POKKEN gesel der Bourbons
Duizenden slachtoffers hij
epidemie in 1609
De bittere ernst van het spel
HET VERBOD VAN DE SAARLANDSE
DEMOCRATISCHE PARTIJ
OOK LODEWIJK XV OVERLEED AAN DE
ZO GEVREESDE ZIEKTE
Reeds in de 18de eeuw
vaccinaties
Vuurgevecht aan Grieks-
Bulgaarse grens
Voorbereidingen zalig
verklaring Pius X
Plaatsvervangers geen
stap verder
Adenauer en Poncet bespreken de situatie
TWEEDE KAMER VERGADERT SPOEDIG
IN EIGEN GEBOUW
EXECUTIES NU TOT
5 JUNI UITGESTELD
DINSDAG 29 MEI 1951
PAGINA 5
In 1607 maakte een komeet met ijselijk lange staart de medici-
astrologen zo bevreesd voor het leven van de kinderen
van Koning Hendrik IV, dat hij zijn echt en gelegitimeerd
kroost van het kasteel St- Germain en Laye naar Noisy liet over
brengen, want de pokken en de pest heersten in Parijs.
Deze ziekte maakte in 1609 zoveel slachtoffers, dat alleen
ae pastoor van de parochie St. Nicolas des Champs in 8 maan
den van dat jaar 300 kinderen moest begraven. Nog erger was
het in de provincie gesteld; in Chartres stierven 1200 en in Lyon
3000 pokzieken.
Twee jaar nadat op 4 Mei 1610 Hendrik IV was vermoord,
ontdekte men tijdens het „coucher", bij de 11-jarige nieuwe
koning Lodewijk XIII, rode pokpuisten op zijn lichaam. Hij werd
er niet erg ziek van en amuseerde zich op bed door het knippen
en naaien van een broek voor Robert, zijn aap. Twee jaar later
werden zijn moeder en zuster ziek en wederom vijf jaar daarna
Gaston van Orleans, Lodewijk's enige wettige broeder, onbe
trouwbaar als vader, vriend en onderdaan.
Monseigneur ziek
Een voordeeltje
Lodewijk XV dood
Proefkonijntje
Naundorf's bewijs
Stoffelijk overschot erkend
Vijf canonisaties
goedgekeurd
Een nota naar Moskou?
Griekse grenswacht gedood
BELGISCHE INDRUKKEN V
De zeven van Landsberg
Tribunes uitgebreid
Lodewijk huwde met Anna van Oos
tenrijk. dochter van de Spaanse koning,
die van haar prilste jeugd af voorbe
stemd was, om Frankrijks koningin te
Worden. Ook zij had pokken gehad, doch
gelukkig had haar schoonheid hierdoor
niet geleden.
Na een 20-jarige echtverbintenis kwam
Louis ie Désiré, de toekomstige Roi
soleil met 2 snijtanden in de mond, als
eerste kind ter wereld, later gevolgd
door Philippe van Anjou, de stamvader
van de nog in leven zijnde hertogen van
Orleans.
Lodewijk XIII leed aan toevallen. Hij
kreeg in 1630 een geperforeerde appen
dicitis, die door zijn medici werd toe
geschreven dan het feit, dat hij zo wei
nig zijn neus snoot. Hij heeft nog 13
jaar zijn leven kunnen rekken in vol
komen ondergeschiktheid aan zijn mi
nister, Card, de Richelieu en stierf op
14 Mei 1643, nadat hij aan zijn dokter
Bouvart had gezegd: „vos remèdes
m'ont ruiné le corps"
De nieuwe negenjarige koning, die
van Louis le Désiré Louis XIV was
geworden, werd op 11 Nov. 1647, des
avonds om 11 uur, plotseling ziek met
rugpijn. De „premier" médecin Vaul-
tier dacht onmiddellijk aan pokken en
liet de twee daarop volgende dagen
aderlaten: het gunstige gevolg hiervan
was, dat de pokken uitbotten over het
gelaat en het lichaam; Woensdagavond
ijlde het kind Donderdag werden in
consult geroepen de oude en jonge Se-
guin, lijfartsen van de koningin-moeder,
aanhangers van de leer van Galemus,
tegenstanders als adepten van de Parijse
universiteit van de school van Mont-
pellier, die van opium en braakmidde
len hielden en van welke de twee andere
consulenten Valot en Guenault afkom
stig waren. Die dag waren er geen bij
zonderheden, behalve dat de patiënt
's avonds ijlde. Vrijdag werd op voor
stel van Valot wederom adergelaten,
het gunstige resultaat: geen verhoging
der koorts en het wegblijven van het
ijlen werd door de voorstanders aan
het aderlaten toegeschreven, maar de
twee Seguins protesteerden tegen deze
ingreep, beklaagden zich bij de konin
gin-moeder, die haar kind zelf ver
pleegde en beweerden, dat deze ader
lating tegen de regels der geneeskunde
was. Op de 10e dag kwam een nieuwe
uitbarsting van pokken, die drooé en
slecht van kleur waren; een nieuwe
vierde aderlating vond plaats, waarop
de patiënt veel verlichting voelde, maar
er kwamen nog twee verwikkelingen:
le verspreidde zich over de tenen een
kwaadaardige materie, die o.a. werd
bestreden door „excellente" wondwate
ren en zalven;
2e was er een buitengewone dorst,
die Valot niet door een aderlating be
streed, maar met goed gevolg door een
glas senna thee, omdat de dorst het
gevolgd was van opgehoopte bedorven
gal in de maag.
De 18e dag was hij koortsvrij en de
jonge koning genas volkomen, maar
zijn blanke huid jvas voor altijd door
de pokken geschonden.
Valot werd nu de
grote man en vijf
jaar later benoemd
tot „premier" mé
decin du roi.
In 1648 brak de
opstand, de Fronde
geheten, uit. Twee
nichten van de ko
ning speelden hier
in de hoofdrol:
Madame de Longue-
ville en de turbu
lente dochter van
Gaston d'Orléans,
die beiden pokdalig
waren. De tante van
Lodewijk XIV en
zijn broer Monsieur
kregen de ziekte in
die tijd.
Voor Monsieur,
die zoveel hield
Van opschik, kan
ten, strikken, hoge
hakken en bon
bons, zodat hij be
ter Madame had
genoemd kunnen
worden, moet de
ontsiering van zijn
huid wel erg zwaar
gevallen zijn.
De tweede echt
genote van Mon
sieur was Elisabeth
van Beieren, be
kend als Palatine.
Zij was lelijk,
hield veel van
zuurkool en kon zich moeilijk aan het
franse hofleven aanpassen. De Franse
artsen, die haar binnen de eerste vijf
jaren, dat zij in Versailles vertoefde, 72
'avementen hadden toegediend, bevielen
haar ook niet en toen zij in 1693 ook de
Pokken kreeg, gaf zij zelf de behande
ling aan: geen aderlating, open vensters,
4 maal daags schoon linnengoed; zij ge
bruikte veel ijs en een Duits huismid
deltje; na negen dagen verbleekten de
Pokken en 4 dagen later was zij genezen.
Zelf behandelde zij ook haar enige
schoondochter; deze wks dé vrouw van
haar zoon Philippe van Orléans, de late-
re regent, die zelf nooit de pokken heeft
kehad. Zijn vrouw, een dochter van
"tad. de Montespan, was één der drie in
leven gebleven bastaarddochters, die de
zonnekoning aan zijn neven had uitge
huwelijkt.
De tweede, ook een dochter van Mad.
de Montespan, was op 12-jarige leeftijd
uitgehuwelijkt aan haar achterneef, de
prins van Condé, zij kreeg in 1686 de
pokken, waarvan zij doodziek werd,
maar na 7 weken was zij genezen en
kon met Kerstmis weer aan het hof
verschijnen.
De Derde dochter, wier schoonheid
zelfs in China bekend was, moest mét
de Prins van Conti, ook een neef, trou
wen en ook zij werd door de vreselijke
ziekte aangegrepen. Haar echtgenoot
verpleegde haar zelf, hoewel het hu
welijk niet volmaakt was.
De ridderlijke prins werd zelf ziek
en liet weldra zijn vrouw als 18-jarige
weduwe achter. Hoewel geschonden
was zij nog zo mooi, dat de sultan van
Marokko haar ten huwelijk vroeg; hij
zou haar zelf komen halen en zij zou
zoveel Capucijnen mee mogen nemen
als zij verkoos.
Behalve de twee bastaardzonen: de kreu
pele due de Maine en de meer aantrekke
lijke comte de Toulouse, had de koning
ook een dauphin, zijn enige wettige telg,
Monseigneur geheten. Deze was een dikke,
indolente, gierige man, weduwnaar sedert
hij in 1690 zijn Duitse vrouw verloren had.
Hij zou als kind reeds de pokken hebben
gehad, maar of dit een diagnose is geweest
van zijn vroegere lijfarts Petit, die niet aan
de bloedcirculatie geloofde, weet ik niet.
In 1701, 50 jaar oud, ontmoette de dau
phin op weg naar zijn kasteel te Meudon
een priester, die een pokkenlijder zou gaan
bedienen.
's Avonds, voelde Monseigneur zich ziek,
vreesde, dat hij de pokken kreeg en inder
daad braken deze de tweede dag uit. De
7e dag was hij vrij goed, de Parijse „dames
de la halle" kwamen hem feliciteren met
het goede verloop; om 10 uur 's avonds
zwol evenwel het gelaat op, de pokken
sloegen op de ogen en twee uur later stierf
hij. Volgens zijn tante, de Palatine, kwam
zwarte rook uit zijn mond en zou hij zelf
ook geheel zwart zijn geworden. (Misschien
was de Palatine enigszins kleurenblind en
was de dikke dauphin grauw cyanotisch')
Voor de legitieme dynastie bleven nu de
drie kleinzonen over. De nieuwe dauphin,
de due de Bourgogne, stierf 10 jaar later
aan roodvonk, tegelijk met zijn vrouwtje
de prinses van Savoye, die vroeger de pok
ken had gehad. Philippe van Anjou werd
na de Spaanse successie-oorlog tweemaal
koning van Spanje, de indolente vorst deed
n.l. afstand van de troon in 1724 ten be
hoeve van zijn zoon, maar toen deze aan
de pokken stierf, nam hij opnieuw op de
troon plaats.
Lodewijk XIV stierf aan gangraen van
zijn benen. De pedante due de St. Simon
(die met zijn zoon ook de pokken heeft
gehad) beweerde, dat dr. Fagon de oude
vorst te veel vruchten had laten eten en
de champagne had laten verwisselen met
Bourgogne! en dat daarom zijn bloed gan-
graeneus werd!
Niet altijd hebben de pokken bij diens
familie aan Lodewijk XIV nadeel toege
bracht, want in 1692 drongen zijn neven
van Savoye met hun leger zegevierend
Frankrijk binnen in de richting van kyon»
maar zij moesten terugtrekken, omdat ae
Madame Victoire, de dochter van Lodewijk XV, door haar
koninklijke vader betiteld met de vleiende naam „zwijntje
hertog de pokken kreeg en zo werd de si
tuatie gered.
In 1710 volgde Lodewijk XV als 5-jarig
knaapje zijn overgrootvader op. Zijn
bijna 60-jarige regering vol gratierijk
rococo staat wel bijzonder in het teken
van de prozaïsche pokken, die toen met
een sterftecijfer van 10 13 pet., het
vierde gedeelte der bevolking ziek maak
ten.. De overlevenden waren voor een
groot gedeelte voor hun verdere leven
door pokdaligheid geschonden.
In 1723 zouden in Parijs alleen 'door de
pokken 20.000 sterfgevallen veroorzaakt
zijn.
In 1728 werd op Carnavals-Zondag de
jonge Lodewijk zelf ziek en van pokken
verdacht; hij was'snel genezen. Zo gelukkig
waren ook enkele van zijn neven en nichten.
Lodewijk XIV, le roi soleil, door pokken geschonden.
maar zijn oudste dochter Louise en twee
nichten de Beaujolais en de la Roche sur
Yonne stierven; zijn enige zoon, de dau
phin herstelde wel, maar hield uit de ziek
te een puist op zijn neus over, waaraan
de medici de tuberculose toeschreven, waar
hij enige jaren later aan overleed.
In 1754 kreeg de duchesse d'Orléans, de
moeder van Philippe Egalité, de pokken.
Zij zou die gekregen hebben, omdat een van
haar gentil-hommes de pokken had en er
communicatie bestond tussen diens kamer
en de hare, door middel van een trap.
Gelukkig genas zij en had nog 5 jaar te
leven.
Haar man besloot daarna in 1756 om de
kinderen van zijn vrouw te laten inocule-
ren met toestemming van de koning Lode
wijk XV. Hiervoor was aangezocht een En
gelse arts, Kerpatry uit Londen, maar om
dat de zevenjarige oorlog aan de gang was,
wanhoopte men aan de overkomst van deze
bekende inoculist en werd Tronchin ver
zocht de inoculatie van de due de. Chartres
en zijn zuster te verrichten.
Er werd n.l. in andere delen van de we
reld reeds lang geënt. In 1727 schreef reeds
Voltaire hierover een artikel. Hierin leest
men, dat de bevolking om de Kaspische
stof uit een pokkenpuist van een ander
zee de jonge kinderen van Jaar pok-
Het gelaat van Monsieurde hroer van
Lodewijk XIV, de adonis onder de Bour
bons, werd voor altijd door de pokken
geschonden.
mens onder de huid brengen; het kind krijgt
dan in zeer lichte graad de pokken, wordt
daardoor niet geschonden en is practisch
veilig voor de pétite vérole naturelle.
Vanuit de Kaspische zee verspreidde de
inoculatie zich over het nabije Oosten en in
China inoculeerde men door gedroogde pok
stof op te snuiven.
Een Engelse gezantschapsvrouw (lady
Montaigu; in Konstantinopel heeft aldaar
haar kind laten enten en toen zij daarna in
1717 naar Engeland vertrok, deelde zij haar
ervaring en wetenschap over de inoculatie
mede aan de prinses van Wales.
Op vier ter dood veroordeelden werden
nu proeven genomen en toen die gelukten,
liet de prinses van Wales haar kinderen
inoculeren en geheel Engeland volgde haar
na. Maar Frankrijk niet.
De tegenzin om de kunstmatige pokken te
krijgen berustte gedeeltelijk op vrees, ge
deeltelijk op godsdienstige bezwaren.
In Holland werd in 1748 het eerst geënt
door Tronchin. afkomstig uit Genève, leer
ling van Boerhaave, gehuwd met een klein
dochter van de Wit.
Daarna entte hij anderen en daarop kwam
de invitatie om de kinderen Orléans te en
ten.
Er ontwikkelde zich een heftige tegenac
tie en nog op de dag der inoculatie werden
verweerschriften aan het Palais Royal af
gegeven.
Eind April 1774 werd de oude Lo
dewijk XV ziek in Trianon;- hij had
omgang gehad met. een 15-jarig
dochtertje van een tuinman van Lou-
veciennes. die de pokken onder de le
den had waaraan zij zelf zou sterven en
haar belager eveneens.
De medici gaven geruststellende bul
letins uit, die niemand geloofde; het
geval werd precair, omdat de kliek van
zijn lief, comtesse Dubarry vóór alles
wilde voorkomen, dat hij zou gaan
biechten, waarvoor het noodzakelijk zou
zijn, dat de patiënt eerst Mad. Dubarry
zou móeten wegzenden.
Daarom werd eerst getracht de ko
ning in Trianon te houden; de premier
chirurgien la Martinière, maakte daar
aan een piomp einde; toen trachtten de
oude maarschalk de Richelieu en zijn
neef de reeds vroeger geblameerde
d'Aiguillon, te verhinderen, dat de
aartsbisschop van Parijs, Christophe de
Beaumont, die aan haematurie leed en
niersteen-aanvallen had, over de sacra
menten kwam spreken.
Doch de 64-jarige zondaar zond zelf
Mad. Dubarry weg, biechtte, men nam
de tijd op, 15 minuten lang en ver
klaarde spijt te hebben voor de erger
nis, die hij misschien zou hebben gege
ven.
De Koning stierf op 10 Mei
om 2 uur. Een brandende kaars voor
zijn venster werd uitgeblazen en daar
op kwam de gehele hofstoet naar de
dauphin toe. Het leek, alsof er een
donderbui losbrak. Lodewijk XVI en
Marie-Antoinette vielen bij het be
richt, dat zij nu koning en koningin
geworden waren, op de knieën en rie
pen: „Mon Dieu, guidez-nous, protégez-
nous, nous règnons trop jeunes!"
Vlug kwamen de 'rijtuigen voor, de
Gardes du Corps zaten reeds te paard
en snel reden Lodewijk XVI, de nieu
we koning, en zijn familie naar het kas
teel van Choisy, de dode Lodewijk aan
enige ondergeschikte beambten en ar
beiders overlatend.
Met of door de dood van de koning
zijn 50 mensen ziek geworden, o.a. zijn
drie dochters, die hun vader zo trouw
hadden opgepast: Mesdames Adelaide,
Sophie en de goedige dikke Victoire, ale
door hun liefhebbende vader o.a. vod en
zwijntje werden genoemd.
Daags na het sterven van Lodewijk XV
schreef Marie-Antoinette, de nieuwe ko
ningin, aan haar moeder keizerin Maria-
Theresia van Oostenrijk, dat zij bij haar
gemaal er op had aangedrongen zich te
laten enten.
Bij Marie-Antoinette was dit niet
nodig. Zij had reeds de pokken gehad,
evenals haar moeder. Maria-Theresia
en haar zuster Elisabeth.
Twee schoonzusters, en een zuster
waren in Wenen aan de pokken ge
storven en daarop had de wijze kei
zerin haar andere kinderen laten
enten door de Bredanaar dr. Ingen-
Housz,
Eerst werden proeven genomen op
65 kinderen en toen die gelukten en
daarna de aartshertogjes en aartsher
togen met goed gevolg geënt waren,
kregen de 65 proefkonijntjes een fees
telijk onthaal in Schönbrunn.
Dr. Jauberthon, die ook de koninklijke
familie had geënt, entte later ook de
kinderen van Lodewijk en Marie-An
toinette.
In 1778 was eindelijk Marie-Thérèse
als eersteling geboren.
In 1781 de eerste Dauphin.
Bij de feestelijkheden in Versailles
kwamen de doodgravers van Parijs, met
de distinctieven van hun gilden voor
zien, hun opwachting maken. Dit werd
als eert sinister voorteken beschouwd.
De veelbelovende, prins stierf in 1789,
volgens velen als gevolg van de inocu
latie, waarbij hij geheel ^net "pustela was
bedekt, die de volgende dag naar binnen
waren geslagen, omdat men de humeu
ren met de ontlasting had afgeleid, wat
een gevaarlijk procédé zou zijn.
Zijn jongere broeder, bij het nage
slacht bekend als D e Dauphin, zal
na zijn dood in valse Dauphins her
leven. Eén van hen, Naundorff, zal
als identiteitsbewijs o.a. de littekens
van zijn enting vertonen, die op het
midden van de linkerarm in de vorm
van een driehoek aanwezig waren
en volgens hem zou hij aldus geënt
zijn op verlangen van hïarie-An-
toinette, om een apart kenteken te
hebben.
De tegenstanders van de inoculatie
gaven zich echter nog steeds niet ge
wonnen en men was nog ver af van de
door Voltaire bepleite gedwongen in
oculatie. Daarom woedden de pokken
nog met volle kracht zoals b.v. in 1785,
waarbij het laatste lid van de konink
lijke familie, de chevalier De Vaureai,
een bastaard van de prins van Conti
succombeerde.
Wanneer Jenner in 1796 zijn koepok
enting zal verrichten, die prachtige ver
betering, zal de kleine Dauphin reeds
ellendig aan t.b.c. gestorven zjjn in de
Temple, de gevangenis der Koninklijke
familie en zijn vader, de zoon van hon
derd koningen, zijn moeder, de dochter
der Caesaren en zijn tante, de edele
prinses Elisabeth en zelfs de verachte
lijke Philippe Egalité, het platform be
treden hebben van Samson de beul.
Dr. G. C. L. M. STUYT
In aanwezigheid van een kleine groep
hoogwaardigheidsbekleders van de Hei
lige Congregatie der Riten is Maan
dagavond achter gesloten deuren door
Clementis kardinaal Micara, prefect
van de Congregatie, het stoffelijk over
schot van Paus Pius X „erkend".
Bijgestaan door de kardinalen Canali
en Segura Y Saenz opende kardinaal
Micara de marmeren sarcophaag. De
kist met het lichaam van Pius X werd
overgebracht naar de sacristie van de
St. Pieter.
Nu het stoffelijk overschot officieel
erkend is zal het in nieuwe gewaden
worden gestoken. Het zal vervolgens in
en rijke kist van brons en kristal ge
legd worden en drie dagen tentoonge
steld worden na de zaligverklaring.
Tenslotte zal het worden overgebracht
naar de laatste rustplaats onder het al
taar van Christus Koning in de Vati
caanse grotten.
Z.H. de Paus heeft Maandag een ge
heim en een openbare consistorie ge
presideerd, waarin de canonisatie van
vijf personen is goedgekeurd.
Een derde, half-openbaar consistorie,
waarin aan de bisschoppen uit de om
geving van Rome zal worden gevraagd
hun mening over de voorgenomen
canonisaties te geven, zal op 4 Juni
plaats vinden. Men verwacht dat de
Paus dan de data voor de canonisatie
plechtigheden zal bekend maken.
De te canoniseren personen zijn: de
zalige Antonio Maria Gianelli, de zalige
Francesco Saverio Maria Bianchi, de
zalige Ignazio da Laconi en de zalige
Maria Domenica Mazzarello, allen Ita
lianen. Voorts de Francaise Emilia
Vialar.
Vaticaanse zegslieden deelden mede,
dat de canonisatie der beide vrouwen
de zalige Mazzarello en de zalige
Vialar waarschijnlijk in één plech
tigheid op 24 Juni zal plaats vinden.
Op de vergadering van de plaatsver
vangers zijn ook Maandag geen vorde
ringen gemaakt. Gromyko bleef aan
dringen op de bespreking van het At
lantisch Pact en de Westelijken hielden
vast aan hun voorstel tot een alterna
tieve agenda.
De Amerikaanse gedelegeerde ver
klaarde, dat de Westelijke gedelegeer
den bereid waren tot het houden van
een conferentie van ministers op basis
van de punten, waaromtrent reeds over
eenstemming was bereikt Zij waren
bereid de stappen daarvoor te doen.
Davies (de Britse voorzitter!, zei,
dat, ook al kwam de kwestie van
het Atlantisch Pact niet op de
agenda voor, het de Sovjet-minister
vrijstond zijn mening hieromtrent te
zeggen.
Volgens U. P. zouden de drie Weste
lijke mogendheden overwegen om een
gezamenlijke nota naar Moskou te
zenden om te trachten de impasse op
de besprekingen van de plaatsvervangers
te doorbreken
Naar verluidt was deze kwestie be
sproken door de regeringen van de
V. S., Engeland en Frankrijk.
De V. S. en Engeland zouden voor
het zenden van zulk een nota zijn, doch
Frankrijk acht het doelloos, aangezien
de Sovjet-afgevaardigde slechts handelt
op instructie van zijn regering.
Men zou in de nota de Sovjet-rege
ring rondweg vragen of zij bereid is aan
e'en ministersconferentie cJeetl te ne
men op basis van de bijna voltooide
agenda" of dat zij de verantwoording
op zich wil nemen voor het mislukken
van de besprekingen.
Griekse en Bulgaarse wachtposten
hebben Dinsdagochtend vroeg schoten
gewisseld te Kalivia. ten Noorden van
Drama in Oost-Macedonië.
Volgens door de Griekse militaire
autoriteiten ontvangen berichten drongen
50 geüniformeerde Bulgaren ongeveer
600 meter op Grieks gebied door. Een
Griekse grenswacht zou gedood zijn. De
teruggtrokken Bulgaren zouden zijn lijk
meegenomen hebben.
Waarnemers van de Balkancommissie
der V. N hebben zich naar de plaats
van het incident gespoed.
Men kan België bezoeken voor zijn
plezier of uit noodzaak. In het laatste
geval gebeurt het meestal om er ge
nezing te zoeken voor een kwaal, die
zich thuis niet laat bezweren. Dan gaat
men naar Spa. sinds eeuwen het inter
nationaal verzamelpunt van welgestelde
patiënten, die kans zagen ook aan het
ziek zijn nog een aangename kant te
ontdekken of die misschien zelfs alleen
maar ziek waren voor hun plezier. Het
nuttige combineren met het aangename,
zou er in het blazoen van de stad Spa
kunnen staan. En al staat het er niet
in, dat is toch wat men doet in Spa.
Sinds mensenheugenis. Maar iedere tijd
doet dat op zijn eigen manier. Spa is
ongetwijfeld doende de manier van de
twintigste eeuw te ontdekken, maar in
tussen is de overheersende sfeer van
deze stad, zoals van Baden-Baden in de
Franse zone van Duitsland, nog die van
de negentiende eeuw. Het is een stad, die
als achtergrond zou kunnen dienen voor
het begin van een roman van Tour-
geniew of een van de andere grote
negentiende-eeuwers. Alles herinnert
hier aan de periode van vóór 1914, toen
het er gewemeld moet hebben van Rus
sische grootvorsten, Duitse prinsen en
prinsessen met hun gevolg ven bedien
den, kameniers, gezelschapsdames en
van al die zieken, die aan de bronnen
van Spa heul kwamen zoeken voor de
gevolgen van een te goed leven en te
overvloedige eetgewoonten. Zij beleef
den hier hun kleine vluchtige romances
en heelden daarna hun eventueel be
zeerde harten weer met modder- en
koolzuurbladen en met het drinken van
veel Spa-water.
Het fin de siècle duurt hier nog voort
in een tegen de avond ietwat melancho
lieke sfeer, waarin de schimmen van het
verleden schijnen te ontwaken en men
in de grote speelzaal van het Casino
nog de bijna pathetische naglans vindt
van een tijd, die overigens even dood is
als alle grootvorsten, prinsen en prin
sessen die zich hier een halve eeuw ge
leden rond de roulette hebben verzameld.
Het is alsof hier sindsdien alles on
aangeroerd is gebleven, behalve dan
dat de verlichting electrfsch geworden
is. Alsof op de fatale dag. waarop de
Oostenrijkse troonopvolger in Serajewo
getroffen werd door de kogels van een
Servisch student, de speeltafels haastig
in de steek gelaten zijn door de spelers
en het laatste ..rien ne va plus" van de
croupiers een gebod is geweest, dat
nooit meer herroepen werd. Zo is het
natuurlijk in werkelijkheid niet. Er
wórdt nog gespeeld in het Casino. Aan
één tafel, misschien ook wel eens aan
meer. Maar er hangt een onwezenlijke
sfeer om heen. Een klein groepje spe
lers aan weerszijden van de roulette
lijkt ais verdwaald in deze grote, hoge
genadeloos helder verlichte zaal. Ver
dwaald ook in deze tijd zijn de vrou
wen van niet meer te bepalen leeftijd,
die blijkens de ervaring elders bij de
inventaris van iedere speeltafel schij
nen te horen en die, aan de rand van
een trieste ouderdom, met vreemd ge
fascineerd starende ogen de gang van
het witte balletje in de draaiende rou
lette volgen: nietig symbool van een
armzalig geluk, dat zich niet laat grij
pen Op een hoek. naast een van de
croupiers, die met de behendigheid van
een automaat telkens de verspeelde
fiches wegschuift naar de bank, zit een
onopvallend klein, grijs oud heertje. Hij
kijkt niet op van een boekje vol cijfers
en nauwelijks hoorbaar geeft hij de
croupier opdracht voor nieuwe inzet
ten, die hij betaalt met bankbiljetten
van duizend francs. Zoals de meeste
spelers heeft hij zijn eigen systeem,
waaraan hij koppig vast houdt. Men
zou het hem niet aanzien, dat hij
aan deze tafel millioenen heeft gewon
nen en millioenen weer heeft verloren.
Een speelbank is geen philantropische
instelling.
De Maas bij Namen.
Toch is de speelzaal in Spa meer
herinnering dan realiteit- De realiteit
van de bittere ernst van het spel,
vindt men in het moderne Casino in
Namen, aan de oever van de Maas,
vlak bij de prachtige oude Romeinse
gemetselde brug, welke zich als die
in Maastricht over de rivier buigt.
Een halfdonkere zaal, waarin de
speeltafels als groene eilanden drijven
onder .het licht dat er van boven op
valt. Daaromheen de croupiers in hun
te onberispelijk zittende smoking-
costumes, met hun te zorgvuldig ge
cultiveerde dunne snorretjes en hun
elegante handen, de bijna griezelig
sierlijke lijfgarde van een grillig lot,
dat voor velen een noodlot is.
Achter hen op een hoge stoel, als de
scheidsrechter bij een tenniswedstrijd,
een heer in avondcostuum, aie ambtenaar
is van de belastingen en de belangen
van 's rijks schatkist behartigt. En ver
der spelers en speelsters: Belgen, Neder
landers, die blijkbaar geen gebrek heb
ben aan deviezen, Fransen misschien.
Allemaal gewone, zij het elegante lieden,
op zichzelf niet zo belangrijk. Maar wat
hun aanwezigheid in deze halfdonkere
zaal met de groene lichtplekken van de
speeltafels pijnlijk fascinerend maakt, is
de vreemde bezetenheid, waarin zij zijn
gevangen. Begeerte en angst misvormen
deze gezichten tot maskers, waarin de
mond een krampachtig getrokken dunne
rechte lijn vormt en de ogen, die intens
starende uitdrukking aannemen, die
herinnert aan de geschilderde hallu
cinaties van Jeroen Bosch. Nergens ziet
men de begeerte zo naakt en schaamte
loos, nergens kwelt zij zichtbaar de men
sen zo als hier, waar men verbeten en
geconcentreerd en wanhopig speelt met
„het ploed van de armen", zoals Léon
Bloy het geld noemt.
Voor wie zich interesseert voor ge
laatsstudies is dit een uitstekende gele
genheid. Want wat drijft deze mannen
en deze jonge en oudere vrouwen, die
tot diep in de nacht bij de speeltafels
blijven zonder ook maar gelegenheid te
vinden meer dan twintig woorden te
zeggen, of aan de bar iets te drinken?
Het avontuur van het lot en de hang
naar bezit? Maar wat zit daar weer
achter aan persoonlijke en geheime be
weegredenen? Niemand kan het zeggen.
Want voor normale menselijke relaties
is in deze sfeer geen plaats. Ieder mens
afzonderlijk i6 slechts de figurant van
een mysterieuze macht, die hén allen
tezamen in haar ban houdt. Er moet iets
mis zijn met het zedelijk waarde-oordeei
van een wereld, die andere menselijke
zwakheden, waarin het hart een groter
aandeel heeft, fel veroordeelt, maar tege
lijkertijd deze kwade en modieuze harts
tócht aanmoedigt en exploiteert.
En met alleen hier. want er zijn acht
casino's en acht officieel getolereerde
speelzalen in België. En daarnaast dit
ter adstructie van degenen, die in Neder
land de clandestiene speelgelegenheden
willen bestrijden met openbare nog
een aanmerkelijk aantal geheime. Onder
geheime speelgelegenheden verstaat men
in Belgie een roulette, waarvan het de
partement van Justitie het bestaan niet
kent, maar waarbij een ambtenaar van
het ministerie van Financiën niettemin
toezicht houdt ten bate van de fiscus.
Wie in België een clandestiene speelge-
legenheid wil openen, begint dus het de
partement van Financiën in kennis te
stellen van dit onwettige voornemen. Dat
departement zorgt dan. dat de staat ook
zijn deel krijgt van het onwettig ver
maak. Ontdekt later het departement
van Justitie de zaak. dan wordt ze geslo
ten. De roulette wordt in het openbaar
verkocht en brengt dan meestal de kapi
tale som van één franc op. Enkele aa-
gen later draait de roulette op een ander
adres, zulks wederom met medeweten
van het departement van Financiën. 11 y
a toujours des accommodements. zo niet
met de hemel dan toch me: de staat.
C. d. Gt.
witiHiHHMumiiiimuHWHimwwmHwwimnHmwmwii
De West-Duitse hondskanselier, dr.
Konrad Adenauer, heeft Maandag een
bespreking van een half uur met de
Franse Hoge Commissaris, Andre
Francois-Poneet, over het verbod van
de Saarlandse democratische partij ge
voerd.
Naar verluidt heeft Adenauer om di
recte inlichtingen van Franse zijde over
het verbod verzocht, met het oog op
het afleggen van een verklaring over
Saarland in het speciale debat, dat a.s.
Woensdag in de Bondsdag gehouden
zal worden.
De „Kölnische Rundschau", die een
Van Maart 1950 heeft de Tweede Ka
mer haar vergaderingen gehouden in de
Ridderzaal wegens de verbouwing, wel
ke haar eigen gebouw moest ondergaan.
Naar alle waarschijnlijkheid zal de Ka
mer 19 Juni a.s. voor de eerste maal
kunnen vergaderen in haar eigen zaal,
al zullen de werkzaamheden der ver
bouwing van het Tweede Kamergebouw
dan nog niet geheel voltooid kunnen
zön.
Een der grote bezwaren was, dat de
vergaderzaal en de tribunes onvoldoen
de waren. Hieraan is tegemoet gekomen
door de tribunes te vergroten. Op de
tribunes aan beide zijden van de zaal
zijii nu zestien plaatsen voor de jour
nalisten ingericht zodat zij de beschik
king over twee en dertig plaatsen heb
ben. Op de publieke tribune zijn een en
dertig zitplaatsen aangebracht en daar
achter is nog een aantal staanplaatsen.
Op de gereserveerde tribune zijn even
eens klapstoelen aangebracht en voorts
is er ruimte voor staanplaatsen.
De zaal was vroeger te donker; hier
in is verbetering gekomen doordat in de
kap twaalf lichtopeningen zijn aange
bracht. Voorts is de vloer van de zaal
omlaag gebracht zodat deze in het mid
den nu een en tachtig cm. lager ligt. De
ruimte in de zaal is nu zodanig gewor
den, dat wanneer eventueel de Kamer
zou worden uitgebreid tot honderd vijf
tig leden, er nog nieuwe banken kunnen
worden geplaatst.
In het gebouw zijn voorts fractie
kamers ingericht en andere voorzienin
gen getroffen, welke in de praktijk
noodzakelijk waren gebleken.
vrijwel gelijk standpunt als Adenauer
inneemt, bracht Maandag op de voor
pagina een bericht uit Saarbrücken, vol
gens hetwelk minister Schuman met
zijn verbod handelde onder invloed van
een telegram, dat later bleek vervalst te
zijn. Dit telegram gaf de indruk, dat bet
afkomstig was van de neo-nationaal-
socialistische leider Otto Ernst Remer,
die hierin op steun voor de Saarlandse
democratische partij aandrong.
Volgens gewoonlijk betrouwbare
Duitse bron heeft Poncet betoogd, dat
de tussen Adenauer en Schuman in Pa
rijs overeengekomen .wapenstilstand"
hangende 'n vredesverdrag om twee re
denen niet meer gehandhaafd kon wor
den. In de eerste plaats wegens de acti
viteit in Saarland van het West-Duitse
ministerie voor aangelegenheden geheel
Duitsland betreffende: De minister zou
persoonlijk contact onderhouden met de
leider van de Saarlandse democratische
party, Becker. De tweede reden was dat
de Saarlandse premier Hoffman op 8
Mei had gedreigd met aftreden. Dit zou
de positie van de Franse regering heb
ben ondermijnd.
Het telegram, dat later vervalst bleek,
zou slechts een ondergeschikte rol heb
ben gespeeld bij het nemen van het be
sluit.
Duitse kringen geloven, dA het aart
geboden ontslag van de Franse Hoge
Commissaris voor Saarland, Granval,
van invloed is geweest op het verbod.
Adenauer zou overwegen bij de Raad
van Europa te protesteren tegen het ver
bod van de Saarlandse democratische
partij.
De Amerikaanse federale rechter Wal
ter M. Bastian heeft Maandag de te
rechtstelling van de zeven veroordeel
de Duitse oorlogsmisdadigers uitgesteld
tot 5 Juni.
Het is de tweede maal, dat rechter
Bastian opdracht heeft gegeven tot uit
stel der executies. Donderdag j.I. gaf
hü opdracht de terechtstelling van de
zeven oorlogsmisdadigers in de gevan
genis van Landsberg uit te stellen tot
29 Mei.
De Amerikaanse advocaat van de
veroordeelden, Magee, verzocht de te
rechtstelling uit te stellen, totdat hij
civiele proeessen aanhangig had gemaakt
om tot de uitspraak te komen, dat onder
de Duitse wetgeving de doodvonnissen
niet konden worden uitgevoerd.
Rechter Bastian verlengde de op
schorting van de executie tot Dinsdag,
opdat hij een oordeel op schrift kon
stellen.
De Amerikaanse advocaat-generaal,
Perlman, die namens de Amerikaanse
regering "optreedt, gaf de verzekering,
dat hij Magee tijd zou geven processen
aanhangig te maken, indien rechter
Bastian de executies niet verder op
schortte.
Marokko. Generaal Norstad comman
dant van de Amerikaanse luchtstrijdkrach
ten in Europa, heeft bekend gemaakt, dat
het hoofdkwartier van de nieuwe vijfde
Amerikaanse lucht-divisie gevestigd is in
Rabat. Frans-Marokko.
Generaal-majoor Archie J. Old is be
noemd tot bevelhebber van deze nieuwe
divisie.
