genoeg om kunnen schakelen naar de vereiste verdeling der producten. Men heeft nu overvloed, waardoor het gevaar bestaat, dat de - boter bederft. Deze is immers vanwege de „knollen- tyd" op het ogenblik slechts 10 a 14 da gen maximaal na aflevering aan de fa briek houdbaar. Een ondeskundige of slordige behan deling (bewaren in kelders in plaats van yskasten) heeft menig handelaar reeds parten gespeeld. Het ongewoon zachte weer beïnvloedt bovendien de duurzaamheid ten ongunste. Naar het ANP. verneemt verwacht men in parlementaire kringen, dat de enquête-commissie uit de Tweede Kamer, nu zy haar wetsvoorstel tot wijziging der enquête-wet door de Eerste Kamer ver worpen zag, dezer dagen haar standpunt ten aanzien van haar verdere werkzaam heden zal vaststellen en dat zy voorne mens is dit standpunt aan de Kamer mede te delen tegelijk met een rapport aangaande haar voorbereidende werk zaamheden, welk rapport zeer spoedig te verwachten is.' Ook wordt vernomen, dat de minister van Justitie het voorne men heeft, een wyziging der enquête wet te bevorderen. Naar wy vernemen gaat de marine in Februari IJmuiden verlaten., In'verband hiermede zal de „Vulkaan", een hulp vaartuig van de Marine-Mynenveeg- dienst, dat in het Noordzeekanaal ge- stationneerd is, 17 Februari naar Den Helder gaan. Het wacht- en logement schip, de „Cornèlis Drebbel" vertrekt 10 Februari naar Nieuwedieip. Onder auspiciën van de Benelux zijn besprekingen gevoerd over het organise ren van eeft drielandentocht met toeris tische inslag voor motorryders. Deze tocht zal worden gehouden van 8 t.m. 12 Juni. De route zal voeren door België, Luxemburg en Nederland. zeer onwaarschijnlyk, dat de minister van Verkeer en Waterstaat vóór die datum een beslissing zal hebben genomen. Niet alleen de gemeenteraden beslui ten, maar de Ged. Staten verzamelen deze verschillende besluiten en brengen een advies aan de minister uit. Vast staat dat tot vandaag de Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland en dat is belangrijk, want daar valt de Bollen streek onder nog geen advies hebben ingediend. Wanneer de minister de ver schillende adviezen in portefeuille heeft, dan zal hij op zyn beurt de stukken in handen stellen van de Inspecteur-Gene raal voor het Verkeer, opdat deze dan weer de minister een eind-advies kan geven. Dit alles moet binnen drie maan den geschieden, willen tie bussen op 9 Mei rijden. Wij vroegen de heer Jurrissen, of het mogelijk zou zijn, op die datum de stadslijn 1 definitief op te heffen, los van de interlocale lijn Haarlem Leiden. „Indien de minister daartoe toestemming zal geven, zouden de be zwaren onzerzijds zeer groot zijn, om dat wij in Leiden geen ruimte heb ben om de wagens op te bergen, die nu naar de remise aart het Soenda- plein doorrijden. In Leiden kan de re mise niet worden uitgebreid, "wegens de tunnelplannen, die de raad aldaar deze week aanvaard heeft", zo zeide de heer Jurrissen. Onder de kop „Het ei van Columbus?" heeft het Haarlems Dagblad geschre ven, dat er in Den Haag gedacht wordt over de mogelijkheid, de N.Z.H. een voorlopige toestemming te geven,, om over té schakelen op bussen, onder voor waarde, dat de tramrails en het tram- materieel enige tijd .in reserve worden gehouden. Kan de èirectie niet bewij zen, dat zy het vervoer aan kan, dan moet de tram terugkomen. Volgens het blad had de heer Jurrissen van dit denk beeld nog niets gehoord. Hij verklaarde echter, dat hij er geen overwegende be zwaren tegen in kon brengen, hoewel hij wees op de financiële lasten en het uitstel van de vernieuwing van het as- faltdek in Haarlems stratén. Wij hebben in Den Haag ons licht eens opgestoken en daarby is ons ge bleken, dat het denkbeeld aldaar ook nieuw is. Het komt ons voor, dat deze vinding een ei is van slecht gebroed. Indien de N.Z.H. een proef neemt, dan wil zij dat deze slaagt, als zij althans haar eigen zo zwaar en gedegen ver dedigd principe niet los wil laten. Twin tig tot dertig bussen zullen dan in het verkeer komen, wat wil zeggen: een paar dozyn chauffeurs, conducteurs, monteurs enz. Die zouden dan bij het niet-slagen van de proef waarover dan weer hevige discussies kunnen ont staan de wagens in de garage moe ten ryden. Wij legden deze bezwaren ook aan de directie van de N.Z.H. voor. „Ik zou inderdaad voor een proef van een maand wel voelen, indien daardoor voorkomen zou kunnen worden, dat het besluit ten voordele van de tram zou uitvallen," aldus de heer Jurrissen, „Maar het gaat niet alleen om tram of bus, maar om het materieel. Veel tram wagens moeten hoog nodig uit de rou latie. Nieuw materieel kost enorme kapitalen en is er zo maar niet, terwijl de autobussen straks gereed staan," al dus besloot de heer Jurrissen. Voor ons staat als een trampaal in de Bollenstreek boven water, dat zelfs bij een te nemen proef de trams het veld zullen moeten ruimen, In zo'n geval is het ten opzichte van de toestand van het asfalt in de Haarlemse binnehstad, die levensgevaarlijk wordt, niet verant woord, de plannen uit te stellen wegens een experiment, waarvan de uitslag van te voren te bepalen is. Ter gelegenheid van de herdenking van de Vrede van Münster heeft heden middag in de Nieuwe Kerk te Delft de minister van Onderwijs, Kunsten' en Wetenschappen, dr. J. Gieien, een rede gehouden, waarin hy er o.m. op wees, dat ons volk niet steeds onbetwist de vryheid en zelfstandigheid heeft kun nen handhaven. Het eerste wat op een bedreiging leek, kwam reeds enkele jaren na de vrede van Münster. Maar 1654, 1678 en 1715 bevestigden onze grenzen en onze vrijheden. Daarna zijn het enkel continentale machten geweest, die ons volksbestaan belaagd hebben. Maar, evenals onze eerste vrijheids strijd zegenrijk bevochten was onder het Oranjehuis, en zowel in 1672 als in 1747 het in zyn zelfstandigheid be dreigde volk in Oranjevorsten zijn ver dedigers had gevonden, zo ook stond by de herryzenis van ons volksbestaan in 1813 een Oranje voor ons op de bres en opnieuw brak een eeuw van vrede aan. Tot1940. In 1945 sloeg echter het uur der bevrijding en voor de tweede maal volgen wij het voorbeeld onzer vaderen: Nu wij samen op de Dam opnieuw een monument zullen bouwen, een monument van dankbaar heid en eeuwige herinnering. Vandaag 300 jaar geleden werd te Munster tussen de Republiek, de Verenigde Nederlanden en Spanje de vrede getekend, die een einde maakte aan de strijd, welke ons volk gedurende tachtig jaar voor zijn zelfstandigheid heeft gevoerd. En de herdenking van die dag moet in de Nederlandse Katholiek wel gevoelens oproepen van zeer verschillen de aard. Op de eerste plaats een gevoel van trots oir. het gelukkig slot van de grote Opstand, waarvan een der belangrijkste impulsen een drang naar vrijheid, een begeerte om het steeds zwaarder druk kende Spagnse juk af te werpen, is ge weest. Deze impuls heeft, al moge ook jaren en jaren lang het tegendeel aan de leerlingen van Nederlandse scholen geleerd zyn, het Katholieke deel der be volking, een overgrote meerderheid van het totaal, evenzeer tot verzet gedreven als het Protestantse. In de eerste jaren van de Opstand hebben Katholieken en Protestanten gezamenlijk voor de Neder landse zaak gevochten. Te Alkmaar by- voorbeeld, waar de victorie begon, be stond de verdediging van de stad tegen de Spaanse belegeraars vrywel geheel uit Katholieken. Dat er aan de Spaanse overheersing daadwerkelyk weerstand is geboden is een punt van eer voor ieder Nederlander, en het welslagen is ook voor allen een reden tot blijde herinnering. Blijdschap echter, die in niet gefinge mate verduisterd wordt dóór de toestand, waarin de Katholieken in het verloop van de'stryd door hun andersdenkende landgenoten zyn gebracht en waarin het vredesverdrag hen bevestigd heeft, zy zijn op velerlei wijzen achtergesteld bij Protestanten. Hun bezit is hun ontno men. De mogelykheid tot deelname aan de stedelyke, gewestelijke en generale regering werd vrijwel geheel uitgescha keld. De uitoefening van de Katholieke eredienst werd verboden, en slechts om koopbaarheid van autoriteiten en „ver draagzaamheid" tegenover lieden, die niet lastig waren, zyn de oorzaken, dat op vele plaatsen althans schamele schuil- kerkjes konden voortbestaan. „Gewe tensvrijheid" was het enige, dat het Katholieke volksdeel overbleef: voor het overige was het een groep van onmon- digen, voor wie de vryheid. die zij zelf mee hadden bevochten, niet gold. On danks Spaanse, Franse en Fauselyke pogingen heeft de Vrede van Munster hierin geen verandering gebracht. Het heeft twee eeuwen moeten duren, voor dat het Katholicisme metterdaad protest kon aantekenen tegen de onrechtvaar digheid, waaronder 't gebukt ging, en het is zelfs niet zeker, dat de emancipatie van de Ned. Katholieken thans haar algehele voltooiing reeds heeft bereikt, dat de gevolgen van eeuwenlange onder drukking thans werkeiyk en wezenlyk verdwenen zijn. Men heeft heel wat tijd nodig gehad om over de vrede te onderhan delen. Al in 1643 vingen de be sprekingen tussen Spanje en de Repu bliek aan. Wy waren echter in 1635 bondgenoot van Frankryk geworden en hadden beloofd, geen afzonderlyke vrede te zullen sluiten. De Franse afge zanten lieten zich echter lang wachten en bleken ter conferentie niet zulke goede vrienden als het bondgenootschap had doen geloven. Spanje had aan Frankrijk namelijk in het geheim de Zuidelijke Nederlanden aangeboden, ho pend aldus een afzónderlijke vrede met de Parijse regering te kunnen bereiken. Mazarin, de leider der Franse politiek, had daar wel oren naar, doch in de Republiek zag men zeer ongaarne de sterke bondgenoot, wiens militaire suc cessen groot waren, buurman worden. Ofschoon er hier te lande heftige ver deeldheid was ten aanzien van de vrede (of deze wel' gesloten moest worden, en of men hem slechts tezamen met Frank rijk zou sluiten), heeft de-vredesgezinde partij, die aangevoerd werd door de Staten van Holland,- waarin Amsterdam onder burgemeester Bickers een grote rol speelde, het tenslotte gewonnen. De Unie van Utrecht schreef in vraagstuK- ken van oorlog en vrede eenstemmig heid der Zeven Provinciën voor. Deze werd niet bereikt, daar vooral Zeeland en Utrecht niet toegaven, maar de meer derheid wist haar mening te doen zege vieren, en na uitvoerige, tydrovenda discussies werd dan toch een afzonder lijk vredesverdrag tussen de vertegen woordigers der Staten en die van de Spaanse koning ondertekend, terwyl Frankrijk dê oorlog met Spanje nog voortzette. De Vrede van Munster heeft in grote lynen de loop van onze grenzen bepaald voor een verre toekomst, en nog heden zijn deze grenzen ongeveer zoals zij toen werden vastgesteld. Dat betekent, dat de scheuring met de Zuidelijke Neder landen, reeds door de krijgsverrichtin gen en politieke gebeurtenissen in de voorafgaande jaren een feit geworden, nu een bekrachtiging kreeg. De Schelde bleef gesloten, zodat de Antwerpse ha ven, die grootste concurrent van Am sterdam, van het internationale verkeer werd afgesneden. Dit heeft rampzalige gevolgen gehad voor de Vlaamse wel vaart, hoewel nieuwere onderzoekingen hebben aangetoond, dat men zich de armoede van onze Zuiderburen vóór de tijdelijke hereniging van 1814, gewoon-, lijk overdreven voorstelt Dit neemt echter niet weg, dat de Nederlandse stam gekloofd werd, niet door de vrede rechtstreeks, maar toch doordat de vrede een fiat over de ontstane splitsing heeft uitgesproken. Tussen Noord en Zuid in kwamen de ongelukkige generaliteitslanden Brabant en Limburg te liggen, die, katholiek ge bleven, door de Noordelijke troepen op de Spanjaarden waren veroverd. Zij werden te Munster aan de Staten gela ten en gingen een periode tegemoet, waarin zy voortdurend behandeld zijn als wingewesten in plaats van als leden van een zelfde federatie. Zij hebben geen deel gehad aan de voorspoed der Nederlanden, die, lang vóór Munster aangevangen, nog een eeuw Jang zoa nabloeien. Evenals de katholieken van benoorden de rivieren heeft men hen verre gehouden van de voordeelbren- gende bezigheden in het openbare leven. Het is goed, zich by deze driehon derdste verjaardag der onderteke ning van de Munsterse vrede deze dingen te binnen te brengen. Zy stemmen tegelijk tot vreugde en tot bitterheid. En tot het verlangen, om niet andermaal in de eenmaal opgedrongen onrechtvaardige situatie te geraken, om een ongescheiden, waarlijk nationale toekomst op te bouwen, en om, zoals in de eerste jaren van de Opstand, slechts als Nederlanders schouder aan schouder te staan voor vryheid en vrede.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1948 | | pagina 1