Wilhelmina, vorstin van
een glorieuze tijd
Reactie in Indië
Als medemens leefde Wilhelmina
met haar onderdanen mee
Heugenswaardige feiten uit
vijftig jaren beleid
Zware zorgen en teleurstellingen
werden Haar niet bespaard
Persoonlijke herinneringen van
mr. S. J. R. de Monchy
UITINGEN VAN MEDELEVEN IN V.S.
EN ENGELAND
VOORBEELD VAN HOGE
LEVENSOPVATTING
HET L00 KENNELIJK
VERRAST
DONDERDAG 13 MEI 1948
PAGINA 3
benige Nederlander zal gisteravond met enige weemoed zich aan zijn
tadiotoestel te luisteren hebben gezet, om de stem van zijn Vorstin in zijn
huiskamer te horen weerklinken en de niet geheel onverwachte boodschap,
zij hem brengen zou, in zijn geest te verwerken. Nu eenmaal de grote
beslissing gevallen is, dat Hare Majesteit, zij het nog niet direct, maar in
September na de jubileumfeesten, het bewind zal neerleggen, rijst een vloed
tan herinneringen op, herinneringen aan een in vele opzichten zegenrijk
bestuur.
Reeds als kind van tien jaar door
dood van haar vader tot Koningin
groepen, heeft Wilhelmina onder het
Agentschap van Koningin Emma nog
Aht jaar gelegenheid gehad, zich voor
'e bereiden op een leven van zware
Verantwoordelijkheid. Maar toch als
Aeisje van pas achttien jaar, wanneer
'«dere onderdaan nog de onbezorgdheid
jeugd geniet, moest zij de volle last
Van het koningschap op zich nemen, nu
giftig jaar geleden in 1898, om dage-
'iks zonder onderbreking de gehele
Maarte ervan te torsen. Nooit is zij
lijkbaar daarvoor teruggeschrikt.
Het begin van haar regering staat in
herinnering afgetekend als een
S'orieuze tijd. Het was de tijd van een
Aweldige economische opgang, de
Aelle uitbreiding van onze internatio
nale handel en zeevaart, die steden als
^otterdam en Amsterdam deden uit
roeien tot handelsmetropolen van
Wereldbetekenis. Een diep-ingrijpende
Arnieuwing van de industrie ging
aaarmede gepaard, van scheepsbouw,
Machine- en textielindustrieën, die een
^gekende welvaart brachten en het
"fgemene levenspeil der bevolking aan-
Jonlijk verhoogden. Binnen dit raam
,.an stoffelijke verbetering speelden
J;'oh op meer geestelijk terrein belang-
tike veranderingen af.
Onder Koningin Wilhelmina's be
mind is de opbouw van de democra-
Usch-parlementaire staat voltooid.
Nadat het fundament daarvan was
gelegd in de Grondwet van 1848 door
de invoering der ministeriële verant
woordelijkheid en een eerste verrui
ming van het kiesrecht in 1887
bredere lagen van ons volk in het
staatkundig leven had betrokken,
beeft de grondwetsherziening van
1917 het. gehele volk, man en vrouw
fan alle rang en stand, door het al
gemeen kiesrecht deelneming in het
staatsbestuur geschonken. Een waar
lijk parlementaire Vorstin is Konin
gin Wilhelmina altijd geweest, waar
door zy juist haar ambt heeft hoog
gehouden en de liefde van baar volk
gewonnen.
De groei van handel en industrie
blaakte de els van sociale wetgeving
Weeds luider, wilhelmina's regering
beeft ons het rijke bouwwerk van sociale
betten geschonken (waarbij wij slechts
de namen Talma, Aalberse en Ver
schuur behoeven op te roepen), dat een
bchtend voorbeeld voor de hele wereld
18 geweest en een zegen voor het Ne
derlandse volk.
Een andere belangrijke regerings
daad is geweest de financiële gelijk
stelling van openbaar en bijzonder
lager onderwijs in 1917, waardoor het
aUe Nederlandse ouders gegeven is
h«n kinderen het onderwijs te laten
geven, dat hun gewenst voorkomt.
Deze onderwijswetgeving is n°g steeds
■Bliek in de huidige wereld.
Wie nu menen mocht, dat in een
democratische staat de wetgeving feite-
'bk bulten de vorst omgaat, dat het
koningschap slechts een ijdei ornament,
^en sierlijke facade aan. het staatsge-
?°hw is, vergist zich, want insiders ver-
Akeren'u, dat geen belangrijk stuk van
Wetgeving zonder persoonlijke en ken-
^erkende kanttekeningen het koninklijk
jArkkabinet verlaat. En de zeer sterke
bersooniykheid van Koningin Wilhel
mina staat ons wel borg voor de waair-
deid van deze inlichting.
.Ook zware zorgen en grote téleunstel-
®jRen heeft de regering der Koningin
fakend. Door de gevaren van twee we-
e'doorlogen heeft zij haar volk moeten
leiden. Wie herinnert zich niet de be
moediging, die haar stem uit Londen
ons schonk toen zij, omgeven door een
ministerie van „die-hards", met man
moedige standvastigheid het lot van
ons volk bepleitte, tot zélfs in de Con
gresszaal van de Verenigde Staten. Tus
sen de beide oorlogen moest de Ko
ningin de hevige crisis bestrijden, die
de ineenstorting van het liberaal-kapi
talistische stelsel bewerkte, na dè laat
ste oorlog beleefde zij de ineenstorting
van het Koninkrijk, dat nu een nieuwe
structuur vi-aagt. Is het wonder, dat zij
na dergelijke wederwaardigheden voor
de oplossing der aanstormende proble
men de nodige veerkracht voelt ont
breken?
Wat steeds getroffen heeft, Is de
diep-christeiyke geest, die de grond
toon vormde van de toespraken der
Koningin tot haar volk, vooral in haar
pleidooi voor geestelijke herbewape
ning in det tijd voor de oorlog. ïn een
voud en christelijke levensopvatting
is zij haar volk altijd voorgegaan.
Moge het Koningin Wilhelmina nog
lang gegeven zijn de regering van Ko
ningin Juliana met moederlijke liefde
gade te slaan.
Dr. A. DE VRIES
„Het Dagblad" te Batavia van heden
schrijft in een hoofdartikel ten aanzien
van de troonwisseling o.m.: „Het Neder
landse volk is de Koningin ten zeerste
erkentelijk, dat Zij eerst zal aftreden
na de viering van Haar regeringsjubi
leum. Het Nederlandse 'volk waardeert
in hoge mate, dat dit is geschied op het
uitdrukkelijk verlangen yan de Prinses.
Naast droevenis over de komende troons
afstand als gevolg van het zich niet meer
opgewassen voelen tegen de zware taak,
die in dit tijdsgewricht op de Konink
lijke schouders komt, te liggen, vervult
toch een zekere mate van vreugde ons
hart, omdat wij weten dat de Konink
lijke' waardigheid gelegd wordt in han
den van Prinses Juliana, onze Kroon
prinses, die gedragen wordt door liefde,
achting en vertrouwen van alle Neder
landers en allen die Nederlands voelen."
„Het Dagblad" schrijft voorts, dat dit
zeker geen beslissing is, welke de Ko
ningin lichtvaardig genomen heeft. Het
Nederlandse volk, dat Haar plichtsbesef
kent, zal overtuigd zijn, dat Zij geen
woord te veel gezegd heeft in Haar
radiorede.
regenies en na de viering van hei 50-jarig regeringsjubileum, dai haar Koninklijke
Moeder als vorsiin nog hoopi ie vieren, gekroond zal worden als Koningin Juliana
der Nederlanden. Dii siaiieporirei iooni de Prinses in een hoedanigheid, waarin
wij haar nog weinig kennen. Zij leefi onder ons als de Moeder van haar rijkgezegend
gezin. Zo zien wij haar bijna uiisluiiend in de foto's, die de laaisie jaren in onze
bladen verschenen. Nu zal zij eerstdaags de aorgen op zich nemen van hei groie
gezin, dai hei Nederlandse volk is.
Meer nog dan de jongeren, zal de
generatie, waartoe Hare Majesteit Wil
helmina zelve behoort, getroffen zijn
door Haar besluit, om straks de kroon
der Nederlanden neer te leggen.
Is het, omdat wij zelf jong waren
met onze Koningin, dat wij menen, dat
Nederland nooit meer zó jubelend feest
gevierd heeft als in de kroningsdagen
van 1898?
Ik weet het niet. Ik kan alleen zeg-
•De achttienjarige Koningin.
Tijdens het regentschap van
Koningin Emma
gen, dat wij, die in die dagen allen in
onze kamers het bekende portret van
,,Sa trés gracieuse Majesté la Reine
'wilhelmine", tegen een achtergrond
van tulpen geschilderd, hadden hangen,
wy, die, met Haar in rijpheid groeiend,
Haar ganse lange regeringsperlpde
mochten meemaken, Haar toegejuicht
hebben bij Haar talrijke bezoeken aan
alle streken van het land, Haar in moei-
lijke tijden gesteund hebben door het
vast vertrouwen op Haar wijsheid, Haar
bewonderd hebben om de tact, waar
mede Zy in proclamaties, redevoeringen,
radiotoespraken steeds weer precies de
juiste toon wist te treffen, dat wij, Haar
tijdgenoten, het gevoel hebben Koningin
Wilhelmina wellicht nog beter te Kun
nen begrijpen dan de jongeren, voor wie
een deel van Haar ambtstijd geschie
denis, geen belevenis is.
Mag ik enkele persoonlijke herin
neringen hieraan toevoegen, dan denk
lk minder aan de vele .feesten en
plechtigheden, naar aanleiding van
gebeurtenissen in het Koninklijk Huls,
die de burgemeester der Residentie
met Hare Majesteit in aanraking
brachten, maar aan die enkele kost
bare gelegenheden, waarop lk de Ko
ningin als Eandsmoeder van nabij
mocht gadeslaan.
Ik zie Haar troostende bezoeken aan
de slachtoffers van de Gelderse wa
tersnood, van huis en haard beroofd,
zonder andere kleren dan die ze aan
het lichaam droegen, naar Arnhem
aangevoerd in de met stroo gedekte
Op ons verzoek schreef mr. S. J.
R. de Monchy, oud-burgemeester
van de residentie, die in zijn 7Vi~
jarige ambtsperiode zoveel Itef en
leed met de Landsvrouwe meeleef
de, het nevenstaande naar aan
leiding van de Troonsafstand.
ruimen der Rifnschepen.
Of ik denk aan de tactvolle wijze,
waarop Zy de nabestaanden van op
zee omgekomen vissers Haar deel
neming ging verzekeren, niet W de
woningen daar zou Haar bezoek
te veel opschudding geven maar in
de consistoriekamer van ieders kerk.
Ik zag dan de mens, die in de door
het lot geslagen landgenoten niet
Haar onderdanen, maar Haar mede
mensen zag!
Koningin Wilhelmina begeert thans
de rust, die Haar hoge ambt Haar in
vijftig jaren niet gegeven heeft.
Haar zy die door ons allen in dank
baarheid gegund. Wie, meer dan zy,
heeft „bien mérité de la patrle»'?
Mr. S. J. R. DE MONCHY
Het Loo was kennelijk verrast
toen Hare Majesteit in haar
radiorede aankondiging van haar
tabdicatie deed. Zoals gebruikelijk
onderbraken de hofdames en
leden van het personeel hun werk
zaamheden om de rede te beluis
teren. De Koningin sprak haar uit
voor een microfoon, die was opge
steld in de grijze salon. Op haar
uitdrukkelijk verlangen waren
geen persfotografen aanwezig. De
P.T.T. had .gezorgd voor de lijn
verbinding met de studio en ge
durende enige tijd onderhield
Hare Majesteit zich met „De Rot
terdammer", directeur van de
wereldomroep, de plaatsvervan
gend commissaris der technische
dienst der Radio-unie en de chef
der reportagedienst. Zij was zicht
baar onder de indruk van de ge
beurtenissen.
lootste foto's van H. M. de Koningin, genomen tijdens de ere-promotie van mevr. Roosevelt in de Domkerk te Utrecht.
(Telefonisch van onze Londense cor
respondent).
LONDEN, 13 Mei. De Engelse pers
maakt' in grote opmaak melding van t
voorgenomen aftreden van Koningin
Wilhelmina ten gunste van Prinses Ju
liana. De meeste kranten geven een
kort overzicht van de regering van Ko
ningin Wilhelmina en prjjzen haar ka
rakter als vorstin en haar grote ver-
diehstcn v«or vrede en welvaart.
Men geeft uittreksels uit de radio
rede, waarin Zy Haar troonsafstand be
kend maakt en verwijst in het kort
naar Haar verblyf in Engeland en Haar
moed en vastberadenheid in de moei
lijke oorlogsjaren.
'De leden van het Amerikaans congres
vernamen Woensdag, zo meldt A. P.,
met leedwezen het nieuws, dat H. M.
de Koningin afstand zal doen van de
troon.
Een van de leden van dé commissie
voor Buitenlandse Zaken, van het Huis
van Afgevaardigden, mevrouw Frances
Bolton, gaf het volgende kenmerkende
commentaar:
„Mjjn reactie is er een van oprecht
leedwezen en ik ben van mening, dat
niet alleen Nederland, doch alle lan
den de rechtstreekse en indirecte in
vloed zullen verliezen van een vrouw»
die over grote moed, scherp inzicht en
een gezond bordeel beschikt."
Afgevaardigde Walter Jud, eveneens
lid van de commissie voor Buitenlandse
Zaken, verklaarde: „Ik ben er zeker van,
dat het volk van de Ver. Staten zich
aansluit bij het Nederlandse volk en zyn
diep leedwezen wil uitdrukken over het
feit, \lat zijn geliefde Koningin zich ge
dwongen ziet af te treden, als vorstin
van dit heldhaftige volk. Wy wensen
haar een lang en tevreden leven. En
wat betreft de nieuwe vorstin: Lang
leve de Koningin.
31 Augustus 1898: Regeringsaanvaarding van Koningin Wilhelmina. De acht
tienjarige vorstin vaardigt een proclamatie uit, waarin zy zegt: Ik stel mij
tot levensdoel het voorbeeld van mijn innig geliefde moeder na te volgen
en te regeren, zoals van een vorstin uit het Huis van Oranje wordt ver
wacht.
6 September 1898: Inhuldiging in de Nieuwe Kerk te Amsterdam: „Thans is de
ure gekomen, waarin ik my, temidden van myn trouwe Staten-Generaal,
onaer aanroeping van Gods heilige naam, zal verbinden aan het Neder
landse volkIk ben gelukkig en dankbaar het volk van Nederland te
mogen regeren. De woorden van myn vader maak ik tot de myne: „Oranje
kan nooit, ja nooit genoeg voor Nederland doen."
Mei 1898: Als een symbool in die dagen: de eerste vredesconferentie in het Huis
Ten Bosch te 's-Gravenhage.
7 Februari 1901: Koningin Wilhelmina treedt in het huwelijk met hertog Hen
drik van Mecklenburg-Schwerin, nadat zy op 16 October in een procla
matie mededeling van haar verloving had gedaan.
30 April 1909: De Koningin moeder. Zy schenkt het leven aan een dochter, die de
naam Juliana ontvangt.
19141918: De eerste wereldoorlog. Wilhelmina koningin in donkere tyden. In
1917 kwam de eerste grondwetsherziening tot stand, die de pacificatie
van de schoolstryd bracht, de invoering van algemeen kiesrecht en even
redige vertegenwoordiging. Andere grondwetsherzieningen volgden in 1922,
1938 en 1946.
1923: De grote economische crisis is begonnen. In 1923 wordt het 25-jarig rege
ringsjubileum in den lande luisterrijk gevierd. In 1933 en 1938 getuigde
het Nederlandse volk nogmaals van zyn gTOte aanhankelijkheid en liefde.
Aan de vooruitgang van ons land worden alle krachten besteed.
1923—1940: Nederland bloeiend land. Zuiderzeewerken en bruggenbouw. De
sluizen van IJmuhJen de mynibouw, uitbreiding van cultuurgrond. Ont
wikkeling der Overzeese Gebiedsdelen. De Koningin legt bij herhaling ge
tuigenis af van haar liefde en belangstelling voor wetenschap en kiunst,
27 Januari 1939: De Koningin spreekt over de morele herbewapening: „Ik hoop
aan de woorden „Christus voor alles" tot aan mijn laatste ademtocht
trouw te blijven."
10 Mei 1940: De Duitsers vallen ons land binnen. Koningin Wilhelmina wordt
bannelinge. In Engeland en Amerika gaat haar aandacht uit naar de be
hartiging van Nederlands belang. Zy ontvangt vele Engelandvaarders en
styft het verzet. „Nederland zal herrijzen."
I
7 Dec. 1942: Via radio Oranje kondigt de Koningin de hervormingen aan voor
de Overzeese Gebiedsdelen.
5 Mei 1945: Nederland is vrij! Reeds betrad de Koningin de bevryde gebieden
in het Zuiden. Thans regeert zy weer over een vry land. De opbouw,
neemt een aanvang, zy ontvangt de strijders van het verzet. Gedurende
de wintermaanden vertoeft zy te Amsterdam, het hart van Nederland.
'Tijdens manoeuvres van ons leger vóór de grote wereldoorlog.
Na jarenlange ballingschap betreedt Koningin Wilhelmina weer cme grondgebied
Zeeland.
De plechtige beëdiging van Konifigin Wilhelmina op 8 Sept. 1898 in de Nieuwe Kerk te Amsterdam. Rechts: Koningin Emma.
