toestand van vorrink
LEVENSGEVAARLIJK
Drees had aangenaam
onderhoud met Sjahrir
Clandestien bezoek aan rode universiteit te Jena
Vloog toestel verkeerde koers
Verliezen in Indië
Sjahrir: „Nattig en verhelderend"
Internationale Bidweek
Vergadering van Veiligheidsraad over
Indonesië 24 uur uitgesteld
VIJFTIEN JAAR tegen SCHREIEDER geëist
De ene Duitse redevoering na de ander
LEZING: „Wie won de oqrlog?"
Tol hoofd en hart
f
J
Onderzoek naar de ramp
Republikeinse officieren
in vrijheid gesteld
Aanvaardbaar
Het weer
Om complete tekst van resolutie op te stellen
Ik was in Sovjet-Duitsland
NA i
ypgNSDAC T9 JANUARI T949
B^REAUX van redactie en administratie
72ste JAARGANG No. 24367
st
Opium-vondst te Djocja
nten
Mening van Sjahrir
VOORSTEL V.S.
Levenslang tegen
Amsterdammer geëist
■mwm>>sw,
liili
wmm
Van der Goes van
Naters stelt vragen
Inieniie voor 20 Januari:
Mogen de Anglicanen hei
geestelijk oppergezag van
de Paus van Rome erken
nen en aanvaarden.
DE EXECUTIES TE DRONRIJP
Beklaagde was „aber sehr" correct
„Geachte toehoorders,
kameraden"
Waarom de landing
slaagde
Gesloten gezichten
Requisitoir
Contacten te Batavia
grkest;
i ister-
fielin-
13.00
13.45
•ouw;
egels;
ór 10
45 en
ram.;
8.18
schai-
Beet-
10.20
Non-
12.30
12.38
luws;
13.50
Zang
1 Zie-
ougd:
17.45
SMEDESTRAAT 5 HAARLEM
elefoon: Redactie 21544; Advertenties 21543
Abonnementen 20800 Postgiro 143480
Directeur: J. 3. Boerrigter.
Hoofdredacteur; Drs. H. van Run,
wnd. hoofdredacteur: W. Severin.
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
ADVERTENTIETARIEF 28 cents per millimeter-
hoogte. Ingezonden mededelingen dubbel
tarief. Omroepers 16 cents per m.m.-hoogte.
De administratie behoudt zich het recht voor
advertentiën eventueel zonder opgave van
redenen te weigeren.
ABONNEMENTSPRIJS 35 cents per week,
f 1.52 per maand, f 4.5S per kwartaal.
i meldt
and te
■aterlei-
Inneren.
|tie voor
;e be-
%midde-
marang
«-wored-
hillende j
/angeko-
injumaS
Uit Si
,eldt de
lat zich
vrijwil*
vormen
jezetting
and ge-
daklooS
|ng, die
■;rlandse
jhouding
aan een
dat de
om de
king te
De toestand van de heer Vorrink, die
gWond was tengevolge van het viieg-
v '.?°hgeval op Falster, was vandaag
Hip* SoetL doch het levensgevaar is nog
uj~* geweken. Naast zijn verwondingen
hij een zware schnk en lijdt aan
2" blaasverlamming en een ingewands-
idoening. Hij moet volkomen rust
°uden.
afloop van het onderzoek zullen de
Y "elijke overschotten van de beide
j,5f°ngelnkte vliegers per vliegtuig
r Nederland worden overgebracht.
Nederlandse gezant in Denemar-
jonkheer W. van Lennep, heeft met
y patiënt gesproken. Hij zeide, dat
V^ink zich 'alle bijzonderheden
jj 1 de politieke opdracht, die hem naar
orwegen zou voeren.
Ue gezant zeide, dat Vorrink het be-
herinneren van het ongeluk en
jtsen te
nlijk is
rdreveo
voort-
nplexeö
a.
Batavia,
denstaö
agelijkS
Volgens
was de
ekeinde
periode,
jgehou-
aok een
ondef
erkplaB
houden
ar voof
waarop
jen van
1, werd
arop de
idonesie
.eoefend
idsraad-
be regering maakt bekend, dat tot
leedwezen de volgende verliezen
geleden:
{koninklijke Marine:
jJ?ar. I z.m. G. H. Pietenbroek, stbnr.
Jb7, afkomstig uit Aalstwaalre (N.-Br.),
vföeuveld 13 Jan. 1949; Mar. II C. van
■j.^Uwkcrk, stbnr. 26414, afkomstig uit
ti^ravenhage, gesneuveld 15 Jan. 1949;
corp. mar. z.m. L. Molenaar, stbnr.
afkomstig uit Maassluis, gesneu-
f5 Jan. 1949; Mar. II z.m. P. M. Poe-
E"' stbnr. 37723, afkomstig uit Nijmegen,
tchless
prima
5, Lan-
ordwij-
eabrao-
briolet,
ïst 134
JNeuveld 15 Jan. 1949; Mar. Ill z.m. C.
>s Voogd, stbnr. 41295, afkomstig uit
jjuravenzande, gesneuveld 15 Jan. 1949;
III z.m. A. van der Velden, stbnr.
th °3, afkomstig uit Vlaardingen, ge
duveld 15 Jan. 1949; Mar. II J. Beima,
(li u 26148, afkomstig uit Bovenkarspel
Si'"N-i, overleden t.g.v. oorlogsverwon-
*8 op 17 Jan. 1949.
koninklijke Landmacht:
r^oid. M. Baks, legernr. 271230243, af-
Ja S uit Nederhemert, gesneuveld 2
l„a' 1949; 2e it. W. R. G. Henneman,
fris nr- 250509006, afkomstig uit Alk-
L ar' gesneuveld 10 Jan. 1949; le It. B.
Jt-k'sn de Mortel, legernr. 210710007, af-
l84n ig uit Tilburg, gesneuveld 12 Jan.
Wachtm. L. P. W. A. V. Veenendaal,
d^fnr. 271122206, afkomstig uit Rotter-
ki t Sesneuveld 6 Jan. 1949; huzaar le
lt0' Vreeken, legernr. 270804073, af-
6 j stlg uit Rijswijk (Z.-H.), gesneuveld
l^aö. 1949; korp. F. J. P. Walschot,
VoX^nr. 280105001, afkomstig uit 's-Gra-
i^ oage, gesneuveld 10 Jan. 1949; sold.
JïnSj- J- M. v. Weerdenburg, legernr.
On ,9243, afkomstig uit Amsterdam-
va3> gesneuveld 6 Jan. 1949; sold. C. A.
«tip bieten, legernr. 250610048, afkom-
l£tgTer Aar gesneuveld 2
Pe correspondent van Aneta van
[EL te
Regen
K). zon-
Rjjks-
>rt.
»p aaö-
bevr*
sstr. 24
E ie
e R.K.
of om-
bureati
Vdll
uaen-Java schrijft in een overzicht
o ar de huidige toestand in Djocja, dat
de republikeinse hoofdofficieren,
zich hebben gemeld, zich o.m. be
dden generaal Sutomo (niet Boeng-
<iib'0*>k°(°ncl Suwardi en kolonel Su-
l0- Ook meldde zich een vrouwelijke
c, eriant-kolonel, die verplegingsoffi-
Vt?. Was bij de republikeinse marine,
llj OWei allen werden direct na aan
ging in vrijheid gesteld.
htussen zijn thans in Djocja een
*iit n Indonesische groothandelaren
d Batavia aangekomen, om de alge-
ijdistributie voor te bereiden. Ge-
U de valuta-moeilijkheden zal het
tj, f Wel enige tijd duren voor er een
—4tt
•ebruiK
:htpaar
laaltijd
ïefken
r
boden:
;en, in
j huis,
n be
liefs*
n end-
>lad.
SINDS
Von-
Sinnen-
Delft-
d spe
ler no.
eembef
lonnaie
itelrin»
;hewes
1801S-
\PPE^
E pEff"
akkuB'
de ka-
maken*
rpiic'r-'
choter-
Jhitieve regeling is getroffen,
«ea verrassende vondst was een
^otc hoeveelheid ruwe en zuivere
ya'dftl, die in een loods werd aange-
Ij. T^n. De totale hoeveelheid omvatte
k'000 tubes regie opium en vele kis-
ruwe opium.
^.Sjahrir heeft vandaag aan A. P. ver-
t aard, dat het plan voor een Nationale
v^6ring van Indonesië, zoals de V S. die
°rstellen, „aanvaardbaar" is. „Er be-
<j®at een mogelijkheid op een regeling
0r middel van een dergelijke overeen-
^st, maar louter een resolutie alléén
niets betekenen," zeide hij. Sjahrir
bjkPte, dat de conferentie in New Delhi
i^t louter 'n demonstratie zou zijn, maar
concreets zou opleveren." Hij deelde
i>Jner aan A. P. mede, dat, toen hij
^j.Pat verliet, Sukarno en Hadji Agus
1111 nog steeds achter prikkeldraad-
sperringen gevangen gehouden wer-
(JeL® advocaat-fiscaal bij het Bijzonder
Rist®chtshof te 's-Hertogenbosch eiste
?t.heren levenslange gevangenisstraf te-
28-jarige F. van Erp uit Amster-
die gedurende de bezetting hand
ig ?®rsdiensten verrichtte voor de S.D.
Hertogenbosch. Hij speeide 24 Ne-
to,ieders in handen van deze Duitse
(f "instantie. Velen van hen, onder
kit vr0°dse vrouwen, keerden niet meer
Htjyuitse concentratiekampen terug. Hij
led zelfs zijn familie aan de S.D.
zaakgelastigde der Dominicaanse
tj. Publiek, de heer dr. Salvador e Para-
beeft gisteren aan Prins Bernhard
Gtjj Versierselen van het grootkruis der
«te,.® van Juan Pablo Duarte (gouden
Res overhandigd. De korte plechtigheid
niedde in het paleis Noordeinde.
ïerwachting tot Donderdagavond:
'op tot zwaar bewolkt met af en
Vp,, enige regen of motregen. Weinig
hindering in temperatuur. Wind
Vr;en Zuid-West en West, in het
achr en van het land tijdelijk storm-
tii'ï 'Re, in het Zuiden van het land
^elük harde wind.
°n: 8.3717.06; Maan: onder 11.15.
iwustzijn had verloren toen hij door de
lucht naar de grond was geslingerd.
Toen hij op de grond bijkwam, bemerkte
hij, dat hij geen vinger kon verroeren.
De gezant weigerde zich uit te laten
over Vorrink's opdracht voor Noorwe
gen, doch bevoegde Nederlandse kringen
onthulden volgens U.P„ dat Vorrink de
Noorse autoriteiten op de hoogte had
moeten stellen van de Nederlandse op
vattingen ten aanzien van Indonesië.
Vorrink zou daartoe door de Noorse Pre
mier en de minister van Buitenlandse
Zaken ontvangen zijn. Alle officiële do
cumenten zouden echter uit het veron
gelukte vliegtuig verdwenen zijn.
Met een toestel van de Aero-Holland,
dat nog boven de plaats van de ramp
gecirkeld heeft, zijn intussen de familie
leden van de heer Vorrink en' Frits Die
pen, directeur der Aerc-Holland in Noor
wegen gearriveerd. De secretaris-gene
raal van de Deense Labour-partij be
zocht de heer Vorrink eveneens. Op de
plaats, waar de machine neerstortte, is
een Deens-Nederlandse commissie reeds
bezig geweest met het onderzoek. Men
verwachtte, dat het in de loop van deze
morgen beëindigd zou worden.
Het schijnt, aldus het Deense persbu
reau Ritzau, dat het toestel een verkeer
de koers heeft gevlogen, hetgeen ver
moedelijk aan de krachtige wind te wij
ten is geweest. Het is mogelijk, dat de
radio-installatie ook niet gefunction-
neerd heeft. Waarschijnlijk is het toe
stel vlak boven het water teruggevlo
gen. De bestuurder heeft er geen reke
ning onee gehouden, dat de kust met een
acht meter hoge glooiing oploopt en dat
daarop bos voorkomt van vijftien tot
twintig meter hoogte.
De sporen, in het bos aangetroffen,
wijzen er op, dat de bestuurder het bos
heeft opgemerkt en dat hij heeft getracht
er boven uit te komen. Vandaag wordt
nagegaan, of de piloot op dat ogenblik
vol gas heeft gegeven. Het vliegtuig heeft
zelfs zeer sterke beukebomen ontworteld
en de toppen van vijf of zes afgescho
ren. Daarna is het als een steen geval
len.
Voor zover bekend, zijn de motoren
in orde geweest. Mén heeft de heer Vor
rink nog geen vragen kunnen stellen,
maar, afgaande op enige mededelingen,
die hij aan dokters heeft gedaan, is hij
zich niet van gevaar of richtingverande
ring bewust geweest.
De wrakstukken van het op het Deense
eiland Falster neergestorte vliegtuig
van de Aero-Holland. Hoewel de oj}i-
ciële documenten nog niet zijn gevon
den, kan men een drietal actentassen
duidelijk op de voorgrond onderscheiden.
De volgende vergadering van de Vei
ligheidsraad over de Indonesische kwes
tie, die vandaag zou worden gehouden,
is 24 uur uitgesteld en zal Donderdag
om 21 uur Nederlandse tjjd beginnen.
De voorzitter van de Raad, de Canadees
McNaughton, heeft hiertoe besloten ten
einde de afgevaardigden gelegenheid te
geven zich definitief uit te spreken over
de complete tekst van een resolutie, die
thans nog slechts gedeeltelijk is opge
steld.
Volgens Reuter besteedden de Ameri
kaanse afgevaardigden gisteren het
grootste deel van de dag aan besprekin
gen met andere leden van de Raad om
te trachten tot een bruikbare resolutie
te komen. De V. S. slaagde er niet in de
vereiste zeven stemmen bijeen te krij
gen, meldt A. P.
Het door de Amerikanen geïnspi
reerde plan zou pleiten voor een ge
leidelijke terugtrekking van de Ne
derlanders uit Indonesië en het over
dragen van de souvereiniteit aan de
nieuwe V. S. van Indonesië om
streeks het voorjaar van 1950, aldus
U. P.
In een brief aan de voorzitter van de
Veiligheidsraad zegt de leider van de
republikeinse delegatie bij de Raad,
Palar, dat, tengevolge van 't verbreken
der verbindingen tussen de republikein
se delegatie te Lake Succes en de re
publikeinse regering te Djocja, de In
donesische vertegenwoordigers ernstige
moeilijkheden ondervinden bij het ver
vullen van hun taak. „De republikeinse
delegatie hoopt daarom, dat, evenals
onlangs aan Dr. Drees steun verleend
werd, u zo vriendelijk zult willen zijn in
tweeërlei opzicht behulpzaam te zijn,"
aldus de brief. Ten eerste wordt ver
zocht om faciliteiten te verlenen voor
het uitwisselen van officiële mede
delingen tussen de delegatie te Lake
Success en de republikeinse regering te
Muntok en Prapat door middel van de
C. v. G. D. in Batavia. Ten tweede
vraagt Palar transportfaciliteiten en een
veilige reis te bewerkstelligen voor
iedere autoriteit, die door de republi
keinse regering wordt aangewezen om
zich naar Lake Success te begeven.
De ontmoeting ten paleize te Batavia
tassen de minister-president, dr. Drees,
en Sjahrir, waarbij ook jhr. Michïels
van Verüuynen tegenwoordig was, heeft
anderhalf uur geduurd. Van bevoegde
Nederlandse zijde deelde men aan Ane
ta mede, dat het een oriënterend, infor
meel onderhoud was, dat in aangename
sfeer gevoerd werd en handelde over
alle aspecten van de hnidige situatie.
Sjahrir zeide aan Aneta, dat „deze
nitwisseling van gedachten over de situ
atie en de vraagstukken nuttig en ver
helderend was". Sjahrir zeide voorts,
dat hij volledige bewegingsvrijheid had.
Hij heeft zijn intrek genomen in zjjn
woning aan de Ja va weg.
ïn republikeinse kringen in Batavia
is men verbaasd over het feit, dat dr.
Sjahrir bereid bleek de Nederlanders te
ontmoeten en besprekingen met hen te
houden. Men verklaarde dat de bespre
kingen niets definitiefs konden beteke
nen en geen feitelijke onderhandelingen
waren.
Het vertrek van minister Drees naar
Nederland is thans definitief vastgesteld
op Donderdagochtend. Jhr. Mïehiefc van
(Van onze verslaggever)
Joseph Schreieder, de „correcte", om
niet te zeggen gladde Duitser, die-er in
geslaagd schijnt te zijn, zijn rol in het
befaamde Englandspiel te verdoezelen,
stond Dinsdag voor het Bijzonder Ge
rechtshof te Leeuwarden terecht. De
beschuldiging, die de procureur-fiscaal,
mr. Lasonder, dit keer tegen verdachte
heeft ingebracht, is van meer tastbare
aard dan destijds die van zijn ambtge
noot te Arnhem. Zij houdt namelijk in,
dat Schreieder opdracht zou hebben ge
geven aan de S.D.-er Albrecht om, na
dat op 11 April 1945 een aanslag was
gepleegd op de verkeersbrug in Dron-
rijp, als represaille veertien Nederlandse
gevangenen te fusilleren. Subsidiair
stelde de procureur-fiscaal, dat een en
ander is gebeurd met medeweten van
Schreieder,
De zitting begint en dat komt zel
den voor in een rechtszaal met en
kele ogenblikken grote vrolijkheid, als
een der persfotografen de verdediger,
die nog niet in ambtsgewaad gekleed
is, haastiglijk fotografeert in de ver
onderstelling dat hij Schreieder in de
lens heeft.
De eerste merkbare aanwijzing, dat
het hier cm een proces-Schreieder gaat,
kemt pas als de griffier voorlezing doet
van eer. door Albrecht afgelegde schrif
telijke verklaring, waarin deze betoogt
van verdachte regelrecht opdracht te
hebben gekregen twintig gevangenen
neer te schieten Hij had nog geant
woord: „Ik heb maar veertien zware ge
vallen," maar toen zou Schreieder gezegd
hebben: „Vul dan maar aan met lichte
gevallen".
Direct daarna komt Albrecht die
naar het uiterlijk iets van Boris Karloff,
het Monster van Frankenstein, heeft
zelf voor en hij verwekt dan de enige
sensatie in de ochtendzitting van dit ge
ding door een getuigenis onder ede te
weigeren, waarbij hij als motief opgeeft,
dat hij niet voor hemzelf belastende ver
klaringen wil afleggen, nademaal zijn
eigen zaak nog aan de gang is. Dan
schort de President de zitting.
Na de hervatting der zitting legt Al
brecht toch nog de eed af, zij het dan op
voorwaarde, dat hij op bepaalde vragen
niet behoeft te antwoorden. „Ik ben van
mening", zegt getuige niet zonder hoog
hartigheid, „dat een Nederlands Hof
geen Dpitser tegen een andere Duitser
mag horen. Dat is uitlokken tot land
verraad". Inmiddels legt Albrecht tijdens
zijn verhoor tot vier maai toe de schok
kende verklaring af een verklaring,
die in flagrante tegenstelling staat tot
alles wat hij tot nu toe gezegd heejft dat
niet Schreider, maar zekere Thompson
het bevel tot de executie gaf. Maar als
hem dan op de man af gevraagd wordt:
„Dus niet Schreieder gaf het bevel?",
antwoordt hij raadselachtig: „Ich ver-
weigere die Aussage". Met het verhoor
van deze mysterieuze figuur, die Al
brecht is, eindigt dan de ochtendzitting.
Aan het einde van een zeer langdurig,
uitvoerig requisitoir eiste*de procureur
fiscaal bij het Bijzonder Gerechtshof te
Leeuwarden, mr. J. Lasonder, gister
avond vijftien jaar gevangenisstraf te
gen Joseph Schreieder,'1 zowel voor
diens aandeel in de executies te Dron-
rijp als vanwege verdachte's lidmaat
schap van misdadige organisaties als
S.D. en Sipo.
Voor het echter zover was, had een
hele trits van Schreieder's collega's
allen Kriminal-Sekretare en Polizei-
Beamten, die gezamenlijk lange tijd de
bewoners van onze Noordelijke provin
cies het leven onmogelijk hebben ge
maakt het hunne van de zaak ge
zegd. De ene Duitse „redevoering" na de
andere klonk door de zaal, soms pathe
tisch, soms meer zakelijk, maar altijd
militant en getuigend van een nauwe
lijks bedwongen rancune.
Daar was Lehnhoff, een welbespraakt
man, die vertelde dat, indien Schreieder
het bevel tot executie gegeven had, hij
Werner Knop is een in Duitsland geboren journalist, die in 1933, toen Hitier
aan het bewind kwam, zijn vaderland verliet en zich m Groot-Brittannie ging
vestigen, waar hij kort vóór en gedurende de oorlog m dienst stond van de
Britse propaganda en spionnage. Onlangs slaagde hij er m met valse papieren, op
naam van een Duits burger, in de Sovjet-zone binnen te dringen. Over zijn
wekenlana verblijf achter het IJzeren Gordijn, zijn ervaringen, zijn gesprekken
met Men van het verzet teaen de Sovjets, het leven in de Sovjet-zone enz.
brengfhTin een reeks artikels in „The Saterdag Evening Posteen vlot geschre-
V€nVn.1 hef61weear'tikel heeft Knop het over zijn verblijf te Jena.
„De muren van verscheidene huizen
waren bedekt met affiches. Ik las de
aankondiging van een speciale Zon
dagvoordracht in de universiteit. De
Russische hoogleraar I. Yermashov zou
spreken over het volgende intrigerende
onderwerp: „Wie won de oorlog: Het
Amerikaanse of het Sovjetleger?" Een
noodzakelijke les voor het begrip van
de huidige Anglo-Amerikaanse oorlogs
voorbereidingen tegen de Sovjet-Unie.
De lezing was georganiseerd door de
„Maatschappij voor de Studie van de
cultuur der Sovjet-Unie". De toegang
was vrij. Ik besloot er heen te gaan.
Ik vond gemakkelijk de Friedrich
Schiller Universiteit. Èen vreemd ge
voel beving mij toen ik er binnentrad.
Een eeuw geleden stond de universiteit
van Jena aan de spits van de progres
sieve gedachte in Duitsland. De ge
schiedenis van deze universiteit was
innig verbonden met het schoonste en
het beste van het Duitse wetenschap
pelijke en politieke leven. Nu riep zij de
herinnering op aan de. deportatie van
twee professoren naar Rusland, de ar
restatie van talrijke studenten en de
verdwijning van veel andere. In de
hall, onder de politieke affiches en aan
kondigingen van cursussen en lezingen,
viel mijn oog op een stuk vreemde pro
paganda: een roestige half geopende
brandkast met het opschrift: „Ameri
kaanse steun voor de munthervorming
in het Westen". In de brandkast zelf
blonken drie geweren met bajonet.
De zaal was één kleurengloed. Op
reusachtige purperrode fluwelen span
doeken kon men lezen: „De studie van
de cultuur der Sovjet-Unie is een
nationale plicht voor het Duitse volk".
Achter de met rood bedekte tafel zaten
negen mannen en vrouwen. Drie droe
gen de uniform van officier van het
Sovjet-Leger. Achter hen een grote vlag
met hamer en sikkel in goud gebor-
duurd. Er waren enige honderden toe-
hoorders; voor het merendeel arbeiders,
studenten, Sovjet-ambtenaren; verder
mannen en vrouwen van middelbare
leeftijd, die mij de indruk gaven hoog
leraren, burgerlijke of partij-ambtenaren
(van de SED) te zijn.
Yermashov, een kleine man in Rus
sische uniform, richtte zich tot ons in
perfect Duits. „Geachte toehoorders,
kameraden", zo begon hij. Gedurende
twee uren ontwikkelde hij het thema,
dat Amerikaanse imperialisten, met
de hulp van hun Britse vazallen, een
nieuwe oorlog voorbereiden. Om voor
de gewone man in het Westen de oor
log aanvaardbaar te maken werd hem,
zo betoogde hij, voorgehouden, dat, ten
eerste, de Sovjet-Unie de oorlog ver
langde en, ten tweede, dat de Verenigde
Staten het pleit zeker zouden winnen
De eerste bewering, meende hij, was
zo vanzelfsprekend onzinnig, dat hij er
niet veel woorden aan hoefde te ver
spillen. Maar om de bewering betref
fende de Amerikaanse overmacht te
schragen werd er, beweerde hij. een
ongeëvenaarde leugen verspreid: n.l.
dat de verplettering van het nationaal-
socialistische Duitsland in grote mate
lyet resultaat was van de Anglo-Ameri
kaanse oorlogsinspanning, de landing
in Normandië inbegrepen.
Yermashov gaf dan zijn historische
visie. In het voorjaar van 1942, toen de
Duitsers nog dreigden de oorlog te win
nen, beloofden de Amerikaanse en de
Britse regering aan Maarschalk Stalin
dat nog datzelfde jaar het tweede front
tot stand zou komen. Kort daarop wij
zigden de overwinningen van de Sovjets
grondig het beeld van de militaire toe
stand. Het werd toen duidelijk dat Hit-
Ier geen kans meer had de oorlog te
winnen. Hadden de geallieerden hun
plechtige belofte gehouden, dan zou de
oorlog niet zo lang geduurd hebben en
ontelbare mensenlevens waren gespaard
gebleven.
Het Anglo-Amerikaanse front In
Noord-Afrika en Italië was een onder
neming van ondergeschikt belang. Wat
betreft de luchtoorlog tegen Duitsland,
het werd spoedig eqp akelige klucht.
Om de Duitse oorlogsindustrie te be
schermen en de legers van Hitler in
staat te stellen, de oorlog in Rusland
voort te zetten, werden honderdduizen
den Duitse vrouwen en kinderen gedood
door geallieerde luchtaanvallen op bur
gerlijke centra. Hier onderbrak het pu
bliek en riep: „Schande! Schande!"
Intussen, zo ging Yermashov verder,
vochten nog een 240 Duitse divisies in
de Sovjet-Unie terwijl er slechts 50 tot
60 de wacht betrokken in het Westen.
In Mei 1944 hadden de Sovjettroepen
kolossale successen geboekt en maakten
de Britten en de Amerikanen er zich
ongerust over dat de Russen heel Duits
land zouden bezetten. Toen pas besloten
zij de invasie van Europa te wagen.
Zo de invasie slaagde, dan was het
slechts omdat de Duitse verdediging
practisch over geen tanks, geen mobiele
artilleriereserves, en vooral, geen doel
treffende bescherming uit de lucht meer
beschikte. Ook de beslissende vergissin
gen van Hitier als opperbevelhebber
hadden een rol gespeeld. Anders ge
zegd: volgens Yermashov hadden de
Anglo-Amerikaanse legers nimmer met
een ernstige vijand moeten afrekenen.
In December 1944 nog konden de ver
zwakte Duitsers met 800 tanks de Geal
lieerde linies doorbreken in de slag der
Ardennen. Zo lelijk voelden de Anglo-
Amerikanen zich in de knel, dat Chur
chill op 6 Januari 1945 aan Maarschalk
Stalin over de „onrustwekkende toe
stand" schreef en hem om hulp verzocht.
Stalin antwoordde daarop met zijn of
fensief van de Weichsel naar de Oder,
dat definitief de Duitse weerstand brak.
De Rus besloot zijn lezing met deze
woorden: „Het Sovjet Leger slaagde er
in de vijand te verslaan toen hij het
hoogtepunt van zijn macht bereikt bad.
Aan de andere kant hadden de Geal
lieerden het zeer moeilijk om de Duit
sers terug te dringen toen deze al uit
gebloed waren ten gevolge van hun ver
liezen in het Oosten. Ik vraag U deze
feiten niet uit het oog te verliezen wan
neer men U ooit spreekt over de sterk
te van Amerika."
Het was al half donker, toen ik de
Universiteit verliet. Enige ogenblikken
bleef ik staan luisteren naar de nieuws
berichten die door een luidspreker uit
gezonden werden. Toen ik aan het sta
tion kwam was de laatste trein naar
Leipzig vertrokken. Ik was van plan de
nacht door/te brengen in de overvolle
wachtzaal. Juist toen ik nog een plaats
je gevonden had hoorde ik een kerel,
die er erg sjofel uitzag, zijn kameraad
vertellen, dat de politie het station zou
binnenvallen. De twee maakten zich
haastig uit de voeten. Ik volgde hen.
Tenslotte maakte het wandelen door de
straten mij zó moe, dat ik ging schuilen
in de puinen van een gebombardeerd
huis. Met mijn ellebogen op mijn knieën
en mijn hoofd in mijn handen sliep ik
licht in.
's Morgens voelde ik mij stijf en ver
moeid, maar ik stelde met genoegen vast
dat mijn kleren niet verfrommeld waren.
Ik stond mij te scheren in het toilet van
het station, toen een heftige woorden
wisseling mijn aandacht trok. Twee ar
beiders van de Zeiss-fabrieken bleken de
oorzaak te zijn van het rumoer. Volgens
een toornige spoorwegbediende hadden
zij een spoorkaartje voor Maagdenburg
gevraagd. Een had gezegd dat hij hoopte
iets van de Amerikaanse luchtbrug naar
Berlijn te zien.
„Ja," had de andere gezegd, „dat zal
wel iets groots zijn."
Waarop de bediende hen voor „fas
cisten" en „oproermakers" uitgescholden
had. „Wij kennen die arbeiders van Zeiss!
Jullie geloven aristocraten te zijn en te
goed voor de arbeidende klasse. Ze
moesten jullie allemaal naar Rusland
sturen."
Ik stelde vast hoe voorzichtig de om-
staanders waren hun gevoelens niet te
verraden. Een politie-agent verscheen en
de spoorwegbediende, die de armband
van de „Volkscontröle" droeg, eiste de
aanhouding van de twee mannen.^ Na
over en weer gepraat noteerde de politie
agent hun naam en adres en liet hen dan
gaan. De omstaanders gingen uiteen met
gesloten gezichten,"
zulks in ieder geval geweten moest heb
ben. Daar was S.S.-Sturmbahnführer
Hase, die precies als Albrecht 's morgens,
complexrijke „bezwaren" had tegen
het afleggen van verklaringen inzake
een Duits proces: „Ich bin kein Land-
verrater". Pas toen Schreieder haastiglijk
verklaarde er niet in het minst tegen ge
kant te zijn „Ich bitte darum Herr
Prasident" stak de man van wal. En
daar was dr. Harsten, die zeer nauwkeu
rig en met kennelijke toewijding precies
Schreieder's functie omschreef. Of
Schreieder een correct mens was? „Aber
sehr, Herr Prasident". En vooral veel
„vakkennis" en „organisatietalent". Toen
de dokter de zaal verliet gaf hij zijn „cor
recte" beschermeling een joviaal klapje
op de schouder.
De zaak was al een uur of vier oud
toen eindelijk Schreieder zelf het woord
nam; en van dat ogenblik af groeide zijn
spraakzame activiteit met de minuut
Zozeer zelfs dat men geneigd zou zijn,
wanneer de zegswijze „praten als Brug
man" reeds niet was ingeburgerd, die
van „praten als Schreieder" een kans te
geven. En zozeer ook dat de procureur
fiscaal tenslotte mismoedig constateerde
„U hebt de ge-A oonte lange verhalen af
te steken, opdat de eigenlijke vraag ver
geten wordt".
Het ging om de competentie-kwestie.
Steeds weer wilde Schreieder door zijn
collega's- en ondergeschikten-getuigen
vastgesteld zien dat hq alleen voor de
Contra-Spionnage werkzaam was ge
weest en dat hü daarentegen met sabo
tage e.d. niets te maken had. En hy kreeg
in dit opzicht steeds ook prompt zijn zin.
De redenering was duidelijk: Schreieder
had in het Dronrijpse geval geen be
voegdheid, dus kon hij ook niet het fa
tale executie-bevel van de „Dienststelle"
in Groningen naar Leeuwarden ge
telefoneerd hebben.
Zeker, de represaille-maatregelen wa
ren in strijd met de gebruiken van de
oorlog geweest. Hij, Schreieder, had noch
de opdracht er toe gegeven, noch er in
toegestemd. „Ich war gar nicht da!"
„Maar de toestand was toen zo ver
ward bij jullie, dat het toch kon voor
komen..." poiste de president, mr. Wede-
ven voorZicptig. Maar Schreieder greep
onmiddellijk in: „Nee, mijnheer de pre
sident, ook tóén heb ik mijn bevoegdheid
niet overschreden".
Mr. Lasonder begon zijn requisitoir
met een uiteenzetting omtrent de voor
geschiedenis van de zaak. Vooral in ver
band met de herarrestatie van Schreie
der, die door zijn (mr. Lasonder s) ambt-
genoot in Den Haag in vrijheid was
gesteld met „een gunstig testimonium
nog wel. Deze herarrestatie, die op zijn
bevel was geschied, had voldoening ge
wekt in sommige (vooral illegale) krin
gen, maar zij had ook critiek opgeroe
pen Ten eerste omdat men er een ge
brek aan samenwerking tussen de ver
schillende procureurs-fiscaal uit gedis-
telleerd had en ten tweede omdat som
migen zelfs beweerden, dat de beslissing
tot het opnieuw gevangen nemen van
Schreieder niet uit een oogpunt van
rechtsbelang was genomen, maar mt
politieke overwegingen. Wat het eerste
deel van deze „klachten betreft stelde
mr. Lasonder vast, dat hij 1 b'J wijze
van uitzondering overigens) in dit geval
wel overleg gepleegd had jnct mr.
Zaayer in Den Haag, maar dat geen
overeenstemming was bereikt. En ten
aanzien van de tweede insinuatie zei de
procureur-fiscaal: „Ik stel het op prijs
te verklaren dat deze bewering volko
men uit de lucht is gegrepen. Zij is een
kwaadaardige veronderstelling. Ook zal
men mij willen geloven als ik zeg, dat
niemand, noch uit het buitenland, noch
uit het binnenland, mij opdracht gege
ven heeft of zelfs maar verzocht heeft
Schreieder in vrijheid te stellen."
De procureur-fiscaal achtte vervol
gens het bewijs geleverd dat Schreie
der deel had uitgemaakt van misda
dige organisaties als SD en Sipo. De
misdadigheid van deze instellingen,
aldus mr. Lasonder, is vastgesteld
door het Internationale Militaire Ge
rechtshof in Neurenberg. En de pro
cureur-fiscaal achtte het lidmaatschap
van deze organisaties ook strafbaar
volgens de Nederlandse Wet, zulks in
tegenstelling tot het Amsterdamse
Bijzondere Hof dat in een sententie tot
een andere conclusie was gekomen.
Ook Schreieder's aandeel in de Dron-
rijper affaire achtte mr. Lasonder be
wezen, al gaf hij toe dat hier „moeilijk
heden met de bewijsvoering" waren. De
procureur-fiscaal grondde zijn bewijs
op de eerste (schriftelijke) verklaring
van Albrecht en hij meende dat er al
les voor te zeggen was, dat deze ver-
I Genegenheid verwerven is minder I
l moeilijk dan gedegenheid, behouden. J
Verduynen zal hem vergezellen. Naar
verluidt, zal dr. Drees voor zijn vertrek
een verklaring aan de pers afleggen. In
politieke kringen te Batavia verwacht
men niet dat dr. Drees Hatta nog zal
ontmoeten.
Dr. Drees heeft veelvuldig contact ge
had met regeringspersonen, federale
voormannen, vertegenwoordigers der
verschillende groeperingen en enkele
vooraanstaande republikeinen. Deze
oriënterende ontmoetingen hadden uiter
aard op een geheel ander vlak plaats
dan het voorgenomen contact tussen de
commissie uit het B.F.O. en vooraan
staande republikeinen, waaronder ook
Sjahrir.
Intussen zijn uit Banka de heren Gie-
ben en Thomson teruggekeerd. Het ver
luidt dat hun rapport hedenmorgen is
besproken in een vergadering van de
voorlopige federale regering. Nadere
mededelingen omtrent hun bezoek kun
nen op korte termijn worden verwacht.
Nadat Anak Agung Woensdagmorgen
een ontmoeting had gehad met Sjahrir
te diens huize, waar later ook de heer
Djumhana en de Consul-generaal van
India een bezoek brachten, hebben
Sjahrir, Supomo en Darmasetiawan,
hedenmiddag in een Chinees restaurant
te Batavia geluncht met Sultan Hamid,
Anak Agung, Djumhana, Kosasih, Ateng
en Kaliamsjah, aldus verneemt Aneta.
Een woordvoerder van de C. v. G. D.
verklaarde dat de commissie zich gereed
houdt om haar diensten aan te bieden,
zoals door de Veiligheidsraad is ver
zocht, teneinde de communicaties tussen
de republikeinse leiders te vergemak
kelijken en republikeinse officiële per
sonen te assisteren die de wens te ken
nen zouden geven naar Lake Success te
willen gaan. Tot dusver had men de
commissie niet verzocht haar diensten
te verlenen, voegde de zegsman er aan
toe.
De Australische minister van Bui
tenlandse Zaken, dr. Herbert Evait,
heeft op een persconferentie uit
drukking gegeven aan de hoop, dat
de Nederlanders de republikeins*
leiders in Indonesië zouden vrijlaten
en een „spoediger oplossing zouden
bewerkstelligen".
Dr. Evatt weigerde m te gaan op d«
critiek, die de Australische afgevaar
digde bij de Veiligheidsraad te Parijs,
kolonel W. Hodgson, had uitgeoefend op
de Nederlandse actie. Hij zeide: „Ik geef
er de voorkeur aan mijn eigen mening
duidelijk en beslist uit te spreken. D«
actie van de Nederlandse regering was
in strijd met het Handvest van de V. N.
en de instelling van de C. v. G. D. tot
regeling van bet Indonesische vraag
stuk. Dit vertegenwoordigt het algemeen
gevoelen van alle leden van de Veilig
heidsraad. De afgevaardigde van het
Verenigd Koninkrijk veroordeelde de
Nederlandse actie als betreurenswaar
dig. De Franse afgevaardigde zeide, dat
zij wreed was.
Het Tweed-Kamerlid de heer Van
der Goes van Naters (P.v.d.A.) heeft aan
de minister-president en aan de minis
ters van Overzeese Gebiedsdelen en van
Buitenlandse Zaken schriftelijk ge
vraagd welke stappen de regering heeft
genomen, om aan de beperking der vrij
heid van de republikeinse leiders op
Banka en de daaruit voortvloeiende ver
zwakking van Nederlands gezag een
eind te maken.
Het „Englandspiel". Dit woord heeft^
veel pennen en tongen in beweging
gebracht. Zal de waas van geheimzin
nigheid nu worden opgeheven? We
knipten de regisseur van dit fatale spel,
Josef Schreieder, toen hy de zaal bin
nentrad.
klaring de juiste is. Vooral ook vanwege
haar minutieuze gedetailleerdheid:
En mr. Lasonder richtte zich in de
volgende met nadruk uitgesproken
woorden tot het Hof: „Alleen dan is
het bewijs geleverd, als U, zoals ik, uit
het bewijsmateriaal de vaste overtui
ging heeft gekregen, dat Schreieder
schuldig is. Maar als U twijfelt, kunt U
hem niet veroordelen, zelfs al zou U
het bewijs kunnen construeren."
De verdediger, mr. Klazinga, was het
in het geheel niet eens met dit requi
sitoir. Men kan een S.D.-er alleen ver
volgen, aldus de raadsman, als deze zijn
functie in strijd met het Landoorlog
reglement heeft vervuld. Dat Schreieder
schuldig zou zijn aan de executie in
Dronrijp, achtte de verdediger zeer
zeker niet bewezen en hij legde in dit
verband een aantal schriftelijke verkla
ringen over, volgens welke verdachte
op 10 April 1945 in Haren was geweest,
waar hij geen contact had met Gronin
gen. Mr. Klazinga vroeg vrijspraak.
Evenals verdachte zelf in zijn laatste
woord.
Op 31 Jannari a.s. zal het Hof uit
spraak doen in de tweede zaak-
Schreieder.