Veelzijdige werkzaamheid van nobel
priester en vooruitziend bisschop
Haarlemse afdeling van Antonius
vijf en twintig jaar
Sarcoglobioe
FILMS IN HAARLEM
Uitvoering van Anton Bruckner's
Mis in E-moll
„Waardig vertegenwoordiger
van oude, katholieke adel"
DIEBEN
Niet groot in kwantiteit, wel
in kwaliteit
Onder leiding van Alb. de Klerk
Narrenschip in Huis Van Looy
Stichting Hageveld
en Katwijk
Voorzitter Spruyt
jubileert mee
Liturgisch
toelaatbaar
Ideale
schildersgroep
SLEUTEL WEG?
De Haarlemmer Mgr. C. baron van Wijkerslooth II
HERINGA WUTHRICH
Radio Moors
VORMINGSAVOND
KRING OOST K.A.B.
KATHOLIEKE INSTALLATEURS VIEREN FEEST
KOOR KATHOLIEK HAARLEM
ZATERDAG 17 NOVEMBER 1951
PAGINA 6
Voortvarend bisschop
VERKOPINGEN
Aankoop van Duinzigt
VOOR MODERNE COIFFURE
55
Tegen
Bloedarmoede
en Zenuwzwakte
Palace
KUNST IN GRONINGEN
„DE SLEUTELSPECIALIST"
Nadere omschrijving
van de Mis
H.H. MISSEN OP
ZONDAG
Frans Hals
Luxor
City
Rembrandt
Spaarne
Het eerste deel non mgr. C. baron van Wijkerslooth's levensschets, vorige
week Zaterdag in dit blad verschenen, werd afgesloten met diens benoeming
tot hoogleraar aan het Warmondse seminarie in het jaar 1816. In datzelfde jaar
kreeg hij van zijn kerkelijke overheid de lastige opdracht om tezamen met
Cornells van Bommel (de latere bisschop van huik) een opvoedingsinstituut te
slichten voor toekomstige theologanten, een 'instituut, dat wij thans klein
seminarie plegen te noemen. Die opdracht was daarom so lastig, omdat zij de
oprichting en organisatie van een noviteit behelsde: 'in die dagen waren er
immers nog geen klein-seminaries zoals wij die thans kennen.
We zullen zien, hoe het huidige „Hageveld" te Heemstedezoals het ook in
zijn naam belijdtde erfhouder is geworden van het instituut, dat zijn oprichting
te danken' had aan de uitvoering der opdracht, gegeven aan mgr. Van Wijker
slooth en Cornelis van Bommel (aan welk tweetal spoedig Wilhelmus van Niel
werd toegevoegd).
Voor een goed inzicht in de oplei
dingsmogelijkheid van de R.K. geeste
lijkheid in die dagen zij er op gewe
zen, dat de Hollandse „zending" twee
groot-seminaries of „kweekscholen
voor geestelijken" had: een te War
mond en een te 's-Heerenberg. De La
tijnse scholen te Gemert, Megen en
Uden konden geen klein-seminaries
genoemd worden, omdat daar van op
leiding en vorming, uitsluitend tot de
priesterlijke staat, geen sprake was.
De stichting van een klein-seminarie
zou moeten beginnen met de aankoop
van een behuizing. In dat opzicht
talmde genoemd driemanschap niét:
reeds in het begin van 1817 werd van
de familie Elias het buitengoed „Hae-
genvelt" aangekocht, gelegen onder
Driehuis in de gemeente Velsen. Van
Bommel werd de eerste regent en op
2 Mei trokken de eerste leerlingen
„Haegenvelt" binnen.
Maar plotseling komt er dan in 1825
een Koninklijk Besluit, volgens welks
bepalingen behalve diverse Latijnse
scholen ook ..Haegenvelt" zou moeten
worden gesleten. En reeds op 1 Sep
tember van datzelfde jaar verschijnt
de gouverneur van Noord-Holland,
Tets van Goudriaan, op ..Haegenvelt",
om aan de wee en ach klagende bewo
ners duidelijk te maken, dat men met
genoemd besluit ernst wenste te ma
ken. De leerlingen verlieten het semi
narie; velen trokken naar het buiten
land; géén hunner ging naar het in
middels bij K. B. opgerichte Staatscol
lege te Leuven (het ..Collegium Philo-
sephicum"), waar volgens 's Konings
inzichten de Hollandse geestelijkheid
diende te worden opgeleid.
Van Wijkerslooth, die in 1821 aan
zienlijke bedragen voor de bouw van
het nieuwe seminarie te Warmond had
geschonken, werd inmiddels door de
loop van de omstandigheden alleen
eigenaar van „Haegenvelt". dat hij aan
de toenmalige aartspriester van Hol
land en Zeeland in bruikleen afstond
om daarin het klein-seminarie te her
stellen. Op 14 Mei 1946 zou hij de eer
ste steen leggen van het nieuwe Hage
veld in het voormalige „Schoonoord"
te Voerhout.
Nog een ander opleidingsinstituut heeft
zijn ontstaan aan Van Wijkerslooth te dan
ken gehad, ditmaal geen semeninarie, maar
een opleidingsschool voor kath. jongelui,
die zich wilden voorbereiden tot de uni
versitaire studie Er zijn redenen om aan
te nemen, dat Van Wijkerslooth zijn plan
nen persoonlijk heeft medegedeeld aan
Koning Willem 1 en het verlof tot uitvoe
ring voornamelijk bepleit heeft op grond,
dat ook aan de Koning bekende families
zich gedwongen zagen haar zonen naar het
buitenland te sturen. Zulk een argument,
dat men moeilijk anders kan waarderen dan
om zijn tactische verdienste, schijnt zpn
uitwerking piet ter hebben gemist. Voor eep
geschikt gebouw liet Van Wijkerslooth het
oog vallen op de heerlijkheid van de heren
Van Wassenaer, gelegen in het dorp Kat
wijk a. d. Rijn. Op 4 Juni 1831 werd Van
Wijkerslooth eigenaar van de heerlijkheid.
Drie dagen later werd het huis reeds^be
trokken: twee leerlingen, Jozef en Ferdt
nand Boret. kwamen in Ka,wU J ,iater
openden de reeks van deftige ep (later)
ook minder deftige jongelul.^i^ hun^voo
1841 In
thans
bereidend hoger onderwijs zouden genieten
op het college „Katwijk", dat in
handen der Jezuïeten ove^.ing„=f.nt„„riitle
langs een ietwat gebroken ll)n van badite
Zijn voortzetting vindt in „De Breul te
Driebergen-
Interessant is het te weten, dat Mgr.
F van Vree, eerste bisschop van Haar
lem sedert het herstel der hierareh'.e ;n
1853. in de begindagen van „Katwijk
daaraan als leraar en later als direc u
verbonden is geweest. En het zal m he
bijzonder de Haarlemmer interesseren,
dat diezelfde Mgr. van Jree in *8^ het
bekend perceel Nieuwe Gracht 80, weths
gordijnen het zij met eerbied geze=d
Advertentie
Stationsplein
Jack v. Kollenburg
en
Jenny van Dam
piano, ace. en zang
Uitslag van de huizenverkoping op
Donderdag 15 November 19al in t Nota
rishuig te Haarlem.
Romeinstraat 12 f 5400, B. v. d. Borgh
Sr qq Westerboogaardstraat 7 met ge
veild. Oost Indiëstraat 46 f 3005, J. J de
Ruyter. Oranjeboomstraat 74 en 7b f I9_u
H I. van Goor. DeU'tstraat 28 zw. en rd„
niet geveild. Ie Hogerwoerdsu-aat 12.
f 4000 A. C. v. Vollenhove. Kennemer-
straat' 40 f 3425, J. Jonkman qq. Spaarn-
woudevstraat 43 f-3400. Inpijn. bpaarn-
wouderstraat 98 f 15900. Inpijn. Hendrik
Roozenlaan 16 f 3805, N.N. Camplaan 34
Heemstede f 11000, P. J. Moerkerk. He
renweg 205, f 16000, J. W. M. v. d. Bosch.
Binnenweg 87 14350. A. G. Gobelens
qq. Binnenweg 85 f 13200 G. J. Smit?
qq. Gerrit van Heesstraat 25 fooi», K.
de Vries qq. Neptunusstraat 5 en 7 zw.
en rd £25200, B. Bos. Wagenweg 18
(opgehouden) f28000. lepenstraat 34.
(opgehouden) f 12000. Zutder Stations
weg 10, Bloemendaal. met gevetla.
Voorzorgstraat 27, £3300, N.N. Donkere
Spaarne 28 zw. en rd., niet geveild
Spaanschevaartstr. 38 f 2650, v. Emme
rik qq. Wagenweg 126 z. en r. (opgeh)
f 3*000. Madelievenlaan 4, Aerdenhout
f 8600 N N. Hoofdstraat 194, Santpoort-
niet geveild. Saenredamstraat 25 iw. en
rd f4760. H. C. Heemskerk.
Advertentie
HAARLEM
CENTRALE VERWARMING
JOHNSON OLIEBRANDERS
wellicht nog uit die tijd dateren,
voor het bisdom heeft aangekocht Te
voren had hij gewoond in de Grote
Houtstraat 112. waar thans het dames-
en kinderconfectiemagazijn „D.K.C." ge
vestigd is.
In 1832 werd Van Wijkerslooth door
Paus Gregorius XVI verheven tot de
waardigheid van Bisschop van Curium
„in partibus infidelium" hetgeen be
tekent: in egn streek van ongelovigen:
Curium dat op Cyprus was gelegen, had
eertijds, toen het nog katholiek was.
bisschoppen gehad en kon uit dien
hoofde titulair worden toegevoegd aan
de haam van oen bisschop in enig
missiegebied. Maar de volledige bis
schoppelijke jurisdictie werd hem niet
toegekend, wel de bevoegdheid om met
verlof van de overheid der kerkelijke
zending hier te lande, zijn wijdingsambt
uit te oefenen.
Reeds vijf dagen na zijn consecratie
tot bisschop in de Domkerk te Munster
wijdde de voortvarende bisschop te
Warmond zes priesters en zeven dia
kens. De kerk van Uitgeest was de eer
ste die door hem geconsacreerd V/erd
(1834). Bij deze gelegenheid werd zo
danige luister ten toon gespreid, dat de
plechtigheid maar eventjes acht volle
uren geduurd heeft van 's morgens zeven
tot 's middags drie uur. Sindsdien heeft
hij nog 72 kerken geconsacreerd; in
Haarlem heeft hij twee kerken inge
wijd: de St. Jozefkerk op 31 Mei 1843,
de St. Antoniuskerk op 23 October 1844.
Strater verzekert.dat Mgr. van Wijker-
sloot in de Hollandse Zending meer dan
211.000 personen gevormd heeft. Toen
hij in Mei 1835 dit H. Sacrament toe
diende op Zuid Beveland, 'waren er
ruim twee en halve eeuw verlopen, se
dert dit op Zeeuwse bodem gebeurd
was. (Nieolaas de Castro had in zijn
bisschopsstad Middelburg voor het laatst
gevormd in 1562). Bovendien wijdde
Mgr. van Wijkerslooth jaarlijks gemid
deld twintig priesters, terwijl hij aan
evenveel personen de kleinere wijdingen
toediende. Hij is consecrator geweest van
zes bisschoppen en assisteerde bij vier
bisschopswijdingen.
Intussen was koning Willem I aan
merkelijk williger gebleken tot Van
Wjjkerslooth's wereldlijke verheffing
dan tot de erkenning van zijn gees
telijke hoogheid: nadat hij bij K.B. van
16 Juli 1822 als baron in de Neder
landse adel was ingelijfd, werd hern
niet zonder moeite eerst ruina een
jaar na zijn consecratie toestemming
verleend tot het voeren van de bis
schoppelijke titel.
Aanvankelijk was Mgr. van Wijkerslooth
na zijn bisschopswijding op Warmond blij
ven wonen, maar twee jaar daarna kon
zijn verlangen om ergens buiten te gaan
wonen in de nabijheid van het seminarie
in vervulling gaan door de aankoop van
huize ..Duinzigt'' onder Oegstgeest, door
hem zelf in een brief een „liefelijk land
goed met een volmaakte ligging" genoemd.
Nog tijdens zijn leven stichtte hij er een
bewaarschool, later aangevuld met het we
zen- en damesgesticht „Duinzigt". Hel
eigenlijke bisschoppelijke paleis geraakte
na zijn dood zodanig in verval, dat Het
Advert entte
Van ouds bekend. Tel 14609
Officieel Philips-reparateur
Kruisstraat 38 - Haarlem
in 1915 moest worden afgebroken. Aan de
dagen van eertijds herinnert echter nog
steeds het naast het huidig „Duinzicht" ge
legen langwerpig 18de eeuwse huis, thans
„Klein Curium" genoemd. waarin de
spreekwoordelijke gastvrijheid van Mgr. van
Wijkerslooth wordt voortgezet.
Het is bekend, dat Mgr. van Wijker
slooth een groot voorstander was van
het herstel der kerkelijke hiërarchie.
Maar na een langdurig en moeilijk
diplomatiek overleg tussen het Vaticaan
en ons land kon eerst in 1853, dus na
zijn dood. dit verlangen van Nederlands
eerste bisschop sedert de reformatie in
vervulling gaan.
Ook op ander terrein had hij een ver
vooruitziende blik. Zo leefde in hem
reeds het idee van de oprichting ener
eigen katholieke universiteit en heeft
hij o.a. geijverd voor oprichting van
een katholiek landelijk dagblad dat ten
slotte in 1845 gestalte kreeg in ,.De Tijd".
Er. tenslotte heeft hij ontzaglijk veel
gedaa nvoor de missionnering in de beide
Indien.
Op 30 Aug. 1851 maakte Mgr. van Wij
kerslooth zijn testament, dat hij sindsdien
tweemaal veranderd heeft, n.l. op 17 Oc
tober 1851 en op 31 October 1851: tien
dagen vóór zijn dood.
Vele instituten in den lande ontvingen
legaten. Zijn geboortestad Haarlem heeft
de erflater niet vergeten: het St. Jacobs
Godshuis kreeg o.a. een flink legaat
onder de bepaling, dat „uit de revenuen
van dat kapitaal zullen worden bestre
den de kosten voor surveillance en ver
zorging der kinderen, door Zusters van
Liefde, in dier voege als zulks reeds in
onderscheidene Godshuizen is geregeld".
Op 1 Februari 1853 kwamen de eerste
Advertentie
„Salons de Coiffure"
BOS - Grote Houtstraat 71 rood
ingang Ged. Oude Gracht - Tel. 19157
In het jeugdgebouw aan het Teyler-
plein heeft de kring-Oost van de KAB
een zeer geslaagde vormingsavond ge
houden. De voorzitter, de heer B. Reyn-
ders, installeerde de nieuwe geestelijk
adviseur, kapelaan H. van der Plas, die
reeds enige jaren als adviseur in Rot
terdam werkzaam was. De voorzitter
deelde mede, dat alsnog getracht zal
worden de huisvlijttentoonstelling te
doen doorgaan. Op 25 November zal een
feestavond gehouden worden en Zondag
2 December zullen do kinderen van zes
tot negen jaar Sint Nieolaas ontmoeten.
Verder staat een naai- en knipcursus
op het programma. Vervolgens behan
delde de geestelijk adviseur het tweede
onderwerp van het winterprogramma
„Wij en het communisme" met als on
dertitel „Geest of beest". Do R.K. Rede
rijkerskamer „Alberdingk Thijm" voer
de twee een-acters op onder leiding
van de heer J. Kruyver.
„Zusters van Roosendaal" in Hagestraat
10 Ban.
In het octaaf van St. Wilbertdag
op 10 November 1851 gaf Mgr. Cor
nelius Ludovicus Baron van Wijker-
sloot zijn ziel aan zijn Schepper terug.
Hij werd begraven in de familiegraf
kelder der Wijkerslooths te Schalkwijk
bij Utrecht.
Beëindigen wij deze schets met het
testimonium, dat Dom Pitra over
Mgr. van Wijkerslooth gaf: „un des
trop rares et des plus dignes représen-
tants de l'ancienne noblesse eatholique
de la Hollandc". („La Hollande eatho
lique", 1850, 323).
H. W. M. VAN OS.
(Eén der al te zeldz ime en meest waar
dige vertegenwoordigers van de oude
Hollandse Katholieke adel.)
LinksHet bisschoppelijk paleis, dat
mgr. Van Wijkerslooth zich liet bouwen
op zün landgoed „Duinzicht" te Oegst
geest (in 1015 werd het afgebroken).
Beneden: Het thans nog bestaande
Klein Curium", laatste herinnering
aan het bisschoppelijk buitengoed.
Donderdag 22 November zal het een bijzondere dag zijn voor de katholieke elec-
trotechnische werkgevers in Haarlem. Dan zal het vijf er. twintig jaar geleden
zijn, dat de oprichting van een Haarlemse afdeling van de Ned. Kath. Bond
van Electrotechnische Werkgevers „Sint Antonius" een feit werd- Op het toen
malige Hanzebureau werd in Juni 1923 een bijeenkomst belegd, waarbij katho
lieke werkgevers uit Amsterdam. Den Haag. Leiden, Rotterdam en Haarlem
aanwezig waren om te komen tot de oprichting van een Katholiek Verbond
voor Installateurs. Haarlem wilde daar uiteraard aan medewerken en stichtte
een gecombineerde afdeling van loodgieters en electriciens. De heer Van Eijk
werd benoemd tot voorzitter, het secretariaat kwam in handen van de heer
J. G. Spruyt. Door verschillende omstandigheden viel deze veelbelovende af
deling reeds na een jaar uit elkaar, maar de moed werd niet opgegeven. De
heer Van Bommel uit Rotterdam, waar intussen een afdeling van „Sint Antonius"
was opgericht, kwam naar Haarlem en op 26 Mei 1926 werd besloten ook in de
Spaarnestad een dergelijke afdeling op te richten.
Erkend Installateur voor Haarlem en
Omstreken tot een feit, maar deden te
vens de contactcommissies ontstaan met
het G.E.B.. de richtprijzen voor huur-
meterinstallaties en kookleidingen, en
regelingen met de gemeentelijke toon-
kamers.
Zo zouden nog vele andere belangrijke
feiten genoemd kunnen worden. Wij
denken b.v. aan de actie, die gevoerd
werd tegen levering aan particulieren
door grossiers, medewerking aan col
lectieve arbeidsovereenkomsten, strijd
tegen ondeugdelijke materialen, mede
werking en deelname aan het vakonder
wijs om zo niet alleen de belangen van
de leden, maar ook van de werknemers
te behartigen.
De Haarlemse afdeling bewoog zich
echter niet alleen op stoffelijk terrein.
Het eigen, katholieke, principe werd
De 22ste November van datzelfde jaar
werd de eerste vergadering gehouden,
waarin de heren J. G. Spruyt (voorzit
ter), H. Dirks (secretaris) en J. Meer
man (penningmeester) in het bestuur
werden gekozen. Geestelijk adviseur was
kapelaan J. P. A. Brinkman, thans
deken van Noordwijk. De Haarlemse af
deling was daarmede een der eerste,
waaruit en waarmee later de landelijke
bond kon worden opgericht.
Als afdeling heeft zij zich niet kunnen
ontplooien in grote kwantiteit, daar er
in Haarlem en omstreken slechts weinig
katholieke installateurs gevestigd zijn.
In kwaliteit doet zij echter niet voor
andere afdelingen onder en het feit dat
de maandelijkse vergaderingen gemid
deld door 80% van de leden regelmatig
worden bezocht, zegt in dit verband wel
iets. Wanneer er een beroep op de led""-
werd gedaan, dan was dat nimmer ver
geefs, getuige althans de deelname aan
excursies om de technische kennis te
vergroten, het gezamenlijk exposeren
op tentoonstellingen om het publiek in
kennis te brengen met de nieuwste elec-
trische apparaten en producten enz De
Mitovos, de grote missietentoonstelling
van 1948. werd geheel door de leden van
„Sint Antonius" geïnstalleerd en deze
belangeloze medewerking werd immer
gegeven, wanneer het de charitas betrof.
Op initiatief van deze Haarlemse af
deling. die een oproep stuurde naar alle
installateurs uit stad en omgeving, kwam
de oprichting tot stand van de Ned Ver
eniging van Installateurs, en de prettige
samenwerking en verstandhouding
maakte niet alleen het instituut van
steeds hoog gehouden en de acties
werden gevoerd zonder in strijd te
komen met de rechtvaardigheid en de
naastenliefde.
Van de drie oprichters is de heer J.
Spruyt nog steeds een actief bestuurs
lid. Hij jubileert dus met „Sint Anto
nius" mee. Bijna al die jaren is hij
voorzitter geweest, terwijl hij ook vele
verdiensten heeft als secretaris van
het hoofdbestuur, en bestuurslid is
van de V.E.V. en de normalisatie
commissie. De heer Dirks in onlangs
overleden, en de heer Meerman maakt
geen deel meer uit van de organisatie.
Vijf en twintig jaar heeft „Sint Anto
nius" op de bres gestaan, slechts Ae
oorlogsjaren brachten een korte onder
breking. In die dagen werd het werk
toch clandestien verricht. Donderdag zal
het feest dan gevierd worden, 's Morgens
draagt de geestelijk adviseur, kapelaan
A. H. M. Ruhe, een H. Mis op in de
kapel van het Sint Veronica gesticht,
waarna een gemeenschappelijk ontbijt
volgt, 's Middags van drie tot vijf uur
bestaat er voor belangstellenden gele
genheid in hotel Oud Sint Jan (Jansweg
20) hun gelukwensen aan te bieden. Een
feestelijk diner vormt daarna het besluit
van de viering.
Ariuertentie
Hei tonisch krachipreparaat
Vraagl hei Uw
apotheker of drogist
De twee befaamde komieken Abbott
en Costello zijn ditmaal t»e zien in de
film „Abbott en Costello op de universi
teit". Ze weten zich weer uit alle moge
lijke situaties te redden en op een ma
nier, die de getuigen in de bioscoop
zaal bijzonder amuseert.
Als concierges van een universiteit,
waar éen aantal bekoorlijke jongedames
studeren, zetten ze de boel op stelten.
De meisjes kunnen het goed met de
nieuwe werkkrachten vinden. Het uni
versitaire leven dreigt echter het slacht
offer te worden van hun zotheden. Het
lijdend voorwerp is zoals steeds de dik
ke van het tweetal. Hij wordt voor het
Een enkele maal mag Koor Katholiek Haarlem vanwege de smaak van een
aantal zijner bezoekers een oud standaardwerk uitvoeren, het komt gewoonlijk,
zoals thansmet een alhier onbekend artistiek werk voor koor en orkest. Diri
gent Albert de Klerk koos namelijk voor zijn eerste uitvoering in dit muziek-
seizoen op Donderdag 22 November, het feest van St. Caecilia, één der drie mis
sen, die Jn e moll, van de Oostenrijkse componist Anton Bruckner, van wie hij
reeds met groot succes het „Te Deum", de Requiem-mis en enkele kleinere
werken uitvoerde.
Deze E moll-Mis is een hoogst belangrijk en enigszins opzienbarend werk,
omdat het, ondanks zijn veel grotere omvang ten opzichte van de meer gezon
gen, voor kerkelijk gebruik goedgekeurde missen, alsmede door de begeleiding
met uitsluitend blaasinstrumenten niet alleen in de Donaulanden, doch ook, zij
het een aantal jaren later, in andere landen als liturgisch toelaatbaar" werd
beschouwd
Voor deze wijze van begeleiding kan
door de Bisschop vergunning worden
verleend, aldus lezen we in het „Motu
Proprio" van Paus Pius X, die alleen het
A Is men bemerkt verrast te zijn bij
/-4 het doorwandelen van de zalen
van het Huis van Looy in deze
maand, dan gelieve men te bekennen
aat in feite Groningen verder ligt dan
Parijs. En, dat de ..provincie" talenten
bezit, die door de excentrische gericht
heid van de artistieke belangstelling in
Nederland, zolang die talenten in die
provincie werkzaam blijven, vergeten
raken omdat de bundel van de belang
stelling ver over hen heen straalt en
niet hen beschijnt.
Tot dat een groep het waagt uit te
breken en naar voren te treden, door
het land werk exposerend, dat bij het
wegen niet te licht bevonden wordt.
Onze .provincie*' is niet ondermaats.
De 'drie oudsten van de vijf reizende
Groningers, die in het Huis van Looy
exposerenzijn overigens al eerder in
nationaal verband naar voren gekomen
maar het niet-frequenteren van de er
kende kunstcentra blijkt alsgevolg te
moeten hebben, dat men buiten circu
latie blijft.
Het moge dan te betreuren zijn dat in
ons kleine land zoveel gebeurt op natio
naal peil, dat niet opgemerkt wordt,
aan de andece kant geeft het een Se~
voel van weelde dat wij ons de achte
loosheid kunnen permitteren om rijk
dommen gewoon te vergeten zonder ons
armer te voelen. Het geeft dan een dub
bele vreugde ze bij verrassing weer te
ontdekken.
Aan de naam van deze nieuwe Gro
ningse schildersgroep zal wel een
anecdote ten grondslag liggen, die
slechts bij de insiders bekend is, want
narren zijn het nu bepaald niet, dit vijf
tal opvarenden van het Narrenschip.
Wel ernstige kunstenaars, zo ge wilt,
die van de humor ernst maken, maar
die hun bijdrage leveren tot het zijn
van een springlevende Nederlandse
Kunst.
Als groep vertonen zij een interes
sant beeld. Ieder van hen geeft een
andere visie, maar allen erkennen de
na-expressionistische normen, zonder
evenwel te vervallen in een steriel,
leerstellig formalisme: de vorm blijft
de verschijning waarin de ontroering
wordt meegedeeld, ze wordt lege ver
pakking.
En ondanks de onderling verschil
lende geaardheid heeft de een met een
ander toch weer steeds een raakvlak
gemeen. Voorwaar ideale spanningen
en bindingen voor eer vruchtbare sa
menwerking in onderlinge zelfstandig
heid.
K 1 e i m a is humaan, overziet een
gehele situatie, neemt het leven zoals
het is, toetst het aan zijn eigen nor
men voor het bepalen van zijn hou
ding. Zonder bravour resumeert hij
dan, bedacht, corrigerend, verzachtend.
Van der Zee daarentegen is
hartstochtelijk, breed en open. Zijn
oog geniet van de kleurenfeesten, die
hij zich verbeeldt. Als een kind plukt
hij blindelings, laat onverwerkt los
wat hij juist heeft opgenomen, om
beide handen vrij te hebben voor het
aangrijpen van 't volgende dat hem voor
het oog komt. Hij is een impulsief ja
ger. Hej landschap biedt hem de beste
mogelijkheden naar zijn aard.
Piet Snel ondergaat het geweld
van de natuur, die hij in een droom
beangstigende krachten toekent: hij
vindt die ook werkzaam in de mens.
waar ze de invloed var de rede over
treffen, en op den duur zijn hande
lingen bepalen onontkoombaar.
Coen Schilt beleeft eveneens de
droom. Maar dan een stille. Zijn land
schap is bedauwd met de geur van de
menselijke aanwezigheid- Zijn mensen
zijn besloten wezens, intrigant, ver
bergend, diepten omsluitend. Hun ge
laat is een masker, hun gebaar slechts
houding, hun houding misleidend.
Jordens is de oudste van de groep
en verschilt in een belangrijk pdnt van
de overige vier. Waar deze hun visie
geven op hetgeen is, schept hij zich
zelf een wereld van vormen. Hij is er
het middelpunt, het overige is zijn ma
teriaal. Hij ereëert Veer zijn groot ta
lent graaft hij de bedding, waarin het
zal stromen. Daarom is hij ook de
meest constructieve.
Zijn dit de bronnen vanuit welke
deze kunstenaars werken, zoals wij
hebben gemeend ze te moeten om
schrijven na een rondgang langs het
werk, er zijn ook uit teehnisch oog
punt interessante dingen te zien op
deze tentoonstelling, die tot 2 Decem
ber duurt.
L. T.
gebruik van „alle gedruismakende in
strumenten, zoals trommels, bekkens en
schellen" absoluut verbiedt. Vormt nu
de grotere omvang een bezwaar? Voor
de gejaagde mens uit deze gespannen
tijd: j a, voor hen, die juist in de plech
tige viering van de Heilige Geheimen
opbeuring en rust zoeken, vanzelfspre
kend: neen! Tegenover de liturgische
handeling zijn de laatste drie delen
eigenlijk te uitgebreid, daar de priester
hierbij niet op het einde van deze ge
zangen moet behoeven te wachten. Bij
een hoge plechtigheid kan echter de
celebrant alles statiger en langzamer
verrichten, waardoor dit bezwaar wordt
ondervangen.
Wat geldt nu uiteindelijk als voor
naamste voorwaarde, gesteld voor het
verkrijgen van een kerkelijke goedkeu
ring? De geest van het werk. En
nu moge een Oostenrijker een liturgische
plechtigheid een weinig anders aanvoe
len dan een Noorderling, niemand zal
beweren, dat een E-moü-Mis zuivere
concertmuziek is. Dit ook niet in Hol
land'.
Er (s een andere tijd geweest, doch
langzamerhand heeft men behalve de
muzikale, ook de liturgische waarde
van menig meesterwerk erkend. Zo
werd Willem Andriessen's Miscompo-
sitie aanvankelijk niet goedgekeurd.
Men maakte o.a. bedenking tegen de
fugavorm, aangewend in het Credo.
Wat was nu het gevolg? De componist
veranderde de orgelbegeleiding m een
voor orkest en enkele onderdelen wer
den aan een solo-kwartet toegedacht.
Aldus voerde dirigent Schoonderbeek
de Mis in de Naarderkerk uit. Hoe
luidde nu het oordeel van een kenner
op het gebied van kerkmuziek? „Ik
miste hierbij de liturgische handeling,
de Hoogmis".
Later keurde men deze Mis. evenals
die van Diepenbrock voor dubbel man
nenkoor en orgel, goed en voerde men
haar uit in de oorspronkelijke zetting,
maar dan met jongensstemmen.
Alhoewel een kerkelijke uitvoering
van de E moll-Mis van Bruckner in
Holland lang op zich deed wachten
jaren te voren wees een der vooraan
staande persoonlijkheden op kerkelijk
muzikaal terrein al op de mogelijkheid
van een dergelijke uitvoering met jon
gensstemmen Het was bij gelegenheid
van de eerste uitvoering van Diepen-
brock's Mis in de Utrechtse Kathedraal,
25 jaren na haar ontstaan.
Pater Caecilianus Huigens O.F.M., di
recteur van de later gestichte Kerkmu-
ziekschool, toenmaals pas afgestudeerd
in Oostenrijk, schreef over deze Mis en
in verband hiermede ever Bruckner, o.a.:
„Deze uitvoering was een openbaring, een
visioen, wel hoog en ver, maar toch zo
Advertentie
LANGE VEERSTRAA® 10 *EL. 11493
klaar, zo overweldigend en doordringend
tot het diepst der ziel. Machtig green het
aan. omdat, het ons veiteehefen in een licht
en tot ons sprak in een taal, die ons niet
vreemd waren"....
„En nu de vraag: zouden de missen van
Bruckner zelfs met blaasinstrumenten, al
dus uitgevoerd, ook geen liturgische in
druk maken?
Bruckner was een diep gelovig man. god
vruchtig en eenvoudig, met een kinderlijk
gemoed en daarbij een waar kunstenaar.
Heel zijn leven is hij kerkorganist geweest.
Het is waar: door het gemengde koor
dames en heren) en door de instrumen
ten is deze muziek meer gericht op uiter
lijke schittering en het is begrijpelijk, dat
Diepenbrock voor twee mannenkoren en
orgel schreef, en er op tegen was. dat in
de mis, die hij als liturgisch werk voor
de kerk bedoeld had, het orgel voor een
opvoering in het Concertgebouw te Am
sterdam door het orkest vervangen werd.
Maar oordelen we niet te gauw.
Mijn bedoeling is ook niet Bruckner's
Missen op alle koren ingevoerd te zien.
Wil en kan men Diepenbrock's Mis alleen
bij grote plechtigheden en gebeurtenissen
uitvoeren, goed! dan Bruckner's Missen
bij nog grotere. Als eerste en noodzake
lijke eis stel ik echter een streng litur
gische opvatting en voordracht, zowel in de
instrumenten als in de zang. Is overigens
het orgel niet een Jiturgisch gestemd or
kest? En zou men niet een orkest in li
turgische geest kunnen behandelen? Zou
men niet eens een proef kunnen nemen,
desnoods met beseleiding van orgel?" Der
gelijke proeven zijn genomen, niet uitijd
met goed gevolg-
Wij hebben over de geest van de E
moll-Mis breedvoerig gesproken, daar
over het al of niet iturgische van dit
werk veel misvattingen bestaan. Te veel
gaat men alleen op de omvang af. Meer
nog behandelden wij dit onderwerp, om
dat wij hopen, dat dit imposante werk
eens, liefst in onze Kathedraal, bij een
grote plechtigheid tot uitvoering zal
komen, zoals het is bedoeld: als integre
rend deel van het Heilig Misoffer.
Nu kan men deze Miscompositie al
reeds apart beluisteren met door de
componist bedoelde, meer weelderig
klinkende damesstemmen (waarover
Koor Katholiek Haarlem ruimschoots
beschikt) en met begeleiding van de
voorgeschreven blaasinstrumenten. De
Uitvoering geschiedt wel in een con
certzaal, maar men kan overtuigd zijn,
dat Albert de Klerk met zijn koor er
een prachtige en toch waardige ver
klanking van zal geven. Daarvoor zijn
de vroeger gegeven uitvoeringen van
werden, als „Magnificat" van Bach,
„Laurentaanse Litanie" van Mozart en
„Requiem" van Fauré de beste waar
borg.
De Mis is 8-stemmig, hetgeen niet wil
zeggen, dat alle onderdelen in die meer
stemmigheid zijn geschreven. Zo is de
Credo veelal vier-, de Benedictus vijf-
(drie dames- en 2 herenstemmen), daar
entegen de polyphonisch behandelde
Kyrie en de aanvang van de Sanctus
achtstemmig. Waar de componist voor
8 stemmen schrijft, is dit niet zoals
veelal gebruikelijk voor twee gemengde
koren. Wel treden dikwijls vierstem
mige dames- en herenkoren dialogisch
op.
De bouw van Gloria en Credo is ta
melijk beknopt en dientengevolge
krachtig en kernachtig. De Gloria is een
begeesterende lofzang, onderbroken
door een rustig gehouden Qui tollis en
afgesloten met een breed uitgewerkt,
contrapuntisch behandeld Amen. De
Credo is een kloeke opzegging van de
geloofsbelijdenis, onderbroken door een
ingetogen verklanking van „Et incarna-
tus est" en „Crucifixus". De z.g. kleine
delen zijn meer weidser getoonzet, voor
al de „Benedictus". De tekst wordt
tweemaal herhaald, telkenmale anders,
echter toeh in dezelfde stijl verklankt.
Zowel Kyrie als Agnus Dei eindigen
met een pianissimo-zang. De hoogte
punten bereikt Bruckner in het Christe
en in de aanvang van het daaropvol
gende Kyrie, in de Agnus Dei bij de
beide „miserere nobis".
De instrumenten worden niet voort
durend aangewend. In de Kyrie is het
instrumentale spel zelfs ad libitum voor
geschreven. Meerdere malen treden de
25 November wordt in de St. Willi-
borduskerk aan de Amsteldijk te Am
sterdam een bijzonder kerkconeert
gegeven, een grote zeldzaam
heid in een katholieke kerk, omdat
het hier een gemengd koor betreft.
Dan zal n.l. het gemengd koor
„Katholiek Haarlem" na het. Lof van
zeven uur de moll-Mt* Bruck
ner uitvoeren ten bate van de bouw
van een klein-seminarie voor de So
ciëteit der Witte Paters, Missionaris
sen van Afrika, op het landgoed
„Sparrenberg" te Santpoort. Het
koor voert deze Mis eerst in het Con
certgebouw te Haarlem uit en daar
na. geheel belangeloos, op genoemde
Zondag, waarbij voor de Witte Paters
wordt gecollecteerd. De toegang tot
de kerk is vanzelfsprekend kosteloos.
Do leiding van het koor berust bij
de heer Albert de Klerk, terwijl de
heer Bernard Bartelink voor de or
gelbegeleiding zorgt.
instrumenten niet louter begeleidend op.
Men hoort dikwerf fraaie omspelingen
van de zang, b.v door het „hout in de
Benedictus. Opmerkelijk is het zaak
kundig gebruik van het „Koper Niet
alleen bij de hoogtepunten, doch ook bij
enkele zacht gezongen onderdelen hoort
men deze orkestgroep. En niet alleen de
hoorns, de componist wendt daar even
zo trompetten en bazuinen aan.
De totale bezetting van het Blaas-
orkest luidt: 2 hobo's, 2 clarinetten. 2
fagotten, 4 hoorns, 2 trompetten. 3 ba
zuinen en 3 tuba's.
De beschikking over een dergelijk
blaasensemble leidde er toe om het
programma aan te vullen met een zeer
stemmingsvol „De Profundis" van de
18-geuwse componist Gluck, ongeveer
met dezelfde begeleiding en de inte
ressante bekoorlijke Serenade voor uit
sluitend blaasinstrumenten van Mozart.
Met de uitvoering van deze mees
terwerken staat Haarlem wederom
een hoogst artistieke avond te wach
ten. Dat Haarlem de lange, inspan
nende voorbereiding door het koor
met een grote belangstelling belone!
OL. KOOP
(Ontleend aan Sursum Corda)
Kathedraal St. Bay© (Leidsevaart)
6.30. 7.30 0 (Hoogmis) en 11 uur-
H. Jozef (Jansstraat): 6.45, 8, 9.15
(Hoogmis) en 11 uur.
H. Antor'us van Padna (Nwe Groen
markt): 6.30, 7.30, 8.30 (Hoogmis), 10, IX
en 12 uur.
H. Johannes de Doper (Amsterdara-
straati: 6.30. 7.30. 8.45. 9.30 (Hoogmis).
11 en 12 uur
Allerh. Hart van JezM (Kleverpark
weg): 6.30, 7.45. 9. 10.30 (Hoogmis) en
12 uur.
H.H. Elisabeth en Barbara (Paul Kru-
gerstraat): 6.30 7-45. 9 (Hoogmis) en
11 uur.
O L. Vr. Rozenkrans (Spaame): 6.15,
7.30, 9.00, 10.30 (Hoogmis) en 12 uur.
H. Liduina (Rijksstraatweg): 6.30,7.30,
8.30. 9.45 (Hoogmis) en 11.30 uur.
O. L. Vrouw van Zeven Smarten en
St. Bavo (Rijksstraatv/eg): 6.30, 7.30,
8.45 (Hoogmis), 10.15 en 11.30 uur.
Allerh- Drieëenheid. (Bloemendaal);
i, 8.3U (Hoogmis), 10.15 en 11.30 uur.
H. Sacrament (Bloemendaal): 7.30 en
1015 uur (Hoogmis).
O. L. Vrouw Onbevlekt Ontvangen
(Overveem: 7. 8, 9 (Hoogmis) en 10.30
uur en 11.30 uur.
H. Antonius van Padua (Aerdenhout):
r.3(i. 9 (Hoogmis) 'en 11 uur.
H. Bavo (Heemstede): 7.15 8.45, 10 en
li.30 uur.
O. L, Vrouw Hemelvaart (Heemste
de): 7, 8.30, 10.15 en 11.30 uur.
H. Agatha (Zandvoort)7. 8.30 en 10 u.
H. Adelbertus (Spaarndam): 7-30 en
10.— u. (Hoogmis).
feit gesteld een worstelpartijtje te moe
ten leveren met een geducht tegen
stander en schrikt op het laatst er
zelfs niet voor terug als enige man mee
te doen met een basketball-team van
meisjes. Hierbij blijkt hij bovendien
nog de ster van het veld te ziin, zon
der dat hij het zelf begrijpt Een zeer
amusante film, die menigeen een koste
lijke avond zal bezorgen.
„Tokio Joe" voert ons naar het na
oorlogse Japan en brengt de strijd in
beeld van een tenslotte toch wel sym
pathieke Amerikaan, die met veel bra
vour strijd levert tegen Jaapnse misda
digers. In het begin ziet het er naar
uit, dat de man het wel kan vinden met
dat slag lieden, maar de omstandighe
den leiden er toe, dat zijn houding een
prettige wending neemt.
Tokio Joe levert die strijd niet zon
der succes, zij het dan ook, dat hij in
de laatste meters door het beeldvlak
wordt uitgedragen- Gelukkig, want was
hij blijven leven, dan had hij zijn van
hem gescheiden vrouw, die hertrouwd
is, weer tot zich genomen. En dat ver
draagt Hollywoods moraalcode niet!
„Tokio Joe" is overigens wel een han
dig verfilmd verhaal.
De Franse film „De Vrouwen-
koot", speelt in een tuchthuis voor ont
spoorde meisjeé, waar de stakkerds niet
altijd in haar voordeel veranderen. De
film wil aantonen, dat zulks het gevolg
is van het al te strenge tuchtsvsteem,
een Stelling, die hier niet voor de eer
ste keer geponeerd wordt. Gelukkig
ontsnapt de jeugdige heldin van het
verhaal aan de ondergang, hetgeen zij
voornamelijk te danken heeft aan een
nieuwe' opziqhteres, die de goedheid
verkiest boven de gestrengheid en de
meisjes met begrip tegemoet komt.
De film slaagt erin de sfeer van wan
hoop in de vrouwenkooi zichtbaar te
maken, rpaar geeft de opzichteres wel
een zeer eenzijdig en simpel karakter
mee, dat in strijd lijkt met de gecompli
ceerde taak, die zij te vervullen krijgt.
Het staat om zo te zeggen op haar ge
zicht te lezen, dat zij slagen zal. De
merites van „De Vrouwenkooi" liggen
uitsluitend in de milieutekening, vol
doende intussen om de film zo niet
groot dan toch sympathiek te maken.
In „Tarzan en de amazonen" geeft de
ster van het oerwoud weer heel wat
staaltjes van moed en durf ten beste.
Zijn trouwe vriend, de nog altijd door
kapt slimme aap, weet eveneens wat
hem te doen staat als het er op aan
komt gevaren te keren. Het gevaar komt
deze keer van een expeditie, die de
schatten van een verborgen stad heeft
ontdekt. Vrouwen gewapend met boog^
en pi.il zijn er de baas en dat komt de
expeditie duur te staan. De zoon van
Tarzan heeft als gids voor de vreemde
lingen gediend en de heerseressen, die
volgens de door hun god gegeven wet
ten handelen, willen hem ter dood bren
gen. Zover komt het echter niet. Tar
zan weet het goud dat de expeditie
meegenomen heeft, terug te brengen en
zijn zoon te redden. Liefhebbers van
dit genre films zullen een genoeglijke
avond hebben. Toegang 14 jaar
Danny Kave blijft nog een weekje in
het Rembrandt-theater. Liefhebbers
kunnen hem bewonderen in „Aan de
Rivièra". Achttien jaar
Engeland heeft zijn George Formby
en Frankrijk zijn Relly. In de Franse
filmklucht „Pas op je zenuwen" zagen
we Relly in actie. Hij is bijna een imi
tatie van George Formby. Hij is de
allesbehalve pientere jongeman met
twaalf ambachten en dertien ongeluk
ken, die op een zekere dag bii een mili
taire luchtvaartafdeling terecht komt en
daar met zijn stunteligheid en ziin lied
jes (die ook met een banjo worden be
geleid!) de zaak danig op stelten zet.
Het eind van het liedje is. dat hij de
onervaren big van het regiment op
krankzinnige wijze met een vliegtuig
door het luchtruim raast tot grote be
wondering van ziin commandant, doch
tot grote angst van zijn collega's. Dit
vliegtnehtje eindigt met een bevorde
ring, het incasseren van een millioenen-
erfenjs en epn verloving En daar kan
de Franse Formby het voorlopig mee
doen!
Als tweede film draait „Captain De"
monio". Beide films voor achttien jaar.
Advertentie
STATIONSPLEIN 6 - Tel. 31750
Speciaal adres voor
LOEMPIA'S
