toestand van vorrink LEVENSGEVAARLIJK Drees had aangenaam onderhoud met Sjahrir Clandestien bezoek aan rode universiteit te Jena Vloog toestel verkeerde koers Verliezen in Indië Sjahrir: „Nattig en verhelderend" Internationale Bidweek Vergadering van Veiligheidsraad over Indonesië 24 uur uitgesteld VIJFTIEN JAAR tegen SCHREIEDER geëist De ene Duitse redevoering na de ander LEZING: „Wie won de oqrlog?" Tol hoofd en hart f J Onderzoek naar de ramp Republikeinse officieren in vrijheid gesteld Aanvaardbaar Het weer Om complete tekst van resolutie op te stellen Ik was in Sovjet-Duitsland NA i ypgNSDAC T9 JANUARI T949 B^REAUX van redactie en administratie 72ste JAARGANG No. 24367 st Opium-vondst te Djocja nten Mening van Sjahrir VOORSTEL V.S. Levenslang tegen Amsterdammer geëist ■mwm>>sw, liili wmm Van der Goes van Naters stelt vragen Inieniie voor 20 Januari: Mogen de Anglicanen hei geestelijk oppergezag van de Paus van Rome erken nen en aanvaarden. DE EXECUTIES TE DRONRIJP Beklaagde was „aber sehr" correct „Geachte toehoorders, kameraden" Waarom de landing slaagde Gesloten gezichten Requisitoir Contacten te Batavia grkest; i ister- fielin- 13.00 13.45 •ouw; egels; ór 10 45 en ram.; 8.18 schai- Beet- 10.20 Non- 12.30 12.38 luws; 13.50 Zang 1 Zie- ougd: 17.45 SMEDESTRAAT 5 HAARLEM elefoon: Redactie 21544; Advertenties 21543 Abonnementen 20800 Postgiro 143480 Directeur: J. 3. Boerrigter. Hoofdredacteur; Drs. H. van Run, wnd. hoofdredacteur: W. Severin. NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT ADVERTENTIETARIEF 28 cents per millimeter- hoogte. Ingezonden mededelingen dubbel tarief. Omroepers 16 cents per m.m.-hoogte. De administratie behoudt zich het recht voor advertentiën eventueel zonder opgave van redenen te weigeren. ABONNEMENTSPRIJS 35 cents per week, f 1.52 per maand, f 4.5S per kwartaal. i meldt and te ■aterlei- Inneren. |tie voor ;e be- %midde- marang «-wored- hillende j /angeko- injumaS Uit Si ,eldt de lat zich vrijwil* vormen jezetting and ge- daklooS |ng, die ■;rlandse jhouding aan een dat de om de king te De toestand van de heer Vorrink, die gWond was tengevolge van het viieg- v '.?°hgeval op Falster, was vandaag Hip* SoetL doch het levensgevaar is nog uj~* geweken. Naast zijn verwondingen hij een zware schnk en lijdt aan 2" blaasverlamming en een ingewands- idoening. Hij moet volkomen rust °uden. afloop van het onderzoek zullen de Y "elijke overschotten van de beide j,5f°ngelnkte vliegers per vliegtuig r Nederland worden overgebracht. Nederlandse gezant in Denemar- jonkheer W. van Lennep, heeft met y patiënt gesproken. Hij zeide, dat V^ink zich 'alle bijzonderheden jj 1 de politieke opdracht, die hem naar orwegen zou voeren. Ue gezant zeide, dat Vorrink het be- herinneren van het ongeluk en jtsen te nlijk is rdreveo voort- nplexeö a. Batavia, denstaö agelijkS Volgens was de ekeinde periode, jgehou- aok een ondef erkplaB houden ar voof waarop jen van 1, werd arop de idonesie .eoefend idsraad- be regering maakt bekend, dat tot leedwezen de volgende verliezen geleden: {koninklijke Marine: jJ?ar. I z.m. G. H. Pietenbroek, stbnr. Jb7, afkomstig uit Aalstwaalre (N.-Br.), vföeuveld 13 Jan. 1949; Mar. II C. van ■j.^Uwkcrk, stbnr. 26414, afkomstig uit ti^ravenhage, gesneuveld 15 Jan. 1949; corp. mar. z.m. L. Molenaar, stbnr. afkomstig uit Maassluis, gesneu- f5 Jan. 1949; Mar. II z.m. P. M. Poe- E"' stbnr. 37723, afkomstig uit Nijmegen, tchless prima 5, Lan- ordwij- eabrao- briolet, ïst 134 JNeuveld 15 Jan. 1949; Mar. Ill z.m. C. >s Voogd, stbnr. 41295, afkomstig uit jjuravenzande, gesneuveld 15 Jan. 1949; III z.m. A. van der Velden, stbnr. th °3, afkomstig uit Vlaardingen, ge duveld 15 Jan. 1949; Mar. II J. Beima, (li u 26148, afkomstig uit Bovenkarspel Si'"N-i, overleden t.g.v. oorlogsverwon- *8 op 17 Jan. 1949. koninklijke Landmacht: r^oid. M. Baks, legernr. 271230243, af- Ja S uit Nederhemert, gesneuveld 2 l„a' 1949; 2e it. W. R. G. Henneman, fris nr- 250509006, afkomstig uit Alk- L ar' gesneuveld 10 Jan. 1949; le It. B. Jt-k'sn de Mortel, legernr. 210710007, af- l84n ig uit Tilburg, gesneuveld 12 Jan. Wachtm. L. P. W. A. V. Veenendaal, d^fnr. 271122206, afkomstig uit Rotter- ki t Sesneuveld 6 Jan. 1949; huzaar le lt0' Vreeken, legernr. 270804073, af- 6 j stlg uit Rijswijk (Z.-H.), gesneuveld l^aö. 1949; korp. F. J. P. Walschot, VoX^nr. 280105001, afkomstig uit 's-Gra- i^ oage, gesneuveld 10 Jan. 1949; sold. JïnSj- J- M. v. Weerdenburg, legernr. On ,9243, afkomstig uit Amsterdam- va3> gesneuveld 6 Jan. 1949; sold. C. A. «tip bieten, legernr. 250610048, afkom- l£tgTer Aar gesneuveld 2 Pe correspondent van Aneta van [EL te Regen K). zon- Rjjks- >rt. »p aaö- bevr* sstr. 24 E ie e R.K. of om- bureati Vdll uaen-Java schrijft in een overzicht o ar de huidige toestand in Djocja, dat de republikeinse hoofdofficieren, zich hebben gemeld, zich o.m. be dden generaal Sutomo (niet Boeng- <iib'0*>k°(°ncl Suwardi en kolonel Su- l0- Ook meldde zich een vrouwelijke c, eriant-kolonel, die verplegingsoffi- Vt?. Was bij de republikeinse marine, llj OWei allen werden direct na aan ging in vrijheid gesteld. htussen zijn thans in Djocja een *iit n Indonesische groothandelaren d Batavia aangekomen, om de alge- ijdistributie voor te bereiden. Ge- U de valuta-moeilijkheden zal het tj, f Wel enige tijd duren voor er een —4tt •ebruiK :htpaar laaltijd ïefken r boden: ;en, in j huis, n be liefs* n end- >lad. SINDS Von- Sinnen- Delft- d spe ler no. eembef lonnaie itelrin» ;hewes 1801S- \PPE^ E pEff" akkuB' de ka- maken* rpiic'r-' choter- Jhitieve regeling is getroffen, «ea verrassende vondst was een ^otc hoeveelheid ruwe en zuivere ya'dftl, die in een loods werd aange- Ij. T^n. De totale hoeveelheid omvatte k'000 tubes regie opium en vele kis- ruwe opium. ^.Sjahrir heeft vandaag aan A. P. ver- t aard, dat het plan voor een Nationale v^6ring van Indonesië, zoals de V S. die °rstellen, „aanvaardbaar" is. „Er be- <j®at een mogelijkheid op een regeling 0r middel van een dergelijke overeen- ^st, maar louter een resolutie alléén niets betekenen," zeide hij. Sjahrir bjkPte, dat de conferentie in New Delhi i^t louter 'n demonstratie zou zijn, maar concreets zou opleveren." Hij deelde i>Jner aan A. P. mede, dat, toen hij ^j.Pat verliet, Sukarno en Hadji Agus 1111 nog steeds achter prikkeldraad- sperringen gevangen gehouden wer- (JeL® advocaat-fiscaal bij het Bijzonder Rist®chtshof te 's-Hertogenbosch eiste ?t.heren levenslange gevangenisstraf te- 28-jarige F. van Erp uit Amster- die gedurende de bezetting hand ig ?®rsdiensten verrichtte voor de S.D. Hertogenbosch. Hij speeide 24 Ne- to,ieders in handen van deze Duitse (f "instantie. Velen van hen, onder kit vr0°dse vrouwen, keerden niet meer Htjyuitse concentratiekampen terug. Hij led zelfs zijn familie aan de S.D. zaakgelastigde der Dominicaanse tj. Publiek, de heer dr. Salvador e Para- beeft gisteren aan Prins Bernhard Gtjj Versierselen van het grootkruis der «te,.® van Juan Pablo Duarte (gouden Res overhandigd. De korte plechtigheid niedde in het paleis Noordeinde. ïerwachting tot Donderdagavond: 'op tot zwaar bewolkt met af en Vp,, enige regen of motregen. Weinig hindering in temperatuur. Wind Vr;en Zuid-West en West, in het achr en van het land tijdelijk storm- tii'ï 'Re, in het Zuiden van het land ^elük harde wind. °n: 8.3717.06; Maan: onder 11.15. iwustzijn had verloren toen hij door de lucht naar de grond was geslingerd. Toen hij op de grond bijkwam, bemerkte hij, dat hij geen vinger kon verroeren. De gezant weigerde zich uit te laten over Vorrink's opdracht voor Noorwe gen, doch bevoegde Nederlandse kringen onthulden volgens U.P„ dat Vorrink de Noorse autoriteiten op de hoogte had moeten stellen van de Nederlandse op vattingen ten aanzien van Indonesië. Vorrink zou daartoe door de Noorse Pre mier en de minister van Buitenlandse Zaken ontvangen zijn. Alle officiële do cumenten zouden echter uit het veron gelukte vliegtuig verdwenen zijn. Met een toestel van de Aero-Holland, dat nog boven de plaats van de ramp gecirkeld heeft, zijn intussen de familie leden van de heer Vorrink en' Frits Die pen, directeur der Aerc-Holland in Noor wegen gearriveerd. De secretaris-gene raal van de Deense Labour-partij be zocht de heer Vorrink eveneens. Op de plaats, waar de machine neerstortte, is een Deens-Nederlandse commissie reeds bezig geweest met het onderzoek. Men verwachtte, dat het in de loop van deze morgen beëindigd zou worden. Het schijnt, aldus het Deense persbu reau Ritzau, dat het toestel een verkeer de koers heeft gevlogen, hetgeen ver moedelijk aan de krachtige wind te wij ten is geweest. Het is mogelijk, dat de radio-installatie ook niet gefunction- neerd heeft. Waarschijnlijk is het toe stel vlak boven het water teruggevlo gen. De bestuurder heeft er geen reke ning onee gehouden, dat de kust met een acht meter hoge glooiing oploopt en dat daarop bos voorkomt van vijftien tot twintig meter hoogte. De sporen, in het bos aangetroffen, wijzen er op, dat de bestuurder het bos heeft opgemerkt en dat hij heeft getracht er boven uit te komen. Vandaag wordt nagegaan, of de piloot op dat ogenblik vol gas heeft gegeven. Het vliegtuig heeft zelfs zeer sterke beukebomen ontworteld en de toppen van vijf of zes afgescho ren. Daarna is het als een steen geval len. Voor zover bekend, zijn de motoren in orde geweest. Mén heeft de heer Vor rink nog geen vragen kunnen stellen, maar, afgaande op enige mededelingen, die hij aan dokters heeft gedaan, is hij zich niet van gevaar of richtingverande ring bewust geweest. De wrakstukken van het op het Deense eiland Falster neergestorte vliegtuig van de Aero-Holland. Hoewel de oj}i- ciële documenten nog niet zijn gevon den, kan men een drietal actentassen duidelijk op de voorgrond onderscheiden. De volgende vergadering van de Vei ligheidsraad over de Indonesische kwes tie, die vandaag zou worden gehouden, is 24 uur uitgesteld en zal Donderdag om 21 uur Nederlandse tjjd beginnen. De voorzitter van de Raad, de Canadees McNaughton, heeft hiertoe besloten ten einde de afgevaardigden gelegenheid te geven zich definitief uit te spreken over de complete tekst van een resolutie, die thans nog slechts gedeeltelijk is opge steld. Volgens Reuter besteedden de Ameri kaanse afgevaardigden gisteren het grootste deel van de dag aan besprekin gen met andere leden van de Raad om te trachten tot een bruikbare resolutie te komen. De V. S. slaagde er niet in de vereiste zeven stemmen bijeen te krij gen, meldt A. P. Het door de Amerikanen geïnspi reerde plan zou pleiten voor een ge leidelijke terugtrekking van de Ne derlanders uit Indonesië en het over dragen van de souvereiniteit aan de nieuwe V. S. van Indonesië om streeks het voorjaar van 1950, aldus U. P. In een brief aan de voorzitter van de Veiligheidsraad zegt de leider van de republikeinse delegatie bij de Raad, Palar, dat, tengevolge van 't verbreken der verbindingen tussen de republikein se delegatie te Lake Succes en de re publikeinse regering te Djocja, de In donesische vertegenwoordigers ernstige moeilijkheden ondervinden bij het ver vullen van hun taak. „De republikeinse delegatie hoopt daarom, dat, evenals onlangs aan Dr. Drees steun verleend werd, u zo vriendelijk zult willen zijn in tweeërlei opzicht behulpzaam te zijn," aldus de brief. Ten eerste wordt ver zocht om faciliteiten te verlenen voor het uitwisselen van officiële mede delingen tussen de delegatie te Lake Success en de republikeinse regering te Muntok en Prapat door middel van de C. v. G. D. in Batavia. Ten tweede vraagt Palar transportfaciliteiten en een veilige reis te bewerkstelligen voor iedere autoriteit, die door de republi keinse regering wordt aangewezen om zich naar Lake Success te begeven. De ontmoeting ten paleize te Batavia tassen de minister-president, dr. Drees, en Sjahrir, waarbij ook jhr. Michïels van Verüuynen tegenwoordig was, heeft anderhalf uur geduurd. Van bevoegde Nederlandse zijde deelde men aan Ane ta mede, dat het een oriënterend, infor meel onderhoud was, dat in aangename sfeer gevoerd werd en handelde over alle aspecten van de hnidige situatie. Sjahrir zeide aan Aneta, dat „deze nitwisseling van gedachten over de situ atie en de vraagstukken nuttig en ver helderend was". Sjahrir zeide voorts, dat hij volledige bewegingsvrijheid had. Hij heeft zijn intrek genomen in zjjn woning aan de Ja va weg. ïn republikeinse kringen in Batavia is men verbaasd over het feit, dat dr. Sjahrir bereid bleek de Nederlanders te ontmoeten en besprekingen met hen te houden. Men verklaarde dat de bespre kingen niets definitiefs konden beteke nen en geen feitelijke onderhandelingen waren. Het vertrek van minister Drees naar Nederland is thans definitief vastgesteld op Donderdagochtend. Jhr. Mïehiefc van (Van onze verslaggever) Joseph Schreieder, de „correcte", om niet te zeggen gladde Duitser, die-er in geslaagd schijnt te zijn, zijn rol in het befaamde Englandspiel te verdoezelen, stond Dinsdag voor het Bijzonder Ge rechtshof te Leeuwarden terecht. De beschuldiging, die de procureur-fiscaal, mr. Lasonder, dit keer tegen verdachte heeft ingebracht, is van meer tastbare aard dan destijds die van zijn ambtge noot te Arnhem. Zij houdt namelijk in, dat Schreieder opdracht zou hebben ge geven aan de S.D.-er Albrecht om, na dat op 11 April 1945 een aanslag was gepleegd op de verkeersbrug in Dron- rijp, als represaille veertien Nederlandse gevangenen te fusilleren. Subsidiair stelde de procureur-fiscaal, dat een en ander is gebeurd met medeweten van Schreieder, De zitting begint en dat komt zel den voor in een rechtszaal met en kele ogenblikken grote vrolijkheid, als een der persfotografen de verdediger, die nog niet in ambtsgewaad gekleed is, haastiglijk fotografeert in de ver onderstelling dat hij Schreieder in de lens heeft. De eerste merkbare aanwijzing, dat het hier cm een proces-Schreieder gaat, kemt pas als de griffier voorlezing doet van eer. door Albrecht afgelegde schrif telijke verklaring, waarin deze betoogt van verdachte regelrecht opdracht te hebben gekregen twintig gevangenen neer te schieten Hij had nog geant woord: „Ik heb maar veertien zware ge vallen," maar toen zou Schreieder gezegd hebben: „Vul dan maar aan met lichte gevallen". Direct daarna komt Albrecht die naar het uiterlijk iets van Boris Karloff, het Monster van Frankenstein, heeft zelf voor en hij verwekt dan de enige sensatie in de ochtendzitting van dit ge ding door een getuigenis onder ede te weigeren, waarbij hij als motief opgeeft, dat hij niet voor hemzelf belastende ver klaringen wil afleggen, nademaal zijn eigen zaak nog aan de gang is. Dan schort de President de zitting. Na de hervatting der zitting legt Al brecht toch nog de eed af, zij het dan op voorwaarde, dat hij op bepaalde vragen niet behoeft te antwoorden. „Ik ben van mening", zegt getuige niet zonder hoog hartigheid, „dat een Nederlands Hof geen Dpitser tegen een andere Duitser mag horen. Dat is uitlokken tot land verraad". Inmiddels legt Albrecht tijdens zijn verhoor tot vier maai toe de schok kende verklaring af een verklaring, die in flagrante tegenstelling staat tot alles wat hij tot nu toe gezegd heejft dat niet Schreider, maar zekere Thompson het bevel tot de executie gaf. Maar als hem dan op de man af gevraagd wordt: „Dus niet Schreieder gaf het bevel?", antwoordt hij raadselachtig: „Ich ver- weigere die Aussage". Met het verhoor van deze mysterieuze figuur, die Al brecht is, eindigt dan de ochtendzitting. Aan het einde van een zeer langdurig, uitvoerig requisitoir eiste*de procureur fiscaal bij het Bijzonder Gerechtshof te Leeuwarden, mr. J. Lasonder, gister avond vijftien jaar gevangenisstraf te gen Joseph Schreieder,'1 zowel voor diens aandeel in de executies te Dron- rijp als vanwege verdachte's lidmaat schap van misdadige organisaties als S.D. en Sipo. Voor het echter zover was, had een hele trits van Schreieder's collega's allen Kriminal-Sekretare en Polizei- Beamten, die gezamenlijk lange tijd de bewoners van onze Noordelijke provin cies het leven onmogelijk hebben ge maakt het hunne van de zaak ge zegd. De ene Duitse „redevoering" na de andere klonk door de zaal, soms pathe tisch, soms meer zakelijk, maar altijd militant en getuigend van een nauwe lijks bedwongen rancune. Daar was Lehnhoff, een welbespraakt man, die vertelde dat, indien Schreieder het bevel tot executie gegeven had, hij Werner Knop is een in Duitsland geboren journalist, die in 1933, toen Hitier aan het bewind kwam, zijn vaderland verliet en zich m Groot-Brittannie ging vestigen, waar hij kort vóór en gedurende de oorlog m dienst stond van de Britse propaganda en spionnage. Onlangs slaagde hij er m met valse papieren, op naam van een Duits burger, in de Sovjet-zone binnen te dringen. Over zijn wekenlana verblijf achter het IJzeren Gordijn, zijn ervaringen, zijn gesprekken met Men van het verzet teaen de Sovjets, het leven in de Sovjet-zone enz. brengfhTin een reeks artikels in „The Saterdag Evening Posteen vlot geschre- V€nVn.1 hef61weear'tikel heeft Knop het over zijn verblijf te Jena. „De muren van verscheidene huizen waren bedekt met affiches. Ik las de aankondiging van een speciale Zon dagvoordracht in de universiteit. De Russische hoogleraar I. Yermashov zou spreken over het volgende intrigerende onderwerp: „Wie won de oorlog: Het Amerikaanse of het Sovjetleger?" Een noodzakelijke les voor het begrip van de huidige Anglo-Amerikaanse oorlogs voorbereidingen tegen de Sovjet-Unie. De lezing was georganiseerd door de „Maatschappij voor de Studie van de cultuur der Sovjet-Unie". De toegang was vrij. Ik besloot er heen te gaan. Ik vond gemakkelijk de Friedrich Schiller Universiteit. Èen vreemd ge voel beving mij toen ik er binnentrad. Een eeuw geleden stond de universiteit van Jena aan de spits van de progres sieve gedachte in Duitsland. De ge schiedenis van deze universiteit was innig verbonden met het schoonste en het beste van het Duitse wetenschap pelijke en politieke leven. Nu riep zij de herinnering op aan de. deportatie van twee professoren naar Rusland, de ar restatie van talrijke studenten en de verdwijning van veel andere. In de hall, onder de politieke affiches en aan kondigingen van cursussen en lezingen, viel mijn oog op een stuk vreemde pro paganda: een roestige half geopende brandkast met het opschrift: „Ameri kaanse steun voor de munthervorming in het Westen". In de brandkast zelf blonken drie geweren met bajonet. De zaal was één kleurengloed. Op reusachtige purperrode fluwelen span doeken kon men lezen: „De studie van de cultuur der Sovjet-Unie is een nationale plicht voor het Duitse volk". Achter de met rood bedekte tafel zaten negen mannen en vrouwen. Drie droe gen de uniform van officier van het Sovjet-Leger. Achter hen een grote vlag met hamer en sikkel in goud gebor- duurd. Er waren enige honderden toe- hoorders; voor het merendeel arbeiders, studenten, Sovjet-ambtenaren; verder mannen en vrouwen van middelbare leeftijd, die mij de indruk gaven hoog leraren, burgerlijke of partij-ambtenaren (van de SED) te zijn. Yermashov, een kleine man in Rus sische uniform, richtte zich tot ons in perfect Duits. „Geachte toehoorders, kameraden", zo begon hij. Gedurende twee uren ontwikkelde hij het thema, dat Amerikaanse imperialisten, met de hulp van hun Britse vazallen, een nieuwe oorlog voorbereiden. Om voor de gewone man in het Westen de oor log aanvaardbaar te maken werd hem, zo betoogde hij, voorgehouden, dat, ten eerste, de Sovjet-Unie de oorlog ver langde en, ten tweede, dat de Verenigde Staten het pleit zeker zouden winnen De eerste bewering, meende hij, was zo vanzelfsprekend onzinnig, dat hij er niet veel woorden aan hoefde te ver spillen. Maar om de bewering betref fende de Amerikaanse overmacht te schragen werd er, beweerde hij. een ongeëvenaarde leugen verspreid: n.l. dat de verplettering van het nationaal- socialistische Duitsland in grote mate lyet resultaat was van de Anglo-Ameri kaanse oorlogsinspanning, de landing in Normandië inbegrepen. Yermashov gaf dan zijn historische visie. In het voorjaar van 1942, toen de Duitsers nog dreigden de oorlog te win nen, beloofden de Amerikaanse en de Britse regering aan Maarschalk Stalin dat nog datzelfde jaar het tweede front tot stand zou komen. Kort daarop wij zigden de overwinningen van de Sovjets grondig het beeld van de militaire toe stand. Het werd toen duidelijk dat Hit- Ier geen kans meer had de oorlog te winnen. Hadden de geallieerden hun plechtige belofte gehouden, dan zou de oorlog niet zo lang geduurd hebben en ontelbare mensenlevens waren gespaard gebleven. Het Anglo-Amerikaanse front In Noord-Afrika en Italië was een onder neming van ondergeschikt belang. Wat betreft de luchtoorlog tegen Duitsland, het werd spoedig eqp akelige klucht. Om de Duitse oorlogsindustrie te be schermen en de legers van Hitler in staat te stellen, de oorlog in Rusland voort te zetten, werden honderdduizen den Duitse vrouwen en kinderen gedood door geallieerde luchtaanvallen op bur gerlijke centra. Hier onderbrak het pu bliek en riep: „Schande! Schande!" Intussen, zo ging Yermashov verder, vochten nog een 240 Duitse divisies in de Sovjet-Unie terwijl er slechts 50 tot 60 de wacht betrokken in het Westen. In Mei 1944 hadden de Sovjettroepen kolossale successen geboekt en maakten de Britten en de Amerikanen er zich ongerust over dat de Russen heel Duits land zouden bezetten. Toen pas besloten zij de invasie van Europa te wagen. Zo de invasie slaagde, dan was het slechts omdat de Duitse verdediging practisch over geen tanks, geen mobiele artilleriereserves, en vooral, geen doel treffende bescherming uit de lucht meer beschikte. Ook de beslissende vergissin gen van Hitier als opperbevelhebber hadden een rol gespeeld. Anders ge zegd: volgens Yermashov hadden de Anglo-Amerikaanse legers nimmer met een ernstige vijand moeten afrekenen. In December 1944 nog konden de ver zwakte Duitsers met 800 tanks de Geal lieerde linies doorbreken in de slag der Ardennen. Zo lelijk voelden de Anglo- Amerikanen zich in de knel, dat Chur chill op 6 Januari 1945 aan Maarschalk Stalin over de „onrustwekkende toe stand" schreef en hem om hulp verzocht. Stalin antwoordde daarop met zijn of fensief van de Weichsel naar de Oder, dat definitief de Duitse weerstand brak. De Rus besloot zijn lezing met deze woorden: „Het Sovjet Leger slaagde er in de vijand te verslaan toen hij het hoogtepunt van zijn macht bereikt bad. Aan de andere kant hadden de Geal lieerden het zeer moeilijk om de Duit sers terug te dringen toen deze al uit gebloed waren ten gevolge van hun ver liezen in het Oosten. Ik vraag U deze feiten niet uit het oog te verliezen wan neer men U ooit spreekt over de sterk te van Amerika." Het was al half donker, toen ik de Universiteit verliet. Enige ogenblikken bleef ik staan luisteren naar de nieuws berichten die door een luidspreker uit gezonden werden. Toen ik aan het sta tion kwam was de laatste trein naar Leipzig vertrokken. Ik was van plan de nacht door/te brengen in de overvolle wachtzaal. Juist toen ik nog een plaats je gevonden had hoorde ik een kerel, die er erg sjofel uitzag, zijn kameraad vertellen, dat de politie het station zou binnenvallen. De twee maakten zich haastig uit de voeten. Ik volgde hen. Tenslotte maakte het wandelen door de straten mij zó moe, dat ik ging schuilen in de puinen van een gebombardeerd huis. Met mijn ellebogen op mijn knieën en mijn hoofd in mijn handen sliep ik licht in. 's Morgens voelde ik mij stijf en ver moeid, maar ik stelde met genoegen vast dat mijn kleren niet verfrommeld waren. Ik stond mij te scheren in het toilet van het station, toen een heftige woorden wisseling mijn aandacht trok. Twee ar beiders van de Zeiss-fabrieken bleken de oorzaak te zijn van het rumoer. Volgens een toornige spoorwegbediende hadden zij een spoorkaartje voor Maagdenburg gevraagd. Een had gezegd dat hij hoopte iets van de Amerikaanse luchtbrug naar Berlijn te zien. „Ja," had de andere gezegd, „dat zal wel iets groots zijn." Waarop de bediende hen voor „fas cisten" en „oproermakers" uitgescholden had. „Wij kennen die arbeiders van Zeiss! Jullie geloven aristocraten te zijn en te goed voor de arbeidende klasse. Ze moesten jullie allemaal naar Rusland sturen." Ik stelde vast hoe voorzichtig de om- staanders waren hun gevoelens niet te verraden. Een politie-agent verscheen en de spoorwegbediende, die de armband van de „Volkscontröle" droeg, eiste de aanhouding van de twee mannen.^ Na over en weer gepraat noteerde de politie agent hun naam en adres en liet hen dan gaan. De omstaanders gingen uiteen met gesloten gezichten," zulks in ieder geval geweten moest heb ben. Daar was S.S.-Sturmbahnführer Hase, die precies als Albrecht 's morgens, complexrijke „bezwaren" had tegen het afleggen van verklaringen inzake een Duits proces: „Ich bin kein Land- verrater". Pas toen Schreieder haastiglijk verklaarde er niet in het minst tegen ge kant te zijn „Ich bitte darum Herr Prasident" stak de man van wal. En daar was dr. Harsten, die zeer nauwkeu rig en met kennelijke toewijding precies Schreieder's functie omschreef. Of Schreieder een correct mens was? „Aber sehr, Herr Prasident". En vooral veel „vakkennis" en „organisatietalent". Toen de dokter de zaal verliet gaf hij zijn „cor recte" beschermeling een joviaal klapje op de schouder. De zaak was al een uur of vier oud toen eindelijk Schreieder zelf het woord nam; en van dat ogenblik af groeide zijn spraakzame activiteit met de minuut Zozeer zelfs dat men geneigd zou zijn, wanneer de zegswijze „praten als Brug man" reeds niet was ingeburgerd, die van „praten als Schreieder" een kans te geven. En zozeer ook dat de procureur fiscaal tenslotte mismoedig constateerde „U hebt de ge-A oonte lange verhalen af te steken, opdat de eigenlijke vraag ver geten wordt". Het ging om de competentie-kwestie. Steeds weer wilde Schreieder door zijn collega's- en ondergeschikten-getuigen vastgesteld zien dat hq alleen voor de Contra-Spionnage werkzaam was ge weest en dat hü daarentegen met sabo tage e.d. niets te maken had. En hy kreeg in dit opzicht steeds ook prompt zijn zin. De redenering was duidelijk: Schreieder had in het Dronrijpse geval geen be voegdheid, dus kon hij ook niet het fa tale executie-bevel van de „Dienststelle" in Groningen naar Leeuwarden ge telefoneerd hebben. Zeker, de represaille-maatregelen wa ren in strijd met de gebruiken van de oorlog geweest. Hij, Schreieder, had noch de opdracht er toe gegeven, noch er in toegestemd. „Ich war gar nicht da!" „Maar de toestand was toen zo ver ward bij jullie, dat het toch kon voor komen..." poiste de president, mr. Wede- ven voorZicptig. Maar Schreieder greep onmiddellijk in: „Nee, mijnheer de pre sident, ook tóén heb ik mijn bevoegdheid niet overschreden". Mr. Lasonder begon zijn requisitoir met een uiteenzetting omtrent de voor geschiedenis van de zaak. Vooral in ver band met de herarrestatie van Schreie der, die door zijn (mr. Lasonder s) ambt- genoot in Den Haag in vrijheid was gesteld met „een gunstig testimonium nog wel. Deze herarrestatie, die op zijn bevel was geschied, had voldoening ge wekt in sommige (vooral illegale) krin gen, maar zij had ook critiek opgeroe pen Ten eerste omdat men er een ge brek aan samenwerking tussen de ver schillende procureurs-fiscaal uit gedis- telleerd had en ten tweede omdat som migen zelfs beweerden, dat de beslissing tot het opnieuw gevangen nemen van Schreieder niet uit een oogpunt van rechtsbelang was genomen, maar mt politieke overwegingen. Wat het eerste deel van deze „klachten betreft stelde mr. Lasonder vast, dat hij 1 b'J wijze van uitzondering overigens) in dit geval wel overleg gepleegd had jnct mr. Zaayer in Den Haag, maar dat geen overeenstemming was bereikt. En ten aanzien van de tweede insinuatie zei de procureur-fiscaal: „Ik stel het op prijs te verklaren dat deze bewering volko men uit de lucht is gegrepen. Zij is een kwaadaardige veronderstelling. Ook zal men mij willen geloven als ik zeg, dat niemand, noch uit het buitenland, noch uit het binnenland, mij opdracht gege ven heeft of zelfs maar verzocht heeft Schreieder in vrijheid te stellen." De procureur-fiscaal achtte vervol gens het bewijs geleverd dat Schreie der deel had uitgemaakt van misda dige organisaties als SD en Sipo. De misdadigheid van deze instellingen, aldus mr. Lasonder, is vastgesteld door het Internationale Militaire Ge rechtshof in Neurenberg. En de pro cureur-fiscaal achtte het lidmaatschap van deze organisaties ook strafbaar volgens de Nederlandse Wet, zulks in tegenstelling tot het Amsterdamse Bijzondere Hof dat in een sententie tot een andere conclusie was gekomen. Ook Schreieder's aandeel in de Dron- rijper affaire achtte mr. Lasonder be wezen, al gaf hij toe dat hier „moeilijk heden met de bewijsvoering" waren. De procureur-fiscaal grondde zijn bewijs op de eerste (schriftelijke) verklaring van Albrecht en hij meende dat er al les voor te zeggen was, dat deze ver- I Genegenheid verwerven is minder I l moeilijk dan gedegenheid, behouden. J Verduynen zal hem vergezellen. Naar verluidt, zal dr. Drees voor zijn vertrek een verklaring aan de pers afleggen. In politieke kringen te Batavia verwacht men niet dat dr. Drees Hatta nog zal ontmoeten. Dr. Drees heeft veelvuldig contact ge had met regeringspersonen, federale voormannen, vertegenwoordigers der verschillende groeperingen en enkele vooraanstaande republikeinen. Deze oriënterende ontmoetingen hadden uiter aard op een geheel ander vlak plaats dan het voorgenomen contact tussen de commissie uit het B.F.O. en vooraan staande republikeinen, waaronder ook Sjahrir. Intussen zijn uit Banka de heren Gie- ben en Thomson teruggekeerd. Het ver luidt dat hun rapport hedenmorgen is besproken in een vergadering van de voorlopige federale regering. Nadere mededelingen omtrent hun bezoek kun nen op korte termijn worden verwacht. Nadat Anak Agung Woensdagmorgen een ontmoeting had gehad met Sjahrir te diens huize, waar later ook de heer Djumhana en de Consul-generaal van India een bezoek brachten, hebben Sjahrir, Supomo en Darmasetiawan, hedenmiddag in een Chinees restaurant te Batavia geluncht met Sultan Hamid, Anak Agung, Djumhana, Kosasih, Ateng en Kaliamsjah, aldus verneemt Aneta. Een woordvoerder van de C. v. G. D. verklaarde dat de commissie zich gereed houdt om haar diensten aan te bieden, zoals door de Veiligheidsraad is ver zocht, teneinde de communicaties tussen de republikeinse leiders te vergemak kelijken en republikeinse officiële per sonen te assisteren die de wens te ken nen zouden geven naar Lake Success te willen gaan. Tot dusver had men de commissie niet verzocht haar diensten te verlenen, voegde de zegsman er aan toe. De Australische minister van Bui tenlandse Zaken, dr. Herbert Evait, heeft op een persconferentie uit drukking gegeven aan de hoop, dat de Nederlanders de republikeins* leiders in Indonesië zouden vrijlaten en een „spoediger oplossing zouden bewerkstelligen". Dr. Evatt weigerde m te gaan op d« critiek, die de Australische afgevaar digde bij de Veiligheidsraad te Parijs, kolonel W. Hodgson, had uitgeoefend op de Nederlandse actie. Hij zeide: „Ik geef er de voorkeur aan mijn eigen mening duidelijk en beslist uit te spreken. D« actie van de Nederlandse regering was in strijd met het Handvest van de V. N. en de instelling van de C. v. G. D. tot regeling van bet Indonesische vraag stuk. Dit vertegenwoordigt het algemeen gevoelen van alle leden van de Veilig heidsraad. De afgevaardigde van het Verenigd Koninkrijk veroordeelde de Nederlandse actie als betreurenswaar dig. De Franse afgevaardigde zeide, dat zij wreed was. Het Tweed-Kamerlid de heer Van der Goes van Naters (P.v.d.A.) heeft aan de minister-president en aan de minis ters van Overzeese Gebiedsdelen en van Buitenlandse Zaken schriftelijk ge vraagd welke stappen de regering heeft genomen, om aan de beperking der vrij heid van de republikeinse leiders op Banka en de daaruit voortvloeiende ver zwakking van Nederlands gezag een eind te maken. Het „Englandspiel". Dit woord heeft^ veel pennen en tongen in beweging gebracht. Zal de waas van geheimzin nigheid nu worden opgeheven? We knipten de regisseur van dit fatale spel, Josef Schreieder, toen hy de zaal bin nentrad. klaring de juiste is. Vooral ook vanwege haar minutieuze gedetailleerdheid: En mr. Lasonder richtte zich in de volgende met nadruk uitgesproken woorden tot het Hof: „Alleen dan is het bewijs geleverd, als U, zoals ik, uit het bewijsmateriaal de vaste overtui ging heeft gekregen, dat Schreieder schuldig is. Maar als U twijfelt, kunt U hem niet veroordelen, zelfs al zou U het bewijs kunnen construeren." De verdediger, mr. Klazinga, was het in het geheel niet eens met dit requi sitoir. Men kan een S.D.-er alleen ver volgen, aldus de raadsman, als deze zijn functie in strijd met het Landoorlog reglement heeft vervuld. Dat Schreieder schuldig zou zijn aan de executie in Dronrijp, achtte de verdediger zeer zeker niet bewezen en hij legde in dit verband een aantal schriftelijke verkla ringen over, volgens welke verdachte op 10 April 1945 in Haren was geweest, waar hij geen contact had met Gronin gen. Mr. Klazinga vroeg vrijspraak. Evenals verdachte zelf in zijn laatste woord. Op 31 Jannari a.s. zal het Hof uit spraak doen in de tweede zaak- Schreieder.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1949 | | pagina 1