COSTER's gedenkplaat
Markt
op
cle Grote
in 1851 aanbrengen
1
V
HUISBRAND-OLIE STOOKOLIE
Onhandig boerenknechtje weerstond
de wil van zijn vader
Burgemeester Cremers opent
„Dolly Town" in Vishal
OPVALLEND GOED
Ellen, thriller met geesteszieke
Schilderspalet trok meer dan
de melkemmer
In Haarlem ging voor hem
de wereld open
li haar
Man ufacturier
Voorgeslacht bekommerde zich niet
om Coster s woning
Pullman matrassen
bij Frans Heerkens Thijssen
MP
Poppen-expositie Bond Zonder Naam:
aantrekkelijk en amusant
HERINGA WUTHRICH
Niets overgebleven van
het oude huis
yn
Journaals van Antony
van Leeuwenhoek
verfilmd
Deze week in Luxor
ZIJN JEUGDJAREN
6
ZATERDAG 13 OCTOBER 1951
PAGINA 7
„COSTERI AEDES TYPOGRAPHIAE NATALBS"
BILJARTEN
HEEMSTEDE
R.K. Verenigingsgebouw
Zondagsdiensten
Burgerlijke Stand
WASSENAAR
Kunst en Antiek show
Tl «j
TER INLEIDING
Concert Haarlems Christ.
Mannenkoor
ZANDVOORT
Loop der bevolking
HANDELMAATSCHAPPIJ SHAMROCK N.V.
ITALIAANSE OPERA
IN HAARLEM
Rembrandt
MAARTEN VAN HEEMSKERK
Vlucht in de morgen
Het nieuwe leven
Palace
Frans Hals
City
Spaarne
CENTRALE VERWARMING
JOHNSON OLIEBRANDERS
Het is dit jaar een eeuw geleden, dat. in de voorgevel van het Costerhuxsop
de Grote Markt een gedenkteken werd aangebracht, teneinde de voorbijgangers
er aan te herinneren, dat daar eens de uitvinder van de boekdrukkunst, Laurens
Janszoon Coster, woonde. Het was een zwart gepolijste plaat met daarop de
Latijnse tekst: „Costeri aedes typographiae natales", hetgeen betekent: Coster's
woning, geboorteplaats van de drukkunst. Er is heel wat gebeurd met het huis
van Coster. In de eerste helft van de 15e eeuw behoefde men niet op een beetje
woonruimte te kijken en Coster had daar aan de Grote Markt een prachtige en
ruime woning, die evenveel ruimte in beslag nam als het thans ter plaatse ge
vestigde bioscoop- en restaurantgebouw tezamen.
Op het eind van de 16e eeuw werd
het perceel echter bouwvallig en in
drie delen gesplitst. Het linkergedeelte
werd herberg. Alleen het middenge
deelte werd nog steeds als het huis
van Coster bestempeld. Hier woonde
toen een boekbinder, die aan de voor
gevel van het gebouw de herinnering
aan de uitvinder der boekdrukkunst
bewaarde door een schilderstuk in olie
verf op een houten paneel. Het stuk
stelde de beeltenis van Coster voor met
naast hem de drukpers. Dit gedenkte
ken. waarvan in 1628 reeds melding ge
maakt werd. was meer te beschouwen
als een herkenningsteken.
Het huis verwisselde steeds van be
woner en de kaashandel, die er op het
eind van de zeventiende eeuw gevestigd
was, herinnerde in het geheel niet meer
aan de roemruchte vroegere eigenaar.
Het geschilderde herkenningsteken, dat
buiten in weer en wind hing. werd re
gelmatig bijgewerkt. Er werden zelfs
veranderingen in aangebracht, omdat
men naderhand tot dc conclusie kwam.
dat Coster waarschijnlijk nooit met de
drukpers gewerkt had. De afbeelding
van de drukpers werd vervangen door
een langwerpig bord, waarop in gulden
(later weer zwarte) letters een tekst
stond, die herinnerde aan de uitvinding
van de boekdrukkunst.
De man, die na de kaashandelaar
zijn intrek in de woning nam. was
weer een drukker. Tot 1810 bleef het
huis in gebruik als drukkerij en boek
winkel. Toen vestigde zich er een
schoenmaker en hiermee was het lot
van de historische woning bezegeld. De
bewoner hield zich niet bij zijn vak,
zette zijn schoenmakerij aan de kant
en trachtte zijn broodwinning te halen
achter de tapkast. Zijn tapperij droeg
de naam „Het Bosche Koffijhuis", maar
het duurde niet lang of de zaak kieeg
een minder gunstige klank in de oren
van de Haarlemmers. De eigenaar
hioest zijn tapperij sluiten. Er kwam
Het jubilerende Hof
van
Holland
ont-
ving gisteravond Groenendaal uit Heem
stede op bezoek. De uitslagen
van
het
eerste gedeelte zijn:
v. Wunnik
110
110
39
19
2.82
Jansen
110
84
39
8
2.15
Duinker
100
100
29
10
3.44
Bakker
90
39
29
6
1.34
Toepoel
40
18
35
2
0.51
Meierink
40
40
35
4
1.14
Loerakker
110
84
34
16
2.47
De Bruyn
140
140
34
20
4.11
Peterse
50
43
39
10
1.10
Siemerink
50
50
39
5
1.28
Duinker
100
100
37
15
2.70
Bakker
90
80
37
14
2.16
Stand 66.
Dinsdag
worden
de
wed-
strijden voortgezet.
Maandag: 8 uur repetitie Laudate Do-
minum, 8 uur Naaikrans, 8 uur bestuur
H B C
Dinsdag: 8 uur repetitie R.K Harmo
nie „St, Michaël", 8 uur repetitie Kath.
Gemengd Koor.
Woensdag: 2.30 repetitie Katholiek
Kinderkoor, 7.30 uur Clubavond Dam
club „St. Bavo", 8 uur repetitie Melodia.
Donderdag: 8 uur feestelijke opening
F a fa ba pa, 8 uur repetitie „Viva Maria",
ïrir-H ^incentius.
r_^+1-,55ag: 8 uur Fafabapa, 8 uur toneel-
rtp^eoo°"^aOctoberten voor artsen wor"
d- A G DeoenanrWparlenomen d0or
r, T wins pn rir T r,de Hooghstraat
11. tel. 35068 en dr. J. Rêurink Aerrien-
houts Duinweg 8. tel. 26035 Aerden
Wijkverpleging: Zuster B. g Badir.es
Heemsteedse Dreef 138. «tel. £,8]fd gs'
Geopende Apotheek: Apotheek
Schotsman. Binnenweg 206-208 tel
38320.
GEBOBEN: Th. H. van Zoelen en W.
M. de Graaf d; H. Opstal en A. J. Van
der Pluim z; L. M. Backus en L. van
Wijk d
OVERLEDEN: S. J. Chabot, 71 jr; M.
AmmeraalVrielenk, 62 jr; E. J Kals-
hoven, 74 jr; F. F. Kuijper, 61 jr: H. A.
Faber—Brongersma, 72 jr.
Advertentie
Advertentie
Volledige collectie
Jansweg 17
t/o Station
Coster's gedenksteen op de Grote
Markt: honderd jaar.
echter een ander opdagen, die wel wist
hoe men het bedrijf op poten moest
houden en die kans zag de kwijnende
tapperij succesvol te doen herleven. De
stroom van bezoekers werd op de duur
zo groot, dat hij zich genoodzaakt zag
het huis te verbouwen, zodat zijn cliën
ten in een ruimer vertrek ontvangen
konden worden
De uitvoering van zijn plan beteken
de tevens, dat een gedeelte van Cos
ter's woning met de grond gelijk ge
maakt werd. Om de gelagkamer groter
te maken moest een muur weggebro
ken worden en terwijl men hiermee
bezig was stortte de gehele voorgevel
van het huis in. Voordat men met de
verbouwingswerkzaamheden begon,
waren waarschijnlijk niet voldoende
voorzorgsmaatregelen getroffen. Een
goed deel van het pand werd door
de neerstortende gevel meegetrok
ken.
Deze tegenslag was voor de bewoner,
die het geluk had ongedeerd te blij
ven, geen aanleiding om bij de pakken
neer te zitten. Hij Tiet een zo goed ala
geheel nieuw huis zetten, maar zijn
geldmiddelen waren niet toereikend
om de nieuwe woning eenzelfde aan
zien te geven als het voormalige per
ceel, waarin Coster huisde
In 1850 kwam er weer een nieuwe
eigenaar, die er een manufacturenhan-
del op na hield en de ruimte nodig
had om zijn zaak uit te breiden. Het
huis moest er aan geloven en werd in
zijn geheel afgebroken. In plaats daar
van verrees een prachtige winkel. Ook
Advertentie
BEZOEKT de
Plein 13 - Haarlem
het linkergedeelte van Coster's voor
malige woning werd ingericht tot win
kel. Het herkenningsteken verdween,
maar in 1851, nu honderd jaar geleden.
Het de manufactyrier C. J. A. von
der Möhlen in de voorgevel de zwarte
gepolijste gedenkplaat aanbrengen, die
nu nog te zien is in de muur van het
bioscooptheater aan de Grote Markt.
Vijf jaar later werd door dezelfde
bewoner bovèn de plaat een borstbeeld
van de beroemde stadgenoot geplaatst.
Toen vond ook de onthulling van het
standbeeld op de Grote Markt plaats.
Sindsdien is er aan de overblijfselen
van Coster's woning nog meer ver
bouwd. Van het ouderuime Costerhuis
is niet veel meer overgebleven., dat
herinnering opwekt aan de uitvinder
van de boekdrukkunst.
De Bond Zonder Naam heeft Voor de
komende dagen beslag gelegd op de Vis
hal om daar de inmiddels befaamd ge
worden poppententoonstelling „Dolly
Town" in te richten. Verschillende plaat
sen in ons land hebben deze expositie
reeds gehuisvest, maar gisteravond dan
kon burgemeester Cremers met een
Waarderend woord „Dolly Town" openen
Voor Haarlem, de stad, vanwaar de
poppen officieel haar reis door ons land
begonnen.
De genodigden, onder wie ook ver
schillende priesters en dominees, werden
eerst ontvangen in restaurant Brink-
mann, waarna het gezelschap zich naar
de Vishal begaf. De burgemeester ge
waagde daar, omringd ook door talrijke
Haarlemse promotoren en promotrices
van de Bond, van de schitterende kern
spreuken, die iedere maand als het ware
door het land worden gesmeten en die
overal te vinden zijn. Hij vond het
prachtig, dat de Bond (met die wonder
lijke naam), die ook vele niet-katholie-
ken onder zijn medewerkers heeft, de
gedachte bij de mensen levend maakt,
dat de kwaal en de angst van deze tijd
voorspruiten uit de ontkerstening van
onze dagen. De Bond, aldus spreker, stelt
tegenover deze negotie een positieve
daad, welke gekristalliseerd wordt in
krachtige en welsprekende spreuken. Mr.
Cremers sprak tenslotte de wens uit, dat
zeêr vele Haarlemmers deze tentoonstel
ling zouden bezoeken en dat de expo
sitie bij zou dragen tot de kerstening
van ons land. De genodigden namen
daarna de poppengroepen nader in ogen
schouw en waren kennelijk enthousiast
over de originele en vaardige wijze,
waarop de vele spreuken van de Bond
in beeld waren gebracht. Over de ten
toonstelling zelf schreven wij reeds enige
tiid geleden zeer uitvoerig, zodat wij
ons nu van een diepgaande bespreking
ontslagen mogen achten. Zij dan wel
gezegd, dat de Vishal bijzonder aantrek
kelijk is ingericht en dat de bezoeker
De onuitgegeven geschriften van dé
historicus H. van Benthem, oud-ge
meentesecretaris van Heemskerk, be
vatten een uitgebreide levensbeschrij
ving van de schilder mr. Maarten van
Heemskerkdie in 1498 te Heemskerk
is geboren en in 1574 te Haarlem
stierf, waar hii in de St. Bavo op de
Grote Markt werd begraven.
In een aantal artikelen voor ons
blad, biedt de heer Van Benthem de
lezers aan, wat hij over Maarten van
Heemskerk aan gegevens verzamelde.
Is dit relaas interessant voor Noord-
Kennemerland, het is dit evenzeer
voor Haarlem, omdat de schilder daar
het grootste deel van zijn leven door
bracht.
Behalve zijn levensverhaal zullen
artikelen volgen over „Het trouwen
op het graf van Maarten van Heems
kerk in de Grote Kerk te Haarlem"
en „De pyramide op het graf van de
vader van de schilder te Heemskerk".
zich zeker zal amuseren over alles wat
daar geboden wordt. Een complete ker
mis in miniatuur draait er bovendien
lustig op los en een wonder van een pop
zal de bezoeker versteld doen staan.
Naar ons werd medegedeeld, is de ten
toonstelling reeds voor twee jaar vol
geboekt. Van Haarlem uit trekt, „Dolly
Town" naar Friesland, waar met een
salonboot een dertigtal plaatsen zal wor
den aangedaan. In Haarlem kunnen de
bezoekers terecht tot en met 21 October,
alle dagen van twaalf tot zes, en van
half zeven tot elf uur. Volgende week
Zaterdag bovendien van tien tot twaalf
's morgens, terwijl de overige dagen aan
de scholen in de morgenuren gelegen
heid wordt gegeven de tentoonstelling te
bezoeken.
J. C. Mol, directeur van Multifilm te
Haarlem, u allen welbekend wegens zijn
films over bloemen en kristallen, heeft
het bestaan, het werk van Anthony var»
Leeuwenhoek, de uitvinder van de
microscoop op de film te brengen. De
film is eigenlijk al 25 jaar oud, maar is
var. „stom", geluidsfilm geworden. Als
leerfilm buitengewoon interessant, bij
zonder geschikt om in het buitenland de
grote uitvinder Van Leeuwenhoek be
kend te maken, voor zover hij dat nog
niet was.
Mol heeft zich bijna nooit bezig ge
houden met het spel der vrije filmbe
weging, maar hij gebruikt het instru
ment om dingen in de natuur te ontdek
ken. die wij zonder de filmcamera niet
zouden kunnen waarnemen in hun be
wegingen. Als zodanig komt Mol van
tijd tot tijd tot die boeiende filmgestalte,
die het nauwkeurige aanwenden van het
apparaat als vanzelf tengevolge heeft.
Dat maakt zijn films interessant. Hij is
't type van de nauwgezette vakman, die
in volle objectiviteit zijn onderwerp be
nadert en het zo duidelijk mogelijk wil
observeren. Hetgeen hem niet eens belet,
de geestdrift gaande te maken.
Burgemeester Cremers kijkt met belang
stelling naar de U.N.O.-groep in Dolly
Town.
In de Concertzaal vond gisteravond
een ontspanningsavond plaats, die ge
organiseerd was door Haarlems Chris
telijk Mannenkoor onder leiding van
Bernard Verboom. Medewerkenden wa
ren de pianiste Bertje Davelaar, in be
geleiding van enkele mannenkoorwer-
ken, en de bekende N.C.R.V.-radio-
ensembles Mandolinata en Vrij en Blij
onder leiding van Wessei Dekker, een
en ander met zang van Henk Dorel.
Het Haarlems Christelijk Mannen
koor boekt ongetwijfeld vorderingen
onder leiding van Bernard Verboom.
Of dit koor echter momenteel de toets
van de critiek in alle zwaarte kan door
staan, ig nog twijfelachitg. Het stem-
menmateriaal is niet erg schitterend
en over de gezongen werken ligt een
te vlakke sfeer, die nog geen glans in
de toonvorming weet te bereiken. In
het Cantate Domino van Leo Hassler
hadden we iets meer opgewekte stem
ming verwacht, gezien de inhoud van
de Latijnse tekst. „Die Nachtigall" van
Fr. Schubert had betere eigenschap
pen, hoewel de tenorenvleugel hier te
stijf was. Bertje Davelaar begeleidde
uitstekend.
Na de pauze was de zang over het
algemeen frisser en losser van sfeer.
In de forte-passages moeten de stemmen
zich hoeden voor overschreeuwen. De
zachte episoden deden het goed. Maar
nogmaals, het koor is op weg vooruit
gang te maken, hetgeen alleen reeds een
goed teken is.
Mandolinata en Vrij en Blij, onder lei
ding van Wessei Dekker, lieten zich in
allerlei variaties horen, terwijl de zan
ger Henk Dorel buiten de zang meer
excelleerde in het clownesque, hetgeen
uit de aard van de zaak bii dit soort op
treden in de smaak viel. Na ieder werk
was er veel succes. J. L.
In September nam de bevolking van
Zgndvoort toe door vestiging met 168 en
door geboorte met 18 personen. Zij ver
minderde door vertrek met 98
en door overlijden met 5 perso
nen. Per saldo steeg het aantal inwo
ners van 11355 tot 11438 (5431 mannen
en 6007 vrouwen).
Advertentie
Ciadinq
Levering kan ook geschieden via uw brandstoffenhandelaar.
Strandweg 14 IJ muiden Telefoon K 2550/4602. Na 6 uur 4912.
De „Compagoia d'Opera ïtaliana"
maakt nu, onder auspiciën van de Con
cert- en theaterdirectie „Internationale"
een tournee door ons land met „De
Barbier van Sevilla", opera in drie be
drijven van Rossini.
In enige tientallen plaatsen van ons
land geeft het ensemble voorstellingen.
Dinsdag 16 October treedt het op in de
Haarlemse Stadsschouwburg. Artisten
van de Scala te Milaan, o.a. Magda Pic-
carolo, Gino Belloni, Ernesto Vezzosi
en Alexandro Barollo, benevens een
orkest onder leiding van de Italiaanse
dirigent Maestro Gino Barsanti, bren
gen deze populaire opera in haar geheel
ten tonele.
Voor het eerst sinds jaren is dus de
Italiaanse Opera weer eens in ons land,
met solisten van wereldformaat.
Een Nederlands orkest van 18 per
sonen verleent medewerking aan de
voorstellingen van „De Barbier van
Sevilla", door het optreden van de
Italianen krijgen dus Nederlandse mu
sici grotere werkgelegenheid. De diri
gent heeft Rossini's muziek speciaal
voor dit orkest gearrangeerd.
Wat de solisten betreft: zowel Magda
Piccarolo als Ernesto Vezzosi zijn nog
kort geleden opgetreden als partners
van de beroemde Benjamino Gigli, resp-
in „Lucia", uitgevoerd te Lissabon en
in „Paljas", uitgevoerd te Zürich. Bei
den treden, evenals verscheidene ande
re solisten, geregeld op in de Milanese
Scala. Magda Piccarolo heeft bovendien
voorstellingen gegeven in twee andere,
haast even beroemde operatheaters:
de Metropolitan Opera te New York en
hej Colon Theatre te Buenos Aires.
Advertentie
i
I
De opvallend goede pas
vorm van een W ALA
Corset zal de fraaie coupe
van Uw najaarsjapon en
mantel gunstig beïnvloe
den. Bovendien is de
levensduur van een
W A L A Corset door de
prima kwaliteit en afwer
king langer dan van een
gewoon corset.
Gen. Cronjéstraat 52, Haarlem
Telefoon 18104
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllll
Hulpactie India
Giro 344809
Geld en voedselbonnen
Bureau TJ.V.V. stadhuis
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiii
Ellen, haar tante en de aardige jongen, die door het ongeluk achtervolgd wordt,
ontdekken tegelijk, dat zijn huis in brand staat.
Er is een lange tijd geweest, dat in
de film schurken doodgewone schurken
waren. Dat is een beetje uit de tijd ge
raakt, behalve dan in het Wild-West-
genre. Verder hebt u veel kans, dat een
schurk nu een goedmoedige geestes
zieke is, die het verder ook niet kan
helpen en met een beetje goede wil wel
weer genezen zal. Zo is het tenminste
in de film „Ellen", die deze week in
Luxor draait. James V. Kern, de
regisseur, heeft daarbij de elementen,
die de thriller maken, handig gebruikt
en er een uiterst sinistere, gespannen
sfeer mee opgeroepen. Hij haalt ook
wel eens een luguber grapje uit, dat de
spanning breekt, maar dik gezaaid is
dat soort humor toch niet. Het is dan
zo, dat een aardige jongeman zó erg
achtervolgd wordt door het ongeluk,
dat niemand meer in toeval kan gelo
ven. Gelukkig is er een aardige jon
gedame met een nuchter verstand, om
een massa dingen op te helderen, en
verder wandelt er een nare vent rond,
die een dankbaar object is voor aller
lei kwade vermoedens- Het einde is
natuurlijk zeer gelukkig (18 jaar).
Wat er zou kunnen gebeuren als u op
een dwaze radioprijsvraag in Amerika
het minst voor de hand liggende ant
woord geeft toont u de film „Telefoon
voor U". Hier wordt een eerzaam
nuisvader tot een bedrag van 24.000
dollar overladen met geschenken, de
meeste niet naar zijn smaak, van hon
derden pakken bouillon en tientallen
niet-lopende horloges tot een lading
heesters en een pony toe. En vraag
Temidden van een ongerepte natuur: zee, duinen '"l'^rusUe '"fg^onderd
van de zestiende eeuw het dorp Heemskerk, vredig, rustig, argexonocra
van de grote wereld, a) drong de praal en dc pracht daairvan_ t
ners door, zagen zij de stoeten en de statie van de heren Mn Zee
Marquette. Wat verderop las de stede Beverwijk. het-zeed°'?
deed van zich spreken. Er waren Castricum, de Egmonden met de invloedrijke
abdij, Alkmaar Schoorl. -
Er ging in die dagen door wiens invloed? een trek naar schoonheid door
de jeugd van Kennemerland. een trek vooral naar de schilderkunst. Zeer be
gaafden stonden op: de Bcverwijker Jan Vermeijen, de Wijk aan Zeeër Rijckaert
Aertsz., Jan van Scorel en de Heemskerker Maarten van Heemskerk. Schilders,
bekend in binnen- en buitenland, grote representanten van de Hollandse school,
die in Antwerpen, Brussel, Rome en vele steden werkten, hun opdrachten kregen
van bisschoppen en vorsten. Hun schilderijen worden de bezoekers getoond en
musea over heel de wereld verspreid, in kathedralen en kerken.
Met één van hen, de vermaarde Maarten van Heemskerk, willen we ons bezig
houden, omdat zjjn romantische leven boeit, omdat het een verhaal is, dat ons
zeer aanspreekt, verhaal van een heel zijn leven bescheiden, iets vreesachtige
Kennemer, die zijn aard en afkomst niet verloochende.
Op het einde van de 15e en het begin
van de 16e eeuw woonde in het dorp
Heemskerk een welgestelde boer, Jacob
Willemsz van Veen. Zijn familie was
bekend en geacht, had bestuurders voort
gebracht en gold als een vooraanstaand
geslacht in het dorp. Niettemin bleven
zij eenvoudig van aard, gehecht aan het
boerenleven. Vader van Veen was dan
ook blij toen in 1498 zijn eerste kind
werd geboren, een zoon, die hem zou
kunnen opvolgen, de hoereneer van de
familie zou voortdragen. Een tweede
zoon, Willem, en twee dochters, Netltje
en Gerritje, vervolmaakten het geluk
van dit boerengezin.
De oudste, Maarten, was ongetwi'feld
een dromer. Het werk op de boerderij
deed hij met tegenzin. De kunst had zijn
liefde. Het schilderen zat hem in het
bloed. Vader van Veen liet hem hard
werken om de nutteloze dromerijen uit
zijn hoofd te krijgen, maar het gelukte
hem niet. De jongen bleek ongeschikt
voor het boerenleven. Ten einde raad,
misschien om hem van het nutteloze
van zijn dromerijen te doen inzien hij
zal gehoopt hebben, dat spoedig zou blij
ken, dat de jongen geen talent had
deed hij hem in de leer bij een schilder
te Haarlem, mr. Cornelia Willemsz.
Wat de vader hoopte gebeurde niet.
Maarten ging te Haarlem geheel op in
de schilderkunst, voelde zich eindelijk
in zijn element.
Hoe moet de jongen door de wereld
komen met dat geschilder, dat niets „te
bedien" had, moet de oude heer zich
hebben afgevraagd. Hij meende er goed
aan te doen, hem naar Heemskerk terug
te halen. Tekenstift en penseel moesten
opnieuw verwisseld worden voor spade
en hooivork. De jongen werd er stil en
teruggetrokken van. Vreesachtig als hij
was, schikte hij zich naar vaders Wens,
vooral omdat een begrijpende moeder
hem troostend een hart onder de riem
stak
Op zekere namiddag, dat Maarten,
dromend, van het melken huiswaarts
keerde, het juk met de melkemmers op
de schouder, stootte hij tegen een boom.
De kostelijke melk vloeide over de
grond. Vader van Veen maakte zich zo
boos, dat hij de jongen met een stuk
hout achtervolgde. Maarten vluchtte
weg, durfde niet meer thuiskomen. De
nacht bracht hij in een hooiberg door
en de volgende morgen verliet hij
Heemskerk, nadat zijn moeder hem van
een knapzak en reisgeld had voorzien.
Maarten ging de wijde wereld in. Over
Haarlem trok hij naar Delft, waar hij
als leerling werd aangenomen door de
schilder Jan Lucas. Zo overig legde hij
zich op tekenen en schilderen toe dat
,,hij binnen corten tijdt in de const seer
heeft toeghenomen".
Dc „óngemeenen gchoone manier van
werken" van Van Scorcl was spoedig
bekend, drong door tot Delft. Leergierig
als hu was, besloot Maarten van Heems
kerk zich ook te Haarlem te vestigen.
Hjj werd niet de leerling, maar de
medewerker van de grote meester.
Maarten was intussen 29 jaar oud ge
worden, een leeftijd, waarop een Neder
landse schilder in die dagen gewoon
was zich voor zijn verdere vorming naar
Italië te begeven. Voorlopig kwam daar
van bij Maarten nog niets. Hij werkte
zo ijverig, keek het werk van Jan van
Scorel zo goed af, dat hij spoedig in de
kunst zijn gelijke werd. Men kon „hun
werek qualijck onderscheidden". Dit was
wet naar de zin van Van Scorel, die
uit afgunst hun samenwerking verbrak.
Voor de zelfstandige ontwikkeling van
Reeds vroeg kwam Maarten in kennis
met een andere jonge schilder, Jan van
Scorel. Deze was in 1495 te Scoorl ge
boren. Op veertienjarige leeftijd van
15101512 was hij schildersleerling
te Haarlem. Van Scorel, ook te Delft
goed bekend, maakte grote en vrucht
bare studiereizen door Europa, studeer
de vooral te Rome. Teruggekeerd van
zijn reizen had hij zich in Utrecht ge
vestigd. Toen daar in 1527 onlusten uit
braken, vertrok hij naar Haarlem, waar Maarten van Heemskerk. Portret van zijn vader (1533).
hij door heer Simon, commandant van In het bezit van het Melr. Museum te New York: Het
de orde van St. Jan, gastvrij werd ont- onderschrift luidt: My soen heft mij hir gheconterfeit doe
vangen. ic gheleeft hat LXXV j are, so men seijt.
het talent van Maarten van Heemskerk
van grote betekenis. Hij bleef te Haar
lem wonen, vestigde zich ten huize van
Fjeter Jan Fopsen en was zeer produc
tief. Hij schilderde o.a. de grote werken
Sol et Luna" en de levensgrote Adam
en Eva, die men thans nog ten on
rechte vaak toegeschreven aan Jan van
Scorel in het Haarlemse Frans Hals
museum kan bewonderen.
Tijdens zijn verblijf bij Pieter Jan
Fopsen werd Maarten „om zijne ver
diensten" meester in de schilderkunst
genoemd. Daarna woonde hij in bij een
goudsmid, Joos Cornelisz., tot 1532. In
deze tijd kwamen eveneens grote mees
terstukken tot stand.
In het museum van schone kunsten
te Gent bevindt zich een schilderij, in
1532 door hem geschilderd. Het stelt de
Man van Smarten voor, zittend, terwijl
een engel voorzich
tig de doornenkroon
van zijn lijdend
hoofd licht. Aan de
andere zijde houdt
een tweede engel
'n brandende toorts
omhoog.
Maarten voelde
dat hem nog iets
ontbrak. Hij moest
naar Rome reizen
„om wat aan zijn
const ontbrack daer
te vercrijghen".
Maar een reis
naar Italië was in
die tijd niet van ge
varen ontbloot. Bo
vendien wilde hij
zijn ouders, die op
leeftijd waren geko
men, niet laten ster
ven, terwijl hij ver
weg was. Het ge
beurde van zijn
jeugd w-as allang
vergeten. Vader Ja
cob van Veen had
er vrede mee, dat
zijn oudste hem
niet zou opvolgen.
Wat? Hij liet zich
zelfs door zijn zoon
uitschilderen. Maar
ten maakte var: dit
schilderstuk veel
werk. Het is een
meesterstuk gewor
den, karakteris
tieke boerenkop
dat zich thans in het
Metropolitan Mu
seum te New York
bevindt,
H. VAN BENTHEM
niet, wat de inkomstenbelasting van de
geplaagde man eist- Het eindigt bijna
met een scheiding en moord en dood
slag.... De film is heel vermakelijk en
dwaas, maar zou beslist aan kracht ge
wonnen hebben als zij niet een rumoe
rige persiflage geworden was, maar een
verfijnde satire. Dit laatste heeft de
regisseur niet kunnen opbrengen, maar
ge kunt toch wel lachen om de bijzon
dere situaties.
Voor boven de achttien.
In Palace draalt de film „Tarzan
finds a son", waarin Johnnie WeisniuJL-
ler zich weer door de bomen slingert
als Tarzan, die met Jane een jongetje
gevonden heeft, van wie ze houden als
van een eigen kind. Een gezelschap
blanken is op zoek naar de knaap, die
erfgenaam is van enige millioenen. De
boze liên hebben het op het geld en
dus op het leven van de boy gemunt
en als Tarzan er niet was geweest
Kortom: de slechte mensen trekken aan
het kortste eind, maar voor het zover
is, hebben alle vriendelijke en bloed
dorstige dieren van het oerwoud de
revue gepasseerd, evenals menseneten-
de wilden, die in dit geval gelukkig
alleen maar de schurken consumeren.
Spanning genoeg voor de vrienden van
Tarzan en Jane en voor hen. die het
nog moeten worden. Boven de veertien
mag je dat allemaal zien van de keu
ring.
De opera Paljas van Leoncavallo is
al weer de nodige tijd geleden vastge
legd door de filmcamera. Iedereen kent
wel het verhaal van deze Paljas, die op
het toneel „bedrogen" wordt door zijn
vrouw, maar tot de conclusie komt. dat
zulks ook in werkelijkheid het geval is.
Dat geeft aanleiding tot veel herrie en
pathos met een bloederig slot. Een ge
geven van niets dus, zoals bij de meeste
opera s. Maar de muziek moet het doen.
De fiim echter is een zuivere opname
van het toneelstuk, met het gevolg, dat
er weinig filmkunst te genieten valt.
Met gesloten ogen kunnen muzieklief
hebbers wellicht aan deze Paljas hun
genoegen beleven. Achttien jaar.
In de film „De gele hel" wordt de
guerilla-strijd van de Philippijnen tegen
de Japanners uitgebeeld. Het gaat er fel
toe. Wanneer de Japanners de Philip
pijnen overrompeld hebben, krijgen de
vrijheidsstrijders bevel om zich te mel
den. Twee posten storen zich echter niet
aan dit bevel en vechten door. De Ja
panse aanvallers weten een guerilla-
groep te overmannen en laten enige van
hun gruweldaden zien. De Amerikaanse
viag wordt neergehaald en vertrapt, tot
dat de guerilla's de vijand afbreuk doen
en daarbij steun ontvangen van Ame
rikaanse parachutisten. Aan de film. die
zeer kort is, gaat een uitgebreid voor
programma vooraf, waarin o.a. Stan
Laurel en zijn compagnon voor ver
maak zorgen. Toegang 18 jaar.
..Saboteur", een goede sensatiefilm
van Alfred Hitchcock, met Pnscilla
Lane Robert Cummings en Otto Kru-
ger in de hoofdrollen, verhaalt de toe
schouwer van een complot, dat ge
smeed wordt in Amerika om een vlieg
tuigfabriek te saboteren. Een jonge ar
beider die er ten onrechte van verdacht
wordtin deze misdadige handelingen
betrokken te zijn, ontsnapt uit de nan-
den van de politie en vlucht. Opgejaagd
zwerft hij door het land. waarbij hy
geconfronteerd wordt met allerlei situa.
ties- Tenslotte ontmaskert hij de ware
saboteur tijdens een klimpartij in het
Vrijheidsbeeld; een scène, waar de ma
ker van de film zijn zucht naar sensa
tie wel de vrije loop heeft gelaten.
„Saboteur" is goedgekeurd voor veer
tienjarigen.
Advertentie
HAARLEM
