^Wars door de Sahara naar
Afrika's Goudkust
ift
V*
ktn
'f4
9
t
'ft
'ft,
"ft,
•ft
'4
'0<
Wt
b
if
DE WERELDLETTERKUNDE IN HOOFDTREKKEN
De film over het proces-
Mindszenty in vertoning
f
•!P4
f'A
ft,
"ft
lstusdragers
Maatregelen tegen diplomaten
achter IJzeren Gordijn
Gestalte der tijdendoor
F. W van Heerikhuisen
De familie
Schuldig aan verraad
r
IX Onbarmhartig stuk piste
De ene zijn dood is de andere
zijn bout Aasgierenobsessie
fiP
'?5
_.i;J V.
en zijn gestrand
GESLAAGD... dank
Uitvoerige nota aan
Tweede Kamer
EENMANSWERK
door Jacques Ducharme
"»jS
f»
'V
Ai
De meeste Vrouwen
„Jan van Riebeeck-
vlucht" van de KLM
IDEALE LUIERS
JEgloga prim/L-j.
£35£&
ZATERDAG 16 FEBRUARI 1952
PAGINA 3
"A
16s
e'Vi
lf/
h
$S u
K
IJS^aan n aan de k,ant'
ft
■Si
J
si*'
fs
Eenzame journalist
i2iih rXzen: terug naar
ZIJ
HILVERSUM
.J
zijn te goed
van vertrouwen
Opera naar Kafka's „Proces"
LITERAIRE KRONIEK
PRODUCT
W
■iswa»1*?
per
f 35-
VOOf
in
hoi
de
23«i
u'erf
ilid1
Ina10!?»
Jiver
.rsf
JK f' v<f
OP,
vw1
fep tj
AV'
5t': rf-
i
!n n Affadès. Een heerlijk rustpunt hier, na de meest zware étappe, die
v lat oestijn hebben gereden: dat onbarmhartige stuk vanaf Tamanrasset,
:?lstBKmene br»k Piste en die eindeloze zandvlakten zonder piste. Velen zijn
u^rd gestIand en hebben de verdere tocht moeten opgeven. Alleen de ge-
tSen 6 ('am'°nncurs, die alles op alles zetten om door deze martelgang heen
T 'Se'n U^t 'ie£ meestal wel Agadès te bereiken, hoewel wij verschillende
.('f ba,£ in het zand gezakt in dit stuk woestijn hebben zien staan. Waar-
'T"'es stSeWeken Va" de rou'e' die ook hier wordt aangegeven door kleine
aan weerszijden van de piste. En in de delen, waar geen piste
Jet je dan maar op goed geluk de wielsporen van de voorgangers
de hemel weet waar toch misschien wel ergens zijn blijven
stukken
Sar waren vrij behoor-
ils Sahara maatstaven dan, en
'Ja, F binnenin iets ging voelen
w te® komen er", kwam je in een
ectlt- Gas geven, niet terug-
vPsjg ,Want dat kost snelheid,
W' lje? °P de vloer en tanden op
dat Zand heeft zo'n remmende
Vtecha "a een hevig gesidder van
tf Sti,an'sme de wagen met een
V set Het is ons tientallen
Turd: Uitstappen, graven,
h W. wielroosters er voor, en
K,°t br°beren met vrees in het
"to5'ehririZe aut°. want die moet in
■"ij ,zon vier ton vooruit sle-
,hOou ,iP.en niet, hoe hij het vol-
S%<) JJi is er een heleboel aan
vgpn kouwens, we liepen totaal
V uur in bet donker mid-
'1'1eniei0estijn' onder een stralende
'ssr?8]1'' in de Sahara is bijzon-
Pn°bul'e
TOi, ,°v_en je hoofd millioenen
absolute'd' 'Je bent in j® b6d
ruimte in de absolute
s Morgens een kleurige
;p 0„F,gu de kou, de altijd Ban
ff1 ni ,tendwind over de vlakte
V ana is' tot aan de einder
V' En ^rs dan de vlakte met
auto, klein en verloren,
zes
mensen doorheen moet
hjft
V Wf./^icn gestrand op dit ge-
w~h, van al het nuttige door
®stijntrekkers. „De ene zijn
de
andere z'n bout"
zijn
is een
«j? i»
tt
ft
er <*j
?n
h^tn^i'ize, die door Frits werd
'9ti a,4n'n w'i als aasgieren op een
>s, te s-s waren neergestreken, om
h, °Pen wat er van te slopen
Verö
Qh^nck uit Lier, de eigenaar
i<T in %ftVrolet of liever de voor-
i .V'ttfo r' 'yer£rok iVTe'i van dit
Jh 'Hij Mto en kinderen naar Zuid-
*ef n ,iJi«ied schipbreuk op dit stuk
chter*", volledig. Zijn wagen
fteet en' waar hij zelf is geble-
Öt r^nD bemand. Een triest beeld
,,.h hoop, de wagen half ge-
"Jtpi ft ^nicld. De ene z'n dood is
n ®)i ,'n bout, zes mannen met
'<rft J?ngen er op of en het was
'-'o.
Wij haalden er een be-
hf, stroppen voor de veren
!e 0r het volgende kampvuur.
?«ond
binnen.
nog veulden u>e In
K"1 eigenlijk één huis. Dit
ffl ,,^Oon„ binnenplaats met aan één
U'mte en aan de andere
ö6 eÜ,rekken, keuken en berg-
-.''fi aj, blzasser Rohly. gérant-ho-
het ®s Iegelijk van deze bordj,
moment van onze aankomst
te slapen. Zijn vrouw, die geen woord
Frans spreekt en een gezellige dikke
Arabische is, ging hem roepen en we
kregen drie kamers zonder enig com
fort. Aan de boom op de binnenplaats
hing een gevilde gazel, waarvan we
smakelijk hebben gegeten.
Meteen de volgende dag gingen wij
verder naar In Abangavit. Op dit tra
ject van ruim 100 km. zandstorm pas
seerden wij het grensgebied van Algé-
rie. en reden net Nigergebied binnen,
dat deel uitmaakt van Frans West-Afri-
ka. Het is ongelooflijk in een zandstorm
een aantal drommedarissen tegen te
komen, die daar geheel verloren staan
te wachten. Aan wie ze toebehoren
weet niemand, behalve misschien de
eigenaar, die ze of is kwijtgeraakt, of
de dieren heeft achtergelaten en ze na
verloop van tijd weer komt ophalen.
Waar ze van leven is geen van ons dui
delijk, want het beetje droge gras, dat
er op deze vlakte groeit, is zeker niet
voldoende om de beesten in leven te
houden. Van water is helemaal geen
sprake. We passeerden er zeker wel
een twintigtal, terwijl er tussen In
Guezzam en In Abangavit geen sterve
ling leeft.
Toen de zandstorm over ons was
heengetrokken en wij een heuveltje
over kwamen, zagen we in de verte
midden in het zand van de woestijn een
gestrande wagen, waarbij een man
stond te kijken. Hij liep ons tegemoet
vanaf de grote Dodge-vrachtwagen,
waarvan de achterwielen waren gede
monteerd, omdat de brug was gebro
ken- Het water dat we voor hem mee
brachten, was hem bijzonder welkom
en na zich er aan te hebben verkwikt,
inviteerde hij ons binnen te komen in
zijn geïmproviseerde tent. Een aardige
kerel, deze Franse journalist Louis
Foucherand, die met een relatie was
meegereden in een wagen vol levens
middelen, waarmee ze Bangui hoopten
te bereiken, 900 km. ten Zuiden van
Fort Lamy! Dat zal nog wel even duren.
Zes dagen lang zit hij hier al te wach
ten, alleen, omdat zijn reisgenoten met
een andere vrachtwagen zijn doorgere
den naar Zinder om onderdelen aan te
schaffen.... We hebben een kop koffie
gedronken met deze drie-en-dertigjarige
foto-reporter, die juist op die dag zijn
verjaardag vierde. Hij was de 27e No
vember uit Parijs vertrokken, vertelde
hij, en hij had zich niet kunnen voor
stellen een maand later voorbij In
Guezzam zijn verjaardag te moeten be
ginnen met het verjagen van een gier,
die steeds kwam kijken of hij nog leef
de. Dit is al 'n paar dagen zo, vertelde
Foucherand, maar morgen maak ik een
eind aan die obsessie, want mijn geweer
staat er al voor klaar. Met Frits voerde
hij als collega een vakgesprek over
fotoseries en maakte enkele opnamen
van ons. We namen wat post voor hem
mee om in Zinder op de bus te gooien
en beloofden zijn kameraden op te zoe
ken in hun hotel.
V ,,j'?«n'bere wereldbeeld van onze
ï'lj'ij n-.1110^ veranderen, willen
tV&n taZe cultuur en beschaving
s ige.n een volslagen afbraak.
P,„s iedereen het eens. Maar
ly^ v
tjlle on n' Sinds Rerum Novarum
Vsi^hev involgende Pausen in ma-
<j\% i^'eken de maatschappelij-
vV*6t' baar oorzaken glashelder
'A „°Peenhoping van rijkdom
gebrek bij de grote mas-
out .nd zedenbederf; de har-
rt'S] ^'hkeling van een geor-
S>A V even totaal onmogelijk ge-
iVvSlivt1 destructief individualis-
'st j*V let/ de oriëntering van het
v9n e? °P het stoffelijke; het
j)«\p de universele liefde en
vorta van het geloof in God
kV Vb' t)p °nwen in techniek en we-
t^aavi'et der solidariteit wordt
V <isZ6ifzti ?osd; individuele en col-
Os^an» kent geen grenzen
«NhS* wg naar stoffelijke vooruit-
ftst. O an r»+- nn Inrtt
h'
!'t jugenot en macht legt
és® zwiJgen op, zodat alle
rfV eev, n en beginselen, waar-
Vlij^Hi, gezonde waardering van
A%h is, en openbare leven af-
V ais ia5aal ter zijde worden
t vfi?cht tl lge spelbrekers.
iVSs- g. ft ieven zonder God, met
Sehepi de levenshouding van
it en ls afgestemd op koele
,n, hov^ersehiiligheid voor al
e directe voordeel.
onderlinge minach-
L vr^en, afkeer en zelfs
eiem e voedingsbodem
'iJ't'löi-V=1 rne~J
'h de*lliaat en het mensdom
slavernij van het oude
Ivieventrn1"sfeer van het tegen-
!;i t(!aehiuSelijke ^ijst de juistheid
'iitsiNrtjlh hebK„ diagnose. Niet min-
"- j en lahgeiJ de Pausen eveneens
,;'i. op bet nde leer De we-
'.tk et levonH o
land te verbazen.
^esuib^8 schaat is het on-
1 e v e n d e Christen-
É^^endom kan eerst wer-
vtStehviiV^wacht m staat zii" met"
V tln eév- hristl redding te bren-
t.rl ven,rst en-. er toe kunnen
v6chtWeZenlni,grondige hernieu-
er i" ln eigen kring.
een vooraan-
0 6r door
b' KV' ,van 0p.gewezen, dat het
arist Ieht t de »christenrobot"
■hate^drage,,.. worden door de
aai als het enig juis-
Ve.thi °r 06 ni6UWe tijd'
heeft ten doel
XV A aP do^n een christenge-
dgr de drie maat-
$ci,eten. hotonze samenleving
rfdpij ft #ezTin* de burger-
war" de Kerk, te door-
Piaal gCest van Christus.
s is hiervoor nodig
Advertentie
B+kmndo
Schriftelijk» cursus
H.B.S. - Onderwijzersakte
een vol verantwoordelijkheidsbesef tot
ontwikkeling te brengen voor de dubbe
le taak, die Christus Zijn volgelingen
heeft opgelegd: de eigen, persoonlijke
heiliging en het apostolaat ter bekering
van de wereld.
Maatschappelijke rechtvaardigheid en
de christelijke, sociale liefde zijn de
fundamenten van Christus' Kerk.
Maar zonder volledige, innerlijke over
gave van ons hele wezen aan de wil van
God, welke overgave essentieel liefde is,
zal ons steeds de nodige kracht ontbre
ken om onvoorwaardelijk, beginselvast
en consequent^ ons hele leven een door
en door christelijk karakter te geyen.
Het is Gods wil, dat <fc mens tijdens
zijn leven op aarde al zijn vermogens
volledig ontwikkelt en ontplooit, zowel
in de natuurlijke als in de bovennatuur
lijke orde.
In de totaliteit: mens is een gezonde
geest in een gezond lichaam van ouds
her het wijze, door de leer van Christus
gesanctionneerde beginsel. In volkomen
onderwerping aan de leiding van de
Schepper kan alleen de geest het rich
tinggevende element zijn. Elkander we
derzijds steunend en aanvullend vormen
dan de natuurlijke en bovennatuurlij
ke krachten de ideale mens, die op zijn
beurt de schepper wordt van zijn
eigen rijk-uit-bloeiende persoonlijkheid.
Dit is Gods wil en onze gewetens
plicht. Wij behoren ons hele leven te
zien als een te voltooien werkstuk,
en voor het welslagen daarvan dragen
wij alleen de volle verantwoorde
lijkheid. Een „christenrobot" wordt
méér geleefd dan hij zelf lééft.
Onze werkzaamheid beperkt zich te
veel tot de dingen buiten ons; aan de
opvoeding van de eigen persoonlijkheid,
de verzorging van ons diepste „ik"
wordt geen aandacht besteed. Toch is
dit Gods eerste opdracht! Hier behoren
wij zelf scheppers te zijn. Biddend
en zelfstandig werkend aan zijn licha
melijke en geestelijke vervolmaking
verwerft de aldus scheppende mens de
vereiste geschiktheid zich te ontwikke
len tot een vruchtbaar lid van de ge
meenschap, die eerst dan haar juiste
houding vindt, wanneer ze, evenals de
afzonderlijke personen, zich als ge
heel volkomen onderwerpt aan de wil
van God.
Geen enkel terrein van het leven, het
zij stoffelijk of geestelijk, kan daarvan
uitgesloten worden
De begrippen: volledig mens en volle
dig christen horen onafscheidelijk bij
elkaar.
Zes dagen alleen met een gier, die
dagelijks komt kijken of je nog leeft,
een schrijfmachine, die door de zand
storm onbruikbaar is geworden en ten
slotte het gemis van de kracht, om iets
productiefs te presteren, dat is geen
kleinigheid. We hebben Foucherand
moeten achterlaten; hij heeft ons lang
durig vaarwel gewuifd tot we hem
haast niet meer konden zien en hij zal
nog lang hebben nagedacht over onze
verhalen van de vierwiel-aandrijving en
onze probleemloze allure, alsof we de
Sahara jaren lang doorkruisen. Het ls
ook wel verleidelijk, wanneer je zelf
niet met panne zit, een man met een
gebroken achterbrug opgewekte verha
len te vertellen.
Advertentie
en daarom komen zij soms
met duigen thuis, die zij
helemaal niet bedoelden.
Honderdduizenden huis
vrouwen geven aan Maizena
DURYEA de voorkeur.
Allemaal vragen zij hun win
kelier dit wereldmerk, maar
niet allemaal letten op wat ze
krijgen. En toch is dat nodig.
Er op toezien dat de naam
DURYEA op 't pak staat.
Want dat is de garantie van
het originele product en
voor een volledig slagen bij
het bereiden en binden van
groenten, van saus en soep.
Met die naam DURYEA valt
of staat het hele resultaat...
De Oostenrijkse toondichter Gottfried
Einem heeft een nieuwe opera peschre
ven „Der Prozess" getiteld, .laar het
bekende gelijknamige werk van Franz
Kafka. Einem heeft verder een nieuw
ballet geschreven „Pas de Coeur"
„Tod und Auferstehung einer Ballerina",
dat bij de aanstaande „Festspiele" te
München zijn première zal. beieven.
Alleen de geroutineerde ccrmionneurs, die alles op alles zetten om door deze
martelgang heen te komen, gelukt het meestal wel Agadès te bereiken, hoewel
wij verschillende Satt-wagen's, half in het zand gezakt, in dit stuk woestijn heb-
ben zien staan.
De minister van Buitenlandse Zaken
heeft aan de Tweede Kamer een uit
voerige nota doen toekomen, waarin
een overzicht wordt gegeven van de
maatregelen, waaraan onze diplomaten
te Moskou en in andere hoofdsteden
achter het IJzeren Gordijn bloot staan.
Hieruit blijkt o.a dat bepaalde gebieds
delen in Rusland voor diplomaten en
personeel van Buitenlandse missies
verboden ge bied zijn. Dit verboden
gebied omvat meer dan de helft van het
territoir, in het bijzonder de grenzen en
kustgebieden (met uitzondering van de
steden Odessa en Leningrad), het ge
hele gebied van Centraal Azië en een
groot gedeelte van het gebied behorende
tot de gemeente Moskou, met dien ver
stande, dat het verblijf in het aangege
ven gebied niet is toegestaan, doch
doorreis in doorgaande treinen veelal is
toegestaan. In de stad Moskou zelf is
geen beperking van bewegingsvrijheid
opgelegd.
Het is thans niet mogelijk een reis te
ondernemen, zij het per trein of per
vliegtuig, zonder dat de Intourist hier
toe instructies ontvangt van het minis
terie van Buitenlandse Zaken. Hieraan
kan worden toegevoegd, dat de afgifte
van reisbiljetten dikwijls wordt te niet
gedaan door het weigeren of afzeggen
van hotel-accommodatie in een bepaalde
plaats en door beperking van de be
wegingsvrijheid in die plaatsen zelf.
Het is voorgekomen, dat buitenlandse
diplomaten soms vier a vijf en zelfs
eenmaal negen maanden op hun visa
voor binnenkomst in de Sovjet-Unie
hebben moeten wachten. De laatste tijd
is de situatie met betrekking tot de af
gifte van visa evenwel mir. of meer ge
normaliseerd, mede ten gevolge van
tegenmaatregelen op dit punt door de
betreffende Westerse landen.
In Polen bestaan (nog) geen beper
kingen met betrekking tot de bewe
gingsvrijheid voor buitenlandse diplo
maten. In Tsjechoslowakije bestaan geen
algemene reisrestricties, doch het rei
zen in bepaalde gebieden is verboden.
Van 22 Jan. 1951 af is de bewegings-
vrijheid voor alle diplomaten in Hon
garije beperkt tot een gebied in een
straal van dertig km om Budapest, ter
wijl voor reizen daarbuiten steeds ver
gunning moet worden gevraagd, die
lang niet altijd wordt verleend.
Advertentie
een verstandige
vrouw koopt
uitsluitend
gemltlnlseerde
wol en wolgoed
Ter gelegenheid van de Jan van
Riebeeckfeesten in Zuid-Afrika, die hun
hoogtepunt zullen bereiken iri de pe
riode van 30 Maart tot en met 6 April,
zal de K.L.M. een bijzondere „Jan van
Riebeeck-vlucht" maken naar Kaap
stad. Aan boord van de Douglas DC6
die op 25 Maart van Schiphol naar
Zuid-Afrika vertrekt, bevindt zich de
officiële Nederlandse delegatie die op
uitnodiging van het Zuid-Afrikaanse
„Jan van Riebeeck-comité" de feeste
lijkheden in Kaapstad zal bijwonen.
f f e' schrijven van een enigszins diepgaande geschiedenis der wercldletter-
kunde kan practisch gesproken geen eenmanswerk zijn. Men pleegt zulk
een arbeid te verdelen onder een aantal vakgeleerden, die ieder een spe
ciaal studieveld voor hun rekening nemen. Men krijgt dan een standaardwerk
in een aantal dikke delen: een waardevol bezit voor bibliotheken, maar te kost
baar om door de particuliere liefhebber van literatuur te kunnen 'worden aan
geschaft en te volledig, te overladen met bijzaken, om werkelijk inzichtgevend
te zijn. Meer nut en genoegen kan de belangstellende leek beleven aan een
exposé, waarin de hoofdzaken duidelijk naar voren springen: een leesbaar
handboek in één of twee delen, geschreven door een auteur, die, zonder op één
terrein als onvervangbare vakman te fungeren, kans ziet een betrouwbare,
onderhoudende gids te zijn door alle landen en tijdperken heen.
voor een aanzienlijk deel v e r g e 1 ij -
kend van aard.
Een dichter als Vondel (15871679)
heeft in een Nederlandse letterkundi
ge geschiedenis recht op vele bladzij
den; hij drukt zijn stempel op heel
onze gouden eeuw en de andere Ne
derlandse schrijversfiguren dier eeuw
laten zich rondom hém groeperen.
Maar in een overzicht der wereldlet
terkunde is Vondel eenvoudig een
top tussen toppen en als zodanig laat
hij zich als vanzelf vergelijken met
zijn buitenlandse tijdgenoten, de En
gelse dichter Milton '160816741 en
de Franse dramaticus Racine (1639
1699). In het beknopt opstellen van
zulke vergelijkingen munt Van Hee-
rikhuizen uit.
Ter gelegenheid van het honderdjarig
bestaan van A. W. Sijthoff's Uitgevers
maatschappij te Leiden'verscheen ineen
keurig gewaad het eerste deel van zulk
een leesbaar, tweedelig handboek, ge
titeld Gestalte der tij d en", de
wereldletterkunde in hoofdtrekken
(Deel I: van de vroegste tijden tot on
geveer 1825). Het is een eenmanswerk.
De auteur, de gids, is F. W. v a n
H e-e r i k h u i z e n. een criticus, die
zich naam heeft verworven als bio
graaf van Rilke en als schrijver van een
bundel opstellen over moderne Neder
landse poëzie. „In het kielzog van de
romantiek". Als gids inzake de geschie
denis der Nederlandse letterkunde trad
hij naar voren in zijn boek „Spiegel der
eeuwen" (1949). Als trainingswerk voor
zijn „Gestalte der tijden" kan men be
schouwen zijn tweedelige „Overzicht
van de wereldletterkunde", hetwelk hij
in opdracht van de Vereniging ter be
vordering van de belangen des boek
handels schreef voor de cursisten dier
vereniging ('47, '48). In dit overzicht
wordt exact en droog dezelfde stof be
handeld als 'n „Gestalte der tijden";
het verschil tussen beide boeken is het
verschil tussen een leer- en een lees
boek.
„Gestalte der tijden" wil op weten
schappelijk verantwoorde wijze aan een
ruim publiek een leesbaar overzicht
van de wereldletterkunde bieden, aldus
Van Heerikhuizen in zijn Voorrede. Er
komt een tweedelige bloemlezing, ge
titeld „Ziel en Gedachte", naast, die
hetzelfde grote gebied bestrijkt. De
indeling van de bloemlezing zal die van
het beschrijvend werk op de voet vol
gen, maar verder zullen het twee af
zonderlijke boekenparen worden, die
niet tezamen gekocht behoeven te wor
den. Afbeeldingen van beeldende
kunstwerken, die voor de litteratuur
van bepaalde tijdperken karakteristiek
zijn. verluchten de tekst.
De opzet is prijzenswaardig. Wij mis
sen in Nederland een dergelijke hand
leiding. Prof. Kalff is er vele jaren ge
leden eens aan begonnen; ook hij be
oogde een eenmanswerk te volbrengen.
maar het materiaal groeide hem over
het hoofd en slechts een overzicht van
enkele perioden was hij in staat pers
klaar te maken.
Van Heerikhuizen kon niet anders dan
met een zekere oppervlakkigheid te
werk gaan; b'; te diep gaande behan
deling zou ook hij in een periode zijn
blijven steken. Hij ontveinsde zich de
moeilijkheden niet:
„Het terrein is practisch gesproken
onbegrensd: er moest dus streng wor
den geschift. En zoals het gewoonlijk
met schiftingen gaat, zijn met name de
grensgevallen soms niet gemakkelijk.
Ik heb", schrijft hij, „met de natuurlijke
omvang van een boek als dit rekening
moeten houden, en zo goed mogelijk
getracht de grens daar te trekken, waar
mensen met een goed ontwikkelde al
gemene belangstelling bij verder gaan
het recht zouden hebben een beetje
kregel te worden. Op die goed ont
wikkelde algemene belang
stelling komt het aan, want ik heb
aan de andere kant niet geschroomd
vrij uitvoerig gebieden te betreden,
waarvoor de werkelijke belangstelling
in het Nederlandse taalgebied gering
is, terwijl ze die toch dubbel en dwars
verdienen".
Zo komt schrijver er toe navenant
iets te veel aandacht te besteden aan de
klassieke literatuur van het Oosten:
Advertentie
PIKÉ, FLANEL
HYDROPHIEL
wrtaUrne door Cabrtët Smit ie Mrwkw» bis
WtTGSVtRIl BKT SPBCTXmi
Op de fabriek deed hij zich spoedig
kennen als iemand, die vooruit zou ko
men. Het boerenleven had hem handig
gemaakt en dat kwam hem goed van
pas. Het timmeren had hem daarenbo
ven een zekere bekwaamheid gegeven,
die hij gebruikte bij al zijn werk. Hij
hielp, wanneer er iets gemaakt moest
worden hij luisterde gretig, wanneer
iemand hem een raad gaf. Meestal ging
dat bij wijze van grap, want de arbei
ders hadden iets als een onderlinge
proeftijd. Toen de anderen echter zagen
dat hij ernstig belang stelde in zijn
werk en dat hij hun grappen goedgehu
meurd opnam, plaagden zij hem niet
meer en hielpen hem zoveel zij konden.
Er heerste weinig of geen afgunst in de
fabriek, zeker niet onder de Canadezen,
want zij begrepen, dat hun voornaam
ste kracht lag in hun saamhorigheid.
Hun eendracht was feitelijk de voorbode
van de verenigingen, die later overal in
de fabrieken zouden worden opgericht.
Wanneer één van hen promotie maakte,
werd er wel eens enig jalouzie gevoeld,
doch die was dan van voorbijgaande
aard; ieders bekwaamheden werden op
de juiste waarde geschat en wie succes
had werd iets als een leider. De om
standigheden waren Jean Baptiste dus
gunstig, want toen hij begon had hij
weinig meer dan zijn handen en zijn
goede wil. En hij was dankbaar. Wie
hem eens een gunst had bewezen, kon
altijd rekenen op zijn ruime hulp en
steun.
Toen hij bij de Dulhut's op zijn eigen
kamer zat, was het eerste wat hij deed
een brief schrijven aan zijn vrouw;
Mijn lieve Cécile,
Gisteren ben ik in Holyoke aangeko
men, maar ik heb met schrijven ge
wacht tot vandaag, omdat ik je zo vol
ledig mogelijk wilde inlichten.
Ik zit hier bij Monsieur en Madame
Dulhut, die mij een kamer hebben afge
staan totdat ik een eigen woning gevon
den heb Ik betaal hun iets voor de
moeite, maar het is voor zoveel vrien
delijkheid een kleine vergoeding. Van
hun huis af is het tien minuten lopen
naar de fabriek, een katoenmolen, waar
ik Maandag begin te werken. Monsieur
Dulhut heeft mij voorgesteld aan de be
drijfsleider en die heeft mij tegen Maan
dag daar ontboden. Ik kon hem niet ver
staan, maar Dulhut trad op als tolk.
Wanneer er in de fabriek niet zoveel
Canadezen werkten, van wie ik er een
paar al ontmoet heb, dan zou ik er bijna
niet heen durven gaan, want ik versta
geen Engels. Maar ik geloof, dat ik de
taal gauw genoeg zal leren.
Wat de stad betreft; die is vlug be
schreven. Ze is gebouwd van grote, ste
nen huizen, die ongeveer allemaal het
zelfde zijn. De plaats is echter mooi ge
legen aan de voet van een berg, die
Mount Tom heet. De hoogte ervan is on
geveer tweemaal die van Beloeil.
Verder is er de rivier, die een bocht
maakt tussen Mount Tom en een ande
re berg door. Vroeger waren er rotsen,
maar die zijn er nu niet meer, omdat
er een dam is gebouwd. Het land in de
omtrek is heuvelachtig; alleen de stad
ligt op een vlak terrein, slechts een
paar voet boven de rivier. Ik geloof
vast, dat het water nog eens over die
lage gronden zal heenstromen, maar
dat zal nog wel een tijd duren. Ik heb
gewandeld in de omgeving en het is er
mooi.
Haar antwoorden op deze brief en op
zijn volgende brieven waren die van
een liefhebbende vrouw, vol zorg voor
zijn gezondheid en welstand. Zij schreef
hem over de kinderen; het ging hun al
len uitstekend en zij hoopten gauw naar
hem toe te kunnen komen. Zij vroeg
hem ook veel over huizen en over de
prijzen van voedingswaren; hij beant
woordde al haar vragen uitvoerig tot
in de kleinste details. Maar wat haar
het meest ter harte ging was het vin
den van een goede woning voor haar ge
zin. Daarom schreef hij op een dag;
Ik heb een mooie woning gevonden
en ik hoop dat je nu gauw hierheen
kunt komen. Het is een huis, een ap
partement. De eigenaar ervan trekt naar
een andere stad; hij heeft me beloofd
het huis vast te houden totdat jij zeker
weet wanneer je overkomt. Óver het
algemeen leven de mensen hier in ap
partementen, omdat die makkelijker
zijn in te richten, maar ik geloof dat jij
liever een eigen huis hebt..
Het is wel wat duur voor ons maar
het aanbod op zichzelf is redelijk en
daarom heb ik een plan gemaakt. Ik
heb hier al wat kunnen opsparen en
het grootste deel van het geld dat ik
uit Saint Valérien meenam heb ik nog;
we kunnen ons huishouden hier dus be
hoorlijk opzetten. Ik weet dat jij daar
op gesteld bent en ik hoop dat het je
dus bevallen zal. Ik denk dat over twee
maanden alles klaar kan zijn om je te
ontvangen.
Hij voegde bij de brief een nauwkeu
rige schets van het huis opdat zijn
vrouw een duidelijke indruk ervan krij
gen zou. Haar antwoord kwam vlug: zij
stemde in met zijn keuze en schreef,
dat het huis haar zeker zou bevallen.
Zij hoopte dat het een ruim uitzicht
had en dat het fris zou zijn.
(Wordt vervolgd).
Het in deze literaire kroniek besproken boek telt tal van illustraties, o.a van
oude handschriften en van voor zeker tijdvak typerende cultuuruitingen. Hier
boven een deel van een bladzijde uit een uitgave van 1579 van Spenser's The
Shepherds Calender, welke bladzijde in reproductie ten voete uit in „Gestalte
der Tijden" is afgedrukt.
van Egypte, Mesopotamië, Israël, en
vooral Indië. China, Japan en Arabië.
In deze afdelingen doen zich wel het
sterkst de bezwaren gevoelen, die aan
een eenmanswerk als het onderhavige
moeten kleven. Geen letterkundige kan
tegelijk thuis zijn in de geesteswereld
der Hindoe-literatuur van het Confu
cianisme, het Taoïsme, het Soefisme èn
in de antieke kunst van Grieken en
Romeinen. Hier liggen hemelsbrede
verschillen. Slechts omdat Van Heerik
huizen in de strikte zin van het woord
zo min een classicus als Een oriëntalist
is, kon hij de vermetelheid opbrengen
over beide terreinen zijn voorlichtend
oordeel ten beste te geven. Men hoeft
op hetgeen hij schrijft geen critiek te
hebben, om toch te beseffen, dat een
goed deel van wat hij on? voorhoudt
uit de tweede hand komt; hij was ge
dwongen het uit gespecialiseerde over
zichten te halen, om het hier in zijn
stijl, als zijn bevinding en passend in
de lïjn van zijn methode naar voren te
brengen. Als eenmanswerk moest
zijn boek immers een lijn heb
ben. En het hééft zulk een lijn;
het licht ons voor van een vaste ge
zichtshoek uit Men aanvaarde' het in
derdaad als een enorm eenmanswerk
met alle voor- en nadelen, die er bij
horen; als een aangenaam verslag, dat
onmogelijk op alle punten aan de per
soonlijke bevinding getoetst kan zijn.
maar dat overigens pakkend gestalte
geeft aan de grote bewegihgen, die het
literaire scheppen door de eeuwen heen
hebben gekenmerkt. Wat Van Heerik
huizen over Confucius opmerkt, kan
voor enigszins terzake kundigen min
der belangrijk of zelfs onbevredigend
zijn; de manier waarop hij Confucius
als „top" van het literaire leven met
andere toppen in verband brengt, is
bijzonder verhelderend. Zijn werk is
Wat nu zijn gezichtshoek betreft;
Zijn bewondering gaat uit naar wat ro
mantisch is. zonder zich al te roman
tisch uit te leven. In feite is alle grote
kunst voor hem romantisch; zij heeft
méér te maken met sterkte van het
gevoel dan met volledige overgave aan
het gevoel. Nóch de Barok, nóch de
overdaad der Romantiek kunnen hem
bijster warm doen lopen. Dit kon men
reeds opmaken uit zijn opstellenbun
del ..In het kielzog van de romantiek".
In „Gestalte der tijden" tracht hij zich
zo onbevooroordeeld mogelijk uit te
drukken. Slechts achter de woorden om
voelt men, hoe zijn persoonlijke voor
keur niet weg te cijferen is. Afbreuk
doet die voorkeur per se niet aan het
werk. Geen lezer zal het ter hand ne
men om er een beslissende oordeelvel
ling uit op te maken. Het is voldoende
dat de schrijver als gids algemeen in
zicht geeft en belangstelling wekt; dat
hij de lezer op weg helpt naar per
soonlijke kennismaking. Zo beschouwd
is Van Heerikhuizen tot nog toe bui
tengewoon verdienstelijk in zijn taak
geslaagd. Men mag met verwachting
uitzien naar het tweede deel. dat de
wereldletterkunde van omstreeks 1825
tot op heden zal behandelen.
NICO VERHOEVEN.
F. W. van Heerikhuizen: Gestalte
der tijden. De wereldletterkunde in
hoofdtrekken. Deel I. A. W. Sijthoff's -
Uitgeversmij., Leiden 1951.
Advertentie
Naargeestige gedachten, tobberijen
en angstgevoel worden verdreven door
MIJNHARDT'S ZENUWTABLETTEN
Versterken het -zelfvertrouwen en
stemmen U weer moedig en rustig.
Gisteren is dan, zoals wjj reeds hebben aangekondigd, in enkele Haagse bioscopen
de première van de Amerikaanse film „Guilty of Treason" gegeven. Zonder noe
menswaardige incidenten overigens. Zoals bekend, is er over deze film nogal wat
te doen geweest, en heeft met name de vrees voor communistische relletjes de
vertoning van deze film gestagneerd.
Wat het verhaal van de film „Schuldig
aan verraad" betreft, tekent onze film
redacteur het volgende aan:
De kranten bevatten aansporingen om
de Kardinaal, die als een verrader
wordt beschouwd, te arresteren. Kelly,
die in contact komt met een jonge
Russische kolonel, tracht gegevens van
hem te verkrijgen, maar telkens weer
stuit hij op uitspraken, die de mede
deling behelzen, dat de partij alles re
gelt en beheerst en dat het individu er
niet op aankomt. De kolonel is verliefd
op een katholiek Hongaars meisje, dat
zijn liefde beantwoordt, maar te ken
nen geeft, dat zij nooit communiste zal
worden. Samen met Kelly bezoekt zij
de Kardinaal, die op de boerderij van
zijn moeder woont en reeds enige tijd
uit „de roulatie" is genomen. De toe
stand wordt dreigender voor hem en
even vóór zijn arrestatie tekent hij zijn
verklaring, dat eventuele bekentenissen
later als waardeloos moeten worden be
schouwd. Hij wordt gearresteerd en
als het meisje, dat les geeft op een
katholieke school, aan een communisti
sche collega geweigerd heeft een petitie
tegen de Kardinaal te tekenen, wordt
ook zij weggehaald. Haar vriend had
haar wellicht nog kunnen redden, maar
hij levert haar over aan de politie, om
dat hij een verraadster in haar ziet. De
beruchte verhoren volgden. De slacht
offers worden moreel en lichamelijk ge
marteld. De Kardinaal en zijn volge
lingen worden veroordeeld tot levens
lang of minder; het meisje verdwijnt
in de vergetelheid, die concentratie
kamp heet of dood.
Kelly probeert nog inlichtingen te
verkrijgen, maar tevergeefs. Het laatste
wat hij verneemt is, dat de kolonel, die
in een stemming van weemoed de ka
mer van het meisje bezoekt, door de
geheime politie wordt neergeschoten.
De strekking van de film. die zon
der twijfel een aanklacht is tegen de
tyrannie. bevat ook en herhaaldelijk
een positieve eis van vrede en vrij
heid, voor Hongarije, voor het Russi
sche volk, voor de hele wereld. Men
heeft niet gestreefd naar sensatie; de
figuren zijn zeer sober gehouden. Be
ginnend in een documentaire stijl gaat
de film langzaam over naar het ro
mantisch verhaal der gelieven, die er
bij gehaald zijn om de locale kleur
mede te bepalen en tevens om in de
persoon van de kolonel iets weer te
geven van de mentaliteit, waaraan een
eerlijk en goedwillend man zich niet
vermag te ontworstelen.
De indruk van het geheel komt over
een met de wijze, waarop de vrije
wereld de Russische processen pleegt
te zien. De soberheid van het betoog
bezit het accent der eerlijkheid.
Lie Kardinaal, zijn moeder, het meisje en de Amerikaanse journalist Kelly m de
tiln. Guilty of treasonu
I
