Nieuwe Haarlemsche Courant | 1951 | 17 februari 1951 | pagina 3

ET5ICBEnoorman: 4{et HUf$iecCe*

Moderne Franse religieuze kunst

Laat heb ik II
bemind

Wijze domheid

VISIE VAN DE KERK MOET OMGEZET
IN DAADWERKELIJKE ACTIE

Republiek Z.-Molukken
contra „Ambon in nnod"

Gestichtsarts dient
ontslag in

Neen! De wereld der beklaagden
door Walter Jens

Conférence des Presidents" te Utrecht geopend

Toekomstromans: getuigenissen

DOOP WEER
EN WIND...

door ETHEL MANNIN

GEERVLIET

LITERAIRE KRONIEK

2

ZATERDAG 17 FEBRUARI 1951

PAGINA 3

Weer treinen op lijn
NijmegenRoermond

Aanmelding voor Korea

liturgische weekkalender

Elke hulp van de hand
gewezen

RAPPORT VAN OMROEP OVER
TELEVISIEPROGRAMMA'S

PAASPAKKETTEN VOOR
DE „EVERTSEN"

Fokker S14 op intern,
luchtvaarttentoonstelling

Nieuwe Constellation
voor de K.L.M.

PROF. BRANOSMAWEG IN DE
N.O.-POLDER

Na sterfgeval van militair

V

Ceorge Orwell

.y

Haar hart trok samen van pijn. maar zij

Ook

hoort

hoortoestel

Keizersgracht 411
Amsterdam-C

Krantenpapier in Indonesië
wordt tweemaal zo duur

T

11 :v

De woorden van de Hemelse Vader
gesproken tijdens Jesus' gedaante-
verwisseling op de Thabor: „Deze
Mijn welbeminde Zoon.luistert
«aar Hem", leggen neg eens nadrukke-
wk vast, dat Jesus Christus de Verlos-
is, naar Wie de mensheid eeuwen-
heeft uitgezien. Hij alleen heeft de
woorden van het eeuwige leven. Hij
"üeen is de weg, de waarheid en het le
ven. Buiten hem is er voor niemand
erug heil.

In de geschiedenis van Jesus' leven
°P aarde komt de gedaanteverwisseling
kort na de grote openbaring van Zijn
™essiassehap aan de Apostelen. Dat was
buitengewoon voorrecht voor de
*Perlingen, vooral daar Jesus hun ge-
oood voorlopig aan niemand te zeggen,
ai Hij de Christus was. (Mt. 16.20).

Maar tevens bevatte die openbaring
voor hen, die een Messias verwachtten
jus een heerser, machtig en sterk, ge-
koinen om het Joodse volk weer groot
Je maken en van zijn vijanden te be
vrijden. een harde ontgoocheling. Want,
Mattheüs dan vervolgens: „van toen
«t begon Jesus zijn leerlingen er op te
wijzen, dat Hij naar Jeruzalem meest
®»an, dat Hij veel moest lijden van
hdsten, opperpriesters en schriftgeleer-
en dat Hij gedood zou worden en
-P de derde dag verrijzen". (Mt. 16.21).
esus' verdere uitleg van Zijn zending
*P leer maakt de apostelen daja langza
merhand duidelijk, dat Zijn Wl ijk niet
°n deze aarde is, dat al wie Hem wil
olgen, zijn leven zal moeten verliezen
P") het te winnen, dat het de mens niets
aat. al wint hij de hele wereld, zo hij
Pade lijdt aan zijn ziel.

,.Met andere woorden: het tegenwoor-
mge leven heeft op zich geen waarde.
?Sar het in wezen vergankelijk en voor
tgaand is; zijn zin ligt in een gericht-
*'!n op het blijvend leven, het toekom-
•Pge, het eeuwige. Dit was inderdaad
oor de apostelen een zware slag, die zij
'et zo gemakkelijk te boven konden
komen, daar zij geheel en al kinderen
waren van hun tijd en dus ook vervuld
v van aigemeen heersende op-

at mgen over de komende Messias,
oals die door de wetgeleerden ver
wrongen waren.

- Om hen te troosten en te sterken heeft
osus toen de drie meest geliefden van
Jin leerlingen, Petrus en de gebroeders
aoobus en Joannes, een glimp laten zien
an zijn heerlijkheid, die tevens een
l.mbool was van Ziin uiteindelijke over-
'nning over al Zijn vijanden. En Zijn
omelse Vader bevestigt bij die gelegen-
^esus' Godheid en spoort de leer-
rvll11 aan naar Hem te luisteren.
pp 'eer van Christus en de opvattin-
pOh van de wereld zijn twee onverenlg-
\vu "rootheden. Wie in Christus', triomf
11 delen. zal in alles Zijn geboden
j"Oeten vervullen, maar tevens ork al-
te vermijden hebben, waardoor de
eat van de wereld en de tyrannieke
van de eigen bedorven natuur ons
sp. ontoegankelijk maken voor de in-
Ptaken van de genade.

Alles uit de weg gaan. wat ons in
dit leven de onderhouding van
Gods geboden moeilijk maakt, is
aak niet mogelijk. Daarom leven wij
Veel midden in de wereld. Maar niets
,a' ons ooit werkelijk kunnen benade-
en. ais wjj niet met onze vrije wil
omgang verlenen aan de wereldse op-
Zettingen in ons hart. Een vurig sacra
menteel leven zal ons zeker krachtig
'erken om alle bekoringen weerstand
e bieden. De genade van Christus
®taat ons steeds ter zijde om onze na-
"lurlijke krachten ophet goede te
ichten en trouw te blijven aan onze
doopbeloften. Daarnaast echter is er
hog een middel om ons te beveiligen
tegen de verkeerde invloed der
Wereld, dat. meer resultaat kan opleve
ren dan wij op het eerste gezicht zou
den denken.

Het komt erop neer, dat wij ons be-
va-,i maken- dat een beetje dom-zijn
Jda« de hoogste wijsheid is in het le-
En wij bedoelen daarmee: opzette-
njk een beetje dom zijn.

Va' betekent dan vooreerst werkelijk-
P'?'dsmensen zijn: een open oog hebben
oor de werkelijkheid: onze eigen on
toereikendheid. Een 0pen oog voor de
oeperktheid van onze mogelijkheden

"zien. diep innerlijk weten, dat dwa-
oen menselijk is, dat wij heus niet altijd
P eigen houtje de enig-juiste oplossing
■inden voor ieder probleem. Dat bete-

nt: nederigheid en bescheidenheid.
- Wij moeten de moed hebben te twij-
^.*en, ons niet schamen te vragen aan
zjje meer weet dan wij. Niemand kan
hes weten, alles kunnen. Doen alsof is
JWaze zelfoverschatting, noodlottig
°or ons zelf en voor anderen.

Een al te zelfbewuste, al te affirma-
'eve geest bevestigt doorgaans niets
"ders dan eigen kortzichtigheid..
Een beetje-dom zijn is ook de ideale
Z°uding tegenover de massa zelf
genoegzame, eigengereide en gewichtig
Joende tijdgenoten. Hun pedante, ver
meende superioriteit kan immers ons
''et schaden. Meedoen, hen au sérieux
•ernen. is delen in hun belachelijkheid.
Een beetje dom-zijn is hart en oor
'uiten voor de gangbare gesprekstof,
jj'et willen begrijpen de geniepige
jjsinuaties. geparfumeerde venijnig-
'djes, pikante nieuwtjes en boos-
f^rdige laster. Als het moet, dan zelfs
h koste van meewarige lachjes.
Gf plegen wij liever verraad aan
i_'®.en geweten en overtuiging? De inzet
'h elk geval ons zelfrespect.

Eó een beetje dom-zijn terwille van

Ch
de

lade.

ristus en ons gevoel van eigenwaar-
is inderdaad de wijsheid van de ge-

Maar helaas zijn de meeste mensen
?6estal niet intelligent genoeg om een
eetje verstandig-dom te zijn.

L.

- E>e directie van de Nederlandse Spoor
teen heeft, in overleg met de direc-
QüJ-generaal van het verkeer en de
tr staten van Limburg besloten de
^'ndienst NijmegenVenloRoermond
ingang van Maandag a.s. in beperk-
de 0rnv3ng te hervatten. De thans lopen-
busdiensten vervallen hiermede.

he?\ aanmelding voor dienstneming bij
^..Nederlandse detachement Verenigde
I- tes

in Korea is thans ook opengesteld

hen. die niet of nog geen twaalf
6evn^en als militair hebben gediend. De
Cat getlheid tot aanmelding voor alle
a.s gorieën wordt gesloten op 5 Maart

18 Februari: 2de Zondag v. d.
*Ue Mis v. d. dag; 2 H. Simeon; 3 tot
eMigen; Credo; pref. v. d. Vasten;

MAANDAG: in de 2de week v. d. Vasten;
Wend 2 tot alle heiligen; 3 voor

en doden; pref. v. d. Vasten;
tHis ~,areda: kerkwijding*', d kathedraal;
t>ref t.erribilis; 2 v. d. dag; Credo: gewone
DlNoA laatste evangelie v. d. dag; wit.
"AG ais Maandag, behalve Breda

ÖO»S|2AG: als Dinsdag.

hoehiii ,RDAG: St. Petrus Stoel te An-

freaó eieen Mis; 2 H. Paulus; 3. v. d dag;

pref. v. d. Apostelen; laatste evan-
VRA- h dag; wit.

Psiijrtpi^AG: H. Petrus Damianus, bisschop,
?ag; o kerkleraar; Mis In medio; 2 v. d
vJ 6. vT.1(!lIie V. H. Matthias; Credo; pref
»it asten; laatste evangelie v. d. dag:

JtisAjERDAG: H. Matthias, apostel; eigen
'i; i 1 dag; Credo; pref. v d. Apos-
V °NDac'e evangelie v. d. dag; rood.
jssten. AG 25 Februari: 3de Zondag v. d.
voor' if? v r*- dag'. 2 tot alle heiligen;

etidcn en doden; Credo; pref. v.
paars.

(Van onze correspondent)
Gisteren is te Utrecht de Conférence
des Presidents de internationale con
ferentie van voorzitters der grote ka
tholieke lekenorganisaties geopend
door mevr. SteenbergheEngeringh,
presidente van de Internationale Unie
van Katholieke Vrouwenorganisaties.
In haar korte openingsrede richtte
mevr. Steenberghe een hijzonder woord
van welkom tot Mgr. Sensi, die als ver
tegenwoordiger van het Pauselijk
Staatssecretariaat deze bijeenkomst hij-
woont, en tot de vertegenwoordiger van
Z. Em. Johannes Kardinaal De Jong,
Mgr. dr. A. C. Ramselaar.

Zij heette alia aanwezigen voorts har
telijk welkom namens de Int. Kath.
Vrouwen Unie, die de bijeenkomst dit
maal heeft georganiseerd, alsmede na
mens de katholieken van Nederland,
het gastland der conferentie. Vervol
gens las Mgr. Ramselaar de tekst voor
van een brief, die Kardinaal De Jong
tot het congres heeft gericht.

Tengevolge van het veel intenser
geworden internationale verkeer na
de oorlog, zo schrijft Z. Em„ hebben
ook de internationale contacten tussen
katholieke organisaties zeer aan be
langrijkheid gewonnen. Dit wettigt
het vertrouwen, dat deze bijeenkomst
van afgevaardigden der diverse in
ternationale katholieke organisaties
werkelijk betekenis zal hebben voor
de Katholieke Kerk. Aan het eind
van zijn brief smeekt Z. Em. Gods ze
gen af over het werk der conferentie.
Als laatste punt van deze openbare
openingszitting bracht de heer Veronese,
president van de Italiaanse K.A. en vice-
president van de Pax Romana-M.I.I.C..
verslag uit over het lekencongres, dat
als voorbereiding van deze conferentie
in December 1950 te Rome is gehouden.
De idee voor dit congres, aldus spr.,
ontstond in Italië, kort \fóór de aanvang
van het H. Jaar en zijn doel wordt wel
goed gekarakteriseerd door het woord
dat Mgr. Montini bij de sluiting sprak:
..riet staat aan ons de eerste steen te
leggen van heel dat gebouw, dat door
de christelijke realiteit van morgen zal
worden gevormd". Na een historisch

De regering der Republiek Zuid-Mo-
iukken maakt het volgende bekend: De
°.OOIj„d.e Stichting „Helpt Ambon in
Nood in Amsterdam gehouden perscon.
ferentie. waarop grote twijfel is uitge
sproken ten aanzien van de goede be
doelingen van de Stichting „Door de
Eeuwen Trouw" te Eindhoven, heeft de
regering der Republikeinse Zuid-Mo-
lukken genoodzaakt hulp van de Stich
ting „Helpt Ambon in Nood" in welke
vorm ook van de hand te wijzen. De
steun voor de Ambonese studenten in
Nederland neemt de regering voortaan
voor eigen rekening.

Aan het Nederlandse volk wordt hier.
mede mededeling gedaan dat de regering
der Republiek Zuid-Molukken zich vol
ledig schaart achter de Stichting „Door
de Eeuwen Trouw", aangezien deze
Stichting zonder enige bijbedoeling voor
het zelfbeschikkingsrecht van Ambon
vecht.

Naar de Nozema mededeelt, is dezer
dagen een rapport van de omroepvereni
gingen over de wijze, waarop zij zich
voorstellen de programma's voor de tele
visie te verzorgen, gereed gekomen en
aangeboden aan de ministers van Onder
wijs, Kunsten en Wetenschappen en van
Verkeer en Waterstaat.

Zodra de regering een gunstige beslis
sing heeft genomen, kan een begin van
uitvoering aan het experiment worden
gegeven.

In verband met Pasen wordt gedu
rende het tijdvak van 19 Februari tot
3 Maart de gelegenheid opengesteld aan
de opvarenden van Hr. Ms. „Evertsen"
Luchtpostpakketten tot een maximum
gewicht van 500 gram te verzenden. De
pakjes moeten volgens internaticnaal
tarief gefrankeerd zijn.

De adressering dient te luiden:
„rang/kwal., naam, stamboekno. a.b. Hr
Ms. „Evertsen", Amsterdam, Schiphol,
Marine".

Naar het A.N.P. verneemt ligt het in
de bedoeling van de Fokkerfabrieken
om op de grote internationale lucht
vaarttentoonstelling in Parijs, die van
15 Juni tot 1 Juli zal worden gehouden,
het nieuwste Fokker-product, de S 14,
te exposeren. De S 14 is een twee-per-
soons opleidingsvliegtuig met straal-
voortstuwing.

Aan de grote vliegdemonstratie te
Parijs, die op 1 Juli, de sluitingsdag van
de tentoonstelling, wordt gehouden, zal
Fokker met de Fokker S 11 en S 13
deelnemen.

Vrijdag is op Schiphol aangekomen
een nieuwe Constellation voor de KLM,
de PH-TFG met gezagvoerder George
Malouin. Deze „Connie" is de laatste
van de serie, die de KLM het vorig jaar
besteld heeft ter vervanging van het
lichtere type Constellation, dat tot dus
verre in gebruik was.

De volgende serie, die door de Lock-
beedfabrieken aan de KLM zal worden
afgeleverd, is. zoals bekend, een van de
Super Constellations, waarvan de eerste
toestellen mogelijk nog voor het einde
van 1952 in ons iand zullen arriveren.

De directie van de Wieringermeer
(Noordoostpolderwerken) heeft mede
gedeeld, dat de aardrijkskundige na
men in de Noordoosterplder thans offi
cieel zijn vastgesteld. De namen der
dorpen blijven, zoals ze waren: Emmel-
oord, Marknesse, Ens, Nagele, Espel,
Rutten, Luttelgeest Kraggenburg, Tolle-
beek, Creil Bant.

Verschillende wegen en tochten on
dergingen naamsveranderingen. De
nieuwe namen houden o.a. de herinne
ring aan de oorlogstijd levend. Aan en
kele wegen ten Zuidoosten van de Ur-
kervaart (Emmeloord^Urk) zijn namen
van illegale werkers gegeven: het An
kerpad werd Hannie Schaftweg, de
Stobbenweg Johannes Postweg, het Ka
pelspad Hans Stijkelweg.

De evenwijdig aan de Urkervaart lo
pende Visseringweg zal voortaan Karei
Doormanweg heten. Het ten Zuidwesten
lopende Kloosterpad is nu Prof. Brands-
maweg.

overzicht te hebben gegeven van de
totstandkoming van dit congres, for
muleerde spr. de taak, die de katholie
ke lekenorganisaties zich moeten stel
len, in vier punten:

1. In het licht der Pauselijke docu
menten de dogmatische, morele en
aesthetische grondslagen onderzoeken
van het lekenapostolaat.

2. Iedereen een objectief beeld
verschaffen van de verenigingen, die
zich hieraan wijden, en, zo mogelijk, de
achtergrond hunner werkmethoden de
finiëren en verklaren.

3. Nauwkeurig de gebieden bepa
len, waarop de leken geroepen zijn
thans hun apostolaat uit te oefenen.

4. Die objectieve apostolaatsdoelein-
den in ogenschouw - nemen, welke mo
menteel werkzaam zHn op wereldniveau
en derhalve door eeil gemeenschappelij
ke actie, kunnen worden nagestreefd.

Op grond hiervan gaf hij uiting aan
enige verlangens t.a.v. dit congres. Het
is allereerst noodzakelijk uit te gaan
van een concrete visie op de wereld
van vandaag, zodat het antwoord van
de Kerk in concrete actie kan worden
omgezet. Het is voorts noodzakelijk van
de gelegenheid, die het congres biedt
gebruik te maken om een basisidee, een
richtlijn voor verdere discussie te leg
gen. Het programma zal tenslotte ver
eenvoudigd moeten worden door ener
zijds de algemene problemen te bespre
ken, anderzijds de in het apostolaat op
gedane ervaring tot uiting te laten ko
men.

Vervolgens ging het congres, dat
werkt onder het motto „Unir nos forces
et multiplier nos efforts", in besloten
sectievergaderingen uiteen. Problemen
van bevolking en opvoeding, alsmede
de vertegenwoordiging der katholieken
in de internationale organen vormen de
belangrijkste programmapunten.

De geneesheer van de strafgestichten
te Norg heeft naar aanleiding van het
sterfgeval van de militair F. Byrman
zijn ontslag ingediend. Het betreft een
militair, die uit Indonesië was gerepa
trieerd en die tot een vrijheidsstraf was
veroordeeld. Hij klaagde over pijnen in
de maag en werd in verband hiermede
overgebracht naar de ziekenzaal van het
gesticht. De dienstdoende ziekenverple
gers meenden, dat de patiënt zijn ziekte
overdreef. In een telefonisch gesprex
met de gestichtsgeneesheer werd deze
wel mededeling gedaan over het gedrag
van de nieuw aangekomen patiënt, zon
der dat gezegd werd, dat diens toestand
ernstig was. De arts is zich niet per
soonlijk van de toestand van de patiënt
komen overtuigen. De volgende morgen
bleek hij overleden te zijn.

Naar aanleiding van deze feiten heeft
de rechter-commissaris bij de Arrondis
sementsrechtbank te Assen een gerech
telijk vooronderzoek ingesteld.

De gestichtsgeneesheer heeft in het
voorgevallene aanleiding gevonden een
aanvrage om ontslag in te dienen. Deze
aanvrage om ontslag is ingewilligd.

CO*. MASTEN TOO

27. Binnen de muren van Tyrfing trekt Eric zich onmiddellijk in zijn slaapvertrek
terug om zich te verfrissen na de inspannende rit. Daarna brengt een oude, gebogen
dienaar hem naar het vertrek van Heidrun.

„Mijn heer koning!" zegt Olaf's dochter verwonderd, maar in haar stem ligt een
klank van blijde verrassing.

„Vergun mij enige woorden met u," vraagt Eric hoffelijk.

De edelvrouwe, die Heidrun gezelschap houdt, begroet de koning met een eer
biedige buiging en verlaat geluidloos het veftrek.

„Wilt ge plaats nemen, heer koinng!" zegt het meisje met 'een luchtig gebaar. De
regelmaat van haar trekken geeft haar eén opvallende schoonheid en de iets te volle
lippen doen haar grote blauwe ogen nog sprekender uitkomen. Zij zet zich in de
zetel tegenover hem en kijkt hem ernstig aan.

„Ernstige dingen zijn hier geschied," begint de Noorman. „Ik spreek hierover
met u, omdat ik niemand anders in deze burcht hierin mengen wil!"

Hij zegt Ifet rustig, maar met nadruk en het meisje bloost van genoegen om dit
bewijs van vertrouwen. Eric heeft op haar een diepe indruk gemaakt. Gretig luistert

Ze, als hij voortgaat:

„Ik heb horen spreken over een legende van Tyrfing. Eenvoudige lieden noemen
het zelfs een vloek en schrijven al deze onheilen hieraan toe. Kunt gij mij daarover
iets vertellen, Heidrun?"

Spijtig schudt de dochter van Olaf het hoofd.

„Ik weet wel. dat er zulk een overlevering bestaat, maar vader heeft mij de
inhoud nooit willen vertellen. Het moet iets met een zwaard te maken hebben
Eric ziet haar teleurstelling en zegt met een glimlach:

Wellicht kunt gij iemand noemen, die mij helpen kan?"

„Ja!" zegt het meisje opgewonden. „Er is een oude man, die vroeger op Tyrfing
gewerkt heeft. Hij woont nu in een huisje niet ver van hier. Meer dan honderd
jaren moet hij al zijn en de boeren noemen hem de Tong der Vergetelheid, omdat
hij zoveel heeft meegemaakt en overal van kan vertellen. Hem moet.gii hebben!m
„Ik dank u voor uw hulp," zegt Eric. Wilt gij hierover voorlopig met niemand
spreken

Met een vertrouwelijke oogopslag laat zij hem gaan.

Wij worden er met de haren bijgesleept

?5

Kunstenaars hebben het moeilijke voorrecht een eindje verder in de tijd te
leven dan hun medeburgers Zij zijn getuigen van onheilen, die wij ons liever
niet voor de geest halen. Maar zij slepen ons er met de haren bij. Om ons te waar
schuwen. Om te getuigen van de vrijheid die bedreigd wordt. Om geen verraad
te plegen aan de wezenlijkste waarden van de mensheid.

Een actuele vorm van getuigenis is de toekomstroman.

Kenmerkend voor de moderne toe
komstroman is, dat de samenleving er
in wordt voorgesteld als een perfecte
organisatie onder leiding van een ambte
narencorps. Voorzover de toekomstro
man critiek uitoefent op bureaucratische
regeermethodes, kan men zich dit corps
als een kliek foorstellen; maar eigenlijk
is kliek een veel te gemoedelijk woord
voor die strenge hiërarchie van laagste,
lage. gewone, hoge, hogere en hoogste
ambtenaren. Hier is geen sprake van
een bureaucratisch onderonsje! Géén
ambtenaar kan in persoonlijk contact
treden met een hogere confrater. De
hoogste ambtenaar, of die nu Opper
rechter of Big Brother Wordt genoemd,
kan door niemand worden gekend. Hij
houdt zich zorgvuldig op de achtergrond
om de organisatie objectief te kunnen
leiden. Hij is de enige die de zaak door
ziet.' Hij is de wetgevende macht. Met
een enkel woord brengt hij het, ambtelij
ke apparaat in beweging. De orders
worden doorgegeven van hoger naar
lager. Geen lagere ambtenaar mag ooit

In het Van Abbe Museum te Eind
hoven wordt een opmerkelijke ten
toonstelling gehouden van moderne
Franse religieuze kunst. Het is dezelfde
tentoonstelling, die als Kerstexpositie
van „Art Sacré" in het Parijse Museum
van Moderne Kunst internationale be
langstelling heeft genoten.

Deze expositie heeft zoveel betekenis,
omdat zij op zeer duidelijke wijze de
volkomen nieuwe gedachten weergeeft,
welke de moderne Franse religieuze
kunst bezielen. Mannen als Rouault, Cha
gall, Manessier, Gargallo, Zadkine, Leger,
Lipchitz en Gleizes werkten er aan mee

en het is moeilijk te zeggen, wie van
hen het meest imponeert, omdat zij ge
zamenlijk een volkomen nieuwe artis
tieke vormgeving van hun religiositeit
demonstreren, een vormgeving, die ge
heel los is van de traditionele stijlen-

Wel mag deze Rouault, de thans
tachtigjarige meester en vriend van Léon
Bloy, als de pionier worden aangemerkt,

Hierboven geven wij een reproductie
van een werk van Charles Walch, dat
„Annunciatie" tot titel draagt en als
onderschrift heeft: „De boodschap van
het Offer in een bloeiende wereld".

1 eén hogere om verklaring vragen. Iedere
lagere ambtenaar denkt dat de hogere
het doel van de order kent. In feite kent
niemand het doel. Zo verkrijgt men op
basis van onwetendheid een hiërarchie
die respect inboezemt. Het ambtenaren
apparaat is in zijn geheel de uitvoerende
en de rechterlijke macht. Het is tevens
een indrukwekkende administratieve
macht. Alles wat de staatsburgers doen
en denken komt door middel van tech
nische kunstgrepen en spionnagesyste-
men ter kennis van de ambtenaren. Van
iedere staatsburger is in de kanselarij een
dossier aanwezig, dat voortdurend wordt
aangevuld. Schiet de burger te kort in
burgerzin en hij schiet om honderden
redenen te kort dan wordt hij ge
dagvaard. Hij komt voor het gerecht en
verneemt daar uit zijn dossier zijn ge
heimste levensbijzonderheden. Zijn geval
is zeer ernstig, maar hijzelf is maar heel
onbelangrijk, wordt hem gezegd. Hij
wordt daarna echter niet zonder vorm
van proces geliquideerd. Integendeel. De
procesvoering is juist het wezenlijkste
element der toekomstige wereldorde.
Het proces is de rechtsvorm, waarin de
burger zich verdedigen kan; het proces
is het bewijs, dat de overheid het goed
met de burgers meent. De procedeerme-
thode heeft altijd tot resultaat, dat de
burger zich steeds schuldiger gaat voe
len. ook al voelde hij zich aanvankelijk
onschuldig. Het blote feit, dat hij in
een proces verwikkeld is, moet hem de
zekerheid geven, dat hij straf verdient.
De procesvoering dient dan alleen nog
maar om de strafmaat vast te stellen.

Franz Kafka

Deze kenschets geldt voor de toe
komstromans in het algemeen. Het pro
totype er van vindt men bij Franz Kafka
(18831924), de Joodse schrijver uit
Praag, wiens oeuvre pas na zijn dood
werd ontdekt, omdat hij het onuitgege
ven had willen houden. Kafka is, zo al
niet de gróótste, dan toch zeker de mar
kantste romanschrijver ter wereld. Mar
kant in zijn eenzijdigheid. Hij schreef
geen psychologische karakterromans.
Toekomstromans eigenlijk evenmin. .Pas
sinds kort zien wij zijn verbeeldings
werken, zoals „Het proces" en „Het
slot" 1), in de hoedanigheid van toe
komsttekens. Kafka's probleem was, hoe
ontzaglijk veel*interpretaties er de laat
ste jaren ook van zijn gegeven, aller
eerst een religieus probleem. Zijn onbe
kende Opperrechter kan men God noe
men. Voor Gods rechterstoel gedaagd
staat de mens altijd schuldig. In Gods
dossiers is niets onopgetekend gebleven.
God werpt de mens als een vrije per
soonlijkheid in de wereld en vraagt hem
dan later, wat hij met die vrijheid heeft
gedaan. Dan beseft de mens pas wat
zijn vrijheid voor zijn toekomst te bete
kenen had

Van deze metaphysische, bovennatuurlijke
sfeer is de „toekomstroman" in de politieke
sfeer terechtgekomen. De ambtenarenhiërar-
chie, die bij Kafka een volmaakt klassieke
uitbeelding kreeg, is bij de Engelsman Geor
ge Orwell (19031950) tot een caricatuur in
eengekrompen. Orwell (Huxley's toekomst
roman „Brave New World" kunnen we nu
vergeten) schetste in zijn roman „1984" (ge
schreven in 1948) de menselijke samenleving,
zoals die er naar zijn mening uit zal gaan

Walter Jens, schrijver van tiet boek
„Neen! De wereld der beklaagden."

zien, indien een totalitaire staat de wereld
heerschappij zal weten te verkrijgen. Alle
burgers zijn .proles" (afkorting van prole
tariërs). Die burgers spreken New Speak;
een nieuwe taal, die rijk aan afkortingen is,
maar arm aan ideeën en gevoelens. Gevoe
lens en ideeën maken een mens ongelukkig.
Daarom moeten gevoelens en ideeën verbo
den worden. Zo wil het Big Brother, wiens
sociale leuzen luiden: „Oorlog is vrede",
„Vrijheid is slavernij", „Niet weten is
kracht". In Orwell's profetie heeft alleen
de laatste leus een meer dan caricaturale
waarde gekregen. Zijn boek overtuigt
slechts zeer ten dele. omdat de schrijver
tegelijk profeet en hekelaar wilde zijn. Hij
wijst ons wei op zeer reële gevaren, maar
hij doet dit door een samenleving zonder
menselijke grillen te scheppen, hetgeen iets
onmogelijks is. Angstwekkend raak is Or
well slechts, waar hij ons laat zien hoe het
mogelijk is een verstandig mens werkelijk
te doen geloven dat twee maal twee vijf ,js,
indien de overheid wil dat dit zo is. Ver
standige mensen zijn altijd het gevoeligst
de dupe in een totalitaire staat. Ze kunnen
maar niet collectief denken en ze kunnen
ook maar niet stomweg leven. Ze kunnen
het een noch het ander, en aangezien een
derde (vrije) mogelijkheid niet wordt er
kend, moeten ze opgeruimd worden. Tenzij
zij zich, zoals Winston Smith met zijn
2 X 2 5, op het nippertje toch nog aan
de Staat aanpassen. Dan worden zij zelfs
zeer waardevolle elementen in de organi
satie.

Walter Jens

De toekomstroman, waar deze kroniek
aanvankelijk op was afgestemd, heet:
„Nein, die Welt der Angeklagten",' door

Advertentie

ging men vroeger en soms ook<
nu nog een privé- of mondeling
lesje halen. Waarom studeert
U niet thuis met de Bekende
a c h r t t y Ie e Cursus Kesa-
Hilversum? Opleiding voor M. B.
S4., Praktijkexamen Boekhouden
en Handelscorr. (Ned., Fr., Eng.,
Duits en Spaans), Boekhouden
M. O en S. P. D. Ons prospectus
geeft U alle gewenste inlichtin
gen.

Uit het
Engels
vertaald door
DICK
OUWENDIJK

38)

Haar moeders instemming met het
grote avontuur ontbrak slechts om haar
geluk volkomen te maken; zonder dat
zou haar geluk bedorven zijn, want het
was moeilijk om gelukkig te zijn, zelfs
wanneer je iets deed waar je al jaren
hartstochtelijk naar had verlangd, wan
neer je daar een ander, die je lief had,
ongelukkig mee maakte. Maar moeders
gerustheid was noodzakelijk voor haar
geluk. Hetgeen betekende, bedacht zij
berouwvol, dat haar verlangen om haar
moeder gerust te stellen, enkel uit zelf
zucht voortkwam. „Wanneer ik niet
zelfzuchtig was", dacht zij, „zou ik, we
tende dat mijn moeder verdriet heeft, al
deze dingen, waar ik al jaren wanhopig
naar heb verlangd, gewoon opgeven
Maar dat kan ik niet!" Het zou vroeger
al erg genoeg geweest zijn, nu kwam er
bij dat zij Johann weer zou zien. Zij was
zich terdege van dit verlangen bewust,
hoewel zij er met niamand over sprak,
maar dat zij verliefd was bleef zelfs
voor haarzelf nog verborgen.

Na lang gebeden en met zichzelf ge
worsteld te hebben slaagde Dorothea
er eindelijk in het te doen voorkomen
alsof haar angst voor de reis van haar
kinderen naar Oostenrijk overwonnen
was. Zij ging zelfs een nieuwe trui voor
Cathryn kopen en een wollen muts,
waarvan de beide uiteinden als een

sjaal konden worden vastgeknoopt

„Je zult die warme dingen wel nodig
hebben, wanneer je boven de boom
grens komt", zei ze flink.

„Moeder schijnt er eindelijk zin in ge
kregen te hebben", meende Francis.

„We zullen haar eindelijk hebben
overtuigd, dat er helemaal geen reden
voor haar is om zich bezorgd te maken",
zei Cathryn. „Het is een hele opluch
ting."

Vastbesloten dat zij zouden vertrek
ken in de overtuiging, dat zij zich over
hun reis verheugde, bracht Dorothea
hen naar het station. Het was ook haar
idee. dat ze nog een fles champagne
zouden open trekken woor zij zich naar
het station begaven. Daar zij onmiddel
lijk verder zouden gaan met de nacht
trein droegen Francis en Cathryn reeds
hun ski-pakken, die zij liefst droegen,
wanneer zij de bergen in gingen. Zij
vormden een prachtig paar, vond hun
moeder, zij waren knap, en zo recht
van gestalte, zo slank en sportief. Zij za
gen er zo stralend uit, dacht zij, terwijl
zij zo, met de blonde hoofden naast el
kaar, uit het raam leunden; zij waren zo
druk en vrolijk, net een paar opgewon
den kinderenmaar wat waren ze

ook anders? Haar kinderen, Francis.

haar liefste jongen en haar „ooilam"

lachte en bleef maar wuiven.

„Vaarwel, lievelingen", riep ze en
wierp ze kushanden na. „Een goede reis
en veel plezier! Vaarwel, vaarwel

Lang nadat zij het Victoria-station
verlaten had zag zij nog hun lachende
gezichten voor zich, hun wuivende han
den en hoorde zij het lange gefluit van
de trein als een echo van dat meest
trieste van alle woorden „Vaarwel".
Vaar wel! Hoevelen dachten aan wat het
betekende? Vaarwel, mijn lievelingen.
Vaar wel.

Zij hadden afgesproken oip de volgen
de nacht in Wenen door te brengen en
Francis had een paar kamers voor hen
genomen in een klein donker Kaiser-
lich hotel, in een smalle zijstraat van de
Stefanusplatz, waar hij zo dikwijls had
gelogeerd. De kamers waren donker, ze
zagen uit ofwel op de smalle straat, of
wel op een ommuurde binnenplaats, de
meubelen waren zwaar en het behang
donker. In alle kamers stonden grote
porceleinen kachels, de vloeren waren
glimmend gewreven, houten vloeren, de
gordijnen waren zwaar en donker en
bedompt. In de hall hingen vele ge
weien en hertekoppen met gewei. Het
geheel was zwaar en donker en ouder
wets, maar Cathryn vond het aantrek
kelijk. zoals zij ook plezier had in de
addellijke titels op de meeste deuren:
graaf deze en baron die; het merkwaar
digste vond zij echter wel een soort
van .grotto" boven aan de trap. een qua-
«si ruwe grot met een liefelijk blauw en
wit en gouden Madonna-beeldje in een
nis er boven.

Nadat zij zich hadden verfrist en om
gekleed gingen zij uit; opgewonden door
het feit, dat zij zich (volgens Francis»
in de „op een na mooiste stad van Euro
pa" bevonden, voelde Cathryn, ondanks
hun nachtelijke reis, niet de minste be
hoefte om eerst rust te nemen, ook

Francis voelde er weinig voor om te
gaan rusten zolang de zon scheen en er
wijn te drinken en barokke architec
tuur te bewonderen was. Cathryn was
zo verrukt over de barok, dat zij er niet
zeker van was of Wenen niet mooier
was dan Parijs. Toen zij op de Mozart-
platz koffie met slagroom zaten te drin
ken, genietend van de erbij geserveer
de schijfjes verrukkelijke marsepain en
kijkend naar de sierlijke fontein, was zij
er zeker van dat dit de eerste stad van

Europa wasmaar Francis zei. dat, als

je van barok hield, je zeker München
niet mocht vergeten of Würzburg en
Salzburg; ze zouden op de terugweg een
tijdje in Salzburg doorbrengen omdat je
ei', afgezien van de barok en de mooie,
gezellige pleinen in de Innere Stadt, vlak
achter de Untersberg had

In de avond zaten zij tussen het rode
pluche, het verguldsel en de spiegels van
Sacher's Bar. dineerden in Drei Husaren,
een klein chic restaurant in de buurt
van de Kartnerstrasse, bij de zigeuner-
muziek van een Hongaars orkest.

Francis zei: „Ik vertel mezelf altijd,
dat ik die tzigane-rommel haat, en toch
word ik er telkens weer op een eigen
aardige manier door getroffen. Het is zo'n
sentimentele, romantische onzin, maar
als je verliefd bent, lijkt me. moet die
muziek bijna niet te dragen zijn.

Cathryn was verliefd en de muziek
was bijna niet te dragen en tegelijk wil
de zij dat ze nooit zou ophouden. Het
was wild en hartstochtelijk, blij en wan
hopig, zoals verliefd te zijn op
Johann.

„Ik zal Lotte hier eens naar toe ne
men". zei Francis. „Ik denk, dat zij er
van zal houden."

(Wordt vervolgd)

Advertentie

u

er weer bij met
een modern

▼an

Vraapt gratis brochure.

Walter Jens. Er verscheen zojuist een
keurige Nederlandse vertaling van 2).

Jens staat ergens tussen Kafka en
Orwell in. Hij waarschuwt voor een
dreigend politiek gevaar. Hij heeft zich
als ..beklaagde" in die verschrikkelijke
maatschappij van de toekomst inge
leefd en als men hem vraagt, of hij nog
leven wil, zegt hij uit de grond van
zijn hart: Neen! Omdat zijn boek
(evenals de boeken van Kafka) sterk
autobiografisch is, kan men dit „neen"
van de beklaagde Walter Sturm, do
cent en letterkundige, beschouwen als
het „neen" van de jonge professor
Walter Jens.

Hij schetst ons het leven in een we
reldstad over dertig jaar, of liever „der
tig jaar na de laatste oorlog, die door één
enkele, nu oppermachtige mogendheid
overleefd werd". Er zijn drie klassen
van mensen. Een klasse van beklaagden;
een klass^van getuigen; en een klasse
van rechters, ambtenaren en gevangen
bewakers. Ieder begint met beklaagde te
zijn. Door iemand anders aan te klagen
kan men getuige worden. Wie een heel

goede getuige is, kan rechter worden. De
ideale maatschappijvorm, waarnaar ge
streefd wordt, is de volstrekte uniformi
teit van alle mensen. Dan kunnen zich
geen zielsconflicten meer voordoen. Dan
zal niemand meer ongelukkig zijn. Dan
zal iedereen in zijn werk opgaan. Inge
volge een gruwelijke gril van de Opper
rechter werkt beklaagde Walter Sturm
zich tijdens de verhoren op tot getuige
en vervolgens tot rechter. Hij was ge
dagvaard als laatste cultuurdrager, het
ernstigste misdrijf dat men zich denken
kan. Zoals de intellectueel zich het felst
door de totalitaire staat bedreigd voelt,
zo voelt de totalitaire staat zich het felst
door de intellectueel bedreigd. Walter
Sturm wil geen rechter zijn; maar hij is
het; zijnsondanks. De Opperrechter, die
zijn dood voelt naderen, wil hem tot zijn
opvolger benoemen, omdat Walter Sturm
de laatste mens is, die nog inzicht heeft.
Alle anderen zijn uitgeroeid. Niemand
hoéft nog inzicht te hebben, want de
rechterlijke en maatschappelijke machi
ne draait toch wel door. Maar de Opper
rechter vond het jammer, dat na zijn
dood niemand die geniale constructie
meer zou doorzien. Maar Walter Sturm,
de laatste mens, zegt „neen" en i n z ij n
hoedanigheid van rechter
wordt hij wegens plichtsverzaking neer
geknald. („Wie ein Hund", aldus Kafka's
laatste woorden in „Het Proces".)

Dat Jens in Kafka zijn voorbeeld er
kent, blijkt uit de sympathie, waarmee
hij de kunstenaar Sturm afscheid van
zijn boeken laat nemen: (pg. 250) „Toen
rustte de vinger, die bij de Toespraken
van Boeddha begonnen was. op de duis
tere boeken van de Jood uit Praag met
het kindergezicht. Walter Sturm hield
van hem meer dan van alle anderen.
Hij zag de Jood, die de mensen had be
mind en een van de ongelukkigsten was,
in het begin van de twintigste eeuw in
een donkere kamer zitten. Hij was do
delijk afgemat, deze mens die in de Ge-
mara bladerde en over de heilige woor
den nadacht."

De aansluiting bij Orwell vindt men
in allerlei technische details van de
procesvoeringen; in de filmstroken van
de magistratuur, waarop ieders privéle-
ven. in het geheim wordt vastgelegd; in
het aanklaagsysteem van de strikvra
gen tijdens het verhoor; in de sfeer van
intimidatie, geestelijke en lichame
lijke martelingen; in heel de sfeer van
ontzieling en ontmenselijking.

Het boek van Jens is als profetisch
getuigenis schokkend; op sommige pun
ten zelfs verbijsterend. We maken er een.
verschrikkelijke gewetenscrisis in mee.
Een strijd tussen cadaverdiscipline en
levensnood.

Neenis een Duitse roman van na
de oorlog. Dat wil zeggen: dit getuige
nis hoort niet alleen thuis bij de toe
komstvisies, maar ook bij die visies die
tussen de puinhopen van het jongste
verleden geboren worden; bijvoorbeeld
bij de roman ,„Die Stadt hinter dem
Strom" van Hermann Kasack, waarin
man eveneens de hartslag van de een
zame Kafka voelt.

NICO VERHOEVEN.

1). Alle twee in vertaling verschenen
bij de Amsterdamse Boek- en Courant
Mij., 1947 en 1950.

2). Walter Jens: „Neen, de wereld der
beklaagden", vertaald door Jean Duprès.
De Fontein, Utrecht; Sheed Ward,
Antwerpen.

Reuter meldt uit Djakarta dat het

Indonesische ministerie voor Handel én
Industrie een verhoging van de prijs
voor krantenpapier heeft aangekondigd
van meer dan 100 pet