m
Engeland moet de olieconcessies afstaan
of de consequenties dragen
Anglo-Iranian beschuldigd van
intrige en corruptie
Regering te Londen aarzelt te lang over
bestuursvoorzieningen na de oorlog
Uit de doeken
T
Twee Chinese legercorpsen dreigen in
Korea omsingeld te worden
Onstabiel weer
Rernm Novarum, wereldboodschap
W
I
Er heeft te lang een vacuum bestaan
Tot hoofd en hart
Generaal Van Fleet noemt voorjaarsoffensief
een volledige mislukking
NIEUWE INSTRUCTIES
VOOR RIDGWAY
Remer krijgt 4 maanden
gevangenisstraf
Het weer.
Kans op onweer groot
MILITAIR VLIEGTUIG
NEERGESTORT
(Jee
Leeuwarden wachtte
tevergeefs
ZATERDAG 26 MEI 1951
75sfe JAARGANG No. 25C
mm I
l&WÈÊSmêM
PERZISCHE PREMIER SPREEKT ERNSTIGE WOORDEN
AMERIKA SPEELT
BELANGRIJKE ROL
Mac Arthur ging zijn boekje
te buiten
NEDERLANDER GEDOOD
IN INDONESIË
Beledigingen van Adenauer
en West-Duitse regering
Op vliegveld te Djakarta
NIEUW RAPPORT DER ENQUÊTE-COMMISSIE
•-*-
PROEVEN MET ATOMISCHE
WAPENS SUCCESVOL
SPORTCOLBERTS
Prins Bernhard kwam niet
Misstanden in kampen der
politieke delinquenten
BUREAU SMEDESTRAAT 5 - HAARLEM
Telefoon: Redactie 21544; Advertenties 21545
Abonnementen 20800 Postgiro 143480
Bijkantoor Beverwijk: StumpMusstr. 45, tel. 3998
Bijkant. Umuiden: Bonifaciusstr. 27, tel. 5790
Voor klachten over de bezorging na 5.30
uur 's avonds 21544
Directeur: J. 3. W. Boerrigter.
Hoofdredacteur: Drs. H. W. M. van Run.
Wnd. hoofdredacteur: W. Severin.
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
ADVERTENTIETARIEF 28 cents per millimeter-
hoogte. Ingezonden mededelingen dubbel
tarief. Omroepers 16 cents per m.m.-hoogte.
De administratie behoudt zich het recht voor
advertentiën eventueel zonder opgave van
redenen te weigeren.
ABONNEMENTSPRI3S 42 cents per week,
f 1.82 per maand, t SAS per kwartaal.
len vijfden male verschijnt vandaag
de Parlementaire Enquête Com
missie voor het forum der lezers
met haar rapport over het Regeringsbe
leid '40-'45. En weer neemt men met
meer dan gewone interesse kennis van
haar bevindingen, die een wel zeer uit
gestrekt terrein bestrijken, omdat zij
naast zaken van strikt staatsrechtelijke
aard ook kwesties betreffen, die midden
in de publieke belangstelling staan. Met
veel omhaal van woorden het ver
slag alleen al telt circa 900 pagina's
maar daardoor juist volledig gedtcu-
nventeerd en volkomen in haar objecti
viteit overtuigend geeft de Enquête
Commissie de zienswijze weer van allen,
die bii de gebeurtenissen, welke zij on
derzocht, betrokken zijn geweest. Tel
kenmale knoopt zij daaraan haar eigen
conclusies vast. die in sommige gevallen
zelfs resulteren in het advies naar be
paalde zaken een justitieel onderzoek
in te laten stellen. Dat geeft wel een
goede indruk van de verantwoordelijk
heid, waarmede de Commissie zich van
haar taak-kweet, een verantwoordelijk
heid, die men helaas bij sommige van de
door haar beschreven en verhoorde ge
zagsdragers mist. Het kan dan ook al
leen maar onze instemming verwerven
dat dit onderzoek door de Parlemen
taire Enquête" Commissie is ingesteld.
Het wc-rdt gewetensvol verricht en men
windt geen doekjes om de dingen, die
soms terecht ten nadele van de be
trokkenen worden blootgelegd.
Wat nu de inhoud van het rapport
betreft: voor zover het op staatsrechte
lijke aangelegenheden betrekking heeft
kan men er een wijze les uit trekken.
Deze namelijk, dat een Grondwet zelfs
in het onvoorziene moet voorzien en
vervolgens, dat men bevoegdheden wel
moet rmliinen als men ze uitdeelt. Ge
beurt dat niet dan wordt de hgle hand
in stede van de ene vinger gegrepen. De
Grondwet voorzag niet een toestand als
door de oorlog was geschapen. Lange
tijd vroeg men zich te Londen af of de
Kamerleden nog recht van spreken had
den na het feitelijk verstrijken van hun
zittingsduur. Van het een komt het
ander en zo heeft de terugkeer van het
Parlement in zijn vroegere en hui
dige gedaante aan een zijden draadje
gehangen. De vernieuwingsgedachten
gingen lange tijd niet naar de terugkeer
van het Parlement in ziin vooroorlogse
vorm uit. Daardoor is er veel onzeker
heid geschapen en het herstel van de
publieke organen in ons land na de be
vrijding vertraagd. Onzekerheid had er
niet hoeven te ziin als mten in dezen met
de Grondwet in de hand voorzieningen
had kunnen treffen. Al zal het grote
publiek daarvan niet direct het belang
inzien, het belang is er nochtans. Wel
licht. dat men, zoals de Commissie, ad
viseert, een toestand als deze in de toe
komst zal vermijden door hem bij een
komende Grondwetsherziening op te
Een geweldige brand heeft het stadskwartier van Hongkong, gelegen aan de Causeway-baai, geteisterd. Het vuur vond
gretig voedsel in de krotwoningen, die daar dicht opeen staan. 1500 personen, onder wie vele vluchtelingen uit China, werden
dakloos. Velen verloren al hun bezittingen.
En nu de kwestie der bevoegdheden:
nergens zo sterk als uit de verhou
ding regering tot Militair Gezag is
gebleken, dat men bij het uitdelen van
bevoegdheden voorzichtig moet zijn. De
critiek, die de Enquête-Commissie uit
oefent op de gedragingen van generaal
Kruis, slaat voor een groot deel terug
op de regering, die verzuimde een
krachtige houding aan te nemen De
heer Kruis heeft als chef-staf Militair
Gezag zijn ontslag voor zijn controverse
met de regering niet gekregen. Als chef
van de generale staf is het hem in na
genoeg eenzelfde situatie wel verleend.
Zodra de gezagsverhoudingen worden
aangetast, zijn krachtige maatregelen
nodig. Is het misschien obk niet ge
weest. omdat de regering te Londen inner
lijk niet altijd onverdeeld is geweest,
dat zij haar gezag niet voldoende deed
gelden? Uit de conflicten, die de ont
slagname van ministers ten gevolge had,
kan men afleiden, dat de gezagsverhou
dingen binnen het kabinet ook in het
gedrang zijn gekomen. Daaraan had
minister-president Gerbrandy schuld.
Ook hij streefde een te grote persoon
lijke zeggingsmacht na, die zo dan niet
tot excessen dan wel tot tegenstellingen
heeft geleid. Het aanzien van zijn mi
nisters werd er door geschaad. Zij kwa
men automatisch in een zwakkere posi
tie tegenover hun ondergeschikten Dat
is geen compliment voor een goed be
leid. maar met dat al onthoudt de Com
missie haar lof aan Gerbrandy niet. Te
recht, want zo eenzijdig moet men voor
Gerbrandy de zaken ook niet stellen.
Zij waren namelijk ingewikkeld genoeg
tijdens zijn premierschap te Londen.
Er zijn nog heel wat meer feiten dan
de hier besprokene', die de Enquête-
Commissie aan de orde stelt. De lezer
zal er zich uit de excerpten, die wij
vandaag publiceren, een oordeel over
kunnen vormen. Van vele tijdens de
bezetting en na de bevrijding bestaande
toestanden wordt de achtergrond dui
delijk. Vele wantoestanden worden ge
hekeld. En de conclusie luidt als een
verzuchting: hoeveel fouten kleven aan.
het werk van mensen. Pijnlijker fouten
naarmate de mensen een grotere ver
antwoordelijkheid dragen en de gevol
gen daarvan de gebreken van die men
sen des te scherper belichten!
De Perzische premier dr. Mohammed Mossadeq heeft Vrijdag op een persconfe
rentie verklaard, dat Groot-Brittannië de olieconcessies aan de rechtmatige eige
naars moet afstaan of de consequenties moet dragen.
Hij liet duidelijk blijken, dat de Anglo-Iranian niet langer een welkome gast
in zijn land is en dat de vertegenwoordigers van de Britse maatschappij Perzië
moeten verlaten, omdat zij de belangen van de gehele Perzische natie aan eigen
belang hadden opgeofferd.
Hij brak in tranen uit toen hij sprak over de Perzen, die met „armoede, onwetend
heid en ziekten" te kampen hebben. Hq werd fel toen hij de Anglo-Iranian met
zijn „gemene koloniale politiek" daarvoor aansprakelijk stelde.
Hij liet geen ruimte voor een compromis. Hij zei, dat de Anglo-Iranian het land
moet verlaten, omdat de maatschappij een broeinest is van intrige, corruptie en
bemoeienis met binnenlandse aangelegenheden.
den verzekerd, dat de Britten zouden
blijven helpen bij de oliewinning, op
dat ook het nieuwe bedrijf doelmatig
zou kunnen werken.
De premier verklaarde verder, dat de
Perzische regering alle moeite gedaan
had om een buitenlandse-, lening te ver
krijgen. Aangezien deze pogingen niet
waren geslaagd, was de enige oplossing
het gebruikmaken van de natuurlijke
hulpbronnen van het land, waaronder
de olie de belangrijkste plaats innam.
Mossadeq zei, dat de overeenkomst
van 1933 niet de basis voor de vergoe
dingen van de maatschappij aan Perzië
was, omdat deze overeenkomst „waar
deloos" was. Hij voegde hieraan toe.
dat agenten van de maatschappij valse
geruchten in het buitenland verspreid
den, o.a. dat Perzië de eigendommen
van de „Anglo-Iranian" zou confiske-
ren. De Perzische regering was echter
niet iets dergelijks van plan. Deze
eigendommen zouden aar hun rechtma
tige eigenaar, worden teruggegeven-, en
dat was Perzië. De regering zou ech
ter iedere gerechtvaardigde vordering
in overweging nemen, aldus de premier.
Naar uit betrouwbare bron verluidt,
was de verklaring van Mossadeq door
het kabinet goedgekeurd.
De Britse ambassadeur te Teheran,
Shepherd, heeft Vrijdagavond ruim een
uur met Mossadeq beraadslaagd. Men
meent, dat gesproken is over het vin
den van ëen formule, welke het Perzië
mogelijk zou makemde olie-industrie te
nationaliseren, terwijl tevens zou wor-
De geallieerden zijn Vrijdag in het
Oosteljjk deel van het centrale front
bliksemsnel opgerukt om te trachten
twee Chinese legerkorpsen te omsinge
len, die nog ten Zuiden van de 38ste
breedtegraad streden. Zij overschreden
°P twee plaatsen de grens in het verloop
fan hun „vernietigingsoffensief". Dui-
zcnden vijandelijke soldaten werden
overal langs het front ongenadig be
stookt door de geallieerde artillerie en
"°or de geallieerde luchtmacht.
De twee met omsingeling bedreigde
Chinese legerkorpsen die samen onge
veer 60.000 man sterk zijn waren tij-
dens de tweede fase van het lente-offen-
Slef 40 km. in Zuid-Korea doorgedron
gen. Een versterkte geallieerde .strijd
groep rukte Vrijdag snél op en zwenkte
'Oh Zuiden van Inje naar net Noord-
ÖOUWE#/
Oosten om de vijand de terugtocht af te
snijden. -
De opperbevelhebber van het Ameri
kaanse achtste leger, luit.-gen. James
van Fleet heeft Vrijdag na een bezoek
aan het front verklaard, dat eenheden
ran de verbonden troepen door de stel
lingen, van waaruit de Noordelijken de
opmars van de verbondenen trachtten
tegen te houden, waren heengebroken.
Hij zei, dat het tweede voorjaarsoffen
sief van de Noordelijken een volledige
mislukking was.
Volgens schatting van het Amerikaan
se ministerie van Defensie hebben de
Noord-Koreanen en Chinezen tot 33 Mei
1.025.404 man verloren.
Aan het front verloren zij 736.449 man
(25 pet. hiervan aan doden en 75 procent
aan gewonden) en door ziekte en onge
lukken 138.880 man. De verbonden troe
pen hebben volgens de schatting 150.075
man gevangen genomen.
Vaticaanstad De eerstvolgende
Acta apostolicae sedis" zal de medede
ling bevatten dat in 1950 van de 151 ver
zoeken om ontbinding van een huwelijk
37 zijn ingewilligd.
Volgens Reuter speelt de Amerikaan
se ambassadeur te Teheran, Grady, thans
een belangrijke rol bij de pogingen om
tot een compromis te komen. Men zegt,
dat nu te Teheran zeer geheime bespre
kingen worden gevoerd, met het doel
de wensen van Perzië in overeenstem
ming te brengen met de noodzaak om
een bevredigende bedrijfsvoering bij de
Perzische olie-industrie te verzekeren.
Generaal Lawton Collins, stafchef van
het Amerikaanse leger. heeft op een
dringende vraag van de republikeinse
senator Salton Sail voor de commissie,
welke een onderzoek instelt naar het
ontslag van generaal MacArthur geant
woord, dat de instructies, volgens welke
generaal Ridgway handelt thans herzien
worden door de Amerikaanse commissie
van stafchefs en dat zeer zeker binnen
kort nieuwe richtlijnen aan de generaal
gegeven zullen worden.
Collins zeide geen bijzonderheden te
kunnen mededelen. daar de stafchefs
nog geen uiteindelijke beslissing hadden
genomen. Collins verwierp met klem de
door generaal MacArthur voorgestelde
strategie in Korea.
Collins noemde één geval waarin
generaal MacArthur niet volgens de in
structies gehandeld had. Hij had name
lijk duidelijk opdracht gehad slechts
Zuid-Koreanen dicht bij de grens te ge
bruiken. MacArthur had echter Ameri
kaanse troepen rechtstreeks naar de
grens gezonden zonder de stafchefs er
van te verwittigen. Daar éénmaal tot
actie in deze was overgegaan hadden
de stafchefs geen tegenorder doen geven.
Generaal Collins deelde de senatoren
nog mede, dat hq aanbevolen heeft dit
jaar nog -meer troepen van de Ameri
kaanse „Nationale Garde" (die bestemd
zqn voor de verdediging van de Ver
enigde Staten zelf) onder de wapenen te
roepen. Hij noemde niet de sterkte van
de territoriale troepen, waarmede hij de
bestaande formaties uitgebreid zon wil
len zien. Hij zeide, dat er niet voldoende
troepen waren om Europa tegen de Rus
sen te verdedigen..
De 43-jarige manager van het aflaad-
station van de Standard Vacuum Pe
troleum Maatschappij, de Nederlander
Heckhausen, is dezer dagen op het
eiland Bintang tegenover Singapore
door een lid van zijn personeel aange
vallen en met verscheidene messteken
zwaar gewond. Het slachtoffer is met
spoed naar een ziekenhuis in Singapore
overgebracht, doch kon niet meer gered
worden.
milllHIIIHI ■ItltlllltltllllllllllltttlllllllllllllllltlllllllllllllHM
De ex-nazi-generaal Otto Ernst Remer,
die thans de neo-nazistische „Reichs-
partci" leidt, is Vrijdag wegens beledi
gingen van de West-Duitse kanselier
Konrad Adenauer tot vier maanden ge
vangenisstraf veroordeeld.
Een Duitse rechtbank veroordeelde
hem tot deze straf na een proces dat
een dag geduurd had.
Rechter Conrad Parey achtte bewezen
dat Remer in het openbaar Adenauer en
de West-Duitse regering had beledigd
door te verklaren, dat zij optraden als
„ontvangstbureau voor geallieerde or
ders". Hij achtte ook bewezen dat Re
mer had verklaard bereid te zijn „de
grijze jas weer aan te trekken indien
de leden van het kabinet zich als para
chutisten achter het IJzeren Gordijn
zouden laten uitwerpen". Hij meende
dat die uitlating beledigend was, omdat
daarin werd gesuggereerd dat de West-
Duitse ministers lafaards zouden zijn.
Parey achtte niet bewezen dat Remer
zou hebben gezegd, dat de jeugd van
West-Duitsland als soldaten aan de Wes
telijke geallieerden worden aangeboden
opdat de West-Duitse regering in functie
kan blijven.
Hij achtte wel bewezen dat Remer
had gezegd, dat de West-Duitse ministers
reeds een woning in Londen hadden
gehuurd. Hij was van oordeel, dat die
bewering afbreuk had gedaan aan het
prestige van de regering.
Verwachting tot Zondagavond:
Vanavond en vannacht over het
algemeen veel bewolking met op de
meeste plaatsen regen, of onweers
buien. Morgen overdag wisselende
bewolking met plaatselijk regsen- of
onweersbuien, maar ook opklaringen.
Zwakke tot matige wind uit uiteen
lopende richtingen. Weinig verande
ring in temperatuur.
Zondag: Zon 4,3336.43,
1.37—11.38.
Maandag: Zon 4.31—26.44. Maan
1.50—12.49.
Amerika De papiercommissie van
de internationale materialenconferentie
heeft aanbevolen om Frankrijk een
noodtoewijzing van 3.000 ton kranten
papier te geven.
(Van onze weerkundige medewerker)
Het onweer dat gisteren vóór en tij
dens het middaguur boven een deel van
Brabant, Gelderland en Overijssel woed
de, was plaatselijk vrij zwaar. Er wer
den verschillende gevallen van bliksem
inslag gemeld, terwijl er plaatselijk veel
regen viel, in Eindhoven twintig en in
Twenthe zestien millimeter. Het front
van deze onweersstoring kwam in de af
gelopen nacht over de Noordoostelijke
helft van ons land stationnair te liggen.
Hierdoor bleef het aldaar nog betrokken
en somber, terwijl hedenmorgen elders
in het land zonnig weer met mistbanken
voorkwam. Bij de Pyreneeën ontwikkel
de zich in de afgelopen nacht een nieu
we en actieve storing, welke in een
groot deel van Frankrijk hedenmorgen
al fal van onweersbuien tot gevolg had.
Het K.N.M.I. Verwacht, dat een nieu
we storing met onweer in de komende
middag en avond ons land zal bereiken.
Vooral in het Zuiden, Oosten en midden
van ons land is de kans op onweer dan
ook zeer groot. Boven de Oceaan be
weegt zich een nog weinig betekenende
depressie in de richting van de Golf van
Biscaje. Het is te verwachten, dat het
onstabiele zomerse weertype gedurende
het weekend nog zal aanhouden. Alleen
tijdens onweersbuien kunnen zware
regens en windstoten optreden, maar
overigens zal het weer een rustig zomers
karakter hebben met af en toe ook zon
nig weer.
Bij een demonstratie van de A.U.R.I.
(de Indonesische luchtmacht) op het
militaire vliegyeld van Djakarta, Tjilili-
tan, is Zaterdagochtend van een forma
tie van drie Harvard-toestellen er één
neergestort. De enige inzittende, een
luitenant-vlieger, werd gedood.
(Va
(Van een bijzondere medewerker)
anneer in de Zaterdagavondse
huiskamer-rust onze lezers dit
artikel onder het oog krijgen,
zal het machtige Rotterdamse Feye-
noord-stadion gevuld zijn met 60 000
arbeiders. En als hun gasten zullen aan.
wezig zijn vijf bisschoppen of hun di
recte vertegenwoordigers, niet minder
dan tien ministers en vele andere auto
riteiten, alsmede vertegenwoordigers
van reeksen katholieke en niet-katho-
lieke organisaties. Ongetwijfeld zal een
der hoogtepunten van de avond zijn.
het moment waarop Z.H. de Paus zelf
rechtstreeks het woord tot de aanwezi
gen zal richten; dit immers heeft hij
aan Bondsvoorzitter de Bruijn beloofd,
toen Hij deze vorige week te Rome in
particuliere audiëntie heeft willen ont
vangen.
Voor zover wij ons herinneren is dit
de tweede maal in de Nederlandse so
ciale historie, dat een zo uitgelezen ge
zelschap hoogwaardigheidsbekleders
antwoorden zal op een arbeidersinitia
tief. Ook toen de actie naar de nieuwe
gemeenschap werd ingezet in 1938, wa
ren we er getuige van. hoe heel voor
aanstaand Nederland instemming be
tuigde met wat uit arbeidersidealisme
groeide. Ook toen kwamen alle Bis
schoppen. vele ministers. Kamerleden,
professoren, kortom de leiding van
godsdienstig, politiek, sociaal en intel
lectueel Nederland, luisteren naar wat
de arbeiders Nederland te zeggen had
den.
In het programmaboek van deze
grootse manifestatie schrijft de Ver-
bondsvoorz.: „De directe aanleiding tot
de massale demonstratie is de ver
schijning van de twee grote Pauselijke
wereldzendbrieven Rerum Novarum en
Quadragesimo Anno. De K.AB. heeft
lingen tussen arm en rijk Ontstonden,
dat in wezen derhalve zeer weinig
meer terecht kwam van de Goddelijke
opdracht aan de mensheid meegegeven,
dat de aarde dienstbaar zou zijn aan
alle mensen. Het was Mgr. von Kette-
ler, de beroemde bisschop van Mainz.
die in hetzelfde jaar, waarin Marx zijn
communistisch manifest verschijnen
deed, in de kathedraal van Mainz zijn
beroemde adventspreken hield. Het was
de bisschop van Genève Mgr. Mermil-
lod. die reeds vóór. maar vooral na zijn
verbanning uit Zwitserland, zich een
wereldnaam verwierf met ziin voort
gezet en met succes bekroond pogen,
de sociale kwestie op het program
van de Vaticaanse activiteit te bren
gen. De beroemde sociale congressen
van Luik. gehouden op initiatief van
Mgr. Doutreloux. veranderden de ziens
wijze dat het arbeidersvraagstuk moest
worden opgelost door middel van de
naastenliefde, in ene. die stelde, dat het
onmogelijk Gods bedoeling kon zijn, dat
de ene mensengroep „beliefdadied"
werd door een andere bevoorrechte
groep.
n deze zin kunnen we Rerum Nova
rum beschouwen als een eerste af-
sluitstuk van een brok katholieke
sociale historie in een tijdsgewricht
waar het ging om de vraag of de nieu
we, de komende wereld zou berusten
op natuurrechtelijke waarheden, dan
wel op een experimenteel pogen, gelijk
met het socialisme het geval dreigde te
worden. Rerum Novarum sloot niet al
leen een periode af, maar luidde voor
al een nieuw tijdperk in. Het heeft de
periode waarin de katholieke intellec
tuelen van heel de beschaafde wereld
gingen inzien hóe het mis was en waar
óm het mis was bekroond met. éen sa
menvatting over natuurrechten van de
er behoefte aan van haar grote dank- mens, ook en vooral van de mens-ar-
baarheid te getuigen jegens de grote
de ganse wereld overschouwende
geestelijke autoriteit van het Vaticaan;
Zij heeft er behoefte aan in het bijzon,
der Leo XIII en Pius XI de tol te
brengen van haar dankbaarheid voor
hetgeen Zij. voor de volkeren zeker,
doch in het bijzonder voor de arbeiders
zijn geweest, o-m. middels genoemde
Encyclieken."
Reeds heeft ons blad op de grote be
tekenis gewezen, die het verschijnen
van Rerum Novarum en Quadragesimo
Anno speciaal voor de arbeiders had,
maar terecht o.i. wijst De Bruijn met
een enkel woord erop, dat „voor de vol
keren zeker" deze encyclieken van on
meetbare betekenis zijn geweest en nog
zijn. Zonder twijfel moet aan Rerum
Novarum de grootste betekenis wor
den toegekend.
Reeds was in de eerste helft der 19e
eeuw het sociaal ontwaken der katho
lieken begonnen. Niet ontkend kan en
mag worden, dat sinds de hervorming
het katholicisme te veel een ..kerkgods-
dienst" was geworden, die heiligen
voortbracht, die ondanks geweldige ver
drukking het levendmakend beginsel
bleef, maar die inmiddels niet verhin
deren kon, dat een grote sociale ellen
de groeide, de meest schrille tegenstgl-
beider. Deze rechten zijn er en beston
den er omdat ze in de natuur van de
mens verankerd zijn; dat wil derhalve
zegeen er door God zijn ingelegd.
Wie deze natuur aantast gaat dus di
ametraal in tegen Gods bedoelingen.
Zondigt derhalve op een zodanige wij
ze. dat heel het bestel van de samen
leving in disorde komen moet.
Nu is het van niet te schatten, ja van
beslissende betekenis, dat een sociale
hervorming ("die altijd op een moraal
berust) wordt voorbereid in de hoofden
en de harten van hen die aan de we
reld leiding geven. De noodzaak van de
sociale omwentelingen was ingezien, zij
vond haar bevestiging in Rerum Nova
rum. Zeer summier mopp hiermede ziin
aangegeven, dat Rerum Novarum, welis
waar schriivende over de toestand der
arbeiders, toch niet alleen een groeps
belang bedoelde te dienen. De misstan
den onder de arbeiders waren immers
gevolgen van valse maatschappij-opvat
tin een en vooral ook van de valse op
vatting der verhouding die bestaan
moet to-sen Godsdienst en leven. Daar
om heeft Rerum Novarum een mondia
le betekenis, het richt zich +ot heel de
wereld, tot mensen van alle rang en
stand, kleur en ras.
(Vervolg op pag. 7)
(Van onze redacteur)
De ingewikkelde materie, welke de Parlementaire Enquête-Commissie in haar
vijfde rapport over het regeringsbeleid '40'45 heeft bijeengebracht en vandaag
voor publicatie vrijgeeft, bestrijkt het terrein van de faits- et gestes der Neder
landse regering te Londen inzake de bestuursvoorziening tijdens en na de
oorlog, de verhouding regering tot Militair Gezag, de ontslagen van ministers en
de kabinetscrisis, de voorgeschiedenis der bevrijding van het Westen en de
staatkundige belevenissen daarna. Met nadruk stelt de commissie nogmaals vast,
dat zij bij haar onderzoek niet gerechtigd was het aandeel van H.M. de Koningin
in het beleid der legering na te gaan. Zq meent evenwel te mogen stipuleren,
dat haar vele malen is gebleken hoe de Koningin de personificatie in den
vreemde is geweest van het geknechte en strijdende Nederland, hoe de eerbied
voor haar persoonlijkheid, die zij wist op te wekken, ons land ten goede is ge
komen en hoe zij door haar onversaagdheid en onverzettelijkheid de krachts
inspanning van de landgenoten in en buiten bezet gebied telkenmale heeft weten
op te voeren tot het peil, dat nodig was om de overwinning te behalen. Zij heeft
daarmede het Nederlandse- volk onsrhatbare diensten bewezen.
iüi'i'""1
s
De eerste voor publicatie vrijgegeven foto van de nieuwe viermotorige straal-
bommenwerper, de Vickers 660, voor de Britse luchtmacht. Dezer dagen maakte
het toestel zijn eerste vlucht, welke uitstekend slaagde. Het is uitgerust met
Avon-straalmotoren. Alle gegevens betreffende deze bommenwerper zijn geheim,
doch het is bekend, dat de motoren 12000 p.kontwikkelen, die het toestel
snelheid geven van 90C km. per uur.
een
Vrijdag hebben in Washington de
Amerikaanse commissie voor de atoom
energie en het ministerie van Defensie
bekend gemaakt, dat op de proefter
reinen in de Stille Oceaan „met succes"
een serie proeven met atomische wapens
is uitgevoerd.
Onder meer werd de schok- en hitte-
werking op gebouwen, vliegtuigen
straling van de wapens gemeten.
De verklaring meldt, dat ingevolge de
verklaring van president Truman van
31 Januari 1950 het programma proef
nemingen omvatte, die mcesten bijdra
gen tot het onderzoek naar de waterstof
bom. Niets in de verklaring wees er
echter op of al dan niet een waterstof
bom van enige betekenis tot ontploffing
was gebracht.
Advertentie
BaRTELJORISSTRAAT 20 TEL. 154)39
Velen in Friesland en Groningen
hebben gisteren in angstige* spanning
verkeerd om het lot van Prins Bern
hard, die om even over zes gistermid
dag, na zijn werkbezoek aan de provin
cie Groningen, per vliegtuig vertrok
ken was met bestemming Leeuwarden,
waar de Prins een luchtvaarttentoon
stelling zou openen.
Ondanks de slechte weersomstandig
heden en het bericht van Leeuwarden,
dat het zich aldaar slecht was, was de
Prins normaal opgestegen. Nauwelijks
was het vliegtuig van Eelde vertrokken,
of Leeuwarden deelde mede dat de
toestand boven het vliegveld aldaar nog
slechter was geworden. Men kon even
wel geen contact krijgen met het toe
stel van de Prins, want de radio aan
boord van het vliegtuig bleek defect.
De nerveuze spanning steeg naarmate
de tijd verstreek. Herhaaldelijk werd
met Leeuwarden gebeld, doch daar had
men niets van het toestel gehoord.
Eerst om half acht kwam de medede
ling, dat de Prins op Soesterberg was
geland. In verband met de slechte
weersomstandigheden had ook Z. K. H.
het niet raadzaam geoordeeld naar
1 Leeuwarden te vliegen.
IOok voor minister-president Gerbran
dy heeft de Commissie veel lof. Bij de
beoordeeling van zijn beleid moet zij
ook critiek doen horen, welke men aan
treft op pag. 5 van dit nummer,
welke pagina geheel aan de bevindingen
der commissie is gewijd. Deze critiek
betreft slechts een deel van de daden
van prof. Gerbrandy. Zij moge daarom
geen eenzijdige vaststelling schijnen van
feiten, die de verdiensten van de minis
ter-president zeker niet in de schaduw
kunnen stellen.
Een van de belangrijkste hoofdstukken
van het onderzoek is gewqd aan de
bestuursvoorzieningen voor ons land na
de oorlog. De regering heeft zich daarbij
laten voorlichten door een op 31 Maart
1942 ingiestelde Buitengewone Raad van
Advies, die zeer nuttig werk heeft ver
richt. Tot medio 1944 experimenteerde
de regering namelijk in een verkeerde
richting. Tot dat tijdstip was men het
er niet over eens, of het parlement in
zijn vroegere hoedanigheid opnieuw zou
moeten fungeren.
De mogelijkheid daartoe werd gescha
pen door het feit. dat de Grondwet geen
afdoend antwoord gaf op de vraag, of
de zittingsduur van de vertegenwoor
digende lichamen, in het bijzonder van
de Staten-Generaal op het moment van
de bezetting, onderbroken werd dan wel
of deze zittingsduur door het verloop
van de gestelde termijnen geëxpireerd
was. Er is lang over geredetwist. Met
betrekking tot de Staten-Generaal is
geen Londens wetsbesluit tot stand ge
komen. De Buitengewone Commissie van
Advies heeft op een ontwerp-besluit dei-
regering, waarbij de Staten-Generaal
voor de helft uit oud-leden en voor de
andere helft uit leden van een door de
Kroon te benoemen Tijdelijke Centrale
Raad van 60 personen zou bestaan, af
wijzend geadviseerd. De Buitengewone
Commissie raadde aan deze aangelegen
heid bij wetsbesluit pas in bevrijd Ne
derland te regelen. Een uitgestrekte
Wie van iedereen leren wil, is
i j
procedure is gevolgd. Eerst op 2 Augus
tus 1945 jverd de tijdelijke Staten-Gene
raal gecreëerd, een college, dat slecfits
tot taak had medewerking te verlenen
aan een regeling voor de voorlopige
Staten-Generaal, waardoor tot 20 No
vember 1945 een Staten-Generaal met
volledige bevoegdheid bleef ontbreken.
De Enquête-Commissie adviseert de
regering deze materie bij een volgende
Grondwetsherziening aan de orde te
stellen. In tegenstelling tot Noorwegen
en België heeft er in Nederland te lanp
een vacuum bestaan. De Staten-Gene-
<aal had na een snelle zuivering on
middellijk aan het werk kunnen gaan.
De gedachte om de opengevallen plaat
sen te doen bekleden door verdienste
lijke figuren uit het verzet kan de com
missie alleen maar toejuichen. Ook wat
de verkiezingen aangaat, heeft men te
Londen de zaken te pessimistisch be
keken.
Veel aandacht wijd het rapport der
Commissie ook aan het college van Ver
trouwensmannen, dat vooral bij de on
derhandelingen over de bevrijding van
het Westen de regering belangrijke
diensten heeft bewezen. Scherpe critiek
oefent de commissie uit op het beleid
van generaal Kruis als hoofd van het
Militair Gezag. Zijn eigenmachtig op
treden verhinderde een goede- samen
werking.
De voor en na geuite klachten over
misstanden in de kampen der politieke
delinquenten hebben de Enquête Com
missie aanleiding gegeven hierover door
de procureur-fiscaal bij de Bijzondere
Raad van Cassatie een onderzoek te la
ten instellen. De heer Tuyll van Seroos-
kerken komt in zijn rapport dienaan
gaande tot de conclusie, dat nagenoeg
alom bewakers zich niet hebben ontzien
weerloze mensen te kwellen en te mis
handelen. Vermogensmisdrijven zqn op
zulk een schaal gepleegd, dat een onder
zoek daarnaar onmogelijk moet worden
geacht. De oprichting van het directo
raat-generaal voor de bijzondere rechts
pleging heeft orde geschapen en excessen
uit de weg geholpen, al zqn zij zeker
na 1 Januari 1946 nog voorgekomen.
De commissie heeft een uitvoerig on
derzoek ingesteld naar de schietpartijen
in de Harskamp. Het is in de zomer van
1945 herhaalde malen voorgekomen, dat
op ongerechtvaardigde wijze door de
buitenbewaking op gedetineerden werd
geschoten. Verscheidene personen zijn,
slapend in de barakken, doodgeschoten.
Er. heerste een ergerlijke tuchteloosheid.
Vooral de compagnieën van 1-14 R.I.
hebben zich misdragen. Daarvoor is de
bataljonscommandant Toussaint in hoge
mate verantwoordelijk. Rapporten aan
superieuren werden over deze aangele
genheden door de kampcommandanten
niet uitgebracht. De autoriteiten wisten
van de excessen niets. Een nader justi
tioneel onderzoek naar dé toestanden en
misdragingen in dit kamp acht de com
missie gewettigd.
Zij acht het dan ook wenselijk, dat
ook in andere gevallen, waarin van
strafbare feiten blijkt, de strafrechter
lijke repercussie niet zal uitblijven.
(Vervolg op pag. S)
