Stad Gods herrijst op Monte Cassino
Haagse raad aarzelend
tegenover Nederl. Ballet
Onder de koele bogen rammelen schor de beton
molens en rijden kruiwagens af en aan
WEK DE GAL
IN UW LEVER OP
Gebo u w en voor de
helft opgetrokken
Alphen aan de
Rijn bezorgd
Voorstel tot subsidiëring aangehouden
IkiMM IF MllBi MT i
DINSDAG 25 SEPTEMBER 1951
PAGINA
voor
verpakte
biscuits!
Gewijd millioenen-
werk
DOOR ALEXANDRA ORME /*f AMf%A*srw
Over verhuisplannen
van Avifauna
Ernstig auto-ongeluk
door lekke band
Een dode, twee zwaar
gewonden
C.A.O. voor de schoen
makerij
Koningin bewondert
„Bourgondische Pracht"
Onverwacht in Rijksmuseum
- -
Nieuw geneesmiddel
tegen tuberculose
Inkomen van leden
Kon. Huis
Wegwijzers krijgen andere
kroon
Als U voelt
dat 't zuur in Uw maag
op ontbranden staat -
„Koningin vertolkte
geweten van de wereld"
DE RUSSEN KOMEN
VERTALING! FRANS VAN OLDENBURG ERMKE 5fLS 1/
aan hoofd of hand of wat lapwerk aan
het zware barokke gewaad. Gebroken
zuilen zijn langs elkaar gelegd als pot
loden in een étui en bij de museum
muur vinden wij een wonderlijke voor
raad rosetten, bladkapitelen, bloem
knoppen en andere stenen plantaardig
heden, die bij het detailwerk van de
restauratie van nut kunnen zijn. „Met
het optrekken van het gebouw zijn we
nu ongeveer voor de heift gereed", ver
telt de donkere monnik, als we uitgeke
ken zijn op de bizarre openluchttentoon
stelling. „De Noordelijke vleugel en de
hof van Bramante hopen wij in de twee
volgende jaren klaar te hebben als de
middelen tenminste blijven vloeien. Het
gebouw zelf, zonder decoratie en zonder
kunstschatten zal dan ongeveer dertig
milliard lire gekost hebben. Gelukkig
dat de regering blijft steunen en vooral
uit Zwitserland en België veel particu
liere donaties binnen komen, anders
zouden wij het werk allang hebben
moeten stilleggen. Gaat u mee naar de
kerk en het graf van de H. Benedictus."
Door de ijle loggia wandelen we naar
de hoofdingang en staan dan plotseling
in het donkere bakstenen interieur,
waarvan de sobere toon hier en daar
gebroken wordt door een glanzende
zuil van bruin marmer. Met een onge
looflijk vakmanschap zijn de barokke
gewelven opnieuw gemetseld en de
Advertentie
IJ znlt 's morgens „kiplekker"
uit béd springen.
Elke dag moet uw lever een liter gal tn
uw ingewanden doen stromen, anders ver
teert uw voedsel niet, het bederft. U raakt
verstopt, wordt humeurig en loom. Neem
de plantaardige CARTER'S LEVERPIL
LETJES om die liter gal op te wekken en
uw spijsvertering en stoelgang op natuur
lijke wijze te regelen. Een plantaardig zacht
middel, onovertroffen om de gal te doen
stromen. Eist Carter's Leverpilletjes.
Op de top van de met blauio-groen cederhout beboste Monte Cassino stond
vroeger om het graf van Sint Benedictus de abdij met zijn weidse binnen
hoven, Luisterrijke zalen, verfijnde pandgangen en de overdadig vergierde
ïbdijkerk Alleen al de plattegrond van het klooster hield door zijn stijlvolle
evenmaat en zuivere verhoudingen zelfs het lekenoog geboeid. De drie grote
pandgangen, waarvan de middelste, gebouwd door Bramante, verlengd was met
een bjjede trap, die uitzicht gaf op de met marrmeren beelden versierde hoofse
bogel^alerij, gewijd aan de weldoeners van het klooster, stonden in open ver
binding aaneengeschakeld tot een groots geheel, dat via de trap en galerij uitliep
op de loggia van de abdijkerk, waarvan de gevel hoog oprees boven het rhyth-
rnische spel van bogen en zuilen. In strakke, rust waren in de vleugels van de
binnenhoven do grote refter, de kapittelzaal, de recreatieverblijven en cellen
van de monniken gegroepeerd tot bouwmassa's, welke zich trarpsgewijze ver
nauwden naar de gehoepelde kerk met zijn slanke toren op de Oostrand van
het bergplateau.
den. De haarspeldweg leidt langs kaal
geblakerde rotsen, die liggen te gloeien
in het zonlicht; beneden de wandelaar
verblauwen de vergezichten en wordt
Cassino een etalage van lelijk en slecht
bij elkaar gezocht speeldgoed en wat
de voetganger af en toe bij een krom
ming van de weg kan zien van de Bene
dictijner nieuwbouw, lijkt voorlopig nog
te peuterig en bouwplaatachtig om zijn
geestdrift gaande te maken. Maar de
volhouder wint in dit geval wei
bijzonder, want ais hij eenmaal op het
voorterras is aangeland, waar veertig
monniken hun noodklooster hebben op-
geslage% bulldozers grote steenbrokken
uit de bodem happen en een compleet
dorp van directieketen en onderkomens
voor de arbeiders is opgetrokken, ziet
hij hoe opnieuw uit de chaos iets wordt
geschapen dat goed is. Achter de wan
orde en willekeurig gespannen electri-
sche draden, stapels hout. loodsen en
primitieve stellages, rijzen weer groots
en sterk de bouwblokken, afgesloten
door flauw hellende daken, uit de breed
in het bergland geplante fundamenten.
De gevels van vers gekapte steen zijn
bijna verblindend wit in het zonlicht en
schreeuwen om het patin dat alleen de
jaren kunnen geven. Soms vinden wij
Italië het land van het donkere licht.
De klare en wolkenloze hemel lijkt don
ker achter de fel besehenen gevels en
bergtoppen of de hier en daar vonken
de stadjes tussen de grijsblauw of oker
getinte hellingen. Maar de Acropolis op
de. Monte Cassino heeft zulk een scher
pe glans van nieuwheid dat de hemel
daar achter nauwelijks meer opvalt.
Binnen hun strenge muren, doorbro
ken door kleine vensters in Bramante
stijl, herbergde het klooster een schat
aan fresco's, beelden, houtsculptuur en
marmeren inlegwerk, zoals in geen an
der monasterium ter wereld ooit is bij-
eengeweest. Maar de abdij van de Mon
te Cassino, die boven zijn hoofdingang
in gulden letters het devies Pax voerde
en waar eeuwen lang de vrede heerste
welke de wereld niet geven kan, lag als
een fort gebouwd op het punt, dat de
valleien in de omtrek beheerste.
Duitse. SS-troepen hadden zich in het
begin van 1944 genesteld in de bossen
op de helling en het aanrukkende Pool
se leger liep vast tegen deze granieten
pyramide, die toen haastig door Ameri
kaanse bommenwerpers van iedere dek
king. van zijn dichte bossen en ook
van het klooster op de berghelling
werd gezuiverd. Toen het alles ver
schroeiend bedrijf voorbij was telde
de Monte Cassino twee macabre monu
menten: een inderhaast aangelegde be
graafplaats van Poolse gesneuvelden in
een plooi van de heuevelrug en op de top
'n trieste verzameling geblakerde muur-
resten die als zerken overeind stonden.
't Was of de blockbusters met de stijlvolle
xuilen en bogen ook de eeuwenlange
traditie van de Benedictijnse gebeds
cultuur, arbeid en contemplatie voor
goed en tot in de fundamenten hadden
afgebroken. Een herbouw van de sta
tige bouwmassa's zou vele millioenen
gaan kosten en de kunstschatten die
met de zware muren waren uiteenge
slagen leken onvervangbaar. Door de
Verenigde Staten werden dollars voor
de restauratie toegezegd maar niet ge
stuurd. De Italiaanse overheid begon
echter fondsen beschikbaar te stellen
om de herbouw van de abdij mogelijk
te maken en het Vaticaan kreeg zich te
beraden over de vraag of de restauratie
zich wel moest richten, naar de vroege
re luisterrijke staat van het klooster.
Maar tenslotte zag
Rome over de
schrijnende nood en
het tekort aan ker
ken heen naar een
verdere toekomst
en gaf toestemming
de Benedictijner
Stad Gods in al haar
heerlijkheid te her
stellen. Dit was het
ogenblik waarop de
padri Benedettini
hadden gewacht.
Een van hen werd
ogenblikkelijk met
de plannen voor dit
gewijde millioenen-
werk belast en eerl
confrater zou het
restaureren van ont
hoofde en onthande
beelden en het co-
piëren van de ver
nielde sculptuur zo
veel mogelijk ter
hand nemen. Met
behulp van oude
gravures en een
flinke dosis foto
materiaal werd de
constructie van het
vroegere gebouw
bestudeerd en buna
elk detail ook van
de decoratie in te"
kening gebracht en
daama werd begon
nen met de samen
stelling van een se
lecte groep van on
geveer 200 bouwar
beiders. Deze keur
troep heeft nu twee
jaar lang ruïnes ge
sloopt, stenen uit de
bergwand gehakt en gefrijnd, kapitelen
en zuilen gekapt, beton gestort en bogen
Eemetseld en de bezoeker kan nu weer
iets ondergaan van de stralende luister,
de vrede in steen die hier vroeger heeft
geheerst.
.Wie in het stadje Cassino een wonder
lijke composiet van puinhopen. nood-
Woningen en nieuw zakelijke flats de
hegen kilometer lange klimpartij naar
boven onderneemt, zal door het begin
van zijn tocht zeker niet begeesterd wor-
De monnik die bij vergissing meent
de Duitse taal machtig te zijn en ons
door de nieuwbouw zal gaan gidsen,
wijst naar de zware hoofdingang naast
de gespaarde cel van Sint Benedictus.
„Kijk", zegt hij, „er staat weer „Pax"
boven de poort. Ons klooster is een
burcht van de vrede". Achter hem aan
vinden wij door een warwinkel van
opgeslagen materialen over puinhopen
en losgeslagen rotsblokken onze weg
naar de zij-ingang, die als een tunnel
omhoog voert naar de grote herbouw-
De gebouwen zijn voor de' helft opgetrokken.
de pandgang. Onder de koele bogea
rammelen schor de betonmolens, rij
den kruiwagens af en aan en slinge
ren snoeren in het wilde weg rond.
Het is beklemmend, de oude wonder
lijk-zuivere proporties van de renais
sance hier opnieuw te zien ontstaan
uit stenen die te nieuw zijn om echt
te kunnen lijken. Deze ordonnantie
van bogen, zuilen en pilasters hebben
wij ons nooit anders kunnen denken
als in eerbiedwaardige grijze of vaal
(Van onze correspondent)
Zoals wij dezer dagen berichtten
koestert de directie van Avifauna te
Alphen a/d Rijn het plan voor de win
termaanden haar collectie exotische
vogels voor dagelijkse expositie over te
brengen naar de Apollohal te Amster
dam. Een beslissing is nog niet gevallen.
De beweegredenen welke hiertoe hebben
geleid vinden hun oorzaak in de minder
toeschietelijke houding van het Alphens
gemeentebestuur om ook voor de Zondag
gelegenheid tot dansen te verlenen in
het paviljoen. Teneinde het bedrijf op
gang te houden wil men trachten de
wintermaanden door te brengen daar
waar men ten opzichte hiervan wèl alle
mogelijke medewerking verleent. Het is
bekend, dat het Amsterdams gemeente
bestuur dit plan sterk- stimuleert, even
als de Verenigde Hotelbedrijven in de
hoofdstad. Men ziet aldaar door de ves
tiging van Avifauna, zij het ook voor
lopig slechts voor de maanden Novem
ber tot en met Maart, een bezienswaar
digheid te meer ter bevordering van het
vreemdelingenverkeer. De directie van
Avifauna verwacht in de wintermaanden
te Alphen aan den Rijn geduren
de werkdagen een te gering aantal
bezoekers, wat het exploiteren van
grote orkesten niet meer verantwoord
maakt. Geraakt men tot een aanvaard
bare overeenkomst, dan zal het gehele
bedrijf met ingang van 1 November te
Alphen aan den Rijn worden gesloten en
zal het daarna te Amsterdam worden
geopend. Alphen ziet hierin een moge
lijke bedreiging voor de toekomst. Want
het is vooralsnog heel niet zeker, dat
Avifauna dan in haar geboorteplaats een
langer leven zal zijn beschoren. En wie
betaalt dan do f 100 000 vermakelijk
heidsbelasting?
Hedennacht keerden drie personen
uit Harderwijk, de heren H. Bloksma,
T. de Pauw en P. de Pauw per auto te
rug naar Harderwijk. Tussen Nunspeet
en Hulshorst sprong een band, waar
door ,de auto in volle vaart tegen een
boom' reed. De heer H. Bloksma werd
onmiddellijk gedood, de beide anderen
werden zwaar gewond.
De onderhandelingscommissie, be
staande uit vertegenwoordigers van de
werknemers en werkgevers-organisaties
in de schoenenbranche, is met haar
werkzaamheden gereed gekomen, en
heeft op alle punten overeenstemming
bereikt. De concept C.A.O. zal nu zo
spoedig mogelijk ter goedkeuring aan
rijksbemiddelaars worden voorgelegd.
De universiteit van Straatsburg heeft
aan onze landgenoot prof. dr. J. B. Tiel-
rooy, hoogleraar aan de universiteit van
Amsterdam, honoris causa de titel van
doctor in de letteren toegekend. De
openbare promotie geschiedt op 22 No
vember a.s. ter gelegenheid van de
plechtige hervatting van de colleges aan
genoemde universiteit.
De radio-cabaretier Chiel de Boer zal deze maand vijfentwintig jaar op o- plan
ken staan. Begonnen als amateur naast zijn tandartsenpractijk heeft Chicl de
Boer zich geleidelijk geheel aan het cabaret gewijd. Binnenkort vertrekt het
gezelschap van Chiel de Boer onder auspiciën van de B. P M. op tournee naar
Indonesië. Foto: Tijdens de radio-opnamen van het jubileumprogramma ten
hu'ize van Chiel de Boer (rechts). Links: Sylvain Poons, die volgend jaar zijn
veertig-jarig jubileum in de cabaretwereld hoopt te vieren.
Het voorstel tot het uittrekken op de
lopende begroting van een extra sub
sidie voor opera en ballet, waarmee
ten principale beslist zou worden over
een jaarlijkse steun van f 76.000,aan
een te vormen Nederlands balletgezel
schap, is gisteren in de Haagse gemeen
teraad aangehouden.
Het was vooral de V.V.D.-fractie, die
uitstel bepleitte, omdat men van deze
zijde meer zekerheid wenste over het
effect der te verlenen gelden. Inder
daad bleef het voorstel in kwestie wat
dat aangaat nogal op de vlakte, maar,
zo zei de heer v. Zwijndregt (P.v.d.A.),
wethouder van Kunstzaken, er konden
geen mededelingen over de leiding van
het balletgezelschap etc. gedaan wor
den, zolang niet bekend was of Den
Haag een Nederlands ballet zou steu
nen, om de simpele reden, dat zonder
subsidie het gezelschap niet opgericht
kon worden.
En hiermee zat men dan in een vi
cieuze cirkel; want van de andere kant
wilde de opponerende V.V.D. de uit
spraak pro of contra niet geven, zo
lang er niet meer houvast over de op
zet van het ballet geboden werd
wat ook geen onredelijk verlangen was.
Een oplossing ware wellicht geweest
een splitsing van het voorstel in ener
zijds een principiële uitspraak en an
derzijds de regeling der subsidiëring,
waarbij men het eerste zou hebben
kunnen accepteren zonder zich op het
tweede vast te leggen. Nu echter bleef
men steken bij de opschorting.
De P.v.d.A., die vóór de subsidie
verlening is, en ook de katholieke
wethouder Feber stemden voor het
uitstel, kennelijk op grond van de
overweging, dat de zaak bij directe
behandeling verloren zou zijn. Im
mers, behalve de V.V.D.-fractie wa
ren ook de C.H. en de A.R. en het
grootste deel van de K.V.P. tegen
het voorstel gekant. De K.V.P. met
haar wethouder van Financiën, de
heer Dresmé, verklaarde zich tegen
het aanhouden van de aangelegen
heid. Een consequente houding: men
wilde de verantwoordelijkheid voor
het afwijzen in deze hoek ook meteen
wel nemen. Er is namelijk reeds uit
en te na binnenskamers over deze
kwestie ten departemente van O., K.
en W. gesproken en bet is niet recht
Aavert entte
duidelijk welke zekerheden de Haag
se wethouder van Kunstzaken nu
binnen veertien dagen te voorschijn
zou kunnen toveren om de weifelaars
te bekeren. De enige mogelijkheid
lijkt thans, dat de V.V.D. na in eerste
aanleg haar bezorgdheid over de be
steding van gemeentegelden getoond
te hebben, het bij de volgende gele
genheid over de culturele boeg zou
gooien.
Inmiddels verkeert Den Haag hier
door typisch in de situatie van graag
een culturele rol te willen spelen,
waarvoor allerlei gunstige disposities
aanwezig zijn, maar het nog niet aan te
durven.
Opmerkelijk is. dat burgemeester
Schokking, die. naar verluidt, in het
college van B. en W. een beslissende
stem heeft gehad ten gunste van de
subsidiëring, zijn opvatting over het be
lang voor Den Haag van de stichting
van een Nederlands ballet in deze stad
althans in de openbare vergadering
niet heeft geuit. Vermoedelijk bewaart
hij dit pleidooi voor als de zaak gaat
spannen.
Koningin Juliana heeft Maandag
avond onverwacht een bezoek gebracht
aan de tentoonstelling Bourgondische
Pracht in het Rijksmuseum. Zij was
vergezeld van haar particulier secreta
resse, mevr. SmitAvis, en werd op de
tentoonstelling rondgeleid door dr. A.
F. E. van Schendel. waarnemend hoofd
directeur van het Museum.
Ook burgemeester d'Ailly van Am
sterdam was bij dit koninklijk bezoek
aanwezig.
Van kwart over negen tot elf uur
bezichtigde de Koningin de tentoon
stelling, die tot dusverre slechts twee
maal per week des avonds was ge
opend, maar die van morgen af gedu
rende de laatste week ook des avonds
voor het publiek geopend zal zijn.
Deze avond was gereserveerd voor
een speciaal bezoek van het Koninklijk
Oudheidkundig Genootschap.
In totaal hebben tachtigduizend be
zoekers de tentoonstelling bezocht, sinds
zij twee maanden geleden werd ge
opend
eaMimiw
illjrj'1 hl JJ i1 i II
ben. Ik wil jou er ook iets voor geven,
want je bent ook maar alleen. Kom,
Lida, zeg eens, zou je niet willen? Je
bent vrij en met jou valt te praten." Zo
waren de gesprekken, waarmee we tot
tegen de avond de tijd doodden.
Om zes uur acht uur voor de Rus
sen begon Waska, de kok, voor het
eten te zorgen. Jumbo ging, uitgeput
door het praten met zijn verschrikte
landgenoten, op het andere bed liggen.
Het meisje met het zwarte haar kwam
terug, zette een stuk van een gebroken
spiegel tegen de beroete petroleumlamp
en begon met zorg haar gezicht op te
maken. In die vreselijke kamer, waar
je de angst van de mensen letterlijk
ruiken kon, bracht ze iets van onbe
zorgde levenslust. Zij was de enige van
al die mensen daar, die nergens bang
voor was, en haar zorgeloze houding
was op de een of andere manier aanste
kelijk. De soldaten met de automatische
pistolen werden afgelost. Nu en dan
kwam de walglijke oude man uit de
kamer er naast binnen om Waska's
dampende pannen te inspecteren en de
inhoud er van met een vuilzwarte vin
ger te proeven. Daarna keek hij met een
blik van duivels leedvermaak de kamer
rond en verdween weer. Maksym lag
op het bed naast dat van Jumbo en
snurkte. We verveelden ons en waren
tegelijk nogal bang. Wat had dit alles te
betekenen? Die arme, in lompen gehul
de, ongeschoren duivels waren nu al
een week van de ene plaats naar de
andere gesleept en hadden geen idee
waarom. Langzaam verstreek de tijd.
Waska zette wat bleke. on-Russische
beetwortelsoep op de tafel, nadat hij
het meisje er vandaan gejaagd had, dat,
op hem scheldend, vlug haar rouge en
haar poederdoos bijeen raapte. Ik gaf
Jumbo zijn eten, waar hij lag, een paar
aardappels, in zout water gekookt, want
Jumbo had geen trek in Waska's beet
wortelsoep. Daarna ging ik met de kok
aan tafel zitten. De anderen kregen
niets te eten.
(Wordt vervolgd
Op het twaalfde internationale con
gres te New York voor zuivere en toe
gepaste scheikunde hebben Franse ge
leerden medegedeeld, dat zij een nieuw
geneesmiddel tegen tuberculose hebben
ontdekt. Het is nog te vroeg om de rol,
die dit geneesmiddel bij de behandeling
van tuberculose van de mens zal gaan
spelen, nauwkeurig te kunnen vaststel
len.
De nieuwe stof wordt aangeduid on
der de formule „G469" en gelijkt op het
„TB-1" vaccin tegen tuberculose, dat in
Duitsland ontdekt werd. Bij proeven op
muizen werden massale doses tuberkel
bacillen ingespoten, welke bij 45 procent
van de proefdieren in een periode van
zestig dagen door het „G 469" vaccin ge
dood werden. Bij gelijkluidende proeven
met streptomycine gelukte dit maar met
15 procent van de proefdieren.
Bij de Tweede Kamer is ingediend
een wetsontwerp tot wijziging van het
inkomen van de leden van bet Konink
lijk Huis. Sedert 1938 zijn deze bedra
gen ongewijzigd gebleven. Inmiddels
zijn de financiële lasten van het Ko
ninklijk Huis in aanzienlijke mate ge
stegen.
Voorgesteld wordt het in de grondwet
vastgestelde bedrag van het inkomen
van de Koning te verhogen tot f 1.500.000
en dat van de Prins-gemaal tot f300.000.
Het jaarlijkse bedrag, bestemd voor het
onderhoud der paleizen. wordt ver
hoogd tot f350.000 (deze bedragen wa
ren tot nu toe resp. f 1.000.000, f200.000
en f 100.000 Red.).
Op A.N.W.B.-wegwijzers, die nieuw
geplaatst of herschilderd worden, zullen
in plaats van het gevleugelde wiel. dat
thans bij alle wegwijzers de paal be
kroont, vignetten met het A.N.W.B.-
embleem worden bevestigd.
Advertentie
dadelijk één of twee Rennies en 't vuur
is bij voorbaat geblust. Hoewel Rennies
de hevigste aanval van brandend maag
zuur dadelijk bezweren, is 't beter ze
bij voorbaat te nemen Talloze lijders
aan zuurbranden, nemen, als vaste ge
woonte. hun Rennies dadelijk na tafel,
't Is ook zo gemakkelijk; een stuk of
wat Rennies in handtas of vestzak. Ze
zi.in één voor één verpakt, handig en
hygiënisch. Vraag een doos Rennies bij
Uw Apotheker of Drogist
De „New York Herald Tribune" con
stateert in een hoofdartikel, dat het
„verstandig en menselijk" is geweest
van Koningin Juliana om het vluchte
lingenprobleem onder de openbare aan
dacht te brengen. De internationale
vluchtelingen-organisatie beëindigt haar
werkzaamheden dit jaar, aldus het blad,
maar de pogingen om deze ongelukkige
mensen, waar zij ook gevonden worden,
waardigheid en een nuttig bestaan te
hergeven, mogen intussen niet verslap
pen.
Mogelijk kan een nieuw bureau op
gericht worden om te dienen als infor
matiebureau en een richtpunt voor de
openbare mening ten aanzien van het
gehele vraagstuk.
In ieder geval heeft Koningin Juliana
in haar beroep op president Truman ge
sproken voor het gehele ongeruste ge
weten van de wereld, aldus de New York
Herald Tribune.
kleine bogen in de muren uitge
spaard. Het zand knerst onder onze
voeten als we dwars door het midden
schip tussen steigerplanken en bal
ken onze weg zoeken naar de ingang
van de crypte. Daar staan we plotse
ling tussen de vreemde en ijle mozaïek
taferelen uit de Beuroner schooi,
hiëratisch opgezette reeksen van mon
niken en heiligen in groene en gele
tinten. De Benedictijn houdt niet van
dit koele werk uit Noordelijke handen
en brengt ons naar het graf van de
heilige stichter, dat in de tombe van
het altaar was gebouwd en met de
onderkerk werd gespaard. Vandaar
leidt hij ons naar het museum, waar
fragmenten uit de lange historie van
het Benedictijner moederhuis zijn ver
zameld. Romaanse madonna's met een
starre glimlach in het half verkoolde
gelaat zien neer op de uiteengespleten
koorstoelen uit de kapittelzaal. Oude
gravures vertellen van feestelijke be
doeningen binnen de weidse hof van
Bramante en bomhulzen zullen de
herinnering aan de derde verwoesting
van de Monte Cassino-abdij levend
houden.
Een vindingrijke monnik heeft een
van de vele hulzen als offerblok inge
richt en van een flinke gleuf voorzien.
Als wij enkele niet nader te noemen
lire-biljetten door de opening schuiven
horen we de pater, die druk bezig was
bij zijn stalletje met ansichtkaarten en
souvenirs „Molti grazie" zeggen. Wij
geloven, dat nu het ogenblik voor het
afscheid is gekomen, danken voor
het geleide en gaan
nog eens langs de
massieve muren,
waarin wijde poor
ten uitzicht geven
op de verre valei-
en, door de heer
lijke pandgangen
en de hellende tun
nel naar het stoffi
ge voorterras, waar
over een jonge
vrouw haar ezei
met waterkruiken
naar de kraan leidt
bij het toegangshek.
Het licht is nog
scherper geworden.
Wolken als grillige
brokken melkglas
drijven boven de
bergtop en zeven
het zonlicht tot een
witachtig schijnsel,
dat scherp weer
kaatst van de rot
sen. het puin, de
statige nieuwbouw
en de kruisen op het
theatrale kerkhof
van de Poolse ge
vallenen. Maar de
gouden letters Pax
schitteren helder
boven de toegang
naar de hoven,
waarin stof en geest
tot de klaarste har
monie kunnen ko
men en waar da
dalen ver af lijken
en de hemel vlak
bij.
Mr. A. VAN ROOIJ
Ik weet niet, hoe Daniël zich in de
leeuwenkuil gedroeg. In mijn leeuwen
kuil gedroeg ik me, alsof mijn leeuwen
onschuldige poesjes waren; ik noemde
ze „poesje-lief' en strekte mijn hand
uit om ze achter de oren te krabben. Ik
deed zelfs alsof ik een muis was om
hen te vermaken, want de zachtaardig
ste leeuw heeft altijd iets van een kat
in zich en ik trachtte hun met alle mid
delen, waar ik over beschikte, te laten
zien, dat ik niet ook maar één ogenblik
dacht, dat ze me wilden verslinden.
Jumbo nam de oude man voor zijn
rekening en ik de jonge officier. We
overstelpten hen met vragen en gaven
hun geen kans om er een woord tussen
te krijgen. Ik vertelde fantastische ver
halen over een denkbeeldige Russische
majoor, die mijn dikste vriend was;
Jumbo vertelde uitvoerig over de ma
nier waarop hij door de Gestapo ge
marteld was; en dit alles met het ge
mak en het vanzelfsprekende van erva
ren mensen in de wereld. Die techniek
was volkomen nieuw voor de Russen.
En hoeveel tijd kost het niet eer je die
geleerd hebt! Hoeveel jaren zullen de
Russen niet nodig hebben vooraleer zij
die Europese techniek om de mensen
zand in de ogen te strooien meester
zijn? De Duitsers die in het centrum
van Europa wonen hebben het nooit ge
leerd. De Russen hebben hun eigen
methodes van diplomatie gefundeerd op
de eeuwenoude tradities van het Oos
ten, maar West-Europa met zijn cul
tuur en zijn charme heeft er een ware
kunst van gemaakt, zodat de stomste
Europeaan, die gewoon is om in de we
reld te verkeren, het scherpzinnigste lid
van de Gepeoe om de tuin kan leiden
juist door het feit, dat hij zijn tong
weet te gebruiken, als een behendig
schermer zijn floret. Onze kwelgeesten
kregen zo van harte genoeg van ons,
dat zij ons de deur uit gooiden en naar
een kleine kamer stuurden, links van de
ingang. Ik kan me voorstellen met wat
voor een opluchting zij de deur achter
ons zagen dichtgaan. De Duitsers zou
den ons ongetwijfeld hebben neerge
schoten wegans zoveel spraakzaamheid.
Mijn zenuwen waren zo gespannen,
mijn geest zo geconcentreerd, dat ik
geen plaats over had voor angst, zelfs
al wist ik, dat we in de handen van het
N.K.V.D. waren gevallen. De kamer,
waar we ons nu bevonden, was de huis
kamer. De helft er van werd ingeno
men door twee alkoofbedden vol met
stro en veren. Op een er van zat half
liggend een jong meisje met zwart haar,
en naast haar een oude man. Een paar
in lompen gehulde Hongaren met onge
schoren gezichten zaten op stoelen zonder
leuning midden in de kamer. En er wa
ren twee Russische soldaten met auto
matische pistolen aan een riem om hun
hals.
We maakten al spoedig kennis met el
kaar. En opnieuw in volmaakte sa
menwerking en zonder dat er een woord
over gezegd hoefde te worden nam
ik de Russen voor mijn rekening en
Jumbo de Hongaren. De oude man
bleek spraakzaam. Hij heette Maksym
en kwam uit Ruthenië. Het meisje was
een Jodinnetje, dat met valse papieren
in het naburig dorp ondergedoken ge
weest was; en toen de Russen gekomen
waren en haar bevrijd hadden, had zij
zich bij hen gevoegd en volgde hen nu
overal, waar zij gingen. Ze lag op bed en
poederde haar gezicht. Dit was voor
haar het leven, om niet te zeggen het
paradijs. Ze genoot van haar vrijheid
als een jong dier. Toen stond ze op en
liep, terwijl ze met haar heupen wiegde
en hartenverwoestende blikken in het
rond wierp, de kamer uit. Ze was om
zo te zien een aardig kind, al zullen ve
len dit woord misschien nietjuist geko
zen vinden.
„Ze is een slet," fluisterde Maksym
me toe. „Ze is vannacht met tien. kerels
op stap geweest, en nu zegt ze, dat ze
mij niet lust. Vertel haar, maak haar dui
delijk, dat ik van haar houd; dat ik
haar betalen wil. Ze doet, weet je, alsof
ze me niet begrijpt. Jij bent een landge
note en je moet me helpen. En als zij
niet wil, wil jij me misschien wel heb-
okeren tinten. Er steekt een vreemde
ironie in dat ons respect voor de heer
lijke vormen uit een groot cultuur-
tijdperk zich zo zeer heeft vastge
klampt aan het patin dat latere eeuwen
daarover hebben gegoten, en inwen
dig schelden wij op deze verse zeep-
kleur en daarmee ook wel enigszins op
ons zelf.
Als wij wat aan de ongepatineerde
blankheid gewend zijn, ontdekken we de
ingetogenheid van de fijn gemetselde
ijle gewelven boven de pandgang, de
cadans van zuilen en bogen en de pilas
ters en vensters daarboven en bewon
deren wij het fijn geschoorde dak dat
even over de muur uitsteekt. Achter
de zware monnik dwalen we door holle
Een hele reeks marmeren beelden wacht nog op restauratie.
zalen met de geur van nieuwheid in de
gebinten, tot we plotseling op een open
plein uitkomen tussen de steile afgrond
en een trap van wel tien meter hoogte.
Hier was de „pandgang van Bramante"
legt de Benedictijn ons in zijn Italiaans-
Duitse mengtaaltje uit. Het vleugelge
deelte juist tegenover de trap wordt
evenals vroeger nog al laag opgetrokken,
zodat het uitzicht op het panorama be
waard blijft. Om ons heen is een leger
tje van arbeiders aan het werk. Stenen
worden gekapt, gefrijnd en weggereden
en uit de bouwvallen van de derde nog
niet gerestaureerde pandgang komt af
en toe een brok zuil of beeldhouwwerk
te voorschijn. Het wordt dan zorgvuldig
opgeslagen bij de voorraad modellen, op
het plateau voor de kerk, dat vroeger
door de ere-galerij der weldoeners van
de trap gescheiden was.
Vermoeid van de middaghitte beklim
men v/ij de eertijds zo glorieuze opgang
naar het kerkplein en turen vandaar
naar de vloeiing van kleuren in het
panorama oeneden ons, de pedante
cypressenrijtjes, die de golvingen in het
landschap tekenen en de verre stadies
in de plooien van de berghelling. Ter
zijde van ons ligt een blank engelen
kopje met broze glimlach en lege ogen
in de hemel te staren, een stenen bis
schop ziet ons aan met een nieuw inge
zet en voorlopig nog miskleurig gezicht
en een hele reeks van marmeren wel
doeners staat te wachten op een operatie
