Indië-debat in Tweede Kamer hervat
1
I
9 MEI KUNNEN BUSSEN DE
TRAM VERVANGEN
Spoedig meer roomboter?
Er is momenteel overvloed
Op de „Renville" is ons
lot bezegeld
De vrede van
Munster
Instelling van Coll. Orgaan bij wet?
Gandhi bij aanslag
- gedood
Lawine van adviezen in Den Haag
Faillissement van het Koninkrijk uit
handen van vreemden aanvaard
Tot hoofd en hart
J
Het weer
Motie-Romme en
Schouten
Legeronderdeel niet
naar Indië
Behoud van het leven
voor talloos velen
Bloed voor onze jongens
in Indië
Sjarifoeddin niet in het
kabinet?
m H m
WÊÈÊISÊÈÊÊÊÊiuÊk
-
wmmm
geen maskerade te
A HET proces-sanches
Ontslag aan 65-jarige
ambtenaren
KETMANN IN ARREST
Naaste medewerker
van Mussert
De parlementaire
enquête
De marine verlaat
IJmuiden
I
Vrede van Miinster
herdacht
VRIJDAG 30 JANUARI 1948
71ste JAARGANG No. 24063
(Van onke parlementaire redacteur)
llet Indisch débat, dat Donderdag laat in de middag, na een onderbreking
*a.n een week of twee in de Kamer werd voortgezet, kenmerkte zich door
een vrij grote bedaardheid, maar zeker niet door een oprechte veront
waardiging, die men na het geknoei met de Kalioeran-verklaringen toch
minstens begrijpelijk gevonden zou hébben. Het lijkt alsof de partijen met
de verkiezingen in zicht zich opmaken tot freewheelen. Beslissende dingen
Zullen, als het aan hen ligt. niet meer gedaan worden. Bovendien werken
nogal verwarde berichten van de laatste dagen uit Indië de nogal
^daagde toon van dit debat enigszins in de hand.
Die berichten proberen sussende geluiden te laten horen, en de regering
eeft van haar kant vrijwel alles gedaan, wat zij kon, om het Kalioeran-
schandaal in de doofpot te stoppen,, er althans zo weinig mogelijk bekend
van te laten worden, tengevolge waarvan de zeer wijd verbreide veront-
vesting nauwelijks richting heeft kunnen krijgen. Of deze bij de regering
Zozeer geliefde tactiek wijs beleid is geweest, is een tweede vraag. In
teder geval zo zijn de feiten.
Geval van nekkramp
geconstateerd
(Vervolg op pag. 3)
Sterk verzet tegen P.N.I.-
en Masjoemi-ministers
i t
In MAASTRICHT
Mahgimah Gandhi, de In
dische Hindoeleider, is van
daag in New Delhi, na bij een
aanslag door vier kogels ge-
iroffen ie zijn, overleden.
De aanslag werd gepleegd
ioen Gandhi op weg was
naar een gebedsbijeenkomst.
De schoten werden van korte
afstand op hem gelost.
Gafidhi, de vader van de
onafhankelijkheid van India,
was 78 jaar.
Desnoods ongevraagd
PROF. GERBRANDY
„Ik ga straks met u praten"
Grote partijen witlof te
Venlo doorgedraaid
Herdenking omgekomen
spoorwegpersoneel
I a)
Laat u nooit door moeilijkheden
afschrikken. Het leven betaalt
altijd krachtsinspanning terug.
en I
at
Rede van minister Gieten
'UREAUX VAN REDACTIE EN ADMINISTRATIE:
SMEDESTRAAT 5 - HAARLEM
Telefoon: Redactie 21544: Advertenties 21543
Abonnementen 20800 - Postgiro 143480
ABONNEMENTSPRIJS 34 cents per week,
f 1.47 per maand, f 4.42 per kwartaal.
Directeur: 3. 3. W. Boerrigter.
Wnd. hoofdredacteur: W. Severln.
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
ADVERTENTIETARIEF 28 cents per millimeter
hoogte. Ingezonden mededelingen dubbel
tarief. Omroepers 16 cents per m.m. hoogte.
De administratie behoudt zich het recht vod»
advertentiën eventueel zonder opgave ven
redenen te weigeren.
Intussen zijn er toch in alle kalmte wel
®flige spijkers met koppen geslagen. De
®eer Schouten begon en wij hebben de
fleer Schouten in meer spectaculaire
toespraken wel eens minder goed op
flreet gehoord dan in dit sobere en za
kelijke betoog. Hij maakte er de regering
®en bedekt verwijt van, dat zij geen
®anvullende verklaring na de jongste
gebeurtenissen heeft afgelegd en hij
{held beslist vast aan zijn opvatting, dat
flet Collegiaal Orgaan bij wet geregeld
oehoort te worden. De regering heeft
'fouwens twee weken geleden nagelaten,
flaar standpunt duidelijk te motiveren.
De heer Schouten maakte van dit,
zijn standpunt, een motie, tezamen
jfflet de heren Tilanus, Bierema en
Zandt, waarin de regering wordt uit
genodigd op de instelling van het Col
legiaal Orgaan en het Centraal Orgaan
Van de Federale Regering wetten in
te dienen. En verder meende hij prof.
Romme met zich mee te kunnen trek
ken door er nadrukkelijk aan te her
inneren, dat deze zich ook heeft uit
gesproken voor de instelling by
Wet. Eigenlijk heeft de heer Joekes
"it ook wel gedaan, maar hy maakte
net voorbehoud, dat het vanwege de
hrgentie by K.B. zou kunnen gebeuren
en later gelegaliseerd worden.
Nu, prof. Romme zat daar wel een
°eetje mee, aangezien hij volmondig
jfloest erkennen, dat de instelling van
"At Collegiaal Orgaan bij K.B. in strijd
*ou zijn mct de wet Wie echter gedacht
*ou hebben, dat prof. Romme er nu ook
voop was jjent prof. Romme niet. Want
fly vond de opening van zijn eigen rede-
flering, die altijd zo best sluit, namelijk,
aaf' er toch wel nood en urgentie aan
0e orde zouden kunnen zijn en in dat
Ssval stapt prof. Romme over op de
jfliggestie van mr. Joekes, n.l. om het
Collegiaal Orgaan eerst maar bij K.B.
•fl te stellen en er vervolgens een wet
'Oor in te dienen.
Dok daar maakte, prof. Romme met
«jn fractiegenoten een motie van. Hij
motiveerde dit standpunt nader met er
°P te wijzen, dat bij deze stormachtige
Ontwikkeling de regering een beroep
.^oensdag is wederom een aantal
militaireh uit Nederland met het hospi-
•Aalschip de „Groote Beer" naar Indië
^Aftrokken. Onder de militairen, die de
eis zouden meemaken, bevond zich ook
flo 36ste compagnie A.A.T. uit Bergen
?P Zoom, bestaande uit 300 man. Op
laatste ogenblik is hun vertrek ech-
J0r uitgesteld, omdat bij een van de
manschappen nekkramp was geconsta-
®erd. De compagnie wordt nu in qua-
^fltaine gehouden.
d De bloedtransfusiedienst van het „Ne
derlandse Rode Kruis" voert reeds ge-
,uime tijd een actie voor bloedgevers op
2et platteland. (De bloedgevers in de
Jflden immers geven hun bloed voor de
m.kenhuizen). Het bloed, dat op deze
jliZe wordt verzameld, wordt opgezon-
L®fl naar. het centraal laboratorium van
^^Nederlandse Rode Kruis te Amster-
Hier wordt het bloedplasma ge-
flroogd, waarna het vrijwel onbe
merkt houdbaar is en gereed voor
verzending. Per K.L.M. gaat het dan
Poedervorm daar Indië, waar het
Behalve voor de Nederlandse en in
heemse patiënten in de ziekenhuizen
J? de steden, ook voor de afgelegen
hÜv.en en plaatsen in de Archipel het
ii °ud van het leven betekent voor
miloos velen.
Allo alleen naar Indië, maar ook naar
bi„_ delen van Nederland wordt bloed-
kan doen op. de nood. Maar, zo zou men
willen opmerken, bij alle stormachtige
ontwikkelingen, die wij kennen, gaat de
ontwikkeling van het Collegiaal Orgaan
nu juist niet stormachtig. Die duurt nu
al vier maanden of daaromtrent en het
instituut was trouwens al door dr. Van
Mook in de Londense tijd voorzien.
Beter sluitend leek ons prof. Rout
ine's betoog terzake van de reden,
waarom hq instelling van het Cen
traal Orgaan niet by wet nodig acht.
Hij kon daarbij profiteren van de
spraakverwarring, die er omtrent deze
instelling bestaat. Prof. Romme vroeg
dan, wat de heer Schouten nu eigen-
ïyk precies bedoelde en hy onder
scheidde een stamboom met vier gene
raties; de voorlopige federale raad van
het ogenblik, vervolgens de Centrale
Organisatie, dan de voorlopige fede
rale regering en tenslotte de regering
van de V.S.I.
Voor het eerste stadium is een wet
overbodig, voor het tweede is de mo
tie overbodig, omdat de regering een
instelling by de wet van de Centrale
•Organisatie heeft toegezegd, als het
blijkt, dat de wet zich tegen instelling
by K.B. verzet, en voor het derde sta
dium is de motie ook overbodig, aan
gezien zelfs de Indonesiërs erkennen,
dat daarvoor, grondwetswijziging no
dig is.
De heer Joekes vond deze kwestie
allang mooi. Hq is wel vóór de motie-
Romme, maar gaf thans te verstaan,
dat hij het maken van een wettelijke
regeling achteraf voor nauwelijks
mogelijk houdt, gezien de snel wisse
lende omstandigheden.
Een zeer belangrijk punt in het debat
vyerd de Unie. De heer Schouten was
zeer beslist. Hij vreest heel ernstig, dat
er een Unie zal komen, die geen reële
bevoegdheden zal dragen. Natuuriyk
was het hem niet ontgaan, dat de rege
ring om psychologische redenen althans
heeft gezegd, dat de Unie zal staan on
der het Huis van Oranje, terwijl in punt
12 "van de „Renville"-overeenkomst de
Commissie voor Goede Diensten nog Wel
zelf heeft doen opnemen, dat de Unie
zal staan onder de Koning der Neder
landen.
Van de zijde van de „Sajap Kiri"
(linkervleugel) is thans sterk verzet
gerezen tegen de bezetting van de
sleutelposten in het nieuwe kabinet
door de P.N.I. en de Masjoemi. Ane-
ta's zegsman, die zojuist uit Djocja
was teruggekeerd, voegde hier nog
aan toe, dat het in het geheel niet
zeker is of Sjarifoeddin en de an
deren van de linkervleugel de zes
overige plaatsen in het kabinet zul
len willen bezetten. Ook de sultan
van Djocja zou volgens Aneta's zegs
man geen deel meer uitmaken vari
het nieuwe kabinet.
De zegsman verklaarde nog, dat de
berichten uit Djocja, dat. Hatta in het
nieuwe kabinet behalve het premier
schap ook de portefeuille, van Defensie
zou krijgen, inderdaad juist zijn. Over
de bezetting van het ministerie van Bin
nenlandse Zaken was volgens hem nog
geen beslissing genomen, omdat dit af
hankelijk is van het lidmaatschap van
Roem van de republikeinse delegatie.
Indien Roem lid van de delegatie b'.iift,
zou de voorzitter van de Masjoemi, Soe-
kimari, waarschijnlijk minister van Bin
nenlandse Zaken wórden.
er
«na verzonden. Jaarlijks worden
vuo liters bloed geconserveerd, maar
stal? nog veel meer nodig. Het Westland
Ijthans in het middelpunt der be-
tïiirFi filing. De bevolking wordt door
hoopt van voorlichtingsavonden op de
\ver? e gebracht van dit menslievende
bietK, hij uitstek en vertrouwd gemaakt
Na bloedtransfusiedienst zelf.
leveM Tjk had in deze de primeur en
donor6 ueen prachtige prestatie. 600
aan. bloedgevers (sters) meldden zich
óerin„^e gisteravond gehouden verga-
fllet ran de Naad van Maastricht is
°ï>enba emene stemmen besloten de
flog nj maskerade ook voor dit jaar
Alléén t toe te iaten en het maskeren
de grot beperken tot de tijd waarin
^°rderL carnavalsoptocht zal gehouden
Op d
Sen Sar„eVlerde dag van het proces te-
'heeste ?s.te Paramaribo bleek, dat de
P.hflten ui£en ter terechtzitting vele
rt hadrintkenden, .die zij voor de poli-
v rechth ioegegeven, reden waarom
j alclaa„ ank het ongewone besluit nam
^ste met het vooronderzoek be-
tm-beambten te hore-
Nederlandse militairen, vergezeld van militaire waarnemers van de Commissie voor
Goede Diensten, op weg naar de demarcatielijn voor het voeYen van "besprekingen met
de plaatselijke republikeinse commandanten over de uitvoering van het bestand. Twee
leden van de militaire politie gaan voorop met de witte vlag.
Verwachting tot Zaterdagavond:
Aanvankelijk tydelyk stormachtige,
later wat afnemende Zuid-Westeiyke
wind. Meest zwaar bewolkt met en
kele buien, Zacht voor de tijd van
bet jaar.
Zon 8.2417.24, maan 0.3810.51.
Het is de minister van Binnen
landse Zaken gebleken, dat niet door
alle overheidsorganen de hand wordt
gehouden aan het voorschrift, dat aan
personen in overheidsdienst na het
bereiken van de 65-jarige ieeftyd
ontslag moet worden verleend. Daar
om heeft de regering uitdrukkelijk
bepaald, dat aan 65-jarigen, des
noods ongevraagd, eervol ontslag uit
de overheidsdienst moet worden
verleend.
Voor het eerst sinds de Labourpartij
in 1945 aan de macht kwam, zijn de
conservatieven er in een tussentijdse
verkiezing in geslaagd een zetel van
links te winnen
Het demobilisatiekamp De Boskamp" te Huis ter Heide, is o//icicel geopend. Tijdens de
rondgang v.l.n.r. kolonel Goedewaagen, luit.-gen. Kruis, Z.K.H. Prins Bemhard en
majoor de Bijll Nachenius.
„Het is mijn bedoeling, om 9 Mei a.s.
de trams voor lijn 1 in Haarlem en voor
het traject HaarlemLeiden in de re
mises te laten en met de busexploitaties
te beginnen", aldus verklaarde ons
hedenmorgen de directeur der N. Z. H.,
de heer J. J. Jurissen. „Onze maat-
schappy is daartoe in staat, omdat zij
vóór 1 April zestien nieuwe bussen voor
groot vervoer afgeleverd krygt. De afle
vering van materieel geschiedt op het
ogehblik vry vlot, zodat in de loop van
de maand April nog weer een aanvulling
van het wagenpark verwacht kan wor
den."
Men ziet dus dat de N. Z. H. met haar
voorbereidingen doorgaat ondanks de
stryd tussen voor- en tegenstanders van
de bussen ondanks de besluiten van de
gemeenteraden van Haarlem (pro-bus)
en van de Bollenstreek (pro-tram). Zet
de ontwikkeling van dat vraagstuk zich
voort zoals op dit ogenblik, dan is het
(Vap onze correspondent)
Toen de alles verzengende zon in
de afgelopen zomer de groene vette
wellanden langs de bijna uitgedroogde
IJsel bruin brandde, waren de Gel
derse boeren bevreesd.
De slechte vooruitzichten betroffen vooral
de melk- en boterproductie. In Augustus
„Er is geen Nederlander, man noph
vrouw, die zich kan onttrekken aan
de verantwoordelijkheid voor wat
thans in Indië staat te gebeuren,
want in onze constitutionele staat
dragen niet slechts de Kamers, maar
allen die verantwoordelijkheid mede.
Tegen deze aanslag past de ont
plooiing van al uw kracht, saamge-
vat in het ene woord: „Nooit" en ge
dragen door de gedachte, neergelegd
in het laatste couplet van ons volks
lied", aldus prof. mr. P. S. Gerbran-
dy gisteravond voor de radio.
Daar in Indië, op de Renville, daar
is ons lot bezegeld. Daar is een
beslissing genomen over ons Konink-
ryk, over zyn structuur, over zyn
constitutie, over n, buiten u. Daar
is ons lot bezegeld. Daar is het
faillissement van het Koninkrijk door
het kabinet-Beel aanvaard uit handen
van vreemden en van willekeurige
figuren, die representanten der vol
ken ginds heten, alsof de ministers
nooit onder aanroeping van God
Almachtig trouw aan de Gronwet
hadden beloofd.
Men kan nu nog wel zeggen: volk van
Nederland, straks kunt gij u uitspreken
by een herziening der Grondwet of ge
dat goed vindt.- Maar wie dat zegt!
spreekt de waarheid niet, hy liegt. Want
het huidige kabinet stelt ons voor het
faillissement van het Koninkrijk als voor
een voldongen feit. Het is niet waar, dat
ge daar nog in vrijheid u over uitspre
ken kunt Dat recht uit uw constitutie,
uit het bolwerk van uw rechten en vrij
heden, dat stuk uit het schild voor de
minderheden, dat recht is u ontnomen.
Net zo min als een man en vader,
die zqn hele vermogen verspeeld heeft,
diep zich in de schulden gestoken heeft,
met een eeriyk geweten tegen vrouw en
kinderen kan zeggen: Nu wil ik nog eens
overleg met jullie plegen, hoe we ons
vermogen zullen beheren, net zo min kan
met een eerlijk geweten het kabinet-Beel
zeggen: volk van Nederland, ik ga straks
met u praten wat er gebeuren moet met
het fundament, waarop onze Staat is ge
bouwd, waarmee onze dynastie is ver
bonden, die onze rechtsstaat met al zqn
volken en talen en rassen omspande en
eer en aanzien genoot in de wereld der
Staten. Want het kwaad zal bedreven
zyn, uw recht van meespreken, volk van
Nederland, is vertrapt met behulp van
machten, die. voor de erfenis uwer vade
ren net zo veel voelen als efn politie
agent voor zqn balsturige arrestant.
Achter een geïmproviseerde ongrond
wettige gevel verbergt zich het verlies
van milliarden kapitaal voor en in In
dië besteed, daarachter verbergen zich,
en dat is oneindig veel erger: de puin
hopen van de Indische rechtsstaat, het
prijsgeven van de toekomst van een
millioenenvolk, de verarming hier, de
breuk van uw en mijn rijk, waarvan de
geschiedschrijver Fruin zegt, dat het 350
jaar geleden zijn veilige plaats in de
wereld had veroverd. Daarachter ver
bergt zich de verbreking van uw en
mijn rijk waarvan wy de internationale
erkenning, 300 jaar geleden verworven,
dit jaar zouden vieren. Achter deze on
grondwettige gevel verbergt zich ook
de aanslag op onze democratie, die 100
jaar geleden door de invoering van die
hoeksteen, ministeriële verantwoorde
lijkheid, werd bezegeld. Achter deze
valse ongrondwettige gevel verbergt
zich ook: de bedreiging voor ons Vor
stenhuis, op unieke wijze met onze
Staat verbonden, als in geen ander Rijk
ter wereld.
(Van onze correspondent)
Op de Venlose veiling, een der groot
ste veilingen van ons land, zijn op twee
dagen van deze week respectievelijk 5200
kg. en 9.000 kg. witlof doorgedraaid.
De lage prijzen en de abnormaal
grote aanvoer noemde men ter plaatse
als de voornaamste oorzaken voor
deze jammerlijke gang van zakeif. Een
tuinder deelde ons in dit verband
mede, dat hit-voor witlof een prijs van
10 ets. kreeg uitbetaald er werd op
gehouden, by een prijs van 15 et.
terwijl zyn productiekosten op 25 ets.
komen.
Het matte weer brengt in het algemeen
veel aanvoer van wintergroenten en
men verwacht, dat, wanneer de ionge
kasgroenten aan de beurt komen, de
oude producten van de koude grond nog
niet op zijn. Zo wordt er b.v. nog steeds
bloemkool gesneden, alsof het herfst
was, iets wat, naar men ons verzekerde,
wellicht nog nooit is voorgekomen
In samenwerking met de Amster
damse politie heeft de Belgische
staatspolitie te Brussel gearresteerd
Georges Willem Ketmann, geboren
12 December 1898 te Amsterdam.
Hij is een der naaste medewerkers
van Mussert geweest.
ketmann is Nederlander van geboorte.
Hij stond Mussert sedert 1933 terzijde,
o.a. als redacteur van het NSB-week-
blad „Volk en Vaderland" en als redac
teur van het antisemietische weekblad
„De Misthoorn".
In 1942 heeft Ketmann dienst genomen
bij de Germaanse SS en werd oorlogs
correspondent aan het Oostelijk front.
Later is hij medewerker aan de Ber-
lijnse Omroep geweest en onderhield
betrekkingen met SD-agenten.
Bij zijn aankomst in België heeft hij
zich uitgegeven' voor repatriërend po
litiek gevangene en gezegd, dat hij zijn
papieren kwijt was. Ketmann, die ónder
valse naam te Brussel heeft gewoond,
is ter beschikking gesteld van de pro
cureur des Konings. Nederland, aldus
Belga, zal vermoedelijk zyn uitlevering
verzoeken.
Woensdag 11 Februari worden in de
stations VelsenIJmuiden Oost en IJ-
muiden resp. om 10 en 2 uur gedenkpla
ten onthuld ter nagedachtenis van het
spoorwegpersoneel, dat in de bezettings-
tyd om het leven is gekomen.
en Septemher verminderde de opbrengst
met tientallen procenten. De distributie-
autoriteiten gingen drastisch bezuinigen.
Maar nog beter is het, dat die beper
kingen nu onnodig, althans nagenoeg
overbodig, blijken- te zijn. Want mi-
rabile dictu alle pessimistische
vooruitzichten zijn gelogenstraft ge
worden.
De veestapel staat er goed by, de
melkproductie is normaal en het is
nu zelfs zó ver, dat de beperkte rant
soenering van boter medio Februari
opgeheven zal worden. In plaats van
250 gr. boter of marg. naar keuze, zai
dan voortaan 500 gr. boter of mar
garine aangewezen worden. Men heeft
blykbaar, dank zy de overmatig zacb-
te winter, het tekort aan goede om
standigheden voor de zomerproductie
kunnen liquideren.
Eigenlijk, zo werd ons van deskundige
zyde verteld, „zit men met de boter in
de maag". De distributie heeft zich niet
snel genoeg om kunnen schakelen naar
de vereiste verdeling der producten.
Men heeft nu overvloed, waardoor het
gevaar bestaat, dat de - boter bederft.
Deze is immers vanwege de „knollen-
tyd" op het ogenblik slechts 10 a 14 da
gen maximaal na aflevering aan de fa
briek houdbaar.
Een ondeskundige of slordige behan
deling (bewaren in kelders in plaats
van yskasten) heeft menig handelaar
reeds parten gespeeld. Het ongewoon
zachte weer beïnvloedt bovendien de
duurzaamheid ten ongunste.
Naar het ANP. verneemt verwacht
men in parlementaire kringen, dat de
enquête-commissie uit de Tweede Kamer,
nu zy haar wetsvoorstel tot wijziging der
enquête-wet door de Eerste Kamer ver
worpen zag, dezer dagen haar standpunt
ten aanzien van haar verdere werkzaam
heden zal vaststellen en dat zy voorne
mens is dit standpunt aan de Kamer
mede te delen tegelijk met een rapport
aangaande haar voorbereidende werk
zaamheden, welk rapport zeer spoedig te
verwachten is.' Ook wordt vernomen,
dat de minister van Justitie het voorne
men heeft, een wyziging der enquête
wet te bevorderen.
Naar wy vernemen gaat de marine in
Februari IJmuiden verlaten., In'verband
hiermede zal de „Vulkaan", een hulp
vaartuig van de Marine-Mynenveeg-
dienst, dat in het Noordzeekanaal ge-
stationneerd is, 17 Februari naar Den
Helder gaan. Het wacht- en logement
schip, de „Cornèlis Drebbel" vertrekt 10
Februari naar Nieuwedieip.
Onder auspiciën van de Benelux zijn
besprekingen gevoerd over het organise
ren van eeft drielandentocht met toeris
tische inslag voor motorryders. Deze
tocht zal worden gehouden van 8 t.m. 12
Juni. De route zal voeren door België,
Luxemburg en Nederland.
zeer onwaarschijnlyk, dat de minister van
Verkeer en Waterstaat vóór die datum
een beslissing zal hebben genomen.
Niet alleen de gemeenteraden beslui
ten, maar de Ged. Staten verzamelen
deze verschillende besluiten en brengen
een advies aan de minister uit. Vast
staat dat tot vandaag de Gedeputeerde
Staten van Zuid-Holland en dat
is belangrijk, want daar valt de Bollen
streek onder nog geen advies hebben
ingediend. Wanneer de minister de ver
schillende adviezen in portefeuille heeft,
dan zal hij op zyn beurt de stukken in
handen stellen van de Inspecteur-Gene
raal voor het Verkeer, opdat deze dan
weer de minister een eind-advies kan
geven. Dit alles moet binnen drie maan
den geschieden, willen tie bussen op 9
Mei rijden.
Wij vroegen de heer Jurrissen, of
het mogelijk zou zijn, op die datum
de stadslijn 1 definitief op te heffen,
los van de interlocale lijn Haarlem
Leiden. „Indien de minister daartoe
toestemming zal geven, zouden de be
zwaren onzerzijds zeer groot zijn, om
dat wij in Leiden geen ruimte heb
ben om de wagens op te bergen, die
nu naar de remise aart het Soenda-
plein doorrijden. In Leiden kan de re
mise niet worden uitgebreid, "wegens
de tunnelplannen, die de raad aldaar
deze week aanvaard heeft", zo zeide
de heer Jurrissen.
Onder de kop „Het ei van Columbus?"
heeft het Haarlems Dagblad geschre
ven, dat er in Den Haag gedacht wordt
over de mogelijkheid, de N.Z.H. een
voorlopige toestemming te geven,, om
over té schakelen op bussen, onder voor
waarde, dat de tramrails en het tram-
materieel enige tijd .in reserve worden
gehouden. Kan de èirectie niet bewij
zen, dat zy het vervoer aan kan, dan
moet de tram terugkomen. Volgens het
blad had de heer Jurrissen van dit denk
beeld nog niets gehoord. Hij verklaarde
echter, dat hij er geen overwegende be
zwaren tegen in kon brengen, hoewel
hij wees op de financiële lasten en het
uitstel van de vernieuwing van het as-
faltdek in Haarlems stratén.
Wij hebben in Den Haag ons licht
eens opgestoken en daarby is ons ge
bleken, dat het denkbeeld aldaar ook
nieuw is. Het komt ons voor, dat deze
vinding een ei is van slecht gebroed.
Indien de N.Z.H. een proef neemt, dan
wil zij dat deze slaagt, als zij althans
haar eigen zo zwaar en gedegen ver
dedigd principe niet los wil laten. Twin
tig tot dertig bussen zullen dan in het
verkeer komen, wat wil zeggen: een
paar dozyn chauffeurs, conducteurs,
monteurs enz. Die zouden dan bij het
niet-slagen van de proef waarover
dan weer hevige discussies kunnen ont
staan de wagens in de garage moe
ten ryden.
Wij legden deze bezwaren ook aan de
directie van de N.Z.H. voor. „Ik zou
inderdaad voor een proef van een
maand wel voelen, indien daardoor
voorkomen zou kunnen worden, dat het
besluit ten voordele van de tram zou
uitvallen," aldus de heer Jurrissen,
„Maar het gaat niet alleen om tram of
bus, maar om het materieel. Veel tram
wagens moeten hoog nodig uit de rou
latie. Nieuw materieel kost enorme
kapitalen en is er zo maar niet, terwijl
de autobussen straks gereed staan," al
dus besloot de heer Jurrissen.
Voor ons staat als een trampaal in de
Bollenstreek boven water, dat zelfs bij
een te nemen proef de trams het veld
zullen moeten ruimen, In zo'n geval is
het ten opzichte van de toestand van
het asfalt in de Haarlemse binnehstad,
die levensgevaarlijk wordt, niet verant
woord, de plannen uit te stellen wegens
een experiment, waarvan de uitslag
van te voren te bepalen is.
Ter gelegenheid van de herdenking
van de Vrede van Münster heeft heden
middag in de Nieuwe Kerk te Delft de
minister van Onderwijs, Kunsten' en
Wetenschappen, dr. J. Gieien, een rede
gehouden, waarin hy er o.m. op wees,
dat ons volk niet steeds onbetwist de
vryheid en zelfstandigheid heeft kun
nen handhaven. Het eerste wat op een
bedreiging leek, kwam reeds enkele
jaren na de vrede van Münster. Maar
1654, 1678 en 1715 bevestigden onze
grenzen en onze vrijheden. Daarna zijn
het enkel continentale machten geweest,
die ons volksbestaan belaagd hebben.
Maar, evenals onze eerste vrijheids
strijd zegenrijk bevochten was onder
het Oranjehuis, en zowel in 1672 als in
1747 het in zyn zelfstandigheid be
dreigde volk in Oranjevorsten zijn ver
dedigers had gevonden, zo ook stond
by de herryzenis van ons volksbestaan
in 1813 een Oranje voor ons op de bres
en opnieuw brak een eeuw van vrede
aan. Tot1940. In 1945 sloeg echter
het uur der bevrijding en voor de
tweede maal volgen wij het voorbeeld
onzer vaderen: Nu wij samen op de
Dam opnieuw een monument zullen
bouwen, een monument van dankbaar
heid en eeuwige herinnering.
Vandaag 300 jaar geleden werd te
Munster tussen de Republiek, de
Verenigde Nederlanden en Spanje
de vrede getekend, die een einde maakte
aan de strijd, welke ons volk gedurende
tachtig jaar voor zijn zelfstandigheid heeft
gevoerd. En de herdenking van die dag
moet in de Nederlandse Katholiek wel
gevoelens oproepen van zeer verschillen
de aard.
Op de eerste plaats een gevoel van
trots oir. het gelukkig slot van de grote
Opstand, waarvan een der belangrijkste
impulsen een drang naar vrijheid, een
begeerte om het steeds zwaarder druk
kende Spagnse juk af te werpen, is ge
weest. Deze impuls heeft, al moge ook
jaren en jaren lang het tegendeel aan
de leerlingen van Nederlandse scholen
geleerd zyn, het Katholieke deel der be
volking, een overgrote meerderheid van
het totaal, evenzeer tot verzet gedreven
als het Protestantse. In de eerste jaren
van de Opstand hebben Katholieken en
Protestanten gezamenlijk voor de Neder
landse zaak gevochten. Te Alkmaar by-
voorbeeld, waar de victorie begon, be
stond de verdediging van de stad tegen
de Spaanse belegeraars vrywel geheel uit
Katholieken. Dat er aan de Spaanse
overheersing daadwerkelyk weerstand is
geboden is een punt van eer voor ieder
Nederlander, en het welslagen is ook voor
allen een reden tot blijde herinnering.
Blijdschap echter, die in niet gefinge
mate verduisterd wordt dóór de toestand,
waarin de Katholieken in het verloop
van de'stryd door hun andersdenkende
landgenoten zyn gebracht en waarin het
vredesverdrag hen bevestigd heeft, zy
zijn op velerlei wijzen achtergesteld bij
Protestanten. Hun bezit is hun ontno
men. De mogelykheid tot deelname aan
de stedelyke, gewestelijke en generale
regering werd vrijwel geheel uitgescha
keld. De uitoefening van de Katholieke
eredienst werd verboden, en slechts om
koopbaarheid van autoriteiten en „ver
draagzaamheid" tegenover lieden, die
niet lastig waren, zyn de oorzaken, dat
op vele plaatsen althans schamele schuil-
kerkjes konden voortbestaan. „Gewe
tensvrijheid" was het enige, dat het
Katholieke volksdeel overbleef: voor het
overige was het een groep van onmon-
digen, voor wie de vryheid. die zij zelf
mee hadden bevochten, niet gold. On
danks Spaanse, Franse en Fauselyke
pogingen heeft de Vrede van Munster
hierin geen verandering gebracht. Het
heeft twee eeuwen moeten duren, voor
dat het Katholicisme metterdaad protest
kon aantekenen tegen de onrechtvaar
digheid, waaronder 't gebukt ging, en het
is zelfs niet zeker, dat de emancipatie
van de Ned. Katholieken thans haar
algehele voltooiing reeds heeft bereikt,
dat de gevolgen van eeuwenlange onder
drukking thans werkeiyk en wezenlyk
verdwenen zijn.
Men heeft heel wat tijd nodig gehad
om over de vrede te onderhan
delen. Al in 1643 vingen de be
sprekingen tussen Spanje en de Repu
bliek aan. Wy waren echter in 1635
bondgenoot van Frankryk geworden en
hadden beloofd, geen afzonderlyke
vrede te zullen sluiten. De Franse afge
zanten lieten zich echter lang wachten
en bleken ter conferentie niet zulke
goede vrienden als het bondgenootschap
had doen geloven. Spanje had aan
Frankrijk namelijk in het geheim de
Zuidelijke Nederlanden aangeboden, ho
pend aldus een afzónderlijke vrede met
de Parijse regering te kunnen bereiken.
Mazarin, de leider der Franse politiek,
had daar wel oren naar, doch in de
Republiek zag men zeer ongaarne de
sterke bondgenoot, wiens militaire suc
cessen groot waren, buurman worden.
Ofschoon er hier te lande heftige ver
deeldheid was ten aanzien van de vrede
(of deze wel' gesloten moest worden, en
of men hem slechts tezamen met Frank
rijk zou sluiten), heeft de-vredesgezinde
partij, die aangevoerd werd door de
Staten van Holland,- waarin Amsterdam
onder burgemeester Bickers een grote
rol speelde, het tenslotte gewonnen. De
Unie van Utrecht schreef in vraagstuK-
ken van oorlog en vrede eenstemmig
heid der Zeven Provinciën voor. Deze
werd niet bereikt, daar vooral Zeeland
en Utrecht niet toegaven, maar de meer
derheid wist haar mening te doen zege
vieren, en na uitvoerige, tydrovenda
discussies werd dan toch een afzonder
lijk vredesverdrag tussen de vertegen
woordigers der Staten en die van de
Spaanse koning ondertekend, terwyl
Frankrijk dê oorlog met Spanje nog
voortzette.
De Vrede van Munster heeft in grote
lynen de loop van onze grenzen bepaald
voor een verre toekomst, en nog heden
zijn deze grenzen ongeveer zoals zij toen
werden vastgesteld. Dat betekent, dat
de scheuring met de Zuidelijke Neder
landen, reeds door de krijgsverrichtin
gen en politieke gebeurtenissen in de
voorafgaande jaren een feit geworden,
nu een bekrachtiging kreeg. De Schelde
bleef gesloten, zodat de Antwerpse ha
ven, die grootste concurrent van Am
sterdam, van het internationale verkeer
werd afgesneden. Dit heeft rampzalige
gevolgen gehad voor de Vlaamse wel
vaart, hoewel nieuwere onderzoekingen
hebben aangetoond, dat men zich de
armoede van onze Zuiderburen vóór de
tijdelijke hereniging van 1814, gewoon-,
lijk overdreven voorstelt Dit neemt
echter niet weg, dat de Nederlandse
stam gekloofd werd, niet door de vrede
rechtstreeks, maar toch doordat de
vrede een fiat over de ontstane splitsing
heeft uitgesproken.
Tussen Noord en Zuid in kwamen de
ongelukkige generaliteitslanden Brabant
en Limburg te liggen, die, katholiek ge
bleven, door de Noordelijke troepen op
de Spanjaarden waren veroverd. Zij
werden te Munster aan de Staten gela
ten en gingen een periode tegemoet,
waarin zy voortdurend behandeld zijn
als wingewesten in plaats van als leden
van een zelfde federatie. Zij hebben
geen deel gehad aan de voorspoed der
Nederlanden, die, lang vóór Munster
aangevangen, nog een eeuw Jang zoa
nabloeien. Evenals de katholieken van
benoorden de rivieren heeft men hen
verre gehouden van de voordeelbren-
gende bezigheden in het openbare
leven.
Het is goed, zich by deze driehon
derdste verjaardag der onderteke
ning van de Munsterse vrede
deze dingen te binnen te brengen. Zy
stemmen tegelijk tot vreugde en tot
bitterheid. En tot het verlangen, om niet
andermaal in de eenmaal opgedrongen
onrechtvaardige situatie te geraken, om
een ongescheiden, waarlijk nationale
toekomst op te bouwen, en om, zoals in
de eerste jaren van de Opstand, slechts
als Nederlanders schouder aan schouder
te staan voor vryheid en vrede.