Nieuwe Haarlemsche Courant | 1948 | 30 augustus 1948 | pagina 7

Wilhelmina driemaal officieel in Haarlem

I

li

H.M. de Koningin een
actieve schilderes

itiSB

Vijftig jaar
onder Wilhelmina's regering

In 1892 als Kroonprinses, in 1900 en 1923 als Koningin

iti

J. G. Martin Zonen

Het landschap heeft haar voorkeur

Grote Markt was ook toen
centrum van feestelijkheden

Wmmzi

VAN EREPOORTEN, BOLBLOEMEN, FRANS HALS
EN OANKBAARHEID

De goeie ouwe tijd

FOTOGRAFEERT

ZWARTSER

15 OCTOBER

in het begin dezer eeuw

Weet je nog wel, oudje?

,,'t Friesche Schathuis'

H. J. v. d. MEER

wmm

MAANDAG 30 AUGUSTUS 1948

PAGINA 7

Naar de bellen

Onthulling standbeeld

„Moeder roept me!"

Bel op 13000

mei de a.s. Jubileumfeesten!
ROLFILMS
in voldoende mate
voorradig

GROTE HOUTSTRAAT 3 A

TELEFOON 17035

Dansacademie

Aanvang

seizoen 1948/49

Privaatlessen dagelijks

volgens afspraak

HAARLEM

- SCHAGCHELSTRAAT 29

ÉiÉÉii

(Vervolg van pagina 5)

't Adres voor moei koperwerk

was lot heden alleen
Jansstraat 8 - Telef. 20141

De best gesorteerde zaak
in rijwielen en electra
sinds 1900:

In de annalen van de aloude stad aan het Spaarne staan met gouden letters
Atfe officiële bezoeken van onze landsvrouwe opgetekend. Als twaalfjarige toe
komstige koningin heeft men haar met de Regentes in 1893 op uitbundige wijze
tehuldigd op een wijze, die aan deze tijd eigen was: Marokkaanse erepoorten, een
Westelijk stadhuis, met goud en purper versierd en plechtige, lange toespraken.

In 1900 deed zij haar vorstelijke intrede in Haarlem als Koningin en onthulde
^0 die gelegenheid het standbeeld van Frans" Hals; in 1923 kwam zij de Haar
lemmers danken voor hun moedig verzet tegen de revolutie.

Vit oude kronieken hebben wij ons een voorstelling kunnen maken van de
Srootse gebeurtenissen, vijf en vijftig jaar geleden, terwijl wij uit de mond van
0"de stadgenoten hebben vernomen, hoe de andere plechtigheden zich hebben
Afgespeeld.

Na de bevrijding is Koningin Wilhelmina zij het dan niet officieel in de
Spaarnestad geweest bij de herdenking van de verzetsstrijders in de oude St.
fcavo.

Wilhelmina. bracht als twaalfjari
ge toekomstige koningin, met
de regentes, een bezoek aan
°öze stad op 23 September 1892. Men
^as vol van de grootse feestelijkheden
eo het huldebetoon, waarmede andere
grote steden de majesteiten geëerd
hadden, en na-ijverig zouden de Haar-
gmmers voor hen niet onderdoen. De
Kruisweg en Kruisstraat waren met
guirlandes van groen en vlaggen ver
eerd en ook daar verhief zich een der
bjke erepoorten, die in de verschillen
de stadsgedeelten waren opgericht,
daarvan vooral die op de Parklaan éen
der monumentaalste was.

In de Barteljorisstraat waren balda-
kijnvormige groenslingers aangebracht.
Toen de majesteiten op de Grote
Markt aankwamen, stonden daar alie
herenigingen met haar vaandels gegroe
peerd en zong de liedertafel „Zang en
Vriendschap" na het Wilhelmus een
Welkomstlied. Het stadhuis was voorna
melijk in purper met dofgoud gehou
den, welke stemmige versiering won
derwel paste bij de voorname fijne lij-
Pen der architectuur.

In de hal van het stadhuis, waar de
officiële begroeting plaats vond, gaven
Vijf antieke koperen kronen kaarslicht;
de hal was gelambrizeerd in donker
rood met matgouden lijsten. De majes
teiten brachten een bezoek aan het Ste
delijk Museum, de Grote Kerk, de
drukkerij van Enschedé en de Commis
saris der Koningin op de Nieuwe
Gracht.

Grote bezienswaardigheid was een
Versierde koepel, die electrisch ver
licht werd in de Gierstraat. In de Leid
de Buurt was een oude slotpoort met
kantelen opgericht. Zowel het Raad-
kuis te Overveen als te Heemstede was
Van fraaie erepoorten voorzien.

De twaalfjarige toekomstige koningin
*h haar moeder déjeuneerden in de hal
van hèt stadhuis, in het bijzijn van 72
Sasten. De burgemeester, en daarna de
fegentes voerden het woord. De konin
ginnen zaten tussen een versiering van
Kroen en bloemen onder het grote
!childerij, dat de verdediging van Haar-
voorstelt. Na de feestdis vertoefden
vorstinnen enige tijd in de voor haar
5éreed gemaakte appartementen, de ko
ningin in de burgemeesterskamer en de
tegentes in de kleine trouwzaal. Tijdens
een rijtoer wérden de fabrieken van
Keijnes bezichtigd, waar door de werk
lieden voor de ingang van de fabriek,
Paar ontwerp van de architect J. van
der Ban, een reusachtige erepoort in
Moorse stijl, was opgericht. Vervolgens
kad de ontvangst plaats door de burge
meester van Schoten, de heer Arnoldi,
fe Overveen en te Heemstede, waar de
Rehele gemeenteraad bijeen was. Ook
Werden bezocht het kunstnijverheids
museum en Teylers's stichting. Voor-
Meer de majesteiten van het station
Vertrokken, stelden zij de burgemeester
*en vorstelijke gift ter hand voor de
Ptmen der stad.

Daar de bollenvelden in September
Piet bezocht konden worden, vond een
*Weede bezoek plaats op Zaterdag 7
April 1894. Aan het station Vogelen
zang werden de vorstinnen door bur
gemeester Immink welkom geheten,
Waarna twee kwekersdochtertjes, de
l°hgedames Reinierse en Roozen, bou-
SUetten van bolbloemen aanboden. Een
kezoek werd gebracht aan Groot Zomer-
*org en aan de bekende duinen van
®aron van Heemstra, waar langs de
?-g- blauwe trappen de hoge duintop be-
fiommen, werd, van waar men zo'n schit-
ferend vergezicht had. Een rijtoer leidde
Paar de ruïne van Brederode en Meer-
®U-Berg (Provinciaal Ziekenhuis). De
kiinen van de firma Krelage werden
Piet vergeten, en bij gelegenheid van
ket bezoek doopten de vorstinnen enige
kieuw e hyacinten.

Het eerste bezoek van de Koningin
Was naar aanleiding van de onthulling
i"*n het Frans Hals-standbeeld in het
florapark op 14 Juni, thans 48 jaar ge
iden, ter gelegenheid waarvan grote
feesten in onze stad werden georgani-
^erd. Haarlemse burgers hadden het
'kitiatief genomen, om voor de vermaar
de kunstenaar, van afkomst Haarlem-
van geboorte Antwerpenaar en tij-
d®Ps zijn leven verknocht Bloemstedeling,
P monument op te richten. H.M. was
Se*gezeld van haar Koninklijke Moeder,
werd een toneelstuk opgevoerd, ge
dijd aan het leven van Frans Hals, een
^toonstelling werd gearrangeerd van
^rken van de grote meester, concerten
,ferden er gegeven en een historische
k'ocht trok door Haarlems straten.
a Maar het hoogtepunt van die "eest-
Jfeëer. vormde het bezoek van de Ko-
dfegin, die het standbeeld zou onthullen,
jk haar Moeder. De Vorstinnen kwamen
f6r trein in Haarlem aan. Op het Sta-
tjmsplein namen zij plaats in open rij-
sSlen. waarna zij door een jubelende
naar het feestterrein, het Florapark
ïfken.

J.ffet weer was prachtig die dag. De
nSe Koningin was gekleed in een licht-

De erepoort bij de Grote Houtbrug in
1892. De paardentram komt juist de
Houtstraat i».

groene japon, zij droeg c:n hoed van de
zelfde kleur en had een witte parasol
bij zich. Haar Moeder droeg een lila
kleed. Vóór het monument was de Ko
ninklijke loge opgericht, die versierd
was met een schat van bloemen en plan
ten als een zinnebeeld van Haarlems
rijke flora. Er werden indrukwekkende
redevoeringen afgestoken. Koningin Wil
helmina verrichtte met eigen hand de
onthulling, waarna zij de volgende toe
spraak hield: „Het is mij zeer aange
naam dit standbeeld te mogen onthullen.
Uit Mijne tegenwoordigheid hier blijke
Mijne belangstelling in onze schilder
school, Mijne bewondering en vereering
voor onzen beroemden landgenoot en
Mijne ingenomenheid met de hulde, wel
ke heden door kunstvrienden uit ons
vaderland en 't buitenland aan Haarlems
burger wordt gebracht. Ik onthul dit
nonument met den wensch, dat het moge
bijdragen om de herinnering aan deze
meester bij het nageslacht levendig te
houden".

Hare Majesteit legde daarna, onder ge
juich van de aanwezige menigte een
grote lauwerkrans met linten in de na
tionale kleuren aan de voet van het mo
nument. Na deze plechtigheid begaven
zich de Koninginnen naar het Stadhuis
op de Grote Markt, waar zij plaats na
men op het bordes, om een groot défilé,
dat het karakter had van een historische
optocht, in ogenschouw te nemen.

De Vorstinnen maakten een rijtoer
door de stad, waarbij zij enthousiast door
de bevolking werden toegejuicht. Het
werd een ware zegetocht in Haarlem.
Vervolgens brachten de hoge gasten een
bezoek aan het Frans Halsmuseum,
waarna zij in de Grote St. Ba af een
kerkconcert beluisterden. Des middags
om S uur werd H. M. de Koningin en
haar Moeder op het station uitgeleide
gedaan door de burgemeester jhr. Boreel
van Hogelanden. Het was een echte ju
beldag voor de Haarlemmers geweest.

Het tweede bezoek van H. M. de Ko
ningin aan onze stad, in 1923, dankt
Haarlem aan zijn moedig verzet tegen
de revolutie. De hoofdstad van de pro
vincie toonde zich toen onder leiding
van jhr. Sandberg en Lobel een stevig
bolwerk.

H.M. de Koningin was bij deze gele
genheid vergezeld van Prins Hendrik
en Haar dochtertje Prinses Juliana.
Mr. Bruch, die toen wethouder was,
leidde het hoge gezelschap, dat in het
Stadhuis ontvangen werd, rond en een
kamerheer stelde de raadsleden per
soonlijk aan Hare Majesteit voor, die
met elk der aanwezigen een hartelijk
woord wisselde. Prins Hendrik onder
hield zich met de leden van de ge
meenteraad over verschillende onder
werpen, op de stad en het leven van
de bewoners betrekking hebbend.

Bij het vertrek van de Koninklijke
gasten zei het 14-jarige Juliaantje, die
wat achtergebleven was, tot wethou
der Bruch: „Geeft U gauw m'n hoed,
Moeder roept me". En in een wip was
ze verdwenen, haar Moeder achterna.

II' PERRON

Voor zakenrei2en

dag en nacht

Ontwikkelen en afdrukken

(Adv.)

WA

Het bezoek van Koningin Wilhelmina met Haar Kon. Moeder aan de stad Haarlem
tn 1900. Vanaf het bordes van het stadhuis neemt Zij de hulde van de burgerij

in ontvangst.

(Overgenomen uit het gedenkboek „De gouden Kroon")

Het Gooi met zijn fraaie heideland
schappen, de uitgestrekte mienten van
<le erfgooiers en de oude loofbossen
heeft bij de schilders' altijd een bij
zondere voorkeur genoten. Niet zon
der trots kan Laren wijzen op zijn
artistiek verleden, toen talloze schil
ders er broederlijk bijeen woonden.
Allen geboeid door de schoonheid van
de dorre heidevelden met de schapen
kudden, het simpele weversvolk in
zijn sobere hutten en de oude tradi
ties. Er is sindsdien veel veranderd,
doch de schilderstraditie is in deze
streken geblevén. H. M. de Koningin,
wier beoefening van de schilderkunst

Vv/'V''

,n -"Ksr 91

**1892 W<lS 06 versier(*e Gierstraat
i* i» de loop van de jaren heel
v>a* veranderd, vindt niet?

J~l ijna vijftig jaar geleden was de Grote Markt evenals nu

h\ het middelpunt van de viering van een Oranje-feest.

De aubades, die wij nu houden, stonden ook toen stee
vast op het programma, optochten trokken aan autoriteiten,
die op het historische bordes van het stadhuis welgevallig
naar de menigte blikten, voorbij, en ook toen waaide van
uit alle huizen het rood-wit-blauw met de zwierige Oranje
wimpel.

Toch waren er verschillen. De electrische tram verstoorde
de rust niet, en over de rails kon niemand glippen; waar nu
een serie hoge electrische lantaarnmasten van de nacht een
nieuwe dag maakt, prijkte een halve eeuw geleden een
simpele gaslantaarn.

Nu wordt op't midden van de Markt onder de schetteren
de tonen van een jazzband een foxtrot of een swingnummer
gegeven, waarbij de jeugd met honderden paren haar
schoenzolen doordanst; toen Roste men liever, en misschien
heeft men een demonstratie van de quadrille gegeven, de
volksdans van onze grootvaders.

Bovenstaande, zeer exclusieve, foto laat zien hoe de Grote

Markt er in die dagen uitzag. Oudere Haarlemmers zal het
niet moeilijk vallen, deze situatie in het geheugen te
roepen, en de jeugd zal zeggen, dat men ook vóór deze na
oorlogse tijd wederopbouwplannen heeft gekend. Neen,
oudje, gij kunt geen tapijten en meubelen meer kopen op de
hoek van de Barteljorisstraat en de Grote Markt en Julius
Wulff Co. is allang en voorgoed verdwenen.

Grootvader, weet ge nog, hoe ge min of meer verscholen
achter de boomhagen voor de café's uw borreltje van een
paar centen lustig kon drinken? En als er ook maar iets
officieels aan de hand was, liep opa in rok met een prachtig,
hard-gesteven front en zijn hoge hoed op. Maar hoe was
oma dan wel gekleed? Och, de japonnen leken wel heel veel
op die van 1948, maar voor de hoeden waren massa's struis
vogels geslacht. En de duiven, die daar tussen gemixt werden,
hadden hun leven voor de mode moeten laten.

In het begin van deze eeuw had het stadhuis geen toren,
stond op de Markt een weerhuisje en reed er een paarden
tram. Eerst in 1915 werd de toren herbouwd. En wat de
tram betreft, op 27 Mei 1878 werd de paardentram Haar
lemmerhoutStation feestelijk in gebruik genomen; 10 Mei
1913 moest het paard het veld ruimen voor de electrische
tram en 1 November 1948 zal de autobus deze „vervaarlijke
nieuwigheid" weer verdrijven.

Het weerhuisje is 16 Juni 1882 geplaatst en op een on
bekende dag in 1924 verdwenen. Het was een geschenk uit
Duitsland afkomstig, geschonken door een rijke Bloemen-
daalse koopman.

Er is nog zoveel te schrijven over Haarlem, een halve
eeuw geleden. Wij hopen dan ook, dat u de serie artikelen,
die wij daarover in 1941 publiceerden, in uw knipselarchief
bewaard hebt, zoals ze ia het stadsarchief nog te lezen zijn.

bij het Nederlandse volk bekend is,

schilderde gaarne in het Gooi. Eem-

nes, op de grens van Holland en

Utrecht, had daarbij haar bijzondere

voorkeur en dit is niet zonder reden.

Weinig dorpen in Nederland zijn zo
indrukwekkend gelegen. De beide Eem-
nessen Binnen en Buiten Eemnes
zijn als 'n lint gebouwd op een dijk, die
van de grote weg HilversumBaam tot
bijna aan het IJsselmeer onder Huizen
reikt. De dijk is slechts aan één zijde
bebouwd. Sommige boerderijen staan
bijna aan de weg; andere verbergen
zich in de diepte. Als de koude vries
wind ongehinderd over de Eemnesse
vlakte komt aangegierd is het in Eemnes
onherbergzaam koud en verlaten. De
dijk is bijna een grote borstwering, waar
men over starend slechts vlak land ziet
en een geweldige hemelkoepel. Heel ver
weg ziet men de torens van Spakenburg;
een smal polderweggetje zonder een
enkele boom of struik gaat dwars door
de vlakte en verliest zich in de einder.
Alleen de oude Hervormde kerk, da
terend uit de middeleeuwen, ligt aan
gene zijde van de dijk als een schip
voor anker. Een stug en gedrongen
bouwwerk, dat door de eeuwen toch
wonderlijk idyllisch van voorkomen is
geworden. De dorpelingen van deze bijna
zuivere boerengemeente zagen H. M. de
Koningin vroeger dikwijls schilderen.
Voor als 's zomers arriveerde zij er meer
dere malen vroeg van Soestdijk per
auto. Omstreeks half acht sloeg zij dan
haar ezel op. De kinderen, die op hun
klomen voorbijkwamen, kenden haar
reeds. Zij onderbraken hun gang naar
school en gingen een kijkje nemen naar
de vorderingen. Zij mochten him opinie
geven en dikwijls onderhield zich H. M.
de Koningin geruime tijd met hen.

De Eemnessers hadden trouwens nog
meer banden met het Vorstenhuis. De
Koningin is o.a. Hoge Ambachtsvrouwe
van Baarn, Soest, Lage Vuursche en Eem
nes. In Eemnes heeft zy het privilege
van een zetel in de Hervormde Kerk.
Veel vroeger had zij zelfs het recht een
dominee te benoemen in de kerken waar
over zij Ambachtsvrouwe was. Bijna
iedere Zondag ging zij ter kerke in een
van deze gemeenten, doch niemand wist
vooruit, welke kerk zij zou bezoeken.
Het was de gewoonte dat ongeveer tien
minuten voor de aanvang van de kerk
dienst het bericht kwam, dat H. M. de
kerk zou bezoeken. Dan was er nog juist
genoeg tijd om de loper uit te leggen
en bleef men verschoond van hinderlijke
belangstelling.

De tijd, die H. M. 's morgens kon re
serveren voor het schilderen, was in het
algemeen niet groot. Een uur na haar
aankomst vertrok zij meestal weer naar
Soestdijk, waar de staatszaken wachtten.
Doch alleen aan insiders was het bekend,
met welk een toewijding zij zich met
het schilderen bezig hield. Het was voor
haar gelijk een aangename inspanning
en 'n ontspanning. In latere jaren hebben
haar stijl en talent nog aan waarde ge
wonnen. Zij is een leerlinge van Konij
nenburg, doch van de stijl van haar leer
meester vindt men weinig in haar wer
ken terug. Een compliment overigens
voor de eminente leermeester, van wie
zijn leerlingen getuigen, dat hij hun zo
groot mogelijke persoonlijke vrijheid
het.

De schilderwerken en tekeningen van
H. M. de Koningin ademen vooral de
stijl van de vroegere Haagse School,
waarvan de tradities wellicht nergens
sterker voortleven dan in het Gooi,
vooral in Laren. De bekende exposities
in Hamdorff hebben haar belangstelling.
Zij bezocht een tentoonstelling van Kees
Vredenburgh. De belangstelling van het
gehele volk voor de levende Nederlandse
kunst gaat haar bijzonder aan het hart.

Zij is lid van de Nederlandse Federatie
van Beroepskunstenaars, welke na de
bezetting werd opgericht. Zij is een ac
tief lid van de Federatie en heeft dezer
dagen nog een drietal werken ingezon
den voor een jubileumexpositie te Laren
en te Hilversum. Zij deed dat in het bij
zonder, zoals zij in een gesprek met een
der organisatoren verklaarde, om de be
langstelling van de jongeren, zelfs de
leerlingen van de lagere school, voor de
kunst wakker te maken.

In bijna alle paleizen heeft H. M. de
Koningin een atelier ingericht. De tekgr
ning, die wij hierbij reproduceren, heeft

In het binnenland was de toestand
langzamerhand minder rooskleurig ge
worden. We kenden de schaarste aan
levensmiddelen, de brandstoffennood en
het tekort aan woningen in Amster
dam in 1918: 15.708 woningen te weinig.
Ernstiger scheen het er een ogenblik in
het leger uit te zien, toen de opschorting
der verloven in October 1918 een oproer
in de Harskamp tengevolge had, snel
weer bedwongen door enkele officieren,
maar in de Kamer geweten aan de op
perbevelhebber, die enkele dagen voor
de wapenstilstand gedwongen werd ont
slag te nemen.

Het had iets van een voorbode van
een omwenteling, die men hier van
socialistische zijde op voorbeeld van
Duitsland scheen na te streven, ge
tuigen de socialistische bladen van die
dagen van Troelstra's „revolutierede"
in de Kamer.

Er was evenwel tegenstand in de S.D
A.P. zelf, regering en partijen hielden
het hoofd koel, het leger, aangevuld met
vrijwilligers uit Brabant en Limburg
bleek paraat en het hele volk reageerde
op de revolutiepoging met een grootse
huldiging van de Koningin op het
Haagse Malieveld, waar onder daverende
toejuichingen de soldaten de paarden
van het koninklijk rijtuig spanden en
zelf Koningin en Prinsesjes rondreden.

Het einde van dat jaar bracht diepe
rouw over het land om de 420.000 slacht
offers, die de Spaanse Griep eiste. Lang
zaam evenwel herstelden volk en land
zich en gingen een nieuwe periode van
terugkerende welvaart in. Het leven
leek in die periode tussen twee wereld
oorlogen zonder schokken vooruit te
gaan.

Neem het onderwijs. Het aantal can-

didaten voor een klassieke opleiding
steeg met 70 pCt„ voor een natuur
wetenschappelijke opleiding met 40 pCt.
voor economische opleiding met 80 pCt.
en de bevolking nam maar met 25 pCt.
toe. Dat is verklaarbaar uit de veran
dering in de samenleving. Techniek en
industrie, die voorheen eigenlijk voor
namelijk op de overgeleverde ervaring
berustten, baseerden zich meer en meer
op het natuurwetenschappelijk onder
zoek. In die natuurwetenschappen had
den wy trouwens mannen van naam:
Kamerlingh Onnes, Van 't Hoff, Lorentz,
Zeeman en Keesom bijvoorbeeld.' Sinds
de omzetting van de polytechnische
school in Delft had trouwens de in
genieursopleiding ook meer wetenschap
pelijkheid gekregen. Zo kregen de na
tuurwetenschappen langzamerhand hun
erkenning naast de geesteswetenschappen
en in die laatsten krijgen de maatschap
pelijke toestanden meer aandacht mid
dels sociologie en sociale psychologie. Zij
richten zich meer op wat men „de
massa" noemt en die groeide weer uit
ontwikkeling van de bedrijven tot
groot-iridustrieën.

Gerard Philips stichtte in 1891 een

gloeilampenfabriekje, dat in 1935 15.000
arbeiders telde. Stork, Van den Bergh,
Laan, Smit en anderen ging het even
zo. Grote scheepswerven, aardewerk
en glasfabrieken ontstonden. De ha
vens van Amsterdam en Rotterdam
werden uitgebreid en alom brak een
technische vooruitgang door. De
stadstramnetten werden geëlectrifi-
ceerd, de spoorwegen, tot één bedrijf
samengesmolten, gingen ook die rich
ting uit

De landbouw werd gemechaniseerd,
het mijnbedrijf gemoderniseerd, de zout
winning ter hand genomen, de radio
ontwikkelde zich snel, het luchtverkeer
won aan betekenis, het autoverkeer
nam snel toe, de industrie trok naar
het platteland, de Zuiderzee werd afge
sloten.

De welvaart nam met dat alles toe en
scheen zich tot alle klassen uit te
strekken. De tuinders vonden in Enge
land en Duitsland een ruim afzetgebied
voor hun groenten en fruit, de boeren
raakten gemakkelijk de producten van
hun veeteelt kwijt, de landbouwartïke-
len konden niet in de behoeften voor
zien en maakten derhalve goede prijzen.
En dat het de middenstand niet minder
ging, daarvan getuigden de moderne
villa's en woningen, waardoor het stads
beeld een verandering ten goede onder
ging. De steden werden met fraaie wij
ken uitgebreid, de armenbunrten wer
den gesaneerd, de forensen-gemeenten
groeiden, en een nieuwe architectuur,
door Berlage ingeluid, brak door. Daar
aan had ook de grotere welstand van de
arbeiders zijp deeL De lonen waren
vooruitgegaan, de werktijden verkort;
de sociale wetgeving werd voltooid.

zij vervaardigd te Ruigenhoek bij haar
villa, waar zij 's zomers geregeld ver
toeft. Het landschap heeft haar voor
keur. Zij schildert haast altijd in de
open lucht. Haar penseelstreek is fors en
energiek. De kleureffecten zijn dikwijls
gedurfd, de expressie geeft blijk van
een grote spanning en beheersing.

Misschien heeft het Nederlandse volk
nog te veel verzuimd, zijn vorstin langs
deze weg te leren kennen. Nergens geeft
de mens zich ongedwongener, dan in
zijn kunst Zij zouden er een sterke
vrouw ontmoeten.

Geldelijke welvaart maakte de men
sen veeleisender: men eiste zijn deel
aan comfort, aan kunst, aan ontspan
ning, men kreeg meer tijd ook om zich
bezig te houden met geestelijke waar
den, men ging zich interesseren voor
het bestuur van de staat en wilde daar
medezeggenschap in, en men verenigde
zich gemakkelijk in grotere of kleinere
groepen, om dat alles gezamenlijk na
te streven

Daar scholen ook gevaren in. Het
nationalisme, dat het ideaal van het
eind van de negentiende eeuw ge
weest was, werd na de wereldoorlog
een boze kracht. Het ontaardde hier
en daar in nationaal-socialisme en
fascisme, maar die riepen tegelijker
tijd tegenkrachten op in de vorm
van sterkere nationale gevoelens en
grotere liefde voor het Oranjehuis.

Het einrie van het individualisme en
het veldwinnen van de gemeenschaps
idee vindt men terug in de kunst van
deze periode. In de schilderkunst doet
na het impressionisme de zwoegende
mens van Breitner en Israels zijn in
trede; Vincent van Gogh, Derkinderen,
Toorop, Roland Holst zien vooral de
gemeenschap. En naarmate de mens
zich in de maatschappij zocht los te
maken van de conventionele banden,
zocht ook de kunst een zekere vrijheid
van gebondenheid: het expressionisme
heeft slechts aandacht voor het leven
zelf, het abstrahisme maakt zich los van
het object. De architectuur kent een
nieuwe zakelijkheid en verzaakt het
ornament, waartegen de neo-romantiek
een reactie is. In de romankunst is die
neo-romantiek hard en cynisch. Maar
de kunst, voor zover die tot de massa
spreekt, schijnt slechts te bestaan uit
film en opera.

Vrijwel evenveel aandacht trok gaan
deweg de 'sport. Voor 1900 begon men
al met de vorming van clubs, maar zij
treden in steeds massaler verband op.
De landelijke voetbalcompetitie dateert
uit het begin van deze eeuw. Maar haar
grote betekenis als amusement voor de
massa krijgt zij pas tussen de beide
oorlogen.

Temidden van deze gestage ont
wikkeling schijnt het leven in het
land zonder schokken te verlopen.
Maar de jaren 19241930 lieten de
welvaart plotseling ineenstorten. De
faillissementslijsten groeiden ontstel
lend, de grote werken werden stop
gezet, de werkloosheid onder arbei- p
ders, jeugd en intellectuelen nam
hand over hand toe, crisis- en prijsde
maatregelen en steun schoten te kort,
het werd een chaos, die soms acute
vormen aannam zoals bij de ongere
geldheden in Amsterdam in 1934 en
de muiterij op de Zeven Provinciën.
Het leek op de déb&cle van een be
schaving, die de oorlog snel naderbij
bracht, die men voelde naderen, die
grens- en kustversterkingen nodig
maakte, en die ons dichter by hei
Oranjehuis bracht.

Met het Oranjehuis waren wy deze
jaren toch nauw verbonden gebleven.
Wij hadden meegeleefd in zijn rouw,
toen de Koningin-Moeder en Prins
Hendrik kort na elkaar stierven, wij
hadden meegeleefd in zijn vreugde,
toen Prinses Juliana zich verloofde en
in het huwelijk trad.

Daarna is de tweede wereldoorlog
over ons land gekomen. Onze beleve
nissen van toen liggen nog zo vers in
het geheugen, dat er hier niet meer
over hoeft gesproken. Hij heeft ons
allen dicht bijeengebracht en dat vooral
zouden wij minder moeten vergeten,
dan wij wel eens schijnen te doen. En
hij heeft ons helderder dan ooit doen
zien, welk een Vrouwe ons en ons land
deze vijftig jaar geleid en bestuurd
heeft. Een Vrouwe met een heldere
blik, een rustige wijsheid en een gema
tigd beleid en bovenal met een vast
geloof, die haar grote gaven van geest
en hart zonder voorbehoud schonk aan
het volk, dat haar was toevertrouwd.

't Huis m/d Friese vlag
Vanaf Woensdag l Sept.
echier ook Grote Markt 20

(ingang Vishal)

Let pok daar pp de Friese viag

(Adv.)

Alléén:

SCHAGCHELSTBAAT TELEF. 1243*

(Adv.)

v.-v.

Het Iandschap bij de Ruigenhoek. Een tekening, onlangs vervaardigd door HM. de
Koningin. Zoals op de afbeelding blijkt, ondertekent zij slechts met haar voor
letter W.