Vliegtuig van Aero-Holland in Denemarken neergestort
1TB
Tegen boom te
pletter gevlogen
Gesprekken met journalisten
blokkeerden telefoonlijnen
EXTRA VET!
ZILVEREN HOOGOVENS EN STAALFABRIEKEN
Deviezenbron van 60 millioen galden
J
Het meest tragische
MARGRIET ZES JAAR
Het weer.
Tot hoofd en hart
Gezagvoerder en tweede piloot omgekomen
Öe enige passagier, Koos Vorrink, gewond
MACHTSAPPARAAT VOOR FEDERALE REGERING
Dr. DREES DONDERDAG
NAAR NEDERLAND
Koningin, kinderen
Herstel van republiek
als autonome eenheid
Sinaasappelenvloot
loopt binnen
f
Internationale Bidweek
V.
PjNSDAC 18 JANUARI 1949
72ste JAARGANG Nó. 24361
De twee doden
Resolutie van de Partij van de Arbeid
DE PRESTWICK-RA
Wl
EN HET PALEIS
Bonnen deze week
gehonoreerd
Citroenen en dadels
Boodschap van Sjafrudding
Verwerking bijproducten
Groots herstel na
bevrijding
Inierrtie voor 19 Januari:
Mogen de Oosterse afge
scheidenen de katholieke
eenheid terugvinden.
Dode Duitse soldaat
gevonden
8UREAUX VAN REDACTIE EN ADMINISTRATIE
SMEDESTRAAT S - HAARLEM
Telefoon: Redactie 21544! Advertenties 21545
Abonnementen 20800 Postgiro 145480
Directeur: 3. 3. W. Boerrigter.
Hoofdredacteur: Drs. H. van Run.
Wnd. hoofdredacteur: W. Se verin.
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
ADVERTENTIETARIEF 28 cents per millimeter
hoogte. Ingezonden mededelingen dubbel
tarief. Omroepers 16 cents per m.m.-hoogte.
De administratie behoudt zich het recht voor
advertentiën eventueel zonder opgave van
redenen te weigeren.
ABONNEMENTSPRIJS 35 cents per week,
f 1.52 per maand, f 4.55 per kwartaal.
ng <7®
ontspan"
,a. dooi
over óf
oen van
'fwnen e*
1
toestel van de Aero-Holland, de P.H.-N.R.Z., van het type Cessna, dat
wderweg- was naar Kopenhagen, is Maandagavond tegen tien uur op een
gelegen plaats aan de Oostkust van Falster, een eiland in de Oostzee, neer
gestort. De gezagvoerder, R. Protiva, en de tweede piloot, W. F. de Jong, beiden
Amsterdam, zijn om het leven gekomen. De enige passagier, de voor
teter van de Partij van de Arbeid, Koos Vorrink, is met ernstige verwon-
®'ngen opgenomen in het ziekenhuis te Nyköping.
»°rrink, die Maandag de gehele dag in Amsterdam nog de besprekingen
"te bijgewoond, welke de Partij van de Arbeid hield over Indonesië, was met
regeringsopdracht op weg naar Oslo, om aldaar besprekingen te voeren
•net enkele vooraanstaande personen uit de socialistische partij.
In een onderhoud, dat het A.N.P. van-
met het ziekenhuis in Nyköping
®d, blijkt, dat de toestand van de heer
•orrink niet levensgevaarlijk is. Toch
?I hij geruime tijd in het ziekenhuis
7">eten verblijven. Men schatte dit op
a anderhalve maand. Vorrink heeft
Un rechterbovendijbeen en zijn rechter-
'M gebroken en is voorts gewond in de
njg.
lieden is in de loop van de ochtend
Z?, heer Frits Diepen, directeur van de
2-V. Frits Diepen Vliegtuigen, met enige
£™nici per vliegtuig naar Falster ver-
okken. (Falster is een eiland van de
■jChipel, die tussen Kattegat en Oostzee
"St. Het is gelegen ten Zuiden van het
«land Seeland tussen de eilanden Laa-
JJnd en Möen. De eilanden Laaland en
'aister telden in 1930 tezamen 134.538
inwoners, of 75 per vierkante kilometer.
Het is er dus een dun bevolkt gebied.
voornaamste plaats op Falster is
Nyköping, aan de Westkust van het
eiland).
Een ooggetuige heeft verklaard, dat
hij het vliegtuig om 21.40 Deense tijd
vanuit de Oostzee zag komen en had de
indruk, dat het toestel een noodlanding
wilde maken. Volgens deze ooggetuige
moet de piloot echter op het laatste
ogenblik gezien hebben, dat tussen het
water en de bomen slechts twintig me
ter ruimte was. Wat er daarna gebeurd is,
kon hij niet zeggen, maar waarschijnlijk
is, dat het vliegtuig daarop iets landin
waarts is gezwenkt.
Het heeft hierbij de top van een
boom geraakt en kwam vervolgens
nog in aanraking met vijf opeenvol
gende bomen. Tegen de zesde ging
het toestel te pletter. De motoren
ploegden zich diep in de grond; het
toestel werd grotendeels vernield.
Er brak echter geen brand uit.
De Deense arbeider Antea Nielsen, die
zyn huis heeft bij de Oostkust, die een
van de eenzaamste gedeelten van het
eiland is, had de slag gehoord en pro
beerde onmiddellijk het wrak te berei
ken. Daar het echter zeer donker was
en sneeuw en regen hem het uitzicht
zeer bemoeilijkten, bereikte hij het
strand, waar het vliegtuig was terecht
gekomen, eerst een half uur na de ramp.
Het eerst vond hij enige meters van de
resten van het toestel, niet ver vap een
der motoren verwijderd, de heer Vor
rink, die in het Duits tot hem zeide.
„Moge God mij helpen". Nadat Nielsen
zich ervan vergewist had, dat er geen
andere overlevenden waren, begaf hij
zich terug naar zijn huis, terwijl hij
Vorrink voorlopig moest achterlaten.
Hij belde een ambulance, die een kwar
tier later ter plaatse aankwam. Tot de
dekter zcide de heer Vorrink; „Geluk
kig, dat we in het Deense bos zijn te
recht gekomen".
De heer Rudolf Protiva, was Tsjech
van geboorte. Hij was veertig jaar oud,
gehuwd en had twee kinderen. Hij
woonde in Rijswijk (Z.-H.). De heer
Protiva vloog van vóór 1939 af, eerst in
Tsjechoslowakije en gedurende? de ge
hele oorlog bij de Royal Air Force en
wel bij „Bomber Command". In Novem
ber 1947 trad hij in dienst bij de Aero-
Holland N.V.
De heer Willem Frederlk de Jong was
te Gouda geboren en 25 jaar oud. Hij
woonde eveneens te Gouda. Het vorige
jaar behaalde hij zijn vliegbrevet als
sluitstuk van zijn opleiding bij de Rijks
luchtvaartschool. De heer De Jong
was ongeveer drie maanden in dienst
van de Aero-Holland N.V.
Gistermiddag vond in het ministerie van Buitenlandse Zaken te Den Haag de
uitwisseling plaats van nota's tussen de Amerikaanse en Nederlandse regeringen
in verband met de rechtenvrije invoer van relief goederen. De Amerikaanse
regering werd vertegenwoordigd door de gezant dr. H. B. Baruch, terwijl minister
mr. D. U. Stikker voor de Nederlandse regering tekende.
Bij het gisteravond te Ayr iSchot-
®*hd) voortgezette onderzoek naar de
"orzaken van de ramp met het K.L.M.-
j°estel „Nijmegen" verklaarde John
j-jouglas Christian, een employé van het
Uegveld Prestwick, voor de ramp met
"e „Nijmegen" niet te hebben geweten.
de als 45' voet aangegeven hoogte in
merkelijkheid 450 voet was. Hij zei, dat
"et ministerie van Burgerluchtvaart
|=en volgens de laatste gegevens bijge
werkte luchtvaartgids heeft uitgegeven,
p.'j zei echter te geloven, dat de nieuwe
sids ter perse is.
Getuige Hugh B. Braney, die start-
"aancontroleur is op Prestwick, deelde
het beantwoorden van een aantal
rjoor mr. Cameron gestelde vragen over
r® vlieghoogte van de „Nijmegen" bij
Nadering van 't vliegveld mee, dat aan de
rjachine niets bijzonders viel op te
perken, toen het aanstalten maakte op
^testwick te landen.
J. Symonds, luchtvaart-eon-
Öeorge
eur op Prestwick. zei in antwoord
■pP ecf\ vraag van de president, mr. Mac-
~°nald, of in de controletoren na het
""geluk een opeenhoping van telefoon
gesprekken was binnengekomen, dat
telks inderdaad het geval geweest was
dat de meeste gesprekken aange
vraagd waren door belanghebbende
Partijen en door de pers.
Be 22-jarige telefonist William Law-
*®n Paton vertelde, dat hij na de ramp
"Vee en een half uur lang gesprekken
Van journalisten te verwerken had ge-
'egen en dat hij daardoor grote moeite
sing met de hoogspanningskabel, ant
woordde Newton, dat op het moment van
de botsing met de kabels zeker brand
is uitgebroken. Hij zei geen aanwijzin
gen te hebben kunnen vinden voor het
optreden van motorstoornis vóór de bot
sing. Van de 25 passagiers had maar één
de veiligheidsgordel vastgemaakt; de
eerste en de tweede piloot zaten echter
vastgegespt.
Newton zeide te menen, dat het vlieg
tuig vóór de botsing met de kabels in
goede vliegconditie was. Daarna brak
brand uit, hetgeen de oorzaak van het
neerstorten was.
•*ad
gehad de lijnen vrij te krijgen.
Getuige Eric Newton, hoofdinspecteur
a" de afdeling onderzoek naar onge-
.hkken van het ministerie van burger-
c chtvaart, verklaarde na een ingesteld
jbderzoek ter plaatse tot de conclusie
jy zijn gekomen, dat de kabels van de
°°gspanningsleiding door de propellers
de „Nijmegen" waren doorgesneden.
Op een vraag van mr. Leslie, of naar
J" mening het vliegtuig in de lucht uit
^tear kan zijn gesprongen na de bot-
(Van onze Haagse redactie)
Naar wij vernemen, ligt het in de be
doeling van de minister-president a.s.
Bonderdag met de Constellation „Frane-
®r", uit Batavia te vertrekken. De „Fra
nker" wordt, als alles meeloopt Vrijdag
Schiphol terug verwacht. Naar ver-
uidt, zou Dr. Drees zich niet in goede
*°hditie bevinden.
Van gezaghebbende zijde is aan Aneta
terklaard, dat de taak van dr. Drees
jjj Indonesië vrijwel is geëindigd en dat,
Verband met een ongesteldheid, die
5?.ch de laatste tijd heeft ontwikkeld,
I" spoedig verteek waarschijnlijk is.
Duizenden Nederlanders en buiten
landse bezoekers hebben in de afge-
'°pen jaren het interieur van Jacob
^ah Campen's paleis op de Dam in
"e hoofdstad mogen bewonderen en
?e faam, die het verwierf aan eigen
'"zicht kunnen toetsen. Weinigen
®chter is de eer te beurt gevallen op
"e tocht door de majestueuze zalen
een rondleidster te hebben als de 94
Jongelui, die gisteren na de ontvangst
van de scheidende Belgische ambas
sadeur, het paleis bezochten. Hun
'oonde namelijk H M. de Koningin
eigen persoon het paleis, waarbij
tel de jongens en meisjes gedurende
ruim een half uur voerde langs de
kunstschatten en hen attent maakte
°P de eigenaardigheden van bouw
bekleding. Aanvankelijk zouden
"®ze 94 kinderen, wier leeftijd vari-
S®rt van 12 tot 16 jaar tijdens het
Nroningsspel in het Amsterdamse
'adion de Kroon hebben binnenge
togen, doch tot hun grote teleurstel-
il"g werd hierin op het laatste ogen
blik verandering gebracht. Thans had
f1- M. de Koningin de wens uitge
sproken de jongens en meisjes per-
q?°"lijk te ontmoeten. Zo togen de
j kinderen, die allen in de oorlogs
jaren vader of móeder hebben ver-
vergezeld van de directeur der
richting 1940'45, gezamenlijk naar
Paleis. En hun verwachtingen
jverden met teleurgesteld.
Verwachting tot Woensdagavond:
Matige tot krachtige en langs de
Waddenkust tijdelijk harte Zuid-
Westelijke wind. Half tot zwaar be-
wolkt met af en toe enige regen of
motregen. Aanhoudend zacht.
Zon: 8.38—17.04; Maan: 23.26—11.02.
Prinses Margriet wordt morgen zes
jaar. Zes jaar al? vragen we een beetje
verbaasd. En ja, zes jaar, het is toch
werkelijk morgen een feit. Kleine prin
sesjes groeien op. In verre streken ge
boren, zette de beschermelinge van de
koopvaardij na de bevrijding voor het
eerst voet op Nederlandse bodem. Toen
kenden we haar van de foto's, die we
in de huiskamer de ronde deden gaan,
onttrokken aan des Duitsers oog. Nu
prijkt prinses Margriet in alle kranten.
Gelukkig de vrijheid, die ons haar ver
jaardag zo vieren laat. Onze beste geluk
wensen gaan hierbij.
De Partij van de Arbeid heeft Maan
dag te Amsterdam een congres gehou
den ter behandeling van het Indone
sische vraagstuk. Na uitvoerige discussie
werd een resolutie van het Partijbestuur
aangenomen met 1879 tegen 909 stem
men (118 stemmen waren blanco en
twee ongeldig), waarin wordt gezegd,
dat Nederland zijn militair optreden
kan èn moet rechtvaardigen en een
goede samenwerking met de organisatie
der Verenigde Naties kan bereiken
door onverkorte en onverwijlde uitvoe
ring van zijn staatkundige beloften aan
Indonesië en in de Veiligheidsraad, ook
van hetgeen daar gezegd is over de vrij
lating der republikeinse leiders.
De resolutie dringt aan op hernieuwd
persoonlijk contact en overleg met de
vooraanstaande republikeinen; onver
wijlde instelling van een federale
interim-regering, die door geheel Indo
nesië, ook door de republikeinen, als
een werkelijke nationale regering, wordt
aanvaard; zo spoedig mogelijk verkie
zingen in geheel Indonesië met geheime
stemming met waarborgen tegen dwang,
zonder beïnvloeding cn open voor on
partijdige waarneming; hulp aan
de Indonesische federale interim-rege
ring om een eigen machtsapparaat op te
bouwen, dat dg zorg voor orde en rust
van de Nederlandse troepen zal kun
nen overnemen. Men dringt er voorts
bij de Nederlandse regering met klem
op aan, dat van Nederlandse zijde thans
alles gedaan worde om een sfeer van
vertrouwen te scheppen en dus krach
tig worde opgetreden tegen allen, die
te kort schieten in de uitvoering van
haar beleid.
De resolutie-Vos c.s., die op de toe
komst betrekking heeft en in sommige
opzichten verder gaat dan de* resolutie
van het Partijbestuur, werd aangeno
men met 1388 tegen 1324 stemmen en
88 blanco. Hierin formuleert men zijn
oordeel, dat een snelle en consequente
liquidatie van de koloniale verhoudin
gen nog meer geboden is dan vóór het
inzetten van de actie. Hiertoe kunnen
mede dienen:
1. Herstel van de volledige bewe
gingsvrijheid van de republikeinse lei
ders en het voeren van hernieuwd over
leg met deze;
2. Herstel van de republiek als auto
nome eenheid;
3. Overdracht van bevoegdheden aan
een in te stellen federale regering;
4. Opbouw van een militair federaal
orgaan, zodanig dat de Nederlandse mi
litaire macht kan worden teruggetrok
ken;
5. Oprichting van de Verenigde Sta
ten van Indonesië als souvereine mo
gendheid na zo spoedig mogelijk, zo
nodig onder internationale controle, te
houden verkiezingen;
6. Geregeld, bewust gezocht, overleg
met de Commissie voor Goede Dien
sten en met de internationale bij de ont
wikkeling in Indonesië mede betrokken
staten.
De resolutie spreekt tenslotte de hoop
uit, dat de reis van de minister-presi
dent voor de verwezenlijking van deze
doeleinden vruchtbaar moge zijn en
verwacht van Partijbestuur en Kamer
fractie, dat zij de politieke verwerke
lijking van deze doeleinden krachtig
zullen bevorderen.
Einde Januari zal een extra rantsoen
voedingsvetten beschikbaar worden ge
steld, t.w. 250 gram voor de leeftijdsgroe
pen A, B en C en 125 gram voor de
groepen D en E.
De verbeterde vetgrondstoffenpositie
heeft het reeds in 1948 mogelijk gemaakt
de basisrantsoenen te verhogen met de
beschikbaarstelling van een extra rant
soen met Pasen, voorts op 2 September,
op 21 October en op 2 December en bo
vendien door het verstrekken van spijs
olie. Verder is sedert 30 December 1948
de ranteoenwaarde van spijsvet ver
hoogd.
Het zal van de vetgrondstoffenpositie
afhangen, of de extra verstrekkingen dit
jaar met regelmatige tussenpozen zullen
worden voortgezet. De verstrekking van
spijsolie zal, zoals tot nu toe gebruike
lijk, op een afzonderlijke bon geschie
den.
(Van een onzer speciale verslaggevers)
De zonnige zuidvrucht-verwachtingen,
welke korte tijd geleden door ons wer
den gepubliceerd, zijn werkelijkheid ge
worden. Zaterdag is de „Prins Willem
III", met aan boord 15000 kisten Spaanse
sinaasappelen, in de haven van Rotter
dam binnengelopen. Heel de Lekhaven
geurt naar deze kostelijke vruchten. En
nog deze week kan ieder er van ver
zekerd zijn, dat hij zijn eerste sinaasap
pelen kan kopen. Daarna zal alles gaan
zoals reeds door ons is aangekondigd:
iedere veertien dagen, vijf maal ach
tereen een bon, met prompte levering
en als het meevalt daarna nog meer.
Deze Spaanse sinaasappelen zijn ver
rukkelijk, dat is buiten kijf. Wij hebben
ze op uitnodiging van tal van instanties,
die bij deze import zijn betrokken, aan
boord van bovengenoemd schip had ge
proefd, en wij verklaren Tnet de hand op 't
hart: „Wie er ook na de oorlog met wa
ren geknoeid heeft, Moedertje Natuur
niet! Wat zij zoet noemt, is ook zoet".
Vandaag tenslotte loopt in Amsterdam
de eerste sinaasappelenboot binnen, deze
week komen ook de eerste Jaffa's aan.
En alle fruitdeskundigen, zo is ons ge
bleken, schudden het wijze hoofd over
het publiek, dat in de afgelopen weken
bereid bleek, zulke krankzinnige prijzer
voor mandarijnen te betalen. Idioot zei
men en onbegrijpelijk!
In de loop van Januari worden ook
nog 550 ton citroenen verwacht en ver
moedelijk in Februari nog 700 ton. Deze
komen tegen vaste prijzen in de vrije
handel. Ook een klein quantum dadels
in de bekende kistjes van 20 kg.
wordt binnen enkele weken verwacht.
Ook deze worden vrij verkócht.
„En hoe zit het met ananas en cocos-
noten?" stelde iemand als vraag. „Laat
ons daarover zwijgen", klonk het ant
woord. „Wat u op het ogenblik van die
artikelen kunt krijgen is.... smokkel
waar".
De republikeinse „noodregering" in
Sumatra heeft een boodschap gericht
tot Pandit Nehru, waarin stond, dat
de republikeinse regering de voorkeur
geeft an een tussenkomst van de Azia
tische conferentie boven die van de
V eiligheidsraad.
Zaterdag 22 Januari herdenken de
Koninklijke Ned. Hoogovens en
Staalfabrieken N. V. te IJmuiden, zo
als wij reeds hebben gemeld, hun 25-
jarig bestaan. Dit feit zal niet on
gemerkt voorbijgaan, zij het, dat de
viering slechts op bescheiden wijze
zal geschieden en grotendeels tot deze
jubileumdag zal beperkt blijven.
De heer L. A. Pennock, economisch
doctorandus, heeft voor het Koninklijk
Nederlands Aardrijkskundig Genoot
schap een historisch overzicht van dit
enorme bedrijf gegeven, waaraan wij
het volgende ontlenen:
De Nederlandse ijzer- en staalverwer-
kende industrie onderging in de jaren
na 1870 een sterke uitbreiding. Neder
land profiteerde door zijn buitengewoon
gunstige ligging als knooppunt van in
ternationale verkeerswegen in ruime
mate van de alom toegenomen economi
sche bedrijvigheid en vele nieuwe in
dustrieën werden gegrondvest.
Naarmate de ijzer- en staalverwerken-
de industrie in betekenis toenam, groei
de ook steeds meer de gedachte, dat
de oprichting van een eigen ijzer- en
staalproducerende industrie in hoge
mate gewenst zou zijn. Deze gedachte
werd vooral sterk gepropageerd door
de heer H. J. E. Wenckebach. De eerste
wereldoorlog met zijn schaarste aan
goederen en relatieve ruimte aan geld
middelen maakte dat de plannen voor
de stichting van een hoogovenbedrijf ten
uitvoer konden worden gebracht.
Voor de vervaardiging van ruw ijzer
zijn twee grondstoffen, t.w. ijzererts en
kolen, de belangrijkste. Hoewel de Ne
derlandse bodem weinig minerale grond
stoffen Voortbracht, konden deze over
het algemeen, op de Nederlandse markt
relatief voordelig worden verkregen.
Ijzererts komt in ons land niet voor,
doch daar de productie van ijzer en staal
in Europa steeds meer uit van overzee
aangevoerde ertsen geschiedde, welke
grotendeels via Rotterdam als transito
haven naar West-Duitsland werden ge
transporteerd, betekende dit, dat deze
ertsen aan de Nederlandse kust, door de
besparing op overlaad- en doorvoer
kosten, voordeliger verwerkt zouden
kunnen worden dan in (ie hoogovens in
andere landen. Ook de kolen waren
aan de Nederlandse kust naar verhou
ding goedkoop te verkrijgen, daar deze
zowel uit Engeland en Duitsland, als
uit de Nederlandse mijnen tegen lage
transportkosten concurrerend konden
worden betrokken.
Verder was de ligging van het hoog
ovenbedrijf aan de kust van groot be
lang voor de export van het ruwijzer.
Ongeveer tweederde van de ruwüzer-
productie wordt namelijk geëxporteerd
naar alle delen van de wereld. (Neder
land is momenteel de grootste ruwijzer-
exporteur ter wereld).
Daar, zoals uit bovenstaande uiteenzet
ting is gebleken, de voorwaarden voor
de vestiging van een hoogovenbedrijf in
Nederland gunstig waren, werd in 1917
een comité samengesteld onder leiding
van de heer Wenckbach, waarin een
aantal leidende figuren uit de Neder
landse industrie, het verkeerswezen, en
de bankwereld zitting hadden genomen.
Dit comité had tot taak, de oprichting
van een hoogovenbedrijf, staalfabrieken
en walserijen voor te bereiden. Een ka
pitaal van ƒ30.000.000 werd bijeenge
bracht waarin door de Staat der Neder
landen voor 7.500.000, door particulie
ren voor 17.500.000 en, na de oprichting
van de vennootschap, door de gemeente
Amsterdam voor 5.000.000 werd deelge
nomen.
De Staat der Nederlanden heeft er toe
medegewerkt, dat een drietal voorwaar
den, die voor de oprichting noodzakelijk
werden geacht, werden vervuld. De on
derneming kreeg de toezegging, dat zij
een direct in verbinding met de open zee
staande fabriekshaven zou krijgen, ver-
der dat het Hoogovenbedrijf in de ar
beidswet zou worden opgenomen als een
bedrijf, waarin het werk in continu
dienst zou worden toegestaan. Zij ver
kreeg voorts de voor het bedrijf onmis
bare kolenbasis, dank zij een overeen
komst welke met de Staatsmijnen in
Limburg werd aangegaan.
Het totale kapitaal van 30.000.000 (hét
grootste bedrag, dat ooit te voren voor
de oprichting van een industriële onder
neming was bijeengebracht) werd vol
doende geacht voor een volledig geïnte
greerd hoogovenbedrijf. De sterke prijs
stijging, welke na de eerste wereldoorlog
plaats vond, bracht echter een wijziging
in de oorspronkelijke plannen. Men
moest voorlopig volstaan met de bouw
van de hoogovens en kooksovens. De
plannen voor de bouw van een staalfa
briek en walserijen werden tot later da
tum uitgesteld. Bij de bouw van de hoog
ovens had men de keuze tussen de in
Amerika en de in Duitsland toegepaste
systemen. Na ampele -overwegingen
werd het Amerikaanse type gekozen.
Een keuze die later door andere conti
nentale ondernemingen werd overgeno
men.
In 1924 werd de eerste hoogoven in,
bedrijf genomen, spoedig gevolgd door
een tweede; in 1929 kwam een derde
hoogaven gereed. Sinds 1929 waren
steeds twee hoogovens onafgebroken
in bedrijf, met de derde in reserve. In
1948 is men begonnen met de ruw-ijzer
productie in drie hoogovens tegelijk.
De ruwijzer-productie werd zowel aan
de Nederlandse gieterijen als aan het
buitenland geleverd.
In 1919 werd deelgenomen in de N.V.
Nederlandse Staalfabrieken v.h. J. M.
de Muinck Keizer (Demka) te Zuilen,
welk bedrijf zich toelegde op de fabri
cage van staal en walserijproducten.
Geleidelijk werd nu gestreefd naar
een afronding van het bedrijf. Aller
eerst ging men er toe over de verwer
king van de bijproducten van het
hoogovenbedrijf te bevorderen. Uit het
kooksovengas werden teer, ammoniak,
sulfaat, benzol en toluol vervaardigd.
Het resterende gas werd geleverd aan
de omliggende gemeenten. Tezamen
met de Bataafse Petroleum Maatsch.
werd opgericht de Maatsch. tot Exploi
tatie van Kooksovengassen (Mekog)
N V., welke uit de kooksovengassen de
benodigde waterstof voor de vervaar
diging van stikstof houdende kunst
meststoffen (aanvankelijk ammonium
sulfaat, later kalksalpeter) won. De
Mekog heeft een aanzienlijke uitbrei
ding van haar capaciteit in voorbe
reiding, welke in 1949/1950 voltooid zal
zijn. De uitbreiding is niet alleen een
capaciteits-uitbreiding, want in de toe
komst zal de Mekog ook kalkammon-
salpeter gaan vervaardigen.
Een tweede belangrijk bijproduct,
het hoogovengas wordt geleverd aan de
Provinciale Electriciteits-Centrale, die
het overschotgas in haar ketels ver
brandt en aan de Hoogovens de beno
digde energie levert.
Een derde gewichtige stap in de ver
werking van de bijproducten was de
oprichting, tezamen met de ENCI
Jfcaasteicht, ven de Cementfabriek U-
I
niuiden (CEiVDO In.V., welke het slak-
/kenzand van de Hoogovens, vermengd
o.m. met klinker, als grondstof ge
bruikt voor de vervaardiging van
hoogoveneement.
Toen men meende, dat de verwer
king van bijproducten tot stand was
gebracht, ging men zoeken naar een
nieuw afzetgebied van het ruwijzer.
Zoals reeds vermeld is, werd circa
twee derde van de ruwijzer-productie
geëxporteerd. In de jaren 1930 en vol
gende brokkelde de wereldruwijzer-
markt steeds meer af en men voorzag
moeilijkheden, indien men er niet in
zou slagen de binnenlandse afzet te
vergroten. Vandaar, dat de gedachten
uitgingen naar de oprichting van een
buizengieterij voor de vervaardiging
van gegoten ijzeren buizen. Daar de
octrooien voor de vervaardiging van
buizen in buitenlandse handen waren,
werd gezocht naar een nieuwe fabri-
cage-methode. Deze onderzoekingen
werden met succes bekroond en in 1936
werd de nieuwe buizengieterij in be
drijf genomen.
De volgende stappen, welke werden
gedaan, gingen in de richting van de
uitvoering van de oorspronkelijke
plannen. Men ging n.L over tot de ver
vaardiging van staal- en walserijpro
ducten. Overwogen werd, daar de voor
naamste grondstof, staalschroot, in
ruime mate in Nederland aanwezig was,
het Siemens-Martin-procédé bij de
staalfabricage toe te passen. De andere
grondstof, staalijzer, kon door de
Hoogovens tegen gunstige kostprijs
worden vervaardigd. In 1938/1939 werd
de eerste S.M.-oven gebouwd. Geleide
lijk werd de staalfabriek uitgebreid en
thans omvat zij vijf S.M.-ovens. Aan
vankelijk werd het staal geleverd aan
Demka, maar na de oprichting van Van
Leer's Walsbedrijven N.V. in de
nabijheid van Hoogovens werd ook
veel staal aan diens walserij voor
dunne plaat en profielen geleverd. In
1941 ging de eigendom van deze walserij
over in handen van Hoogovens.
In 1939 werd begonnen met de bouw
van een walserij voor zware plaat (o.m.
scheepsplaat), welke eerst tijdens de
oorlog werd voltooid. Enkele weken
nadat zjj gereed kwam, werd de walse-
Ech kijkje in Walserij-West.
rij door de Duitsers in beslag genomen,
afgebroken en naar Duitsland vervoerd.
Later bleek, dat de Duitsers wel aan de
herbouw waren begonnen, doch deze
niet hadden kunnen voltooien.
Na de bevrijding van ons land werd
direct begonnen, onder medewerking
van het Commissariaat-Generaal voor
de Nederlandse Economische Belangen,
met de terugvoering van het geroofde.
In een verbluffend korte tijd werd
de herbouw voltooid en in Mei 1947
kon, na een korte aanlooptijd, de wal
serij in bedrijf worden genomen. Begin
1948 werd Hoogovens door Lloyd's
Register of Shipping officieel geplaatst
op de lijst van staalfabrieken en wal
serijen, die scheepsbouwmateriaal vol
gens de voorschriften van dit classi
ficatiebureau mogen vervaardigen. Dit
houdt in, dat van toen af scheepsplaten
door Hoogovens konden worden ver
vaardigd.
Verdere uitbreidingsplannen op het
gebied van walserijproducten staan op
het programma.
Aan het einde van deze historische en
economische beschouwing, willen wij er
nog de nadruk op leggen, dat ondanks
de sterk gestegen prijzen en vrachten
de Hoogovens niet vol vertrouwen de
toekomst tegemoet zien. Van de produc
ten, die Hoogovens vervaardigt, worden
thans ruwijzer en buizen geëxporteerd
tot een totale waarde van 60.000.000
per jaar; zij helpt zodoende de devie-
zenpositie van ons land verbeteren.
Van de andere producten kan gezegd
worden, dat zij een belangrijke bijdrage
leveren bij de wederopbouw van Ne
derland en deviezenbesparende weiken.
Wie droomt van de toekomst en mij
mert over het verleden, vergeet vaak
te handelen in het heden.
■J
Naar aanleiding van het vooralsnog
niet geheel betrouwbare bericht,
als zou het te voren vaststaan,
dat tegen Kardinaal Mindszenty de
doodstraf wordt geëist, dunkt het ons
nuttig een iets dieper peilende beschou
wing te wijden aan deze kwestie, welke
thans in het middelpunt der belangstel
ling staat.
Het verschijnsel van de vervolgingen
begeleidt de Kerk Gods op haar lange
tocht door de eeuwen. En niemand die
iets weet van de geest van het Chris
tendom en van de letter van het Evan
gelie staat er verwonderd over. De
Christen is de waarschuwende woorden
van de Meester niet vergeten: Hebben
ze Mij vervolgd, ze zullen ook u vervol
gen. Overvloedig zijn deze woorden in
vervulling gegaan vanaf de tijd van het
oeroude Colosseum tot en met de tijd
van het hypermoderne concentratie
kamp.
Evenmin is de twintigste-eeuwse Chris
ten verbaasd over het feit, dat de me
thodes van vandaag anders zijn dan die
van Nero's dagen en hij laat zich niet in
de war brengen door vieze handigheid
jes en laffe camouflages. Nog zelden is
het gebeurd dat een tyran openlijk voor
zijn bedoeling uitkwam: de Kerk Gods
te vervolgen. En doorgaans werden de
voorgewende motieven gezocht in het
vlak van de staatsgevaarlijkheid. Marte
laren maken lag zelden uitgesproken in
de bedoeling, maar het was aan de
twintigste eeuw voorbehouden dit na
drukkelijk uit te spreken. Als wij het
wél hebben was het de communist Jaro-
slawsky, die voor het eerst het parool
uitgaf: wij moeten geen martelaren
maken. En, trouwe leerling van de rode
horde, voegde Goebbels er aan toe: geen
martelaren, maar misdadigers. Wonder
volle wisselwerking tussen de misdadige
aberraties van links en rechts! Het pa
rool moge in zijn Hitleriaanse vorm niet
zijn overgenomen de roden zijn im
mers de zuiveraars bij uitstek van de
nazi-smetten! de methode zelf is
dankbaar aanvaard: Hitler had heel wat
van de communistische theoretici ge
leerd, maar op hun beurt hebben de
communisten de gelegenheid van de
nauwe betrekkingen met het Derde
Rijk en zijn goddeloze benden niet on
gebruikt voorbij laten gaan. Reeds te
voren hadden zij het in perversiteit aar
dig ver gebracht, maar de menselijke
natuur schijnt zowel naar de hoogste
toppen als ook naar de diepste afgron
den steeds verder te kunnen vorderen.
In ieder geval hebben de satellieten van
het Kremlin reeds menig record be
haald op de nazi's.
Het laatste record is de arrestatie van
Kardinaal Mindszenty. De man, die des
tijds door de Russische legers werd be
vrijd. Hij zat gevangen omdat hij mede
de leiding had genomen van het natio
nale verzet van de Hongaren tegen de
Duitse overweldigers. Thans zit hij weer
gevangen. Maar nuomdat hij dat
zelfde vaderland heeft verraden, omdat
nu ja de lezer weet er verder alles van.
Het heeft geen nut op de beschuldi
gingen in te gaan. Het Vaticaan nam de
moeite niet eens er op te reageren. Het
reageerde alleen door een prompte ex
communicatie van allen, die tot de ar
restatie hebben meegewerkt. De mees
ten van hen zullen van huis uit wel
Katholiek zijn. Van apostaten trouwens
moet men het hebben: zij haten gewoon
lijk met de meest duivelse felheid, ge
lijk de satan God haat
Al deze dingen zijn hard en meedo
genloos. Maar een Christen kan ze nau
welijks tragisch noemen. Tragisch lijkt
ons het volgende: De leugen, het bedrog,
de huichelarij, de bewuste, bedoelde,
uitgezochte, geraffineerde misleiding
viert openlijk triomfen. In het publieke
leven, in de verhouding tussen de staten,
in de bestrijding van de waarheid. En
iedereen wéét dit. ledereen is ervan
overtuigd of dient er van overtuigd te
zijn, dat over heel de wereld een sys
teem aan het wroeten is, dat de leugen
en het bedrog en zo nodig de moord
en de omverwerping van alle morele
waarden erkent als goed, wanneer het
slechts de komst van de klassenloze
lees communistische maatschappij
verhaast. Dit is geen laster en geen
onbewezen affirmatie: iedereen kan het
lezen in de eerste de beste „catechis
mus" van het communisme. Dit alles is
geen bijkomstigheid, geen kinderziekte,
geen toevallig exces van onverantwoor
delijke elementen: neen, dit alles be
hoort tot het wezen zelf. Zonder dit al
les is het communisme geen communis
me meer.
En terwijl heel de wereld dit verba
zend goed kan weten en iedereen die
een leidende functie in het maatschap
pelijk bestel bekleedt het ook behoort
te weten, gaat alles zijn gewone gang
alsof er niets gebeurt. En doet de we
reldpers opnieuw mee aan wat Pius XI
reeds in de dertiger jaren brandmerkte
als een boosaardige samenzwering van
het zwijgen. Een of ander gaat zelfs
nog een stap verder: De Groene b.v.
meent de Katholieken te mogen advi
seren de uitslag van het proces af te
wachten. Zij meent tevens zich verder
van bet geval te mogen afmaken met
een citaat uit een Amerikaans blad,
waarin in gewoon Nederlands de
Kardinaal wordt geschilderd cis een
stijfkop met wie geen land te bezeilen
is. Maar de Groene is dan ook een „on
afhankelijk weekblad". Wij zouden zeer
benieuwd zijn, waarop deze onafhanke
lijkheid zou uitlopen, wanneer Neder
land eens onverhoopt in de positie van
Hongarije raakte. Of eigenlijk zijn we
daarnaar helemaal niet benieuwd. Wij
weten het tóch wel. Het bloed kruipt
waar het niet gaan kan. En het groene
bloed is nu eenmaal rood. Wat er ook
van zij: we zijn weer eens te meer ge
waarschuwd. En daar zijn we per slot
van rekening dankbaar voor.
De Jfederl. Opruimingsdienst heeft
in de afgelopen week in de bossen nabij
Venraay en Overloon het stoffelijk
overschot gevonden van een Duitse sol
daat die daar op het einde van de oor
log gesneuveld is.
Aan de Noorse diplomatieke vertegen
woordigers te Washington, Londen en
Berlijn is opgedragen te protesteren te
gen de hervatting van de Duitse wal-
visvaogst in het Noordpoolgetsed.
