MR. D. STIKKER KRIJGT
informatorische opdracht
m
RUMOER OM PAUL VAN KEMPEN
REIS VAN „ORANJE" PRIMA VERLOPEN
Poging tot reconstructie van het
afgetreden kabinet mislukt
Demonstraties in en om
Amsterdams Concertgebouw
Generaal Scheffelaar maakte zelf zijn
bed op en poetste zijn schoenen
De agitatie tegen
Paul van Kempen
Tot hoofd en hart
.Het weer.
Weinig commentaar
MINISTER STIKKER
CONFEREERT
VELDMAARSCHALK MANNERHEIM OVERLEDEN
ib
VI CE-ADMIRAAL
JHR. E. VAN HOLTHE
.'■AANDAG 29 JANUARI 1951
74e JAARGANG No. 24973
POSITIE VAN MR. VAN MAARSEVEEN
IN HET GEDING?
Hel kabinet der Koningin
deel! mede:
Hare Majesteit de Koningin
heeft aan mr. D. U. Stikker
opgedragen informalorisch
de mogelijkheden te onder
zoeken van de vorming van
een kabinet, dat het vertrou
wen heeft van het parlement
en Haar daaromtrent een
rapport uit te brengen.
In de loop van de Zondag
was mr. Stikker door H. M. op
paleis Soestdijk ontvangen.
O.a. met min. v. d. Brink
en prof. Romme
De tragische brand
te Sloten
Gloeiende kachelpijp de
vermoedelijke oorzaak
FALCON REGENKLEDING
MB
ONDANKS SCHAARSTE AAN PERSONEEL
Kopiah-affaire
afgehandeld
w
Nog bijna 20.000
demobilisanten
LEEUW SLAAT OPPASSER
OP HET HOOFD
Musici verlieten het
podium
Zondagmiddag
Voorzitter chefs-staven-
comité
Montgomery en Juin
Hoogste plaatsvervangers
van Eisenhower
BUREAU SMEDESTRAAT 5 - HAARLEM
Telefoon: Redactie 21544; Advertenties 21543
Abonnementen 20800 Postgiro 143480
Bijkantoor Beverwijk: Stumphiusstr. 45, tel. 3998
Bijkant. Umuiden: Bonifaciusstr. 27, tel. 5790
Voor klachten over de bezorging na 5.30
uur 's avonds 21544
Directeur: 3. 3. W. Boerrigter.
Hoofdredacteur: Drs. H. W. M. van Run.
Wnd. hoofdredacteur: W. Severin.
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
ADVERTENTIETARIEF 28 cents per milMmeter-
hoogte. Ingezonden mededelingen dubbel
tarief. Omroepers 16 cents per m.m.-hoogte.
De administratie behoudt zich het recht voor
advertentiën eventueel zonder opgave van
redenen te weigeren.
ABONNEMENTSPRIJS 42 cents per week,
f 1.82 per maand, f 5.45 per kwartaal.
(Van onze parlementaire redacteur a. i.)
Tot Zondagavond laat zag het er in het afgelopen weekend niet naar uit,
dat in de stand van zaken met betrekking tot de Kabinetscrisis opmerkelijke
wijzigingen waren gekomen.
Wel waren er twee feiten bekend geworden, welke aanknopingspunten
boden voor een verder gaande gedachtenwisseling. Daar was allereerst
Zaterdagmorgen de ontvangst van prof. Kranenburg op Soestdijk en ver
volgens Zondagmiddag een tweede bezoek bij H. M. de Koningin van
minister Stikker, tijdens welke laatste bespreking, naar aan te nemen valt,
de beslissing omtrent een informatorische opdracht genomen is.
Zoekt men naar het verband tussen de beide feiten, dan mag om te be
ginnen wel worden aangenomen dat prof. Kranenburg niet zozeer in zijn
kwaliteit van Kamervoorzitter èn evenmin in die van lid van de P. v. d. A.,
waarin hij stellig niet tot de geprononceerde politici behoort, op Soestdijk
ontvangen is, als wel van staatsrechtelijk deskundige.
Vermoedelijk is in het onderhoud
met prof. Kranenburg onder ogen ge
zien welke mogelijkheden er nog wa
ren voor een reconstructie van het Ka
binet met behoud van minister Stik
ker. De demissionnaire bewindsman van
Buitenlandse Zaken is de afgelopen da
gen bij vallen en opstaan ziek geweest;
men schijnt er inmiddels wel alles op te
hebben gezet om hem voor het nieuwe
(gereconstrueerde) Kabinet, dat toen
nog m de gedachten was, te behouden.
Het is nu wel duidelijk, dat deze op
lossing niet gevonden is. De staatsrech
telijke constructies, die zijn terugkeer
zouden hebben kunnen wettigen, zijn,
naar men geredelijk mag concluderen,
voor de heer Stikker een onvoldoende
basis geweest voor een modus vivendi
in de practijk.
De demissionnaire bewindsman is van
zijn kant waarschijnlijk niet in gebreke
gebleven zijn eisen te stellen en het kon
wat dat aangaat wel eens zijn, dat deze
behalve van buitenlands politieke ook
van partij-politieke aard waren. Naar
in politieke kringen verluidt, zou het er
namelijk om gegaan zijn voor de VVD
het Nieuw-Guinea-beleid verteerbaar te
maken en het heet nu, dat de prijs
daarvoor zou hebben moeten zijn het
niet terugkeren van minister Van
Maarseveen op Uniezaken.
Mr. Van Maarseveen, die als een to
ren in het schaakspel van Justitie
naar Binnenlandse Zaken en van Bin
nenlandse Zaken weer naar Uniezaken
geschoven is, zal echter bezwaarlijk
van zijn laatste en sterkste stelling
een retour hebben kunnen maken op
een minder belangrijke positie. Zijn
niet terugkeren op Uniezaken zou
moeten hebben betekenen een verdwij
nen uit het Kabinet en nu is het wel
iswaar langs niet zeker, of deze be
windsman zo sterk gebrand is op zijn
functie, dat aan dit aftreden onover
komelijke complicaties zouden heb
ben vastgezeten, maar wel lijkt het
een zware gang naar Canossa, wan
neer nu juist hij zou hebben moeten
capituleren en wel juist voor mr.
Oud. Er is enige grond voor de ver
onderstelling, dat dit een van de pun
ten is, waar de zaak wjj doelen dan
op de reconstructiepoging op is
vastgelopen.
Mr. Van Schaik verzekerde ons Zon
dag omstreeks het middaguur, dat hij
deze dag niet aan politiek deed en in
derdaad is de reconstructiegedachte,
Waar hij hoofdzakelijk bij betrokken
was, verdwenen, waarop men nu dus is
teruggevallen op de mogelijkheid, j.l.
Zaterdag in ons blad aangeduid, name
lijk een opdracht aan mr. Stikker zelf
zij het dan een informatorische.
Hedennacht was hieromtrent in poli
tieke kringen nog weinig commentaar te
yerkrijgen. Sommige zegslieden meenden
in de mislukking van de reconstructie-
Poging toch nog altijd tot dusverre in
Wekere zin een overwinning voor mr.
Oud te kunnen zien: het is niet tot een
herstel in enigerlei vorm van het door
hem getorpedeerde kabinet gekomen en
de liberale fractieleider is voor zijn te
genstanders niet openlijk door de knieën
behoeven te gaan als de man, cjje zelf
°ok geen oplossing wist.
Zo ziet het er althans oppervlakkig
gezien uit. In wezen is het natuurlijk
zo, dat het landsbelang geen tijd
verlies geprevaleerd heeft. De re
constructiepoging mag mislukt zijn,
maar het niet geven van een opdracht
aan mr. Oud betekent een stilzwijgen
de constatering, dat het hem toch ook
n'et gelukt zou zijn een realiseerbaar
Plan om uit de moeilijkheden te ge
raken te produceren. Hetgeen overi
gens zeker niet behoeft te duiden op
z'jn geheel wegvallen uit de rij der
•Pedespelenden in het verdere verloop
v'ln de formatie.'
Inmiddels zij erop gewezen, dat, als
üotl'fi81' Sakker slaagt, dit nog niet zijn
non") als Premier behoeft te beteke-
*iet combinatie van die figuur
Zljn huidige werkzaamheden
hem toch bovenal heeft
teer behouden lijkt zelfs niet eens
1 waarschijnlijk.
Verwachting tot Dinsdagavond:
Overwegend droog en zwaar be
wolkt met enkele plaatselijke opkla
ringen en hier en daar mist. Matige
wind, hoofdzakelijk tussen Noord en
Noord-Oost. Weinig verandering in
temperatuur.
Zon 8.25—17.32. Maan 1.31—10.42.
(Van onze parlementaire redacteur a.i.)
MinistéV Stikker is hedenmorgen zijn
werkzaamheden in verband met de hem
verstrekte informatorische opdracht be
gonnen met een gebaar, dat hoop geeft
voor de pers: hij liet de fotografen die
in zijn tuin stonden koffie brengen. Om
9.15 uur ontving de heer Stikker als
eerste politicus met wie hij van gedach
ten wisselde prof. v. d. Brink. Daarna
begaf hij zich in gezelschap van staats
secretaris Blom naar het departement
van Justitie waar ministerraad werd ge
houden. Hij heeft deze vergadering
echter niet lang bijgewoond; na twintig
minuten vertrok hij weer en ontving op
Buitenlandse Zaken vice-admiraal-tit.
N. A. Rost van Tonningen.
Omstreeks het middaguur begon de
heer Stikker een conferentie met prof.
Romme.
Verder heeft mr. Oud hedenochtend
verklaard dat hij sinds Zaterdag geen
contact meer heeft gehad met mr. Stik
ker.
In het gebouw van de Maatschappij tot
Nut van 't Algemeen te Werkendam is
Zondagochtend brand uitgebroken terwijl
daar juist een kerkdienst werd gehouden.
De brand ontstond door vuur uit een
kachel; de bezoekers konden zich zonder
schade in veiligheid stellen. Het gebouw
brandde nagenoeg geheel uit.
Advertentie
Het onderzoek van de politie naar de
tragische brand te Sloten, waarbij, zoals
bekend, vier jonge kinderen uit het ge
zin Meckel de dood vonden, is beëindigd.
De stoffelijke resten van de vier slacht
offertjes zijn door de Justitie vrijgege
ven. De begrafenis geschiedt Woensdag
tien uur op de R.K. Bergraafpjaats na
dat om half tien de uitvaartdienst is op
gedragen.
Het onderzoek heeft tot gevolg gehad
dat met aan zekerheid grenzende waar
schijnlijkheid kan worden aangenomen,
dat de brand is ontstaan op het punt.
waar de ijzeren pijp van het fornuis uit
de keuken door de vloer van de boven
verdieping ging. Vermoedelijk is deze
pijp zeer heet geworden en is de vloer
op deze plaats gaan smeulen. Iedere mo
gelijkheid, dat er misdrijf in het spel is,
acht de politie uitgesloten.
De Amsterdamse politie drijft betogers uiteen tijdens de relletjes, die Zaterdag
avond in verband met het optreden van Paul van Kempen voor het Concertge
bouw plaats vonden.
BaRTELJORISSTRAAT 20 TEL. 13439
Zo is dan Verdi's vijftigste sterfdag te Amsterdam her
dacht met een uitvoering van zijn Messa da Requiem op
Zaterdagavond m het Concertgebouw en bij deze ene uitvoe
ring is het gebleven; op het aangekondigde concert van
Zondagmiddag is er geen muziek gemaakt.
Er heerste die Zaterdagavond een gespannen sfeer in de
Grote Zaal. Terwijl buiten het gebouw vele mensen samen-
groepten en bereden en motorpolitie in afwachting stonden,
werden aan de binnenkomenden pamfletten uitgedeeld met
cancaturen van de dirigent Paul van Kempen. Af en toe
klonk een kreet, maar de imponerende houding der politie
bedwong voorlopig nog verder rumoer. Inmiddels hadden
binnen het voltallige Toonkunstkoor en het orkest plaats
genomen op het podium De zaal was bijna geheel vol, toen
Paul van Kempen naar voren kivam. Een algemeen applaus
■net een duidelijk demonstratief karakter ving aan en duur
de ongeveer drie minuten. Vlak daarop klonken enkele
kreten, die voor de heer Van Kempen niet aanmoedigend
waren en explodeerden enkele klappers. Er stonden enige
heren op, die bleken rechercheurs te zijn, en verwijderden
enige jongemannen, die de klappers m hun bezit hadden.
Heel zacht zette daarna het orkest het Requiem in. In de
korte pauze na het Kyrie deden zich dezelfde incidenten
voor. De dirigent wachtte kalm af tot de rust weer intrad
en ging daarna voort.
fejfeg?
„thuisvaren". Verder hoopten 200 vroe
gere leden van het KNIL op spoedig
vervoer naar Nederland, samen met
3600 Ambonezen met 9000 familie
leden en 8000 militairen afkomstig uit
Zuid-Celebes, vergezeld van 900 ver
wanten.
De generaal legde de nadruk op de
goede verhouding die bestaat tussen de
Nederlandse legerleiding en de staf van
het Indonesische leger, de APRI.
De oud-legercommandant in Indonesië,
luitenant-generaal J. T. Buurman van
Vreeden, verwelkomde generaal Schef
felaar namens de minister van Oorlog
en deelde hem mede, dat het H. M. de
Koningin had behaagd, hem te benoe
men tot Ridder in de Orde van de
Nederlandse Leeuw. Kolonel M. H. P. J.
Paulissen, chef-staf van generaal Schef
felaar, is benoemd tot Officier in de
Orde van Oranje Nassau en generaal-
majooi P. Aions kreeg de rang van lui
tenant-generaal titulair.
Met de „Oranje", die Zaterdagmiddag
arriveerde, repatrieerde de laatste com
manderend generaal uit Indonesië, gen.-
maj. j. A. Scheffelaar. Namens H. M.
de Koningin werden de generaal de ver
sierselen van het Ridderschap in de Orde
van de Nederlandse Leeuw overhan
digd door de oud-legercommandant in
Indonesië, luit.-gen. D. C. Buurman van
Vreeden (links), die ter begroeting aan
wezig was.
(Van onze verslaggever)
Generaal-majoor J, A. Scheffelaar, tot voor kort Commandant van de Neder
landse Rayons in Indonesië, was ongetwijfeld de tolk van alle andere passagiers,
die Zaterdag met de Oranjein Amsterdam zijn aangekomen, toen hij verklaar
de dat de reis, ondanks de moeilijkheden met de Indonesische bedienden, voor
treffelijk was verlopen. Toen wij, nadat we Zaterdagmorgen in IJmuiden aan
boord waren gegaan, goed en wel gezeten waren in de hut van de kapitein, con
fronteerde een Indonesische hutbediejide ons vrijwel onmiddellijk met de kwestie,
die de gezagvoerder ons heeft uiteengezet. Deze „djongo" droeg wèl de fraaiq
geknoopte hoofddoek, die reeds tientallen jaren de uniform completeert van hel
Indonesische bedienend personeel van de Maatschappij Nederland. Bij het ver
trek van de „Oranje" uit Djakarta heeft een aantal van de ruim tweehonderd
Indonesische bedienden zich niet door intimidaties laten weerhouden; zij bleven
aan boord, terwijl het merendeel zoals bekend het schip verliet, omdat men hun
niet toestond inplaats van de traditionele hoofddoek een „kopiah", een Moham
medaans zwart mutsje te dragen.
op eigen kracht de haven te verlaten.
De maatschappij heeft ondertussen tij
dens de besprekingen in Indonesië er
in toegestemd, dat de bedienden voor
taan een „kopiah" dragen. Hieruit blijkt
duidelijk, dat men in deze kwestie
geen kleinzielige houding heeft aange
nomen, maar slechts krachtig is opge
treden tegen een inbreuk op de dicipline
aan boord. Men is er dan ook van over
tuigd, dat de besprekingen in Djakarta
zeker naar wens zullen verlopen; op de
a.s. terugreis zal de „Oranje" echter
nog met Nederlandse bedienden moeten
varen.
Ook de gezagvoerder, kapitein H.
Hemmes, vertelde ons dat de reis
ondanks de moeilijkheden die uiteraard
ontstonden uitstekend is geweest.
Hij was vol lof voor zijn bemanning,
die allen getracht hebben het de pas
sagiers zoveel mogelijk naar de zin te
maken. Een Chinese stoker bijvoor
beeld, verdeelde zijn aandacht tussen de
machinekamer en de keuken, waar hij
vol overgave de afwas deed. De passa
giers hebben de gang van zaken ook
zeer sportief opgevat. Generaal Scheffe
laar vertelde ons, dat hy met veel ple
zier zelf zyn bed heeft opgemaakt en
zijn schoenen gepoetst en dat de reis er
niet minder genocgiyk om was.
Kapitein Hemmes zette uiteen, waar
om de houding van de Indonesische be
dienden in Djakarta geenszins te tole
reren is geweest. Zij monsterden onder
de voorwaarden, die op dat moment gol
den, met dien verstande, dat de resul
taten van een conferentie tussen de In
donesische vakbonden en de maat
schappij, die gëdurende de thuisvaart
zou worden gehouden, hun met terug
werkende kracht ten goede zouden ko
men. Enkele uren voor het vertrek ver
wisselden de Indonesische bedienden
echter zonder verder commentaar hun
hoofddoek voor een „kopiah". De kapi
tein kon deze inbreuk op de discipline
aan boord uiteraard niet toelaten. Toen
overleg geen resultaat had, werden zij,
die in hun houding volhardden, van
boord gezet. En een sympathiestakmg
van de bemanningen van de twee sleep
boten kon de „Oranje" niet verhinderen
Generaal-majoor Scheffelaar, ty
pisch een KNIL-officier, keerde Za
terdag na dertien jaren weer in Ne
derland terug. Bij dit weerzien onder
echt Hollandse weersomstandigheden,
verhaalde de generaal van de grote
moeilijkheden, die hij de laatste
maanden heeft ondervonden. „Ik stond
eigenlijk tussen twee zelfstandige sta
ten en mijn militaire taak was zeer
beperkt. Ik had voornameiyk een di
plomatieke taak". Over het tijdstip,
waarop de demobilisatie van de mili
tairen in Indonesië voltooid zal zijn
kon hij niets anders zeggen, dan dal
hij in de kranten gelezen had. dat men
het K.L. waar de generaal niets
dan lof voor had 1 April weer in
het vaderland terugverwacht. Hü
deelde echter mede, dat toen hij be
gin Januari naar Nederland vertrok,
nog bijna twintigduizend Nederlandse
en Indonesische militairen en hun fa
milieleden op vervoer naar Nederland
wachtten. Yan de K.L. moesten op dat
moment nog ongeveer 4.000 militairen
Zaterdagavond heeft zich tijdens de
voorstelling van het Circusfestival in
het Scalatheater te 's-Gravenhage een
klein incident voorgedaan achter het
toneel, waar de leeuwen- eti beren-
kooien staan opgesteld.
Het berennummer was juist afgelo
pen en een 24-jarige oppasser was met
deze beesten bezig. Hij stond met de
rug naar de leeuwenkooi. Een van de
leeuwen, Prins, sloeg de man met een
klauw op het hoofd, waardoor hij een
flinke wond opliep en tegen de grond
werd geslagen. Hij kon Zondag weer
dienst doen.
Het Concertgebouw
te Amsterdam werd
Zondagmiddag
zwaar bewaakt door
de bereden politie.
-v
De vier solisten Corry Bijster, die voor
Gré Brouwenstijn was ingevallen, Elsa
Cavelty, Chris Scheffer, die Walter Lud-
wig verving, en Arnold van Mill zon
gen met veel zelfbeheersing hun zware
partijen ten einde. Tijdens een wat lan
gere pauze klonk een vrouwenstem roe
pende: „Von Kempen zurück in die
Heimat", waarop een mannenstem ant
woordde „Moscovieten de zaal uit!" Weer
grepen rechercheurs hardhandig in. On
geveer 23 personen werden tijdens de
uitvoering verwijderd.
Tezelfdertijd was buiten het gebouw
de menigte aangegroeid en de politie
voerde herhaaldelijk charges uit tegen
opgewonden groepjes jonge mensen, die
politieke leuzen schreeuwden. Nog ge
ruime tijd na afloop van het concert bleef
het onrustig in de Van Baerlestraat.
Op Zondagmiddag vertoonde zich voor
het Concertgebouw hetzelfde beeld; met
dit verschil dat het hier rustig bleef en
het zwaartepunt der gebeurtenissen zich
naar binnen verlegde. Toen om half drie
de heer Van Kempen zich naar de diri-
gentenstoel begaf, klonken terstond ge
roep en zevenklappers Weer grepen re
chercheurs in; de onrustmakers lieten
zich gewillig wegvoeren.
Een onvoorzien gevolg was, dat het
grootste deel van 't orkest, naar schatting
zeventig a tachtig leden, opstond en het
podium verliet, waarop Toonkunstleden
krachtige protestkreten slaakten. Na on
geveer 35 minuten van drukke debatten
op het podium en in de zaal kwam via
de luidsprekers de mededeling dat het
orkest onder deze omstandigheden niet
wenste verder te spelen, en dat het con
cert tot nader te bepalen datum was uit
gesteld. Gedurende deze tijd was de heer
Van Kempen in afwachting op zijn plaats
blijven zitten. Om bijna kwart over drie
begaven de overgebleven luisteraars zich
weer naar huis.
Die raad van bestuur van hrtt
Concertgebouw heeft later in de mid
dag het volgende communiqué uitgege
ven:
„Gezien de dienstweigering van een
aantal orkestleden van het Concertge-
Veldmaarschalk Baron Carl Gustaf
Mannerheim, Finlands nationale held en
oud-president, is Zaterdagavond in de
ouderdom van 83 jaar in een ziekenhuis
te Lausanne overleden. Dinsdagavond is
hq in alleryi in het ziekenhuis opgeno
men. Woensdagmorgen heeft hij een
zware maagoperatie ondergaan. Hierna
ging zyn toestand snel achteruit en hij is
tenslotte overleden aan hartzwakte. Het
stoffelijk overschot zal morgen voor een
staatsbegrafenis naar Helsinki worden
overgebracht. Kolonel Lindeman, aide
van de maarschalk, zal de luchtreis naar
de Finse hoofdstad meemaken.
Vice-admiraal jhr. E. 3. van Holthe,
chef marinestaf, is benoemd tot voor
zitter van het ehefs-van-stavcn-comité
in de plaats van de afgetreden gene
raal Krols.
bouworkest bij het begin van het con
cert van Zondagmiddag, ten gevolge
waarvan de Verdi-herdenking onmoge-
lijk werd gemaakt, heeft de raad van
bestuur van het Concertgebouw hieruit
de enig mogelijke consequentie getrok
ken. Omtrent de verdere concerten zul
len nadere aankondigingen volgen."
Met „de enig mogelijke consequentie"
wordt bedoeld: „de enig mogelijke con
sequentie, die aan dienstweigering ver
bonden .kan zijn," zo is naderhand ter
verduideiyking gezegd.
Dit betekent, dat het gehele orkest,
met uitzondering van de leden, die op
het podium aanwezig zijn gebleven, (on
geveer 20), is ontslagen.
Op deze wijze is Verdi's sterfdag te
Amsterdam herdacht. Tot muzikale ver
richtingen onder passende omstandighe
den is het niet gekomen. Er is een strijd
gestreden, die nog niet beëindigd is, en
die met ai of niet serieus musiceren niets
uitstaande heeft. Van dit conflict zijn
de gevolgen nog niet zichtbaar. Politieke
en persoonlijk* sentimenten spelen een
verwarrende rol. Een machtsstrijd begint
zich af ie tekenen. Wij weten slechts,
dat onder deze omstandigheden de kunst
niet kan gediend worden, zoals dat be
hoort en te Amsterdam gebruikelijk is.
De Vereniging „Het Concertgebouwor
kest" heeft besloten aan haar verplich
tingen jegens de N.V Het Concertge
bouw te voldoen „indien een sfeer als
vereist voor verantwoord musiceren aan
wezig is". Deze sfeer moest op deze twee
concerten geacht worden niet aanwezig
te zijn. Tot deze opmerking willen wij
ons oordeel over de aesthetische zijde
van de kwestie beperken. v. E.-T. Vr.
Naar aanleiding van het communiqué
van het Concergebouw is van verschil
lende zijden getracht na te gaan noe-
veel leden van het orkest tijdens de ver
warde gebeurtenissen in het Concert
gebouw op het podium zijn gebleven
en hoeveel er zich al of niet' demonstra
tief hebben verwijderd. De getallen,
die genoemd worden, lopen ten zeer
ste uiteen.
Volgens de vice-voorzitter van de
vereniging „Het Concertgebouworkest"
die mededeelde, dat dit bestuur in zijn
geheel als eerste het podium heeft ver
laten, zouden 14 musici zijn overgeble
ven. Naar de mening van een lid van
het orkest echter, die zeide zelf op het
podium te zijn eebieyen, zou het aan
tal 21 zijn en tenslotte heeft het Be
stuur van het Concertgebouw officieel
medegedeeld, dat 23 leden, van wie de
namen precies bekend zouden zijn, op
net podium zijn geteld, nadat het groot
ste deel van het orkest verdwenen was.
Volgens het bestuur hebben deze 23 mu
sici dus geen „dienst geweigerd" in tegen
stelling tot de overige leden, die wei
de zaal hadden verlaten. Ook over het
aantal musici, dat voor het binnentreden
van de dirigent, deel uitmaakte van bet
orkest, zijn de meningen verdeeld. In
totaal telt het orkest ruim 90 leden,
van wie er echter enkelen ziek waren,
voor de uitvoering van Verdi's Requiem
is naar medegedeeld wordt geen
voltallig orkest noodzakelijk, zodat nog
een aantal andere musici ontbraken.
Over het totaal aantal aanvankelijk
aanwezige leden van het orkest variëren
de schattingen tussen 70 (bestuur van
de vereniging „Het Concertgebouwor
kest") en 85 (zowel een op het podium
achtergebleven lid van het orkest als
het bestuur van het Concertgebouw).
Generaal Eisenhower heeft de Britse
veldmaarschalk Montgomery en de
Franse generaal Alphpnse Pierre Juin
als zijn hoogste plaatsvervangers aange
wezen in de gemeenschappelijke Weste
lijke verdedigingsstrijdkrachten zo werd
vandaag te Washington bekend gemaakt.
T~N e heftige agitatie van verschil-
I I lende groepen, die hun kern vin-
den in van ouds anti-Duitse mu-
ziekkringen, onder studenten, in het
milieu van de P. v. d. A. en oud-illega
liteit, tegen het optreden van de heer
Paul van Kempen als'gastdirigent van
het Concertgebouworkest te Amster
dam, is tot een sensationele uitbarsting
gekomen. Het bestuur van het Con
certgebouw wenst echter voet bij stuk
te houden en het gemeentebestuur van
'Amsterdam is evenmin als de regering
van plan in te grijpen, omdat de uit
nodiging aan Paul van Kempen door
het bestuur van het Concertgebouw
gedaan werd, vóórdat dit bestuur de
nieuwe voorwaarden voor verkrijging
van het gemeentesubsidie had geac
cepteerd. Waren de nieuwe voorwaar
den, waarbij de gemeentelijke over
heid méér invloed op de gang van za
ken in het Concertgebouw wordt toe
gekend, wèl reeds van kracht geweest,
misschien zou het gemeentebestuur dan
die invloed hebben aangewend om het
optreden van Paul van Kempen te
voorkomen, want in de gemeenteraad
hebben B. en W. verklaard te kunnen
begrijpen, dat de benoeming voor een
vrij groot aantal concerten gevoelige
reacties heeft gewekt.
Zonder allerlei minderwaardige per
soonlijke motieven en intriges, die in
deze aangelegenheid óók een rol spelen,
te willen billijken, moeten wij erken
nen, dat ook wij de benoeming van Paul
van Kempen als gastdirigent van het
Concertgebouworkest niet heel erg tac
tisch vinden. Het feit, dat hij reeds
voor andere orkesten in ons land her
haaldelijk en met succes en zonder ru
moer is opgetreden, vinden wij een
zwak argument ten gunste van zijn be
noeming bij het Concertgebouworkest.
Dit orkest is n.l. méér dan een plaatse
lijk of regionaal orkest, het is een na
tionale instelling We zouden zijn plaats
onder de andere orkesten in ons land
kunnen vergelijken met de generale
staf onder de staven der verschillende
wapens.
T T Tas Van Kempen van origine een
1/1/ niet-nationaal-socialistische
Duitser geweest, die alleen maar
onder zware pressie voor Duitse mili
taire of nationaal-socialistische cultu
rele organisaties onder de oorlog was
opgetreden, wij zouden minder bezwaar
tegen hem hebben dan thans. Paul van
Kempen is echter van huis uit Neder
lander en liet zich in 1932, één jaar
vóór de machtsovername van Adolf Hit
ler, tot Duitser naturaliseren om diri
gent van het Stedelijk Orkest te Ober-
hausen te kunnen worden. Hij had na
tuurlijk persoonlijk het volste recht om
dit te doen, maar wij van onze kant
hebben het volste recht om geen be
wondering te kunnen voelen voor
iemand, die terwille van een vaste be
trekking de Nederlandse nationaliteit
verwisselt voor die van een land, waar
het nationaal-socialisme reeds angst
wekkend op weg was het gehele staat
kundige, culturele en particuliere leven
te gaan beheersen. Dat hij voor de
tweede wereldoorlog getracht heeft fn'
Nederland weer dirigent te worden,
vinden wij van iemand, die blijkbaar
zó hoge prijs stelt op een goede po
sitie, allerminst verwonderlijk even
min als het ons zeer begrijpelijke feit,
dat hij daarin toen niet meer geslaagd
ts. Nederland had vlak voor de tweede
wereldoorlog niet direct behoefte of
verlangen naar een kunstenaar, die, zij
het ook met tegenzin, in het nationaal-
socialistische Kultur-klimaat bleef
werken en leven. Had hij het voor
beeld van Arturo Toscanini, die geen
enkele concessie aan het fascistische
régime in Italië wenste te doen en
naar Amerika vertrok, gevolgd, hij zou
niet voor nóg pijnlijker consequenties
zijn komen te staan. Want nu heeft hij
in het begin van de oorlog op straffe
van inlijving bij het Duitse leger eni
ge concerten tijdens de afschuwelijke
bezetting voor onderdelen van het
Duitse leger in Nederland, zijn oude,
maar vrijwillig opgegeven vaderland,
moeten dirigeren. Hoe hij daaraan had
kunnen ontkomen, heeft hij blijkbaar
later eerst geleerd van de vele Neder
landers en zelfs enkele Duitsers, die
in die tijd wel ergere bedreigingen en
straffen dan inlijving bij het' Duitse
leger hebben getrotseerd. In 1944 dook
hij n.l. eindelijk s onder, om aan de
Duitse militaire dienst te ontkomen.
Men zou te zijner verontschuldiging
kunnen aanvoeren, dat kunst niets
met politiek heeft te maken, een argu
ment, dat ook zwakke kunstbroeders
hier te lande toentertijd hebben ge
tracht uit te spelen, maar waar de
Nazi's evenals de communisten de
kunst aan hun politiek ondergeschikt
en dienstbaar hebben gemaakt, ver
liest dit argument alle kracht. Dat Van
Kempen zelf dat eindelijk óók heeft
ingezien, bewijst het feit, dat hij in
1943 weigerde zich officieel te laten
inschakelen in Nazi-instellingen en
dientengevolge gedwongen werd het
dirigentschap van het Philharmonisch
Orkest in Dresden neer te leggen. Dat
Russische en 'Amerikaanse bezettings
autoriteiten hem als een tegenstander
van het Nazi-régime hebben beschouwd
en behandeld, verplicht zijn oude va
derland nog niet hem uitbundig te
verwelkomen op de hoogste post in de
Nederlandse uitvoerende muziekwe
reld. Hij mag o.i. méér dan tevreden
zijn, dat Nederland hem na de oorlog
een vestigings- en een arbeidsvergun
ning, mitsgaders een vreemdelingen-
pas heeft verleend en vele concerten
heeft laten dirigeren. Dat hij nu weer
naar het Nederlandse staatsburger
schap solliciteert, ligt geheel in de lijn
van de redenen, waarom hij het in
1932 heeft prijsgegeven.
Mét B. en TV. van Amsterdam en
de regering zijn wij het eens,
dat de gedragingen van de heer
Van Kempen thans bijna zes jaar na
het einde van de martelie der bezet
ting geen officiële maatregelen tegen
hem meer wettigen Over heel wat er
gere gedragingen van lieden, die wèl
Nedi rlander zijn gebleven, werd de
natte spons van vergevensgezindheid
gehaald. Mét B. en W. van Amsterdam
begrijpen wij echter maar al te goed,
dat de benoeming van de heer Van
Kempen tot gastdirigent van onze na
tionale muziekinstelling in bepaalde
kringen gevoelige reacties heeft ge
wekt. Het bestuur van het Concertge
bouw en de heer Van Kempen zelf
hadden dat óók kunnen begrijpen.
REFLECTOR.
Ben onvriendelijke houding leven j
niets op.l
