HET KATHOLICISME IN NEDERLAND
BETUWE door kanalisatie met
ondergang bedreigd
DE WERELD ROND
Sa
BRIDGE
Woonruimte aangeboden
MEUBELMAKERS
Ontwikkeling .naaraanleiding van de
laatste volkstelling
Zeeuwen in een
Wij luisteren naar
Resultaten van de volkstelling 1947
Kardinaal Spellman op Schiphol
xolders
MEUBELFABRIEK
BEKWAME TIMMERMAN GEVRAAGD
MACHINALE HOUTBEWERKERS
FLINKE KRACHTEN
HANDIGE HULPKRACHT
Belangrijke cijfers
r
Watergebrek schadelijk voor fruitbomen
Politierechter houdt zitting
aan de grens
DROGE
Pracht inboedel
MOSQUITO
f N
keukenmeisje
KREMERS
Yelleman Koopt!
iSCtSTELEIN
GELD BESCHIKBAAR
GELDBELEGGING
RIANT HERENHUIS
ZATERDAG 1 OCTOBER 1949
PAGINA 5
I. NEDERLAND
De volkstelling van 31 Mei 1947 is een geschikte aan
leiding om de ontwikkeling van het kerkelijk leven m
Nederland over ruim een eeuw ie overzien. Bijgaande gra
fiek van 1830 tot 1947 brengt deze ontwikkeling in beeld
voor de drie belangrijke groepen, waaruit ons volk is
samengesteld: hei protestantse volksdeel, d.i. de Neder
landse Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken en een
aantal kleinere kerkgenootschappen, ie zamen 42.4%, hel
katholieke deel: 38.5 hei buitenkerkelijke deel: 17.1
Wat het eerst opvalt is, dat de Katholieke Kerk in 1947 een
evengroot deel van de bevolking uitmaakt als tussen 1830
en 1840. De curve doei denken aan een springtouw, waar
van beide uiteinden zich op gelijke hoogte bevinden.
Hei is algemeen bekend, dat het aantal katholieken voort
durend stijgt. De grafiek toont, dat deze stijging in 1920
begint en sedert dien regelmatig is voortgegaan. Minder
bekend, is, dat aan deze stijging een niet onaanzienlijke
daling van hei procent katholieken is voorafgegaan, van
bijna 39%<in 1830 tot 35% in 1910.
.L
Pensioen voor werklieden
bij Ford te Detroit
„Ik ben gelukkig, dat ik
in Holland ben"
R.K. MEISJE
Nu uil voorraad
leverbaar
Sloomwasserij
J. KLISSEN
Juffie enf-hee
„Broeder Ja
cob, broeder
Jacob, slaapt
gij nog?"
TeL 28201
VERHUUR VAN
COSTUMES
TE KOOP:
ENIGE ACQUISITEURS
Joh. J. Wulfers Zoon
I HEDpiRND
De Tijd van Mei-Juni 1909 gaf als
hoofdoorzaak van de achteruitgang aan:
„het inderdaad schandelijk hooge per
centage van kindersterfte bij de Katho
lieken", in het bijzonder in de zuidelijke
provincies. „Zoolang in de zuidelijke
deelen des lands van de 100 kinderen,
welke geboren worden, juist tweemaal
zooveel als in de provincie Friesland
vóór het voleindigen van het eerste le
vensjaar sterven; zolang 't procent der
zuigelingensterfte in onze roomsche pro-
viinciën bijna 50 hooger blijft dan die
sterfte, berekend over het gansche
land, zóólang, natuurlijk, kan er van
'n vermeerdering van het roomsche deel
der bevolking van ons vaderland geen
sprake wezen." De schrijver voegde
hieraan toe: „Is deze oorzaak weggeno
men, dan -al het verschijnsel in zijn te
gendeel worden omgezet." Reeds lang
immers wezen de statistieken bij de
Katholieken een aanzienlijk hoger ge
boortecijfer aan dan bij de andere groe
pen. Het duurde echter tot 1920. voor
enige vooruitgang merkbaar werd.
Al te gemakkelijk wordt veronder
steld, dat de grotere kindersterfte, wel
ke aan het begin van de 20ste eeuw nog
relatieve vermindering van het aantal
Katholieken veroorzaakte, de totale
achteruitgang van het procent Katho
lieken in de 19de eeuw verklaart In de
periode 19051909 was de zuigelingen
sterfte per 100 levendgeborenen in Lim
burg 16.8, in Brabant 17.0, tegenover
een Rijksgemiddelde van 11.9. Deze on
gunstige positie van de katholieke pro
vincies ten opzichte van de rest van het
land is voor Brabant aanwezig vanaf
18751879 en voor Limburg vanaf
18951899. Vóór die tijd lag de kinder
sterfte in de provincies Zuid-Holland.
Noord-Holland, Zeeland en Utrecht ho
ger dan in de zuidelijke provincies, die
ten opzichte van het gehele land geen
ongunstige positie innamen. De zuige
lingensterfte was in de vorige eeuw ont
stellend hoog, In de periode 1870—1874
stierven in Zuid-Holland van de 100
levendgeborenen vóór het einde van het
eerste levensjaar 28.4, in Noord-" olland
22.3, in Zeeland 24.5, in Utrecht *5.6; in
Brabant 20.5, in Limburg 16*:. Hef
Rijksgemiddelde was 20.8. De situatie in
de katholieke provincies was dus relatief
niet ongunstig. Sinds 1885 trad een ver
betering in. waarbij de zuidelijke pro
vincies echter achterbleven. Met het ge
volg, dat aan het eind van de 19de en
in het begin van de 20ste eeuw de kin
dersterfte bij de Katholieken groter
was dan bij het overige volksdeel. On
danks de hogere geboortecijfers bleef
zodoende het procent Katholieken toch
tot 1910 dalen.
De oorzaak van de achteruitgang van
het relatieve aantal Katholieken in de
loop van de 19de eeuw, vóórdat de kin
dersterfte als ongunstige factor aanwe
zig was, ligt in het geringer aantal ge
boorten bij de Katholieken: het tegen
overgestelde dus van de huidige toe
stand. Er werden onder de Katholieken
minder huwelijken gesloten en dan nog
gemiddeld op latere leeftijd. Grotendeels
is dit naar alle waarschijnlijkheid te
verklaren uit de vooral in de zuide
lijke provincies sociaal-economisch
ongunstige omstandigheden, waardoor
het voor velen óf onmogelijk was te
huwen óf dit op redelijk vroege leeftijd
te doen. Met geloofsafval heeft de ach
teruitgang van het procent Katholieken
in de vorige eeuw zo goed ais zeker
geen verband.
De invoering van de geboortebeper
king wijzigde de situatie grondig, en wel
ten, gunste van het ledental der Katho
lieke Kerk. Het begin van deze wijzi
ging ligt waarschijnlijk rond de tachti
ger jaren. Grote veranderingen traden
op-in de soc.-economische omstandighe
den, vooralI in de agrarische bedrijven
op de zandgronden (invoering van de
kunstmest) waar het merendeel der Ka-
tholieken woonde Het is echter duide-
lijk, dat de hogere huwelijksfrequentie
en de lagere kindersterfte enige tijd no
dig hadden om zich te manifesteren
terwijl tevens de geloofsafval remmend
begon te werken. De resultante van al
deze factoren leidde in 1920 tot een
lichte stijging van het percentage Ka
tholieken.
In het eerste nummer van het Socio
logisch Bulletin van de stichting „Km-k
en Wereld" schreef prof. dr. J. P. Kruyt
In samenwerking met het Katholiek
Sociaal-Kerkelijk Instituut hebben
wij getracht de ontwikkeling van het
Katholicisme in Nederland te toet
sen aan de gegevens van de laatste
Volkstelling, om zodoende een be
trouwbaar beeld te verkrijgen van de
momentele situatie. Het Instituut,
opgericht in 1946, stelt zich ten doel
een godsdienstsociologische en -psy
chologische studie te maken van het
katholieke leven in Nederland. Bij
uitzondering heeft het Instituut, dat
zijn resultaten hoofdzakelijk voor
wetenschappelijke tijdschriften reser
veert, ons enige beschouwingen over
de gepubliceerde cijfers der Volkstel
ling ter beschikking gesteld. Het
hoofdbureau van het K.S.K.l. is ge
vestigd te 's Gravenhage, Paul Ga-
briëlstraat 34.
in 1947 een artikel onder de ti-eJ
„Rooms-Katholieken en Protestanten m
Nederland, in het bijzonder in Friesland
en Noord-Holland". „Reeds lang vóór de
laatste wereldoorlog", zo zegt hij, „maar
in toenemende mate daarna, is er bij ve
le Protesta ten een onbehaag'lijk gevoel
over het toenemend getal Rooms-Katno-
lieken en hun groeiende invloed in Ne
derland".
Vervolg op pag. 5, eerste kolom)
Prof. Kruyt meende, op grond van de
in 1943 officieel opgegeven 3.648 520 ka
tholieken, dat toen reeds hun aantal in
Nederland tot 40 pet. was gestegen Hij
voegt daaraan toe: „Hoe het zij, of de
40 pet. in 1943 bereikt zijn, of pas in
1947, bereikt wórden zij, en overschre
den ook. Demografische processen wer
ken langzaam, maar zeker. Zij worden
echter doorkruist door de nog steeds
doorgaande ontkerstening, die knabbel1
aan Protestantse en R. K. zijde"
De groei van het aantal katholieken
wordt door prof. Kruyt een demogra
fisch proces genoemd. Dit betekent: bij
na uitsluitend veroorzaakt door het gro
ter geboorte-overschot. In 1935 werden
gerekend naar de gezindte van de moe
der, per 1000 gehuwde vrpuwen bene
den 50 jaar, uit katholieken 2Q8 8, uit
protestanten 133.4, uit buitenkerkelijken
69.2, uit Israëlieten 85.2 kinderen gebo
ren, terwijl het rijksgemiddelde 146 6
was. Men trekke hieruit echter vooral
niet de conclusie, dat het meerdere of
mindere aantal geboorten uitsluitend
een kwestie is van religie. Ook andere,
bijv. sociaal-economische oorzaken, spe
len hierin een belangrijke rol. Overigens
is ook onder de katholieken geboor
tebeperking reeds zeer sterk binnenge
drongen; de cijfers wijzen dit duidelijk
uit. De groei is in hoofdzaak te danken
aan het feit, dat de geboortebeperking
door niet-katholieken méér wordt toe
gepast dan door katholieken.
Het is niet juist het hogere geboorte
overschot bij de katholieken zonder meer
als een demografische groei, of een bio
logisch proces, te kwalificeren in tegen
stelling met meer geestelijke factoren.
Prof. Kruyt erkent weliswaar, dat acn-
ter een groot gezin geestelijke motieven
van de ouders kunnen staan, maar
merkt daarbij op, dat de hoofdoorzaak
van 't grotere katholieke gezin meer lijkt
te zijn de bekende mentaliteit der ka
tholieken zich gemakkelijk te schikken
naar de geestelijke leiding van de Kerk.
Wij katholieken echter zullen in het
hoger aantal geboorten evenzeer geeste
lijke als demografische invloeden on
derscheiden.
Op zich is dit moeilijk te bewijzen.
Prof. Kruyt houdt, zoals gezegd, tn
genoemd artikel uitsluitend rekening
met demografische factoren als oor
zaak van de groei der Katholieke
Kerk in Nederland. Als bewijs voert
hij het aantal bekeringen aan, die hij
een te verwaarlozen factor noem-
Hoewel het niet gemakkelijk is de
invloed van de factor bekeringen in
het geheel van het groei-proces vast
te stellen, kan toch worden aange
toond, dat deze zeer belangrijk is -n
veel groter dan Prof. Kruyt meent
Het aantal bekeringen voor d» stad
Den Haag, waaraan Prof. Kruyt z;in
redenering verbindt, was inderdaad
niet hoog. Men moet echter bedenken,
dat in het betreffende jaar de „Ur.a
Sancta" pas werd opgericht en uitei-
aard nog op bescheiden voet werkte
ZATERDAG
HILVERSUM II - 415 M. Na 18 uur
ook 245 en 1875 M. 18.00 orkest, 18.15
journ. overz., 18.30 orkest, 19.00 nieuws,
19.15 actualiteiten, 19.25 piano, orgel en
zang, 19.50 Amerikaans commentaar,
20.00 nieuws, 20.05 gewone man, 20.12
gram., 20.15 Lichtbaken, 20.40 gram.,
21.00 De klok heit negen, 21.45
puzzle, 21.55 concert, 22.30 wij luiden
de Zondag in, 23.00 nieuws, 23.15 orkest.
HILVERSUM I - 301 M. 18.00 nieuws,
18.15 piano en zang, 18.30 strijdkr., 19.00
kunst, 19.30 lezing, 19.45 Nederlanders in
Duitsland, 20.00 nieuws, 20.05 actualitei
ten, 20.12 varia, 20.15 toespraak, 20.20
Promenadeork., 20.45 gevar. progr., 21.45
s?c* commentaar, 22.00 Weense muziek,
2?-25 voordracht, 22.40 lichte muziek,
23.00 nieuws, 23.15 gram.
ZONDAG
HILVERSUM II - 415 M. Voor 10 uur
ook 245 en na 18 uur ook 245 m. -r-
8.00 nieuws, 8.15 gram., 8.25 Hoogmis,
9.30 nieuws, 9.45 gram., 10.00 Kerk
dienst, 11.30 gewijde muziek, 12.15 Apo
logie, 12.35 gram., 12.40 amusements
muziek, 12.55 Zonnewijzer, 13.00 nieuws,
13.20 Promenade-ork., 13.45 Bo^k der
boeken, 14.00 Promenadeorkest, 14.30
„Het meisje van de dokter", hoorspel,
15.30 Collegium Musicum Amsteloda-
mense. 16:15 reportage, 16.30 Vespers,
17.00 Kerkdienst, 18.30 gewijde mu
ziek, 18.50 gram., 19.00 koor, 19.15 cau
serie, 19.30 nieuws, 19.45 actualiteiten,
19.52 boekbespr., 20.05 gewone man,
20.12 uit en thuis, 22.45 Avondgebed,
23.00 nieuws, 23.15 amusementsmuziek.
HILVERSUM I - 301 M. 8.00 niéuws,
"15 gram., 8.30 platteland, 8.40 gram., 9.10
sport, 9.15 verzoekprogr., 9.45 causerie,
I
in?i° grarn» 10.25 literair overz., 10.50
nrkï?fmentsmuziek» H-15 cabaret, 12.00
iqnn 12-30 jeugd, 12.40 volksliedjes,
arnuspm614^5, 13.15 mededelingen, 13.20
i^.nJfmuziek' 13.50 even afrekenen,
ia 0 Sram., 14.05 boekenhalfuur,
»tvarP m,?;1? 05 film' 15 20 15.35
?7 20 muzwïcv 16'30 SP°rt' 17 00 zanS'
17'45 koor- 18 05 sP°rt-
1930 Ijfenst' 2o nn° sfrhdkr - 1900 Dienst.
1 nieuws, 20.05 actuali
teiten, 20 15 popul. muziek, 20.45 hersen-
gymn., 21.10 gitaar, 21.30 hoorspel, 22.05
populaire muziek, 22.25 cabaret, 23.00
nieuws, 23.15 gram.
MAANDAG
HILVERSUM II - 415 M Voor 10 uur
ook 245 en na 18 uur ook 245 en 1875 m.
7.00 nieuws, 7.15 gewijde muziek, 7.45
Woord voor de dag, 8.00 nieuws, 8 10
sport, 8.20 zang, 8.45 gram., 9.i5 zieken,
9.30 waterstanden, 9.35 gram., 10.30 Mor
gendienst, 11.00 gram., 11.20 voordracht,
11.40 piano, 12.10 kwartet, 12.30 medede
lingen, 12.33 orgel, 13.00 nieuws, 13.15
mandoline, 13.45 gram., 14.00 schoolradio,
14.35 koor, 15.00 lichte muziek, 15.35
kwartet, 16.00 lezing, 16.45 gram., 17.00
kinderen, 17.15 orgel, 17.45 gram.
HILVERSUM I - 301 M. 12.00 nieuws,
7.15 gymn., 7.30 gram., 8,00 nieuws, 8.15
gram., 8.40 orgel, 9.00 gram., 10 00 ouden
van dagen, 10.05 Morgenwijding, 10.20
gram., 10.30 vrouw, 10.45 zieken, 11.25
sopraan en piano, 11.40 voordracht, 12.00
gram., 12.15 accordeon, 12.30 mededelin
gen, 12.33 platteland, 12.38 accordeon,
12.55 kalender, '13.00 nieuws, 13.15 gram.,
13.45 koor, 14.00 gram., 14.30 lezing,
14.45 gram., 15.10 hoorspel, 16.14 opera,
17.00 jeugd, 17.30 kwartet, 17.45 Rijk
over zee.
In de kerkelijke statistiek werden
voor het jaar 1946 dc volgende over
gangen tot het katholicisme genr.tc-erd:
in bet Aartsbisdom Utrecht 18i>2, in
het Bisdom Haarlem 3.380, in net Bis
dom Breda 130, in het Bisdom 's Her
togenbosch 413, in het Bisdom Roer
mond voor 1947 427; in geheel
Nederland tezamen dus 6.152 indien
wij op grond va.i dit cijfer het lage
gemiddelde van 4000 per jaar aanne
men, dan komen we tot 65 000 beke
ringen voor de jaren tussen de twee
laatste volkstellingen. Dit wil zeggen
dat 8 pet. van het toenemen van het
aantal katholieken te danken is aan
een zuiver geestelijke groei van de
Katholieke Kerk in Nederland. Tegen
over het quantitatieve verlies vnn een
groep afvallige katholieken, die voor
de Kerk reeds lang tevoren niets meer
betekenden, is dit een zuiver quaüta-
tieve winst van een belangrijke groep
overtuigde katholieken.
In verband met het feit, dat de Ka
tholieke Kerk in Nederland voortdurend
verandert in samenstelling en grootte,
dat er velen, de Kerk, waarvan ze al
jaren vervreemd waren, definitief de
rug toekeerden, anderen daarentegen da
weg naar de Moederkerk terugvonden,
kan men zich afvragen wat de 3.704.150
personen, die achter hun naam „Rooms-
Katholiek" hebben geplaatst, voor de
Katholieke Kerk betekenen. Uit de tel
ling als zodanig is dit natuurlijk niet op
te maken. Men kan echter deze telling
vergelijken met de kerkelijke statistiek,
waarin eveneens het aantai Katholieken
wordt genoteerd.
De kerkelijke statistieken geven voor
alle parochies van Nederland eind .1946
voor het bisdom Roermond eind
1947 de volgende getallen: in het
Aartsbisdom Utrecht 700.108, in het
bisdom Haarlem 1.059.138, in het bis
dom Breda 306.463, in het bisdom Den
Bosch 902.220, in het bisdom Roer
mond 623.402. Alle parochies te zamen
telden 3.591.331 Katholieken, d.i.
115.819 minder dan volgens de telling
van midden 1947. Dit verschil wordt
echter ruimschoots goedgemaakt door
de Katholieken, die buiten parochieel
verband leven en. die in de volkstel
ling van 1947 grotendeels gerangschikt
zijn onder „de bevolking in gestich
ten en instellingen". Het totaal aantal
vaste bewoners hiervan bedroeg
215.132. waaronder 45.971 kloosterlin
gen, zodat de ontbrekende 115.819 voor
een groot deel onder deze categorie
kunnen gezocht worden. Bovendien ko
men hier nog bij een aantal andere
personen, die buiten parochieel ver
band leven, zoals schippers enz. n
de katholieke kinderen, die in de
eerste helft van 1947 geboren zijn.
De volkstelling stemt dus voor het
gehele land ongeveer overeen met de
kerkelijke statistiek. Hierin zijn zowel
de paschanten als de non-paschanten
opgenomen.
Nederland telde in 1946 ongeveer
309.000 non-paschanten, d.i. 10 pet. van
de Katholieken boven de 7 jaar. Hieruit
volgt dat de volkstelling een zeer groot
aantal non-paschanten als Katholieken
meetelt. Opvallend is echter, dat dit
niet geldt voor de grote steden van het
Westen, met name Rotterdam en Am
sterdam. Het aantal Katholieken dat
zich in de volkstelling als zodanig heeft
opgegeven, is in deze twee steden aan
zienlijk lager dan het genoteerde in de
kerkelijke statistiek.
In Rotterdam woonden midden 1947
volgens kerkelijke gegevens ongeveer
154.000 Katholieken; de volkstelling
geeft het getal 135.035. Van de ongeveer
57.000 non-paschanten, die in de kerke
lijke statistieken vermeld worden, noe
men zich dus ongeveer 39.000 personen
niet. meer Katholiek.
Ditzelfde verschijnsel wordt ook
reeds 'sterk gesuggereerd door het feit,
dat in Rotterdam het procent Katho
lieken is gedaald, ofschoon we hier
rekening moeten houden njet de ver
schuivingen. ontstaan door de ver
woesting der binnenstad. In 1930 tel-
v:ï
Het eerste Zeeuwse gezin uit Souburg is in de Noord-Oost-Polder gearriveerd,
waar een nieuwe toekomst hen wacht. Boerin Visser wil haar Zeeuwse costuum
blijven dragenen is vol goede moed. Op de achtergrond boerderijen in aanbouw.
Andere Zeeuwen zullen spoedig het voorbeeld van boer Visser volgen.
de Rotterdam 22.9 pet. Katholieken, in
1947 nog slechts 20.9.
De resultaten van de Volkstelling
in Amsterdam, en de conclusies voor
de godsdienstige situatie aldaar, zullen
in een afzonderlijk artikel behandeld
worden.
Het is duidelijk, dat een nauwkeu
rige vergelijking van burgerlijke en
kerkelijke statistiek veel licht werpt
op de situatie van de Katholieke Kerlc
in Nederland. Voorlopig echter ont
breken hiervoor nog de nodige gede
tailleerde gegevens.
De daling van het procent Protestan
ten komt bijna geheel op rekening van
de Nederlands Hervormde Kerk, die van
34.5 in 1930 zakte tot 31.0 in 1947. Ver
geleken met de periode 19201930 is het
afvalproces vertraagd. Uit het korte
commentaar op deze cijfers van het
weekblad „De Hervormde Kerk" van 17
Sept. 1949 blijkt wel, dat de uitslag de
Hervormden niet is tegengevallen. Men
had erger verwacht.
In Groningen, Noord-Holland, Zuid-
Holland en N.-Brabant was de achteruit
gang het grootst; de grote steden spelen
hierin zonder twijfel een belangrijke rol.
De Gereformeerde Kerken vertonen een
stabiliteit; de kleinere kerkgenootschap
pen ep gereformeerde grondslag zij1'
zelfs gegroeid.
De onkerkelijkheid is gestegen, zoals
algemeen verwacht werd, maar in veel
mindere mate dan in de vroegere pe
riode. De curves van de Nederlands
Hervormde Kerk en onkerkelijkheid lo
pen nog steeds naar elkaar toe, maar in
verzwakte mate.
Ook de Katholieke Kerk heeft een be
langrijke bijdrage aan de onkerkelijk
heid geleverd, Een totaal overzicht van
deze kwestie is eerst te verwachten,
wanneer men beschikt over de cijfers
van 18-jarigen en ouderen voor alle
confessionele groepen, omdat dan de
demografische factor is uitgeschakeld.
De cijfers geven de indruk, dat de situa
tie met betrekking tot de drie groepen
der bevolking langzamerhand meer ge
fixeerd wordt. Door geloofsafval zal het
aantal onkerkelijken ook in de toekomst
nog toenemen. Daar staat echter tegen
over dat het geboortecijfer van de on
kerkelijken zeer laag is, zodat hier
de natuurlijke groei zeker achterblijft
bij de andere groepen.
Men bedenke verder, dat tussen vol
ledige onkerkelijkheid en bewuste en
overtuigde kerkelijkheid een gebied
ligt van minimale kerkelijkheid,
waarvan de levenshouding waarschijnlijk
dichter bij de onkerkelijkheid dan bij
de kerkelijkheid staat.
31 December 1930
31 Mei 1947
Kerkelijke gezindten Absoluut
In
Absoluut
In
Rooms-Katholiek 2.890.022
36-4
3.704.161
38.5
Ned. Hervormd 2.737.930
34.5
2.988.359
31.0
Op Gereformeerde grondslag 742.189
9.4
936.027
9.7
Overige 420.846
5.3
355.992
3.7
Geen 1.144.578
14.4
1.641.360
17.1
Totaal 7.935.565
100
9.625.897
100
Gegevens verstrekt door Centraal Bureau van Statistiek in Den Haag.
(Van onze redacteur).
De slechte waterverhoudingen in de
Betuwe en het Land van Maas en Waal
bedreigen de fruitteelt in deze delen
van ons land, die door hun geurige pro
ducten een internationale naam hebben
verkregen.
In krachtige bewoordingen zullen de
fruittelers u de ernst van de huidige
toestand schetsen. De huidige fruitcrisis
wordt door hen van ondergeschikt be
lang geacht aan het enorme probleem
van de waterverhouding in dit Midden-
Nederlandse gebied. Verschillende telers
wijzen er zelfs op, dat indien hierin niet
spoedig wordt voorzien en een ingrij
pende verbetering tot stand zal worden
gebracht, er over een beperkt aantai
jaren geen fruitteelt in de Betuwe meer
mogelijk zal zijn!
De boomgaarden en de akkers zien er
momenteel uiterst bedroevend uit Reeds
beginnen de bladeren geel te worden,
terwijl nog maar de helft van de vruch
ten is geplukt. De bomen buigen hun
takken bij gebrek aan vocht treurend
ter aarde. Het gras is op vele plaatsen
hooiig en geeft nauwelijks voedsel voor
het vee. De vruchten vallen door de
droogte van de bomen en liggen te
rotten op de grond.
Alleen de meest kapitaalkrachtigen
onder de fruittelers kunnen een elec-
trische pompinstallatie aanschaffen,
waarmede zij dag en nacht moeten pom
pen om hun boomgaarden en akkers te
bevloeien. Dit brengt enorme kosten
met zich mee, zodat de financieel zwak.
kere broeders hierin niet op deze wijze
kunnen voorzien. Zij moeten lijdelijk
toezien hoe hun bedrijf langzaamaan
uitdroogt. De telers hebben de indruk
gekregen dat in ons land de eens zo
rijke landbouw de dupe is geworden
van de industrialisatie, met het oog
waarop vrijwel alle rivieren zijn geka
naliseerd en de waterstand onder de
landbouwgronden ernstig is verlaagd.
De plannen tot verbetering van de
Linge, waardoor dit bochtige, op veie
plaatsen totaal verzande en dichtge
groeide riviertje weer dienst zal kunnen
doen als bruikbaar af- ën inwaterings-
kanaal, zijn thans in twee delen gereed
gekomen. Het zal echter waarschijnlijk
nog lang duren aleer deze plannen in
het stadium van uitvoering komen, daar
dit 'n millioenenproject vormt en de fi
nanciële positie van ons land niet bijster
rooskleurig is. En zelfs, indien de Linge
wordt verbeterd, vragen de boeren zich
af, of dit afdoende zal zijn. Waarschijn
lijk zal het inwateringsprobleem eerst
zijn opgelost, wanneer een ingenieus
stuwen- en dammenstelsel in onze grota
rivieren zal zijn verwezenlijkt.
In bevoegde kringen van de Genie
wees men ons op hetzelfde probleem.
Door de gewijzigde waterverhoudingen
van de laatste tijd, is onze inundatie-
linie, die heden ten dage met het vele
zware oorlogsmaterieel nog steeds van
groot belang is, voor het merendeel van
het jaar onbruikbaar geworden, daar
onze grote waterbronnen door de kana
lisatie voor een belangrijk deel zijn ver.
ioren gegaan.
Op dit moment dringen deze proble
men zich met bijna ongekende hevig
heid op aan een ieder die daarmede te
maken heeft. Immers, de huidige wa
terstand op onze grote rivieren is lager
dan volgens het herinneringsvermogen
van menigeen ooit is voorgekomen.
Door de langdurige droogteperiode in
de afgelopen twee maanden, heeft het
Vrijdag is voor de bijzondere politie
rechter te Breda, mr. Van den Dungen,
de behandeling voortgezet van de zaak
tegen de 54-jarige Amsterdammer L. V.,
die er van beschuldigd werd goud- en
zilversmokkel te hebben uitgelokt. De
ze zaak werd 19 September aangehou
den om de Belg G. D., alias Charles, als
getuige te horen, hetgeen aan de grens
moest gebeuren, daar getuige bevreesd
was naar Nederland te komen. Zo be
gaf een kleine stoet zich naar Baarle-
Nassau, waar in het oude station, dat
door de grens middendoor gedeeld
wordt, zitting werd gehouden. Getuige
D. bracht weinig licht in het geval. Op
merkelijk was zijn pertinente verkla
ring, dat verdachte Op de dag van de
eerste arrestatie te Amsterdam aan het
Centraal Station niet f 20.000.— bij zich
gehad zou hebben. Deze f 20.000.zijn
spoorloos verdwenen.
De officier eiste een gevangenisstraf
van anderhalf jaar met aftrek en een
geldboete van f 50.000 subs, zes maan
den. De bijzondere politierechter deed
direct uitspraak. Hij veroordeelde ver
dachte tot tien maanden gevangenis
straf met aftrek.
De directie van de autofabrieken van
Ford te Detroit en de bond van ver
enigde arbeiders in de auto-industrie,
die de 115.000 arbeiders vertegenwoor
digt-, die pensioen eisten, zijn tot over
eenstemming gekomen, zodat een sta
king voorkomen is.
Het nieuwe contract wordt 1 October
van krach't.
Arbeiders, die 30 jaar in dienst zijn
geweest, kunnen op 65-jarige leeftijd
vrijwillig met pensioen gaan. Terugtrek
king uit de dienst is op 68-jarige leef
tijd verplicht. Voor arbeiders, die op
deze leeftijd nog geen 30 dienstjaren
hebben, is een glijdende schaal vast
gesteld.
Donderdag heeft Dr. Schumacher, de lei
der van de sociaal-democratische partij,
aan vertegenwoordigers van het Joods Co
mité in Duitsland beloofd, dat de partij al
les wat in haar vermogen ligt zal doen,
om de Duitse Joden te helpen.
Het laatste vliegtuig van de luchtbrug
is gisteren te 18.45 uur pl. tijd van het
Rhein Main vliegveld bij Frankfort naar
Berlijn vertrokken.
De voorzitter van de Amerikaanse mijn-
werkersbond, John L. Lewis, heeft gis
teren de in Pennsylvania ten Westen van
de Mississippi stakende 80.000 arbeiders van
de steenkolenmijnen en 22.000 arbeiders
van de vetkolenmijnen opdracht gegeven
Maandag het werk te hervatten. Dit be
vel geldt niet voor de 380.000 mijnwer
kers ten Oosten van de Mississippi.
De nieuwste Britse straaljager, de Avro
707, is gisteravond bij Camberley, 50 km.
ten Westen van Londen, bij een proefvlucht
neergestort. De piloot Sam Esler van de
R.A.F. werd gedood. Op 4 September heeft
het toestel, waarvan de bijzonderheden
zeer geheim gehouden w;erden, zijn eer
ste proefvlucht gemaakt.
De drie commandanten van West-Ber-
lijn zijn gisteren enige uren in geheime
zitting bijeen geweest. Er zal geen com
muniqué worden uitgegeven.
Mgr. Wyszynski, de primaat van Polen,
heeft alle katholieke priesters verzocht
geen contact te onderhouden met buiten
landse journalisten en diplomaten en zelfs
hun recepties niet bij te wonen, aldus
meldt de Times. Deze maatregel wordt uit
gelegd als noodzakelijk om de geestelijk
heid te beschermen tegen beschuldigin
gen van de Poolse autoriteiten, dat zij be
trekkingen onderhoudt met buitenlanders,
wat in de gespannen toestand in de „koude
oorlog" tussen het Vaticaan en de Co-
minform gevaarlijk is.
Volgens de katholieke „La Libre Bel-
gique" heeft de Belgische minister-presi
dent, Gaston Eyskens, tijdens een bijeen
komst van het nationale comité der Kath.
Volkspartij verklaard voornemens te zijn
zich in de tweede helft van October naar
koning Leopold te Pregny (Zwitserland) te
begeven.
De Finse stad Kemi wordt bedreigd
door een geweldige brand, welke uitge
broken is in de houtopslagplaatsen van de
Kemi houtmaatschappij. De brand, welke
om 17.15 uur plaatselijke tijd uitbrak, had
gisteravond houtvoorraden in de as gelegd,
waarvan de waarde op 2 a 3 millioen dol
lar geschat wordt.
Vrijdagmiddag om ongeveer twee uur
arriveer de Francis Kardinaal Spellman
per K. L. M.-Constellation uit New York
op Schiphol. In het gezelschap van Z.
Em. bevonden zich mgr. W. J. Mcquire.
vicaris-generaal van het aartsbisdom
New York en mgr. C. J. Waldon. direc
teur van Katholiek Charitas <a New
York. Het hoge gezelschap werd ver
welkomd door mgr. Paolo Giobbe. ;iau-
selijk internuntius in Nederland, door
mr. J. Visser, chef van het protocol 7in
het departement van Buitenlandse Za
ken en door de heer Vingerhoeds. hoo'd
van de afdeling passage van de K.L.M
in Amsterd. m.
De Kardinaal, die kennelijk vermoeid
was, en die ook met enig scepticisme
het drukke gedoe van de joumu sten
om zich heen gadesloeg, legde nocn-
tans voor de microfoon een verklaring
af. „Ik ben gelukkig dat ik in Holland
ben", aldus Z.Em., „en ik herinner mij
nog heel goed de ontvangst, die de Ame
rikaanse troepen in wier nabijheid 'k
destijds was, bij de bevrijding van
Maastricht ten deel viel". De Kardinaal
karakteriseerde l*et Nederlandse ^olk
als „eerlijk, ijverig en ondernemend"
..Het heeft zich", zo zeide Z.Em., „pracn-
tig van de oorlog hersteld, niet alleen in
materieel, maar ook in geestelijk op
zicht".
De Kardinaal herdacht met dank
baarheid. dat „Zijn" New York door
Hollanders werd gesticht en herinnerde
aan de drie presidenten van Neder
landse afkomst. Van Buren, Theodor
Roosevelt en Franklin D. Roosevelt, die
Amerika gekend had.
Over het werk van de UNO stelde
Kardinaal Spellman vast dat het mis
schien „niet aan de verwachtingen vol
daan had".
„Maar," zo voegde Hij er aan toe, „wij
blijven aan de doelstellingen van de
Uno geloven en wij bidden voor haar
welslagen", Z. Em. zettp vervolgens uit
een, dat „Amerika enorme taken op
zich had genomen, waar heel de we
reld naar uitziet".
De wereldvrede, zo zeide de Kardi
naal, kan niet alleen met menselijke
middelen of Marshallhulp en Atlan
tisch Pact worden bereikt en hij con
stateerde in dit verband; „Democratie
is geen religie, maar zij kan en moet
erop gebaseerd zijn".
„Wij in Amerika", zo besloot Z.Em.
„zijn overtuigd van de overwinning
van vrijheid en vrede".'
Kardinaal Spellman bracht regel
recht van Schiphol een bezoeK aan
Kardinaal De Jong in Utrecht. Gisteren
was Z. Em. verder de gast van Mgr.
Giobbe. Vandaag vertrekt hij via Genè-
ve naar Rome, waar hij vijf dagen zal
blijven en waar hij aan de Paus een
vierjaarlijks „ad limina"-rapport zal uit
brengen.
Voor hij vertrok schonk de Kardi
naal de op Schiphol aanwezige journa
listen Zijn zegen.
Voor het opslaan
van grote en kleine
Inboedels en andere
Goederen
HET JUISTE ADRES
HIERVOOR IS:
RAAMVEST 29. Tel. 14810.
In groot sehoenenmagaz.
te Haarlem is plaats voor
een flinke, beschaafde
kousenverkoopsie?
Leeftijd niet beneden 18
jaar, ongehuwd. Brieven
met uitv. gegevens onder
no. 46161, bur. v. d. blad.
Gevraagd voor ijssalon en
cafetaria
NET MEISJE en 2de of
AANKOMEND BANKET-
BAKKERSBED1ENDE
HAZENBERG.
Spaarne 70 - Tel. 21275
Op ons atelier gevraagd
een
PRIMA NAAISTER
Flink loon. Aanm.: Bar-
teljorisstr. 23 van 2 tot 8
uur n.m.
Wij zoeken een
MANNELIJKE KRACHT
voor magazijn, en andere
werkzaamh., 17 jaar.
Aanm.: Au- Goüt Artisti-
que, Barteljlstr 30, 9-6 tl.
TE KOOP
met eventueel overname huis.
Geschikt voor pension.
Omtrek Overveen.
Br. onder no. 5413 bureau
van dit blad.
WEGENS VERTREK
SIMPLEX DAMES-, MEISJES-
en JONGENSRIJWIELEN.
Tevens pr. WERKFIETS, ge
heel compleet; prijs billijk.
Jansstraat 42.
Gevraagd per 1 Nov. a.s.
als hulp in de huishouding.
Goed kunn. koken, v.g.g.v.
Mevr. BeerkensVan Liemt,
Julianastraat 5, Haarlem.
..Waarom nog langer
tegen wind in trappen,
Als U voor weinig geld
op een
kunt stappen?"
Verreweg de beste hulp
motor voor Uw rijwiel.
Prijs 295.—.
Zuinig, econom. en sterk.
Hoofdagent voor Haarlem
en Omstreken.
Frans P. van Rumpt
en Zonen
Spaamwouderstr. 103-105
Haarlem - Telef. 13127
Scheepmakersdijk 23
Telef. 21747 - Haarlem
De gehele was geperst
47 cent per kg.
Maandag halen,
Vrijdag thuis
Mevrouw WEILER,
Wassenaar, vraagt:
Goed bekend met de
fijnere keuken en van
zeer goede getuigen
voorzien. Meer hulp
aanw. Tijdelijk adres:
Groot Hertogirinelaan 26
Bussum, tel. (K 2959J
4325.
water in onze rivieren reeds een zeer
lage stand bereikt, waarbij het zeer
wel mogelijk is dat de moeilijkheden,
waarmede vooral ook de scheepvaart te
kampen heeft, nog groter wórden, daar
het normaal is dat de rivieren in het
najaar vallen. Hoewel de situatie op
onze belangrijkste waterweg, de Waai,
nog gunstig te noemen is, kunnen de
grote rijnaken deze rivier niet meer
geheel volgeladen bevaren, temeer daar
de toestand van de Rijn, verderop in
Duitsland, bepaald slecht te noemen is.
Daarom zijn er momenteel veel meer
schepen in de vaart dan dat enige we
ken geleden het geval was. Voor de
zelfde vervoerscapaciteit moet thans
bijna het dubbele- aantal schepen wor
den ingezet. De bakendienst van de
Rijkswaterstaat waakt nauwkeurig en
gestreng op een juiste naleving van de
voorschriften die dagelijks aan veran
deringen onderhevig zijn wegens de
wisselvalligheid van de waterstand.
Levert aan solide personen
Huisk., Slaapk., Bedden, Sa
lons, Karpetten enz. tegen de
laagste prijzen op gemakke
lijke betalingsconditie. Br.
no. 5386 bur. van dit blad.
Ja.,.. Broeder Jacob
ie nóg in diepe rust,
maar Zuster Jacoba
staat al vol ijver over
de wastobbe gebogen!
Kom, Jacoba, gebruik
je tijd liever op een
prettiger manier, en
laat -ie zorg voor "»e
wasgoed aan óns over!
Het is In goede han
den bij
WASSERIJ
BI e ek r s vaartweg
Heemstede
55,
voor: Toneel, St. Nico-
iaas. Kerstman, Kerst
spel, Thomas Vaer en
Pieternel.
W. M. DAMES
Kraagjeshuis
GED. OUDE GRACHT 119
Telef. 20257
Alle soorten goede meubelen,
tapijten, Kristal, goud en zil
ver, etc.: voor hoge prijzen.
Telef. 14637. Zijlstraat 62.
Overal te ontbieden.
Onder de bekwame leiding
van onze ervaren leraren
wordt' het goed leren bridgen
voor U tot een echt genoegen.
AANVANG der cursussen te:
AMSTERDAM in het PARK
HOTEL (ing. Hobbemastr.)
Donderdagavond 6 October
van 810.30 uur.
HAARLEM in Rest. MUN-
NIKS, Gr. Markt 10, Donder
dagavond 6 Oct. v. 810.30 u.
Vanaf half 8 nog gelegenheid
tot inschrijving.
voor le hypotheken- 3% tevens gelden beschik
baar voor auto's, motoren en machines.
Geheimhouding verzekerd.
FENANCIERINGSKANTOOR „HOFGEEST"
MEERVLIETSTR. 36 A - Velsen - Tel. K 25504210
RUIMF FLATWONINGEN te koop in Haarlem-Noord.
Bestaande-uit 4 of 5 kamers, douche, Bruynzeelkeuken,
enz. Benodigd kapitaal i: 6.000.of zt 17.000.
In dè zomer van 1950 te aanvaarden.
Volledige inlichtingen bij:
DE RIDDER STRIJBIS, makelaarskantoor,
Zandvoorter Allee 1 te Heemstede.
Tel. 26179.
's Avonds teL 27004.
TE KOOP EEN PAKHUIS RESP. WERKPL.
met afzond, opgaande bovenwoning, met erf en
grond, gelegen te Haarlem. Resp. te verhuren
voor pakhuis en aparte woning. Koopsom 5300.-.
Inl. onder no. 46178 aan het bureau van dit blad.
op goede stand, bev. 8 kamers, serre, keuken, bij
keuken, kelder, gr. zolder, tuin en vrije póórt.
Te bevr. J. A. B. Klein Schiphorst, Joh. van Vliet-
straat 82, telefoon 14657.
GEVRAAGD:
door Ass.kantoor. Voor actieve personen 15 tot 20
Gld. p. dag. Vakkennis niet vereist. Br. No. 74, Bij
kantoor Stumphiusstraat 45, Beverwijk.
voor onmiddellijke indiensttreding. P. van Gaale,
Amsterdamsestraatweg 97, Haarl.liede, Tel. 19987.
Voor direct gevraagd:
voor de wasmachine- en wringermontage
Aanmelden: N.V. Haarlemsche Waschmachine-
en Wringerfabriek Houtvaart 6 Haarlem.
Voor direct gevraagd:
Uitendaalstraat 54, Santpoort (Station).
