Strijd om presidentszetel in Witte Huis
is nog lang niet beslist
■pw
Waarom heeft Haarlem-Nrd
geen eigen centrum?
Tabak nog niet zonder bon
Record-aantal
kiezers
Laat Dewey haar
in de steek?
Stand in de loop van de dag
i
ROOD LEGER BESTAANDE
UIT DUITSERS?
Voormalig Duits generaal doet onthullingen
EEN „EDELACHTBARE" VOETBALWEDSTRIJD
Als burgervaders op het grasveld
zwoegen, kijken hun vrouwen toe
Stedeboüwkundige en economische
voordelen
Van verhoging van het rantsoen
eveneens geen sprake
Tot hoofd en hart
v.
Honderd jaar
geleden
D
Het weer.
Bewapening van tanks
en artillerie
Lachend gekomen
hinkend gegaan
iliBiii
WOENSDAG 3 NOVEMBER 1948
i
72ste JAARGANG No. 2429ö
„Ik kan niei anders verwachten dan een overwinning," zei
President Truman toen hij gistermorgen in goed humeur
naar hei stembureau in Independence ging, en hoewel de
volledige uitslag nog steeds niét binnen is, blijkt de Presi
dent zijn republikeinse tegenstander Thomas Dewey, gou
verneur van de staat New York, op schitterende wijze partij
ie geven. Wat niemand verwachï had is gebeurd. Hei is een
nek aan nek-race geworden, zoals de Amerikaanse ver
kiezingsgeschiedenis ze nep niei gekend heeft. Een record
aantal kiezers, men schaf Jnun aantal op 54 millioen, is
gisteren ter stembus gegaan en voor een niet gering deel.
heeft Truman hei hieraan ie danken, dat zijn kansen thans
zo uiterst gunstig staan. De democraten geven de republi
keinen bovendien prachtig partij bij de tussentijdse ver
kiezingen voor de Senaat, de verkiezingen voor hei Huis
van Afgevaardigden en voor de gouverneurs van de ver
schillende staten, die gelijk mei de Presidentsverkiezingen
werden gehouden.
Ontmoeting tussen
Stikker en Hatta
RW Tl
f*?'? lp I
HWMÉraMT
Het busprobleem en
de stedebouw
EVACUATIE KINDEREN UIT
WEST-BERUJN
BUREAUX VAN REDACTIE EN ADMINISTRATIE.'
SMEDESTRAAT 5 - HAARLEM
[Telefoon: Redactie 21544; Advertenties 21543
Abonnementen 20800 - Postgiro 143480
ABONNEMENTSPRIJS 35 cents per week,
1 1.52 per maand, f 4.55 per kwartaal.
Directeur: 3. 3. W. Boerrigter.
Wnd. hoofdredacteur: W. Severln.
NIEUWE HAARLE
COURANT
ADVERTENTIETARIEF 28 cents per millimeter
hoogte. Ingezonden mededelingen dubbel
tarief. Omroepers 16 cents per m.m.-hoogte.
De administratie behoudt zich het recht voor
advertentiên eventueel zonder opgave van
redenen te weigeren.
Truman geeft Dewey prachtig partij
rij. In Wilminton. Delaware, werden
twee mannen beschuldigd van pogin
gen om een klerk om te kopen onwet
tige stemmen te registreren. In Washing
ton ontstond verbazing toen het meubi
lair uit het bureau van procureur-ge
neraal Tom Clark werd versjouwd. Later
bleek dat het alleen ging om het leggen
van een nieuw karpet.
In Rochester (New York) stemde de
107-jarige James A. Hard voor de 22ste
opeenvolgende keer in een presidents
verkiezing. Hij stemde voor Dewey.
Op het stembureau van Brooklyn
(New York) droeg een democratisch
waarnemer een met de hand beschil
derde stropdas, waarop de beeltenis van
president Truman voorkwam.
Volgens republikeinse waarnemers
betekende,dit propaganda.
De democraat meende van niet.
Volgens een politieagent was de das
een rechtmatig kledingstuk.
De waarnemers vergaderden en be
slisten dat de" democraat de revers Van
zijn jas over de das moest heenvouwen
om het Truman-portret te bedekken.
President Truman en gouverneur Tho
mas E. Dewey brachten in de vroege
morgen hun stem uit om verder het ver
loop van de stemming af te wachten.
Truman, de democratische candidaat,
bracht zijn stem uit in zijn woning in
Independence en voorspelde daarbij een
democratische overwinning. „Het kan
slechts een zege worden", zeide hij. Tru
man was ook van oordeel, dat het een
spannende race zou worden, waarmede
hij zich keerde tegen de voorspellingen
van een „Dewey sweep"..
Dewey stemde even na twaalf uur in
een school in New York. Hij werd verge-
Een record aantal kiezers, volgens de
eerste schattingen ongeveer 50 millioen.
zijn gisteren in de V.S. ter stembus ge
gaan om een nieuwe President, afge
vaardigden voor een deel van de Senaat
en voor het Huis van afgevaardigden en
nieuwe gouverneurs voor de staten te
kiezen. Het weer varieerde van zonne
schijn tot hevige slagregens, doch prac-
tisch nergens heeft het enige invloed
gehad op dé opkomst der kiezers. Vooral
in de arbeiderscentra werd druk ge
stemd, en de voorspelling, dat Truman
slechts een kans zou maken als een zeer
groot aantak kiezers ter stembus zou gaan
schijnt wel juist te zijn geweest. Intus
sen bieden de eerste uitslagen nog weinig
houvast. Zoals men weet geldt voor de
Amerikaanse Presidentsverkiezingen, die
om de vier jaar gehouden worden op de
Dinsdag na de eerste Maandag in No
vember, het getrapte verkiezingsstelsel.
De kiezers kiezen in de verschillende
staten een ongelijk aantal kiesmannen,
van wie het tenslotte zal afhangen wie
tot, President gekozen wordt.
'Eerst wanneer de uitslagen van iedere
Staat volledig binnen zijn zal het moge
lijk zijn vast te stellen op hoeveel kies
mannen iedere candidaat zal kunnen re
kenen. De kiesmannen zullen op de
Maandag na de tweede Woensdag in De
cember hun stem uitbrengen in de hoofd
steden van hun staten. Op 6 Januari
zullen de stemmen geopend worden in
tegenwoordigheid van de beide huizen
van het Amerikaanse Congress.
Ondanks een kille herfstwind begon
*ieh op Time Square in het hart van
New York een menigte te verzamelen,
lang voordat -de stemming ten einde was.
De menigte was niet ongewoon groot,
maar toonde grote belangstelling voor
de nieuwste cijfers, die hoog boven Ti
mes Square op een nieuwsscherm wer
den bekend gemaakt.
Er werden propagandakentekenen van
de republikeinse partij gereed gehouden
voor het ogenblik, dat dit nodig zou zijn.
Van een soortgelijke activiteit ten be
hoeve van Truman was niets te merken-
Er waren twee televisie-camera's op
gesteld om beelden van de verkiezingen
uit te zenden. In het Rockefeller-cen
trum stond een grote menigte nabij een
televisie-scherm van ongeveer vier en
half bij zes meter.
Er was veel politie op de been, zowel
bereden als andere. Er waren echter
minder mensen, dan de politie had ver
wacht.
Slechts uit enkele delen der Ver.
Staten komen berichten over ongere
geldheden binnen.
In Tuskegee (Alabama) heeft een
groep mannen (waarschijnlijk leden van
de Ku Klux Klan) met pijen aan en
kappen op twee kruisen in vlammen
doen opgaan een voor het gerechts
gebouw en een in de buurt van het
Tuskegee Institute, een bekende neger-
school. In Bourbon-County, bij Paris
(Kentucky) werd sheriff Leer opgedra
gen een onderzoek in te stellen naar
berichten over vijf gevallen van knoeie-
Mevrouw Penny Olsen zal waar
schijnlijk lang haar moeten blijven
drhgen. Het zal helemaal van Dewey
afhangen of zij dit jaar voor het
eerst in 16 jaar naar de kapper zal
gaan. Voor het laatst liet zij haar
haar, dat intussen de respectabele
lengte kreeg van ruim een meter,
knippen in 1932 aan de vooravond
van de verkiezingsdag, die toen een
democratische overwinning bracht.
Maar haar vader hield niet van
democraten en kort haar en ver
telde haar, dat zij heur haar niet
meer mocht laten knippen, voordat
weer een republikein gekozen zou
worden, En gunstig ziet het er op dit
moment niet voor haar uit.
zeld door zijn vrouw. Een menigte van
,500 mensen juichte Dewey toe toen hij
arriveerde. Nadat hij en zijn vrouw ge
stemd hadden zei Dewey glimlachend tot
de pers: „We hebben in elk geval twee
stemmen". Bij -zijn terugkeer naar zijn
hotel werd Dewey door veel mensen
op straat herkend. Men schreeuwde:
„Ha die Dewey", en Succes Dewey".
De tot dusver bekend geworden ver
kiezingsresultaten zijn in strijd met de
voorspellingen van alle onderzoekingen
omtrent de publieke opinie. Dr. G. Gal
lup, de leider van het bekendste bureau
voor opinieonderzoek, zou thans aan de
journalisten verklaren, dat het totaal
aantal stemmen voor Truman groter zal
zijn dan voor Dewey en wel rond vijftig
procent. Dit zou Truman het president
schap verzekeren. Gisteren nog voor
spelde dr. Gallup 49.2 procent voor De
wey en 44.2 voor Truman.
De berichten uit het gehele land
stemmen erin overeen dat er druk ge
stemd is, wellicht drukker dan ooit te'
voren bij nationale verkiezingen. On
danks slecht weer gingen in. verschil
lende delen van het land veel kiezers
ter stembus. Ongetwijfeld is deze grote
opkomst een voordeel voor Truman. Zij
wijst erop, dat vooral de arbeiders druk
gestemd hebben en zij zijn in elk geval
aanhangers van Truman, die zich gekant
heeft tegen de anti-stakingswetten van
Taft en Hartley. Overal riepen de vak
bonden de arbeiders op om te gaan
stemmen en het schijnt, dat zij aan die
oproep gehoor gegeven hebben.
Naarmate meer berichten over de uit
slag binnenkwamen, toonden de demo
craten zich meer „in de wolken" en de
republikeinen zich meer „geschokt". De
republikeinse leiders zeggen nu niet
meer zoals zij eerder gedaan hadden,
dat Dewey twee-derden der stemmen
zal behalen.
De candidaat der Derde Partij, Hen
ry Wallace, blijkt geen kans te heb
ben en het door hem behaalde stem-
menaantal zal waarschijnlijk nog ver
onder de verwachtingen blijven. Om
middernacht waren nog slechts een
half millioen stemmen voor hem geteld.
In geen enkele staat kon hij de over
winning behalen. De rechtse demo
craat Thurmond, van wie men verwacht
had, dat hij Truman veel afbreuk zou
doen, stond aan de kop in vier staten
en behaalde in twee daarvan, Alabama
en Zuid-Carolina de overwinning. In
totaal waren om middernacht echter
niet meer dan een half millioen stem
men voor hem geteld. Een groot gevaar
voor Truman blijkt hij dus niet te zijn.
De uitslag der verkiezingen zal van
daag in de loop van de dag bekend
worden. Een juist tijdstip is moeilijk
aan te geven vooral door het verschil
in de sluitingstijd tussen de Oost- en
de Westkust, die een tijdsverschil heb
ben van drie uur.
Omstreeks het middaguur waren rond
30 millioen van de 54 millioen stemmen
geteld. Truman bleek toen de lei
ding te hebben met 14 millioen 800 dui
zend stemmen. Dewey volgde met 13
millioen 600 duizend. Wallace en Thur
mond hadden ieder rond 700 duizend
stemmen.
Truman leidde op dat moment in 27
staten, die 267 kiesmannen aanwijzen, en
Dewey in 17. staten met 201 kiesmannen.
Hierbij zij nogmaals erop gewezen, dat
niet het aantal behaalde stemmen, doch
het aantal gekozen kiesmannen beslist.
Hun aantal is ongelijkmatig over de
verschillende staten verdeeld, zodat
eerst wanneer blijkt, dat een der can-
didaten 266 of meer kiesmannen achter
zich heeft, gezegd kan worden wie ge
kozen is.
Ook by de verkiezingen voor het Con
gress blijken de Democraten veel succes
te hebben.
Bij de 30 afgevaardigden der Demo
craten en de 33 der Republikeinen, die
hun zetel in de senaat behouden, moeten
33 nieuwe gekozen worden. Hiervan heb
ben de Democraten reeds 16 zetels ge
kregen tegen de Republikeinen 9. In de
oude senaat hadden de Republikeinen de
meerderheid.
Voor het Huis van afgevaardigden
werden 190 Democraten tegen 175 Repu
blikeinen en 1 afgevaardigde der arbei
derspartij gekozen. In totaal moeten 432
afgevaardigden gekozen worden.
In Ohio, Connecticut en Illinois ver
overden de democraten de gouverneurs
zetel op de republikeinen. Er zijn thans
13 democratische en 7 republikeinse
gouverneurs gekozen. In totaal zijn 48
gouverneursplaatsen beschikbaar.
Hun leeftijd, resp. 86 en 80 jaar, heeft de heer en mevrouw Verhey uit Arnhem
niet weerhouden naar Zuid-Af rika te emigreren, om daar,hun geluk te beproeven.
Dinsdag j.l. vertrokken zij met het m.s. Kota Inten naar hun nieuwe vaderland.
De kennismaking met kapitein G. H. Visser, beter bekend als de „boerenvader".
Rechts het eveneens emigrerende Sta^horster boertje J. Hager.
De voormalige Duitse generaal Wal
ter Schreiber, die de Russen ontvlucht
te, heeft gisteren verklaard, dat een uit
Duitsers bestaand rood leger, bewapend
met tanks en artillerie, in de Russische
zone van Duitsland georganiseerd wordt.
Hij vertelde tijdens een persconferen
tie, dat de volkspolitie, die in de afge
lopen maanden in de Russische zone
werd opgericht, de basis voor het rode
leger vormt.
Schreiber verklaarde, dat deze politie
macht geen politiemacht is in de gewo
ne zin van het woord. Het is het eerste
stadium van een uit Duitsers bestaand
rood leger.
Schreiber zei, dat aan hem en 5 an
dere voormalige Duitse generaals per
soonlijk door Kurt Fischer, de minister
van Binnenlandse Zaken in de Russi
sche zone, meegedeeld werd, dat de
volkspolitie met tanks en artillerie be
wapend zou worden.
Vier van de generaals stemden toe er
deel van uit te maken, twee, onder wie
Schreiber, weigerden. Schreiber, die in
oorlogstijd chirurg bij het Duitse leger
in Berlijn was, zei. dat hem de post van
leider van de gezondjjgidsdienst van de
politiemacht' in de Russische zoné was
aangeboden. Maar hij wilde een profes
soraat aan de Universiteit in Berlijn
hebben. Hoewel de Russen dit weiger
den, ging hij van Dresden naar Berlijn,
waar hij ondervraagd werd. Hij ontmoet
te daar Amerikaanse officiële personen
en werd met zijn gezin per vliegtuig
naar de. Amerikaanse zone gebracht. Le-
gerautoriteiten hebben vandaag ver
klaard, dat hij in „Schutzhaft" gehou
den wordt door het Amerikaanse leger.
Schreiber verklaarde, dat het niet
waar was, dat een vrij Duits leger in
Rusland gevormd is. Er is geen leger
van Von Paulus en er is geen leger van
Seydlitz, aldus Schreiber. Schreiber
woonde meer dan een jaar in dezelfde
barak met veldmaarschalk Vop Paulus
in een gevangenenkamp bij Moskou.
Von Paulus heeft zich gedurende zijn
gevangenschap nooit met militaire vraag
stukken beziggehouden, zei Schreiber.
(Van een onzer speciale verslaggevers)
De magistratuur heeft gevoetbald!
Gisteren, terwijl de herfstmist het As-
sense sportpark bijkans geheel verhulde,
zijn elf glanzende wagens uit Gronin
gen en elf dito's uit Drente voor zijn
poorten stilgehouden. Daaruit stapten
tweemaal elf lachende burgemeesters en
evenveel lieftallige burgemeestersen
en weinige ogenblikken later waren de
heren enthousiast gestart voor 's werelds
eerste burgemeesters-voetbalwedstrijd,
terwijl de dames gehuld in zachte reis
dekens het schone spel van langszij ga
desloegen.
Het schone spel! Jawel, dat scheen het
deze eerste gelukkige ogenblikken, na
dat de Drentse Commissaris der Konin
gin de aftrap had verricht. Toen waren
de magistraten nog fris. Toen scheen
:^o
het, dat voetbal zeker
gemakkelijk
zou zijn als het sluitend maken van
een begroting, waarin deze heren ,zo
prachtig waren geslaagd. Toen scheen
dat, ja. En het was een lust die Gro
ningse burgervaders in hun oranje shirt
en witte broek te zien optornen tegen
hun Drentse gastheren in witte blouse
en zwarte broek. Het was een lust te
zien hoe vier en veertig bleke benen,
tot dusver schijnbaar alleen gemaakt
voor het torsen van een bijbehorend
lichaam plus ambtsketen, plots in staal
bleken tot de verrassendste dingen. Stel
u voor schoten van meer dan tien meter
als de gemiddelde leeftijd yan uw ploeg
rond de veertig ligt! Het was een feest
en geen Groninger heeft er minder hard
gejuicht dan een Drentenaar, toen de bur
gemeester van Rujnen uit een heuse
throughpass het eerste doelpunt scoorde
Het tweede, een Gronings natuurlijk,
was zo mogelijk nog overtuigender: uit
een penalty. Overigens correct kalm er
recht op de doelman afgeschoten, maa'
door een ongelukkig toeval toch in het
net geraakt.
Toen echter begonnen de jaren en de
raadszittingen te werken. Het ging iets
minder vlot en in die periode hebber
wij, toen de Drentenaren tot viermaal
toe een corner moesten nemen, de bur
gemeester van De Wijk aan die van
Diever horen vragen: „Kan je dat wel?
met als antwoord: „Ik zal 't in ieder ge
val proberen." Waarmede wij niet willen
zeggen, dat toen de burgemeesters, die
tussen haakjes hun uitrusting netjes ge
leend hadden bij een Groningse sport
zaak, aan het einde van hun latijn wa
ren. Mijn hemel, neen. Heeft de oudstt
Drentse burgemeester (J. Van Royen, 49
jaar) het toen nog niet gepresteerd de
oudste Groninger, de keeper, (Hofstee
Aukema, 54 jaar) met bal en al het doel
LokmiddSlen voor de officieren zijn:
beter voedsel, betere behuizing, betere
kleren en in hoofdzaak een kans om
naar het vaderland terug te keren.
Schreiber vertelcte voorts, dat Fischer de
generaals, die zich bij de volkspolitie
zouden aansluiten, beloofd had, dat zij
uniformen zouden mogen dragen gelijk
aan die van de oude Wehrmacht, waar
bij ook de geborduurde lapels én dé
rode broeken.
De laatste maanden zijn ongeveer
10.000 Sovjet-Russische deserteurs de
Russische zone ontvlucht. Onder hen
zouden zich 25 generaals bevinden on
der wie generaal Gregory Tokajov, en
voorts Molotodovski, gewezen directeur
'van de economische dienst van het Sov
jet-Russische instituut der Noordelijke
volkeren, en Brailovski, een Russische
natuurkundige.
Naar van officiële zijde wordt verno
men, zal de ontmoeting van minister
Stikker met Moh. Hatta Donderdag a.s.
te Kalioerang plaats vinden. De keuze
van Kalioerang biedt de mogelijkheid,
dat de heer Stikker ook contact kan op
nemen met de collega's van minister
Hatta.
Minister Stikker is voornemens, na
zijn terugkeer op Zaterdag, nog een be
zoek te brengen aan enkele andere plaat
sen op Java. Waarschijnlijk zal hij
Woensdag 10 November naar Nederland
terugkeren om verslag uit te brengen
aan de regering. Verwacht mag worden,
dat over het resultaat van de bespre
king met Moh. Hatta geen verslag zal
worden gegeven alvorens de regering ïn
Den Haag is ingelicht.
Aneta verneemt, dat minister Stikker
op zijn reis naar Kalioerang vergezeld
zal worden door mr. J. E. van Hoog
straten, secretaris van staat van econo
mische zaken, dr. P. J. Koets, directeur
van het kabinet van de landvoogd, de
heer T. Elink Schuurrqan en mr. N.
Blom. -
Het republikeinse ministerie van voor
lichting betwist in een communiqué de
waarheid van de Nederlandse beschuldi
gingen inzake republikeinse bestands
schendingen. Het communiqué zegt, dat
de republikeinse delegatie aan de Com
missie voor Goede Diensten verzocht
heeft een onderzoek in te stellen naar
de waarheid van de beschuldigingen en
de ware stand van zaken bekend te ma
ken.
Het Antara-bericht, dat Moeso gedood
zou zijn, wordt, volgens de dienst Leger-
contacten, bevestigd door een bericht
'uit Madioen. In dit bericht wordt ge
zegd, dat Moeso tijdens gevechten in
de omgeving van .Ponorogo op 31 Octo
ber door de T. N. I. gevangen werd ge
nomen en doodgeschoten.
Het voorlopige centraal bureau van
de Sobsi (republikeins arbeidersver-
bond) heeft aan de republikeinse rege
ring verzocht, personen, die in verband-
met de Madioen-affaire gevangen wa
ren genomen, tep spoedigste in vrijheid
te stellen, indien tegen hen geen bezwa
rende bewijzen bestaan.
l
Interview over de gemeentebegroting
tussen twee schoten door.
gelukkig, die van Meeden en Vries, die
tijdens een wedstrijd van Heerenveeu
het idee voor dit samentreffen ontwier
pen, wel heel ongelukkig gevoeld heb
ben. Het ging niet langer. En al is 't dan
waar, dat de Drentenaars, dank zij bur
gemeester E. W. de Fielliettaz Goet-
hart, die behalve *en voortreffelijk
doelman ook een uitstekend voorhoede
speler bleek, de stand tot 52 opvoer
den, dit mocht toch geen voetbal meer
heten. Het was een verwonderlijk spel
geworden van dwaas opstekende bui -
gemeestersbenen en -armen en' uiterma
te gecompliceerde valpartijen. Steeds
groter bijval ontlokte dat aan de toe
schouwers en de medelevende echtge
noten. En naarmate ook het tweede
half uur verstreek werden de magis
traten, die zich nu nog normaal voortbe
wogen, zeldzamer en zeldzamer. En t is
De „medelevende" echtgenoten aan de lijn.
in te lopen? En hebben de Groningers dan ook dat wij de wetenschap hebben,
dat deze edele wedstrijd na afloop in
een vrolijk samenzijn nog enige malen
de revue gepasseerd is, anders zou
den .wij op deze plaats onze beducht
heid moeten uiten voor de maatschap
pelijke toekomst van de onschuldige
jonge klerk die morgen zijn burgerva
der met een simpel zinnetje als: „Uw
voet verstuikt, burgemeester?" zou
ontvangen. Desniettemin, het idee zij
alle leden van de Veiligheidsraad, die
van da Tweede Kamer en de Vereni
ging van Dagbladdirecteuren van harte
aanbevolen.
niet door hun voortreffelijke midden
voor Scheffer uit Esinge nog voor do
rust de stand op 21 gebracht?
Maar goed, tijdens de rust waren or
toch ^el duidelijke tekenen van uitput
ting. En al werden de-heren, die dit
wensten, dan ook door de Assqr ge
meentepolitie op de masseertafel uitge
strekt. veel hielp het niet en met aan
merkelijk stroever gewrichten begon
men aan de tweede helft. Ja, die twee
de helft! De burgemeesters van Emmer
en Muntendam, die als grensrechters
fungeerden, moeten zich toen wel zeer
Het verdwijnen van de tram, de
overvolle bussen, de verkeersdrukte
van al die autobussen in de binnen
stad en het kapitaal, dat het publiek
aan het vervoer offert, hebben de
architect Jacq. van Velsen een arti
kel in de qjen gegeven, waarin hij het
vraagstuk van het verkeer eens be
kijkt van stedebouwkundige kant.
Waarom, zo vraagt hij o.a„ moeten
60.000 inwoners van Haarlem en hij
deelt hier optal degenen, die ten Noor
den van het station wonen voor
hun vergaderingen, concerten en bios
coop naar de stad bussen"
Het nog jonge vak „stedebouw" is zo
als iedereen wel eal weten niet het bou
wen van een stad. Het begrip is van
veel wijder omvang en omvat de vorm
gevende ordening van alle onroerend
goed. Het geeft dus een Ordenende vorm
aan het landschap, aan de woon- en
werk- en ontspanningsgebieden, aan het
verkeer te water en op het land, en dit
alles in een organische samenhang.
Het is duidelijk dat de vakman dit
stedebouwkundige werk, deze organische
uitbreidingsplannen maakt in opdracht
van en in nauwe samenwerking met de
overheid, het stadsbestuur, die uiteinde
lijk bepaalt wat inhoud en strekking
der stedebouwkundige plannen zullen
zijn.
En nu meen ik, dat hieraan in Haar
lem, dat de laatste decennia zo sterk ge
broeid is, nooit veel aandacht is be
steed. Noch de gemeenteraad, noch de
opeenvolgende wethouders, die toch de
eigenlijke opdrachtgevers, leiders en
geestelijke vaders van de stadsuitbrei
ding moeten zijn, hebben dit als zodanig
opgevat. Natuurlijk is er in details veel
te prijzen, maar dat betreft voornamelijk
het werk der vakmensen. De grote lijn
echter, de gedachte en inhoud is bijna
steeds in het Haarlemse uitbreidings
plan zoek.
En om een belangrijk punt hiervan te
noemen: er is nergens gestreefd naar.
enige decentralisatie. De oude stad bin
nen de singels met zijn gehele accomo-
datie als cultuurcentrum bestond sinds
eeuwen en toen de behoefte kwam aan
uitbreiding, ontwierp men woonstraten
met hier en daar een pleintje en daar
om huizen. En de laatste vijftig jaar is
men maar steeds doorgegaan met stra
ten, huizen, pleintjes, tot tenslotte de
laatste huizen, waaraan nu nog gebouwd
wordt, vier K.M. van „de stad" afliggen.
Ten Noorden van het station is een
conglomeraat gebouwd met een 60 dui
zend inwoners zonder enige verdere
accomodatie (uitgezonderd dan zijn
kerken). Voor hun vergaderingen en
partijen, voor hun uitvoeringen, concer
ten, schouwburg of bioscoop, om eens
gezellig te gaan winkelen, als zij naar
een der vele gemeentelijke bureaiWs
moeten voor trouwen, distributie, wo-
mngdienst, burgerlijke stand enz. enz.,
dan wel eens een genoeglijk café-restau
rant willen bezoeken, biljarten of kege
len, altijd zijn deze 60 duizend mensen
in het algemeen gedoemd naar „de stad"
te gaan en dus van de bus gebruik te
maken.
Daarbij komt, dat deze Noordelijke
halve stad door dit gebrek aan eigen
centrum ook uit stedebouwkundig
oogpunt maar een saai en vervelend
geval is geworden. Geen enkel mar
kant punt; geen centrum waarom een
wijk is gegroepeerd. Want nu moet
men niet zeggen dat er wel vanzelf
door particulieren aan al üeze behoef
ten was voldaan als er ook inderdaad
In het voorlopig verslag van de Sta
ten van Suriname over de voorgestelde
nieuwe kieswet blijken vele leden van
mening, dat de Nederlandse regering
het koloniale bewind wenst te handha
ven, daar zij het advie^^an de Staten,
die een uitgebreid, doch niet een alge
meen kiesreeht hadden voorgesteld,
.heeft genegeerd.
behoefte aan werd gevoeld. Neen, de
overheid had hier ordenend moeten
optreden en de goede voorwaarden
voor ontwikkeling moeten scheppen.
Om eens een voorbeeld te noemen:
een café-restaurant zo maar ergens in
een woonstraat tussen de huizen is heel
iets anders dan een dergelijk bedrijf
als onderdeel van een groot-opgezet ge
zellig plein, waaromheen allerlei belang
rijke gebouwen als hart en centrum van
een wijk.
Er is de laatste jaren in stedebouw
kundige kringen al heel wat gesproken
over de buurt- en wijkgedachte met alles
wat tiaaraan vast zit, maar hiervan vin
den we in onze uitbreidingsplannen nog
niets terug, zo besluit architect Van
Velsen.
Verwachting tot Donderdagavond:
Meest zwaar bewolkt met tijdelijk
enige regen of motregen, voorname
lijk in het Noord-Westen van het
land en hier en daar nevel of mist.
Matige, later vooral in de kuststre
ken toenemende Zuid-Westelijke
wind. Weinig verandering van tem
peratuur.
Zon: 7.40—17.07; Maan: 12.02—18.41.
(Van onze Haagse redactie)
Nu verschillende artikelen bon vrij
zijn gekomen dringt zich de vraag op,
of mogelijk ook de tabak spoedig zonder
bon beschikbaar zal worden gesteld. De
koopkracht, aldus Redeneert men, is de
laatste tijd, mede door de vermindering
van de subsidies op de levensmiddelen,
waar voor een deel der bevolking geen
compensatie tegenover staat, dusdanig
verminderd, dat het vrijgeven van .de
tabak over het algemeen geen noemens
waardig grotere vraag zou doen*ont-
Zondag zal een begin worden ge
maakt met een evacuatie op grote
schaal van de Duitse kinderen uit ge
blokkeerd Wcst-Bcrlijn. Per week zul
len 480 kinderen uit Berlijn worden
gebracht naar pleegouders of familie m
West-Duitsland. Men schat dat aan het
eind van de eerste week van Februari
13.500 kinderen geëvacueerd zullen zijn.
Voor de duur van het verblijf der
kinderen is geen tijdslimiet vastgesteld,
doch de autoriteiten hebben de ouders
verteld dat het „voor lange tijd" zal
zijn.
staan. Ook de geringere beschikbaar
stelling van Virginiatabak en de rui
mere verwerking van Oriënttaoak, zal de
rooklust doen dalen, daar het publiek
aan de eerste soort de voorkeur geeft.
Hiertegenover wordt opgemerkt, dat
men nog altijd de beduidend goedkopere
shag kan kopen en dat men alvorens een
beslissing te nemen eerst eventuele wij
ziging in de kooplust voor sigaretten
en shag wenst af te wachten.
Het vrijgeven van de tabak is momen
tcel nog niet verantwoord, aldus merkt
men van bevoegde zijde op. Er is" nog
geen beslissing over genomen en deze is
ook in de naaste toekomst niet te ver
wachten. Berichten over vrijgeven per 1
Januari of verhoging van het rantsoen
in de eerstvolgende weken moeten dus
voorbarig worden geacht.
Boetedoeningen, die onbekend blij
ven, zijn de ware; alle andere
worden vergemakkelijkt door de
ijdelheid. J
Europa in 1848. Parijs hoort nog de
nadreun der Februari-revolutie. In
Wenen zijn onlusten aan de orde
van de dag. Berlijn is vol geruchten. Het
Europese continent ziet binnen de per
ken van het staatsrecht een verandering
voltrekken, die niet zonder bloed en
strijd geschiedt. Waarin bestaat zij? Men
kan haar het best typeren met de woor
den van Thorbecke, wanneer hij schrijft,
dat „het staatsburgerschap, de eerste
drijfveer der negentiende eeuw, in de
plaats trad van het onderdaanschap
Het volk wenste medezeggenschap in de
regering. Het wenste vrij te zijn in het
uiten van zijn mening. Het wilde zijn
rechten zien vastgelegd in de grondwet
en de inperking van de souveremiteit
des konings, die willekeur nooit uitsloot.
De revolutie in Parijs had bewezen,
dat het volk dit verwerven wilde ten
koste van. elke prijs. De grêndwetsher-
ziening in Nederland, welk feit wij van
daag herdenken, heeft aangetoond, dat
het ook kon langs parlementaire weg. In
hoeverre deze grondwetsherziening tot
stand is gekomen - onder de indruk van
de gebeurtenissen in het buitenland, doet
aan het tot stand komen dezer herzie
ning geen afbreuk. Toen zij er kwam re
gelde zij de machtsverhouding tussen
vorst en volk voorgoed en afdoende. De
huidige grondrechten van de Neder
landse burger liggen erin uitgedrukt. Uit
deze grondwet zijn de tegenwoordige po
sitie-van de staatsburger en zijn mede
zeggenschap in de regering voortgeko-
men.
Een omwenteling van zo verstrekken
de betekenis in de staathuishoudkunde
kwam niet ineens tot stand, ook al vol
trok zij zich in Nederland zo snel, dat
koning Willem II zelf verklaarde, dat hij
„in vier en twintig uur van zeer con
servatief zeer liberaal was geworden".
In de eigenlijke zin regeerde het volk in
Nederland voor de grondwetsherziening
niet mee. Wel werd het constitutioneel
geregeerd, maar zijn invloed op de re
gering was zeer gering. De ministers
werden door de koning benoemd. Hem
alleen waren zij verantwoording schul
dig. De volksvertegenwoordiging deelde
de wetgevende macht met de koning en
vormde, inplaats van een afvaardiging
van de gehele natie, allengs een exclu
sieve regentenkaste. Paste dit in de men
taliteit van de tijd, de liberale stromin
gen vonden ook in Nederland hun weg
en er - gingen langzamerhand stemmen
op, die pleitten voor ministeriële ver
antwoordelijkheid en rechtstreekse ver
kiezingen.
De grondwetswijziging van 1840,
noodzakelijk geworden door de af
scheiding van België, bevatte daarvan
echter nog niets. Zelfs een voorstel van
negen Kamerleden, die een grondwets
herziening in bovenomschreven zin wens
ten, werd in 1844 niet eens in behan
deling genomen. Het werd als ontijdig
en ongepast beschouwd. De koning acht
te een wijziging „vooralsnog niet nood
zakelijk." In de daarop volgende jaren
werd de liberale aandrang evenwel
sterker. Critiek op het regeringsbeleid
bleef niet uit, vooral toen economische
omstandigheden een beurscrisis tenge
volge hadden, terwijl de prijzen der le
vensmiddelen aanzienlijk stegen door
een aardappelziekte in 1845. Ook de ar
beidersklasse werd roerig. De revoluties
over Europa verhaastten echter een pro
ces, dat, eenmaal begonnen, toch niet
was te stuiten.
Op 13 Maart 1848 riep Koning Willem
II uit eigen beweging en buiten voor
kennis van zijn ministerie de voorzitter
van de Tweede Kamer bij zich en ver
zocht hem de wensen van de volksver
tegenwoordiging kenbaar te maken. Een
herzieningscommissie onder Thorbecke
kwam tot stand. Zij diende spoedig een
ontwerp in. Het had niet de instemming
van het ministerie, qnaai de Koning
keurde het goed. Het ministerie trad af
en het ontwerp ging naar de Staten-
Genlraal. De koning gaf duidelijk als
zijn wens te kennen, dat zij het zouden
aanvaarden. De Staten-Generaal maakten
weliswaar enige restricties, maar zij aan
vaardden het ontwerp. En zo kwam de
grondwetsherziening naar liberale trant
tot stand en werd de herziene grondwet
op 3 November van het jaar 1848 plech
tig afgekondigd.
e verschillen met de vroegere
toestand zijn evident. Ministeriële
verantwoordelijkheid beperkt de
macht des Konings. De Staten-Generaal
krijgen het recht van interpellatie, de
Tweede Kamer bovendien dat van amen
dement en enquête. Door de verande
ring van het kiesstelsel, dat voor de
Tweede Kamer van een getrapt een
censuskiesrecht wordt, krijgt niet alleen
een groter deel van de bevolking invloed
op de regering, maar daarenboven wordt
die invloed rechtstreeks. De tussensta
dia van kiescollege Volgens adel, stad
en plattelandsinstellingen en Provincia
le Staten vallen voor de Tweede Ka
mer uit. De leden der Eerste Kamer
worden niet meer voor het leven door
de Koning benoemd, maar de Provin
ciale Staten kiezen hen uit de hoogst
aangeslagenen. Er komt een zekere ma
te van zelfbestuur voor provjncie, ge
meente en waterschap. Jaarlijks worden
de begrotingen vastgesteld en de Sta
ten-Generaal krijgen het toezicht over
het beheer van de koloniën. Daarmee is
de weg gebaand naar de parlementaire
democratie. De vreedzame revolutie van
1848 heeft haar vruchten afgeworpen.
(Vervolg crp pag. 3)
