Nieuwe Haarlemsche Courant | 1949 | 22 januari 1949 | pagina 1

UITGEBREIDE BEVOEGDHEDEN
VOOR C.V.G.D.

Voor-ontwerp verschenen
Winkelsluitingswet

van

TSJANG KAI SJEK, CHINA 'S STRIJDER

Ir. Jos Cuypers overleden

Acht personen op
Java gedood

Geen onmiddellijke terugtrekking van
dè Nederlandse troepen

De overheid
moet ingrijpen

Tegen corruptie, partijpolitiek,

Japanners en communisten

Aftreden in

Chinese stijl

Internationale Bidweek

Verliezen in Indië

Bouwmeester van
St. Bavo

Medezeggenschap

Tot hoofd en hart

Resolutie in Veiligheidsraad

Leiders terug
naar Djocja

Het weer.

Terroristische overval

ÜNA I

ZATERDAG 22 JANUARI 1949
BUREAUX van redactie en administratie

SMEDESTRAAT 5 - HAARLEM
Telefoon: Redactie 21544J Advertenties 21545
Abonnementen 20800 Postgiro 143480

Directeur: 3, 3. W. Boerrigter.
Hoofdredacteur: Drs. H. van Run.
Wnd. hoofdredacteur: W. Severin.

72sfe JAARGANG No. 24365

Bevoedgheden C. v. G. D.

Herstel Republiek

Het debat

Resolutie onaanvaardbaar?

Drie sterfgevallen door
diphterie in Zaandam

Winkels Dinsdags
na 13 uur gesloten

Intentie voor 23 Januari:
Mogen de katholieken alles
vermijden, wa± de terug
keer der afgescheidenen
zou kunnen belemmeren.

Intentie voor 24 Januari:

Mogen de Joden en Mo
hammedanen zich
bekeren.

J

iang.
itw.

s P. Sat*

ao.
v.

0 Saba»*
v. Dakar-
S. FraoG
Dungen.
20 Fintft
ieaux.
ts.

Liberte.
DungcO-

boa.

S. Fran*-
20 Lissab-

rg.

jore^

dney.

iden.

ibraltaf'

19/1
34 >1
32$
57,
39$
59$

I3,

55$

55$

17

13$

26

38$

43$

39$

24$

71$

NIEUWE HAABLE

ADVERTENTIETARIEF 28 cent» per mlllimetar-
hoogte. Ingezonden mededelingen dubdel
tarief. Omroepers 16 cents per m.m.-hoogte.
De administratie behoudt zich het recht voor
advertentiën eventueel zonder opgave van
redenen te weigeren.

ABONNEMENTSPRI3S 35 cent» per weelc,
f 1.52 per maand, f 4.55 per kwartaal.

Be delegaties van de V.S., Cuba, Noorwegen en China hebben Vrijdagavond
>n de Veiligheidsraad hun resolutie ingediend. De resolutie vraagt het staken
Van de militaire operaties en de gueriila-oorlog, vrijlating van de republikeinse
leiders en het voeren van onderhandelingen, waarbij de C.v.G.D. zal optreden
ais Commissie der V.N. voor Indonesië die toezicht zal houden op de verkie
zingen en het terugtrekken der Nederlandse troepen alsmede op het hand
haven van orde en rust. De instelling van de federale interim-regering zal,
Volgens de resolutie, niet later geschieden dan 15 Maart van dit jaar, terwijl
Op 1 October de verkiezingen voor een constituerende vergadering voltooid
bioeten zijn. Niet later dan 1 .Juli 1950 dient de souvereiniteit aan de V.S. van
Indonesië overgedragen te worden.

De resolutie vraagt van de Neder
landse regering toe te staan, dat, de re
publikeinse leiders naar Djocja terug-
heren en hun functies, inclusief het be
stuur over Djocja weer uitoefenen. Op
basis van Linggadjati en het „Renville"-
accoord dienen de onderhandelingen
gevoerd te worden. Bereikt men geen
Overeenstemming, dan brengt de her-
Vormde C. v. G. D. rapport uit aan de
Veiligheidsraad en doet aanbevelingen
Voor een oplossing van de moeilijkhe
den. De vertegenwoordigers der niet-
Pepublikeinse gebieden kunnen door de
Commissie geraadpleegd worden.

De Commissie voor Goede Dien
sten zal voortaan bekend zijn als de
Commissie der V. N. voor Indonesië,
aldus dc resolutie. Zij zal optreden
als vertegenwoordigster van de Vei
ligheidsraad in Indonesië en alle
functies bezitten sedert 16 December
door de Veiligheidsraad aar de C. v.
G. D. gegeven, welke functies haar
in deze resolutie worden verleend.

De commissie zal handelen bij meer
derheid van stemmen, maar haar rap
porten en aanbevelingen aan de Veilig
heidsraad zullen zowel meerderheids-
als minderheidsstandpunten bevatten,
indien er een verschil van mening on
der de leden van de commissie bestaat.

De commissie zal partijen bijstaan bij
de naleving van deze resnluöe en zal
de onderhandelingen bijwonen. Ze is ge
taachtigd aanbevelingen te doen aan

Per 1 Januari 1950 worden de gehuw
de ambtenaressen ontslagen.

Tegen dit ontslag zijn door mevr.
ïortanier-de Wit (V.V.D.) en mej. Ten-
deloo (P.v.d.A.) bezwaren ingebracht m

de Kamer.

Deze komen in hun kern op deze twee

Punten neer.

Ten eerste: de Overheid gaat haar be
voegdheid te buiten .door de gehuwde
Vrouw de toegang tot het ambtenaren
corps te weigeren.

Ten tweede: de Overheid verraadt
door haar gedrag, dat zij zelf de prin
cipiële grondslag van de ontslagwet niet
«rg solied acht, want zij aanvaardt ge
huwde vrouwen als ambtenaressen, zo
dra er een tekort aan personeel ls

Wat het tweede pünt betreft, zal het
de regering, ook ons inziens, niet ge-
Pvakkelijk vallen, zich van iedere incon
sequentie vrij te pleiten. Want of alleen
bij bittere noodzaak gehuwde
Vrouwen in dienst werden genomen en
Sehouden, uitsluitend dus in gevallen,
V'aarin geen andere oplossing aan eisen
Van het algemeen welzijn voldeed Cter-
Viji tevens onder de sollicitanten de no
dige selectie werd toegepast, om het ge-
*in slechts minimaal te schaden) wagen
Vij te betwijfelen. Rechtvaardigheids
halve dient echter te worden erkend, dat
de gehuwde ambtenares in een abnor
male tijd terugkeerde en dat het nauw
keurig afwegen van wat in uitzonder
lijke tijd nog toelaatbaar is, al even
moeilijk mag heten als het o n m ri
de 11 ijk breken met iets scheefs, wan-
Peer de noodtoestand is verdwenen.

Bevreemdend blijft het echter, dat de
^gering pas in 1950 de gehuwde ambte
nares ontslaat, die reeds m Maart 1946
PPtslag kreeg aangezegd.

Zo wekt de Overheid inderdaad de
Schijn, dat zij de gevaren voor het ge
zinsleven niet hoog ernstig °PnatT1'
be andere kant is echter ook duidelijk,
bat de regering met aanneming en om
slag van gehuwde ambtenaressen niet zo
Willekeurig is opgetreden als bovenge
noemde dames willen doen' geloven, in
ieder geval achten wij het iets verheu
gends, dat de regering .eindelijk de ge-
büwde ambtenaressen ontslaan zal.

De pogingen van de dames Fortanier
!-de Wit en Tendeloo om het bewijs te
leveren, dat de Overheid in dezen haar
bevoegdheid te buiten gaat en zich on
gemotiveerd mengt in gezins-aangelegen-
beden, zijn o.i. beslist mislukt.

Die argumentatie kwam hierop neer:
Zie naar de feiten, zoals die spreken
lP een onderzoek van mevr. Posthumus
m jsjvy mgesteld. Blijkens de daarin ver
stekte staustiscne gegevens zou toen het
Aantal buitenshuis werkende gehuwde
gouwen slechts b'/2 procent der ge-
büwde vrouwen heoben Dedragen, ter-
Wijl men dan daarbij nog bedenken
'Poet, nat 1U procent oer genuwde vrou-
W'en kinderloos blijft en dat 25 procent
keen kmoeren meer in huis heeft en
bcze categorie in hoofdzaak bui-
Psnuis werkt.

Deze gegevens zouden volgens mevr.
,°rtanierde Wit bewijzen, dat „men
?'ch geen zorgen behoelt te manen over
Standpunt van ons volk ten aan-
Pcil van ue plaats der gehuwde vrouw

Zowel omtrent de statistieken ais ora-
Dent de conclusie daaruit getrokken
4°Uden wij 't volgende willen opmerken:
„Statistieken zijn zeer bedrieglijke
?'nSen. men kan er zo mee manoeuvre-
TeP' dat ze schijnbaar een stelling be-
U:sligen, terwijl er in feite weinig he
ilskracht in zit. Zo tracht mevr. For-
i?Pier de 6 procent buitenshuis wer-
b'cpde gehuwde vrouweh om te toveren
jP procent gehuwde vrouwen, die
j*°fdzakelijk ófwel kinderloos zijn ófwel
l'dUwen met uitsluitend kinderen die
ouderlijk huis reeds hebben verla-

(Vervolg op pag. 34

partijen of aan dc Veiligheidsraad over
zaken die vallen binnen haar compe
tentie. Na een overeenstemming bereikt
bij deze onderhandelingen zal de com
missie aanbevelingen doen aan de Vei
ligheidsraad met betrekking tot de aard,
macht en functies van het lichaam der
V. N. dat in Indonesië zal blijven om
behulpzaam te zijn bij de nakoming van
dè bepalingen dezer overeenkomst tot
dat de souvereiniteit zal zijn overgedra
gen aan dc V. S. van Indonesië.

De commissie behoort behulpzaam te
zijn bij een zo spoedig mogelijk herstel
van het burgerlijke bestuur van de Re
publiek. Hiertoe zal zij na overleg met
partijen, aanbevelingen doen. ertoe
strekkende, dat. in overeenstemming
met de redelijke eisen gesteld door
openbare veiligheid en bescherming van
leven en veiligheid, de gebieden volgens
de Renville-overeenkomst behorende tot
de Republiek (met uitzondering van de
stad Djocja) successievelijk kunnen te
rugkeren onder het burgerlijke bestuur
van de republikeinse regering. De re
gering zal eveneens toezien op deze te-
rugkeer.

De aanbevelingen van de commis
sie kunnen voorzieningen inhouden
met betrekking tot het economische
welzijn van de bevolking van de ge
bieden, welke bij deze terugkeer be
trokken zijn. De commissie zal, na
overleg met de partijen, aanbevelin
gen doen met betrekking tot een
eventueel tijdelijk stationneren van
Nederlandse strijdkrachten in enig
gebied, om behulpzaam te zijn bij
het Handhaven van wet en orde.

Indien een der partijen in gebreke
blijft met betrekking tot het aanvaarden
der aanbevelingen van de in deze para
graaf genoemde commissie, zal de com
missie onmiddellijk aan de Veiligheids
raad rapport uitbrengen met aanbeve
lingen voor een oplossing van de moei
lijkheden. De commissie zal periodieke
rapporten zenden aan de Veiligheids
raad en speciale rapporten zo dikwijls
zij dit noodzakelijk oordeelt. De com
missie zal die waarnemers, officieren of
andere personen kunnen gebruiken, die
zij noodzakelijk acht.

De vertegenwoordiger van België open
de de debatten en waarschuwde de Raad
niet verder te beraadslagen over be
paalde maatregelen zonder dat de Raad
zich tevoren door het Internationale Hof
van Justitie heeft doen verzekeren, dat
hij in deze kwestie bevoegd is.

De Amerikaanse afgevaardigde, dr.
Jessup, zeide, dat de V. N. „niet haar
goedkeuring konden hechten aan de re
sultaten van de Nederlandse militaire
actie. Wij geloven niet, dat een politieke
oplossing' met succes kan of zal worden
opgedrongen door een der partijen of
door interventie van buiten. Zoals wij
op dit ogenblik de feitelijke situatie zien,
is het noodzakelijk dat de Raad de po-

Een Nederlandse woordvoerder in Lake
Success heeft te verstaan gegeven, dat
de resolutie in de Veiligheidsraad onaan
vaardbaar is, omdat zij de Republiek
herstelt, terugtrekken van de troepen
eist en zeer grote bevoegdheden geeft
aan de voorgestelde commissie van de
Verenigde Naties.

sitie van een der partijen tracht te her
stellen tot het punt, waarop bona fide
onderhandelingen door beide partijen
weer mogelijk zijn."

Dr. Van Royen verklaarde, dat de re
solutie was doorgestuurd naar Den Haag
en dat hij wachtte op verdere instruc
ties. Met betrekking tot de zinsnede in
de resolutie, dat de vertegenwoordigers
van niet-republikeinse gebieden zouden
worden toegelaten bij de besprekingen
tussen de Nederlanders en de republi
keinen, zeide dr. Van Royen, dat dit een
pijnlijke indruk zou maken op de fede
ralisten. De niet-republikeinse gebieden
zouden rechtens behoren te worden uit
genodigd aan de besprekingen deel te
nemen.

De Russische afgevaardigde, Malik,
verklaarde de resolutie niet te kunnen
steunen

Na de rede van Malik werd de zitting
verdaagd tot Dinsdag.

Engeland en Frankrijk zullen, naar A.
P. meldt, de resolutie steunen, nu de
passage, die het terugtrekken der Ne
derlandse troepen eist, is weggelaten.
De Nederlanders zouden reeds formeel
te kennen hebben gegeven, dat zij deze
eis niet konden opvolgen. In Neder
landse kringen te Lake-Success maakt
men. voor wat de huidige vorm der re
solutie betreft, vooral bezwaar tegen de
uitbreiding der bevoegdheden van de
C. v. G. D.

Men verwacht, dat Rusland zich van
stemming zal onthouden.

Te Zaandam zijn in de afgelopen da
gen verscheidene gevallen van dipterie
geconstateerd waarvan drie met do
delijke afloop. Aanvankelijk was men
van mening, dat hier sprake was van
een soort angina, doch nadat de spe
cialist een nauwkeurig onderzoek had
ingesteld, bleek, dat men te doen had
met een ernstige vorm van diphterie.

Daar de haard van de ziekte gevonden
werd in een gemeentelijke kleuter
school, werd onmiddellijk gelast deze
school te sluiten. Alle kleuters zijn met
de meest moderne} methode benandeld
n.l. door inspuiting met het prophylac-
tische serum A.P.T„ een geneeswijze,
welke dr. A. D. Bruin, directeur van het
gemeentelijk ziekenhuis te Zaandam
voor het eerst in de Zaanstreek heeft
toegepast en waarvan gunstige resulta
ten in het buitenland bekend zijn.

Verwachting tot Zaterdagavond.

Matige, langs de Waddenkunst
kraentige, naar Zuid of Zuid-West
draaiende wind. Aanvankelijk wis
selend bewolkt met later toenemen
de bewolking en plaatselijk enige
regen, voornamelijk in het Westen
van het land. Weinig verandering in
temperatuur.

Zondag: Zon op 8.34, onder 17.11;
maan op 3.41, onder 12.03.

Maandag: Zon op 8.32, onder 17.13;
maand op 5.05, onder 12.29.

Z. H. Paus Pius XII heeft in de Con sisstorie-zaal van het Vaticaan de Romeinse
adel ontvangen, die de H. Vader zijn nieuwjaarswensen aanbood.

De minister van Economische Zaken
heeft aan een aantal instanties ter ad
vies gezond een voor-ontwerp van
wet tot regeling van de winkelsluiting.

De belangrijkste verschilpunten tussen
de in dit ontwerp vervatte en de thans
op het gebied van de winkelsluiting be
staande regeling zgn dc volgende:

Alle winkels moeten gesloten zijn
gedurende de Zondag, en voorts op Don
derdag vóór 5 en na 21 uur en op de
overige werkdagen voor 5 en na 19 uur.
Afwijkingen voor enkele dagen vóór
Sint Nicolaas en Kerstmis en, voor be
paalde winkels, op 30 of 31 December.

Alle winkels moeten bovendien ge-
sloten zijn op Dinsdag na 13 uur.

Geen sluiting voor de weken, waarin
algemeen erkende christelijke feestda
gen vallen, op enkele dagen vóór Sint
Nicolaas en Kerstmis en, voor bepaalde
winkels, op 30 of 31 December. Voorts
wordt door Burgemeester en Wethou
ders vrijstelling van de sluiting verleend
aan winkeliers, die uit godsdienstige
overwegingen hun winkels gedurende
Sabbath of zevende dag gesloten houden

De gemeenteraad kan voor restau
rants. koffiehuizen en dergelijke inrich
tingen sluiting gedurende een dag per
week voorschrijven. Uitzondering voor
bepaalde stationsresstaurants.

De gemeenteraad kan ten behoeve van
vacantie van ondernemers of winkelper
soneel sluiting van bepaalde groepen van
winkels gedurende een aantal werkda
gen per jaar, ten hoogste twaalf, voor
schrijven,

Het bedienen van bet publiek is ver
boden gedurende de tijd, dat de winkel
gesloten moet zijn. Enkele uitzonderin
gen, waaronder een z.g. „af help-half uur".
Afleveren aan hnis is verboden uitge
zonderd brood en melk.

Voor de straat-, de markt- en de ri-

Bij
de

Tsjang Kai Sjek is heengegaan,
veel Westerlingen zal hij daardoor
indruk gewekt hebben van een kapi
tein, die als eerste zijn reddeloos zin
kend schip verlaat, doch men bedenke,
dat voor een Chinees, die meent ge
faald te hebben, geen andere mogelijk
heid open staat. Tsjang's aftreden is
een heengaan in echt Chinese stijl.

Met hem is een man van het wereld
toneel verdwenen althans voorlopig
die lange tijd met Mahatma Gandhi
de enige figuur van wereldformaat in
Azië is geweest. En al trekt men die
grootheid de laatste tijd speciaal in
Amerika, waar men een excuus zoekt
voor de eigen vergissingen wel eens
in twijfel, wie het leven van de Chine
se generalissimus nagaat, moet toch tot
de conclusie komen dat deze man, die,
uit middenstandskringen voortgeko
men, via een militaire loopbaan op
klom naar de hoogste post in het mo-

Mevr. Tsjang Kai Sjek

derne China, een militair en staatsman
van groot formaat is- Ondanks de ont
zaglijke tegenwerking, corruptie en
partijpolitiek, waarmede hij heel zijn
leven te kampen had. voerde hij zijn
land veilig door de eerste moeilijke ja
ren na de revolutie, schiep hi.j eenheid
in het door een ware Diadochen-strijd
verscheurde land en voerde hij het na
een bittere strijd van bijna tien jaar
tegen 4e Japanse indringer naar de
overwinning. Ontzaglijk veel deed hij
in regeringskringen, voor het onderwijs,
voor de modernisering van het rege
ringsapparaat en voor de sanering van
het bankwezen. Steeds ondervond hij
daarbij de grote steun van zijn tweede
echtgenote, de dochter van een ban
kier en jongste zuster van mevr. Sun
Yat Sen. Mevr. Tsjang Kai Sjek
naar haar meisjesnaam Soong Mei Ling
bad een Amerikaanse, christelijke
opvoeding genoten en zij bracht haar
man evenals haar hele familie tot het
Christendom. Steeds hebben Tsjang's
den getuigt van zijn hoge zedelijke
opvattingen en niemand kan deze
taatsman, die een macht had als wei
nig anderen in de geschiedenis, doch
die niets voor zichzelf vroeg, verwijten,
dal hij ten eigen bate misbruik heeft
gemaakt van zijn macht. Doch de ont
zaglijke corruptie binnen zijn eigen
partij, de Kwo Min Tang, de enige
regeringspartij in China, is hij nooit de
baas kunnen worden. En daaraan is in
de grond dit tragisch falen te wijten.

De laatste jaren kenden wij Tsjang
Kai Sjek als president van de Chinese
republiek. Doch Tsjang is eerder een
militair dan een politieke figuur ge
weest. Met tegenzin heeft hij steeds
politeke functies aanvaard. Wel had hij
sinds het heengaan van Dr. Sun Yat
Sen. zijn leermeester en stichter van
de republiek een bijna dictatorèle macht
en had hij als zodanig een geweldige in
vloed op de politiek, doch zijn leven
is op de eerste plaats een leven van
strijd geweest.

Eerst aan de Chinese keizerlijke
academie, daarna in Japan en na de
revolutie in Rusland had hij zijn mi
litaire opleiding genoten. Tijdens de
revolutie in 1912 commandeerde hij
reeds een regiment. Spoedig werd hij
de vertrouweling van Dr. Sun, die
hem belastte met de leiding van dc
expeditie tegen de generaals in het

vierhandel gelden dezelfde verkooptij
den als hierboven zijn genoemd. De
uitzondering voor het venten met ge
ringe eetwaren op Zondagen en alge
meen erkende christelijke feestdagen is
komen te vervallen. Evenwel geen ver
koopverbod voor de Dinsdagmiddag of
de halve werkdag, die daarvoor op
grond van plaatselijke bijzondere om
standigheden in de plaats treedi.

De gemeenteraad van afwijkingen
kan vorenbedoelde regelingen vaststel
len, evenals burgemeester en wethou
ders en de minister van Economische
Zaken.

De verkoop door middel van al dan
niet in winkels geplaatste buitenauto
maten blijft mogelijk ook gedurende de
sluitingstijd der winkels. Slechts mogen
7,ij niet worden bijgevuld gedurende de
tijd. dat de winkel, waarbij z\j behoren,
gesloten moet zijn, of, als zij niet by
een winkel behoren, gedurende de tjjd,
dat de winkels gesloten moeten zijn,
waar uitsluitend de waren worden ver
kocht, die de automaat bevat. Uitzonde
ring op dit bijvulverbod voor enkele
groepen van verkoopautomaten.

De regering maakt bekend, dat tot
haar leedwezen de volgende verliezen
in Indonesië zijn gerapporteerd:

Koninklijke Marine:

Overleden ten gevolge van oorlogs
verwonding op 18 Jan. 1949: Mar. III
z.m. W. T. de Boer. stbnr. 49075, afkom
stig uit Amsterdam.

Koninklijke Landmacht:

Gesneuveld 3 Jan. 1949: Sold, ie kl.
H. J. Lichtenberg, legernh' 240914002,
afkomstig uit Velp.

Gesneuveld 10 Jan. 1949: Sold. C. Bor
ger, legernr. 260823162, afkomstig uit
Arnhem, en Sold, ie kl. J. van Moorsel,
legernr. 260914059, afkomstig uit Put
ten (Gld.).

Gesneuveld 12 Jan. 1949: Sold. P. L.
A. Schumans, legernr. 250913113, afkom
stig uit Sittard.

Gesneuveld 13 Jan. 1949: Sold, ie kl.
A. Veenman, legernr. 260601093. afkom
stig uit Zaandam; Sold. C. Bergman,
legernr. 250429066, afkomstig uit Gene-
muiden.

Gesneuveld 14 Jan. 1949: Huzaar A.
J. Broekmaat, legernr. 270418099. afkom
stig uit Bathmen; Sold, ie kl. A. Hoo-
gerdijk, legernr. 250808166, afkomstig
uit Buitenzorg, Indonesië; Wachtmees
ter O. Ponssen, legernr. 270204011. af
komstig uit Winchester. Engeland;
Sold. J. C. v. d. Weijde, legernr.
250603136, afkomstig uit Dreischor:
Sold. P. Wielhouwer, legernr. 280402577,
afkomstig uit Rotterdam.

Gesneuveld 15 Jan. 1949: Sold. J.
Demenint. legernr. 271020000. afkomstig
uit Den Haag; Serg. S. Goudswaard,
legernr. 191210000. afkomstig uit Oud-
Bei.jeriand; Sold. N. P. Obdam, legernr.
250117108, afkomstig uit Lisse: Sold. F.
J. J. Theisen. legernr. 281229394, afkom
stig uit Amsterdam (C.); Sold. Ie kl.
J. Th. Veldman, legernr. 260927011, af
komstig uit Amsterdam (O.); Sold. Th.
G. D. Wanders, legernr. 251108161, af
komstig uit Nijmegen; Sold. H. F. van
Zelm, legernr. 261121208, afkomstig uit
Sassenheim.

Gesneuveld 16 Jan. 1949: Sold. Ie kl.
W. Dijkman, legernr. 270529005, afkom
stig uit Haarlemmermeer.

Koninklijk Ned.-Ind. Leger:

Gesneuveld 17 Jan. 1949: Korp. infie.
J. Brinkman, stbnr. k 11469010, afkom
stig uit Indonesië.

Gesneuveld 18 Jan. 1949: Sold. Ie kl.
genie J. J. Bout, stbnr. 97063, afkomstig
uit Indonesië.

ïsjang Kai Sjek

Noorden, die zich niet aan de regering
in Kanton wilden onderwerpen. Jaren
van verbeten strijd volgden en eerst in
1930, toen het Japanse gevaar aan de
poorten stond kon Tsjang beginnen aan
de opbouw van een verenigd China.

Intussen had hij in 1927 gebroken met
de communisten met wie de Kwo Mm
Tang aanvankelijk had samengewerkt.
De Russische adviseur Borodin zond hij
naar huis. De communistische guerilla-
benden voegden zich bij de opstandige
generaals en nooit heeft Tsjang hen, on
danks talrijke grootscheepse expedities,
kunnen onderwerpen.

In 1936, na het geheimzinnige kid
napping-incident, verzoende Tsjang zmh
met de communisten en samen keerden
zij zich toen tegen de Japanse vijand,
die in 1931 Mandsjoerije veroverd had
en daar de ex-keizer vqn China uit de
Mandsjoe-dynastie Pou Yi op de troon
had geplaatst. Het incident bij de Marco.
Polo-brug in Juli 1937 doet dan de Ja-
pans-Chinese oorlog losbarsten. Bijna
tien jaar duurt de worsteling, doch als
Tsjang zegevierend uit de strijd komt
en denkt aan de wederopbouw van het
zwaargeteisterde land te kunnen begin
nen, keert de oude vijand, de commu
nisten, zich weer tegen hem.

En thans krijgen zij de volle steun
van het volk tegen de gehate en ge
vreesde regeringskliek der Kwo Min
Tang. Het is de corruptie en onbe
kwaamheid van die kliek, die Tsjang
machteloos gemaakt heeft. Het is die
kliekgeest, die China, als reeds zo vaak
in zijn historie aan de rand van de af
grond gebracht heeft.

Het architectengeslacht Cuypers heeft
in de late avond van Donderdag een acht
en tachtigjarige verloren in de persoon
van Joseph Theodortis Johannes Cuy
pers, zoon van Pierre Cuypers, de bou
wer van het Rijksmuseum en het Cen
traal Station te Amsterdam, en vader
van de Amsterdamse architect, die zijn
grootvaders naam draagt.

Roermond was zijn geboorteplaats,
waar hij de H.B.S. afliep en te Delft
promoveerde hij tot civiel en bouwkun
dig ingenieur. Alvorens de leiding van
zijn vader's bureau over te nemen, maak
te hij enkele studiereizen door Frank
rijk, Italië en Duitsland. Daarna begon
hij de 25 jaar lange leiding aan dit bu
reau, waaraan in de loop der jaren ook
De Bazel en Stuijt werkzaam waren,
twee bouwmeesters, die Jos. Cuypers
met vele jaren heeft overleefd.

Voor de meeste krantenlezers is Cuy
pers' naam voornamelijk met die van de
Haarlemse St. Bavo-kathedraal ver
bonden. Hij was echter ook de bouwer
van de Rozenkranskerk en de nieuwe
Effectenbeurs te Amsterdam, alsmede
bouwheer ren de Rijksmuseumgebou
wen.

Op zijn naam staan verder kerken te
Dongen, Limbrecht, Schimmert, Heem
stede, Rijsen, Hulsberg, Nispen en de
Jezuïetenscholen St. ignatiuscollege te
Amsterdam en het Berchmanscollege te
Nijmegen, twee bouwwerken, waaraan
ook zijn zoon Pierre zijn krachten heeft
beproefd.-

Intussen werd Jos. Cuypers in de ja
ren, dat de Polytechnische school te
Delft in een Technische Hogeschool
werd omgezet, het hoogleraarschap aan
geboden. Hij verkoos echter te bouwen
in steen en de vele functies te blijven
waarnemen, die hem langzamerhand
danig in beslag namen. Het aantal voor
zitterschappen en lidmaatschappen van
verenigingen en studiekringen groeide
met de loop der jaren en zijn werk
zaamheden aan bouwkundige en andere
tijdschriften namen voortdurend toe.

Vooral „Van onzen Tijd", „Het Gilde-
boek" en „Architecture" vonden in hem
een trouw en zeer bekwaam medewer
ker.

Tot zijn vrienden rekende hij Die-
penbrock, DerKinderen, Ariëns, Stuyt,

De Bazel, Lauweriks en Kromhout,
waarmee gezegd wil zijn. dat hij be
hoorde tot die groep gecultiveerde kun
stenaars en culturele leiders, die kun
nen beschouwd worden als de bekwame
voortzetters van het grote werk, door
Alberdingk Thijm en Dr. Cuypers be
gonnen. Wat Jos. Cuypers' aandeel be
treft! betekent dit,, dat hij, voortbou
wend op de beginselen van zijn grote
vader, de verbindingen met de moderne
steomigen gevonden en tot stand ge
bracht heeft. Maar wie hem gekend
hebben, spreken bovendien over zijn
eerlijk karakter, zijn hoofse „Thijmse"
manieren en zijn noblesse. Hoedanig
heden, waarvan Jan Stuyt eens gezegd
heeft, dat zij bij weinigen van Cuypers'
collega's te vinden waren.

Vele malen is Jos. Cuypers gehul
digd. Van officiële zijde geschiedde dit
door zijn benoeming in de Orde van dc
H. Gregorius de Grote en tot Officier
in de Orde van Oranje-Nassau.

Donderdagochtend is een truck van
dt marine tussen Tretes en Pandaan in
Oost-Ja va beschoten door leden van de
T.N.I., waarbij de chauffeur werd ge
dood. Toen de dertien inzittenden er
uit sprongen om dekking te zoeken,
werd zwaar mitrailleurvuur geopend.
Hierbij werden zeven personen gedood
en zes zwaar gewond. Een brencarrier
van de koninklijke landmacht kwam te
hulp waarop de bendeleden allen ge
kleed in uniformen van de T.N.I.
op de vlucht sloegen. De slachtoffers
zijn allen employées van het marine
etablissement te Surabaja.

In een overzicht van de dienst voor
Iiegercontacten wordt gezegd, dat de
toestand van de Chinese bevolking in
Midden-Sumatra over hc'.. algemeen vrij
redelijk is, hoewel in sommige plaatsen
aanzienlijke schade is aangericht. De ha
venplaats Pakanbaru is door wegtrek
kende T.N.I.-leden grotendeels in de as
gelegd, doch de steigers en aanlegplaat
sen konden behouden worden, evenals
de electrische centrale, die hersteld
kon worden.

Fort de Koek bleef door de snelle op
mars gedeeltelijk gespaard.

Het bijzonder krijgsgerecht van West-
Sumatra sprak de doodstraf uit tegen
een bendelid, dat in Fort de Koek een
handgranaat geworpen had.

Het geweten spreekt meer uit het
terugschrikken om kwaad ie doen,
dan uit het berouw hebben otter
kwaad, dat gedaan is.

(Van een bijzondere medewerker)

We achten de tijd zo ongeveer
voorbij, dat het woord „Mede
zeggenschap" in arbeidersoren als
een soort toverwoord klonk. Toen na
de eerste wereldoorlog in toespraak en
tijdschriftartikel de propaganda en daar
mee de strijd om de medezeggenschap
werd ingezet, was eveneens de periode
aangebroken van de grote begripsver
warring over de inhoud en de beteke
nis van dat woord. Reeds in 1924 wees
prof. mr. dr. G. v. d. Bergh op de
dubbele betekenis van het woord „zeg
gen". Dit kan immers zowel betekenen
besliisen (Wie heeft het hier voor
het zeggen?), als een oordeel uitspreken,
een mening kenbaar maken (wat zeg je
ervan?)

Het is verklaarbaar dat voor beide
interpretaties zich spoedig twee kampen
aftekenden. Arbeiders, midden in hun
emancipatiestrijd, eisten, mede geïnspi
reerd door buitenlandse gebeurtenissen,
een zo volledig mogelijke medezeggen
schap, ja als het even kon zelfs de ge
hele zeggenschap. Het gaf hierbij niet
dat van katholieke zijde Henri Hermans
in het Roer van 1921 medezeggenschap
definieerde als het recht van de arbei
der. om mede te beslissen over sommige
of mede te beraadslagen over andere
belangen, rechtstreeks of onrechtstreeks
betrekking hebbende op zijn arbeids
voorwaarden. De mate van medezeggen
schap (uitdrukkelijk onderstreepte hij
dat geen zeggenschap werd be
doeld) stelde ook toen reeds Hermans
afhankelijk van het ontwikkelingspeil
der arbeiders. ..Met koelies b.v. kan
geen collectieve arbeidsovereenkomst
worden aangegaan en arbeiders, die
niet eens het a.b.c. van de wetenschap
der economie verstaan, zijn niet rijp
voor een beraadslaging over allerlei
moeilijke aangelegenheden van bedrijfs-
politiek".

Hiermede was wel de marsrichting be
paald van de toenmalige vorm der ka
tholieke arbeidersbeweging in haar stre
ven naar herordening van het maat
schappelijk leven. Nu is aan lei
ders van een grote beweging wel een
der belangrijkste opdrachten zich door
hun volgelingen te doen begrijpen. Het
is aan iedere mens min of meer eigen
in de woorden van anderen te willen
verstaan wat de aangesprokene het
meest aangenaam is. En het scheen in
die tijd het meest aangenaam in het
bedrijfsleven alles te zeggen te hebben.
Is hieruit niet het typische feit te ver
klaren dat. terwijl het aantal afgeslo
ten collectieve arbeidsovereenkomsten
tot een ongekende hoogte was gestegen
i986 coll. arb. ov. in 1920 verdeeld over
22.500 ondernemingen en betrekking
hebbende op 273.600 werknemers), het
aantal verloren arbeidsdagen tengevolge
van staking tot het schrikbarend aaatal
van 2.333.945 was gestegen, d.w.z. tot het
5-voudige van 1913 toen er nog slechts
178 coll. «rb. ov. waren afgesloten. Ogen
schijnlijk waren deze feiten met elkan
der in tegenspraak. Meer overleg had
immers logischerwijze tot bestendiger
arbeidsvrede moeten leiden. Dit merk
waardig verschijnsel is alleen te verkla
ren door de onrijpheid aan twee Kan
ten om samen over het begrip mede
zeggenschap zelfs maar te praten.

Wanneer elk der beide partijen er in
eigen kring over sprak en discussieerde,
was men het vrij snel eens; zodra men
samenkwam, was het mis. Op de alge
mene vergadering van het Verbond van
Nederlandse Fabrikantenverenigingen,
gehouden 31 Mei 1923. werd door alle
aanwezige fabrikanten prof. dr. G. W J.
Bruins hartelijk toegejuicht toen hij be
toogde: „Ik wil alleen dit zeggen, dat men
aan de ene kant niet bevreesd behoeft
te zijn. dat vroegtijdige wettelijke con
structies hier iets van betekenis zouden
kunnen verrichten. Deze ontwikkeling
zal slechts kunnen komen, wanneer de
kringen van de arbeid wezenlijk voor
deze taak rijp zijn. Dan zal zij ech
ter ook komenEn iets verder:

en dan zal, veel kleinmoedigheid
ten spijt, die heden nog bestaat, blijken,
dat deze ontwikkeling zowel voor het
bedrijfsleven zelf als voor de volksge
meenschap in haar geheel winst bete
kent"

De vele toen aanwezige fabrikanten
bleken het volledig met de geleerde
spreker eens te zijn; er was in die dagen
en in die kringen dus reeds het begrip
en het inzicht, dat een geleidelijke ont
wikkeling van de medezeggenschap niet
tegen te houden was.

Tien jaar later, bij het tot stand ko
men van de bedrijfsradenwet-Verschuur,
bleken de beide partijen nog niet veel
dichter bij elkander te zijn gekomen.
Van links-socialistische zijde werd toen
immers zeer gedecideerd verklaard, dat
men deze wet slechts wenste te zien als
een „halte"', een soort tussenstation op
de weg naar de socialisatie; en heel wat
werkgevers meenden, dat de wetgever
reeds veel te ver was gegaan in conces
sies aan de arbeiderseisen. Vooral door
de verklaring van de socialisten was
toen met één slag de bereidheid verdwe
nen om deze bedrijfsraden te accepteren
als een soort raden van overleg tussen
de beide delen van het bedrijfsleven:
kapitaal en arbeid. Het wantrouwen,
aanvankelijk ingesluimerd, laaide weer
hoog op en voor de hergroepering der
maatschappelijke verhoudingen was men
verder dan ooit van huis geraakt.

Maar nu het merkwaardige. Met vol
komen negatie van de bedrijfsradenwet
kwamen nadien wel „bedrijfsraden" tol
stand als adviescolleges, aldus niet steu
nende op de wet, maar op het onderling
vertrouwen van mensen, die elkander
hadden leren verstaan.

In het Tijdschrift voor Efficiëntie en
Documentatie van Mei 48 schrijft prof.
mr. B. C. Slotemaker hierover: „Het ver
schil is alleen, dat de vakraden (van de
St. v. d. Arb.) uit onderling overleg en
vrijwillige samenwerking werden gebo
ren, terwijl de bedrijfsraden naar veler
mening slechts van boven opgelegde in
stituten zouden zijn. Ook hier een ver
schil tussen schijn en wezen, tussen theo
rie en practijk. Een grotesk misverstand,
ontstaan door gebrek aan wederzijds be
grip, gebrek aan wederzijds vertrouwen
en gebrek aan werkelijkheidszin."

Dit betoog van een man als prof. Slo
temaker moge vooral verstaan worden
door verenigingen van industriële fabri
kanten, die de laatste maanden zo heb
ben gefulmineerd tegen de ontwerpen
van wet op de publiekrechtelijke be
drijfsorganisatie en op de ondernemings
raden.

Zij mogen en zij moeten weten, dat de
arbeiders er niet aan denken medezeg
genschap te vragen op gebieden, waar
voor zij geen verantwoordelijkheid kun
nen dragen. Maar evenzeer moeten en
mogen zij weten, dat het de arbeiders
volle ernst is met het zich voorbereiden
op het dragen dezer verantwoordelijk
heid. De houding van voornoemde werk
gevers is niet bevorderlijk voor het
noodzakelijk wederzijds verstaan. Als
sociologische overwegingen niet in staat
zijn hen van het onjuiste hunner ziens
wijze te overtuigen, moge dit dan wel
gebeuren door wetenschappelijke argu
menten als van prof. Bruins in 1923
en prof. Slotemaker m 1948