Pastoor L. J. M. Janssen Schmidt
viert zijn 40-jarig priesterfeest
FANFAN LA TULIPE
C. J. v. d. Broek
Gebruikten de Romeinen
een vaarweg tussen de
Lief en leed van de harde
oorlogsjaren
in ons land
duinen
Hartelijke hulde in de parochie
van Bennebroek
BUITENBIJTS
Vondsten rond Haarlem leiden
tot interessant betoog
Hoe de Spanjaarden verschalkt
werden
Hter wynand
Kfe fl
SLEUTEL WEG?
Film van Christian Jaque in Luxor
Romeinse legerplaats aan Oude Weg
nog zo gek niet
Katholieken-jacht
Heemstedenaren zijn weer thuis
"ERINGA WUTHRICH
ZATERDAG 16 AUGUSTUS 1952
f AGIN A 7
^ruk bezochte receptie
Receptie
HAARLEM
^ÏTRALE VERWARMING
°Hnson OLIEBRANDERS
k SLUYS O.F.M.
„DE SLEUTELSPECIALIST"
Rembrandt
Palace
Frans Hals
Li do
Minerva
City
Spaarne
Het feest van rector
H. v.d. Heuvel
NIEUWE ZAAK IN
HAARLEM-NRD.
Vreemde Vecht-theorie
RONDOM EN IN DE STAD AAN HET SPAARNE
Grootste bezwaar
Vrije doorgang
JUBILEUM
A. STEETSKAMP
Vol lof over Engelse
gastvrijheid
rd<*
Katholiek Bennebroek heeft met veel
luister gisteren het 40-jarig priester
feest gevierd van zijn pastoor. De avond
tevoren werd het feest ingezet, toen de
jubilaris op hartelijke wijze werd inge
haald.
Met
Veel luister en een feestelijke intocht is het veertig-jarig priesterfeest van
Pastoor L. j. m. Janssen Schmidt in Bennebroek Donderdagavond Ingezet. Om
aI* acht stopte een aantal auto's voor de Kerkweg en nadat diverse jeugdver-
^•Singen zich met haar vlaggen aan het begin van de weg hadden opgesteld,
jj'OR de jubilaris, voorafgegaan door een stoet bruidjes en het fanfarecorps „Kunst
a Arbeid" naar de pastorie, luide toegejuicht door zeer vele parochianen, die
'ck voor de kerk hadden verzameld. Daarna stroomde de kerk vol, die voor
<^ze gelegenheid fraai was versierd met rose en witte gladiolen, smaakvol aan
bracht door de heer G. Wouters en zijn mannen. Toen de pastoor de kerk be-
klonk hem spontaan een welkomstlied tegen en de bruidjes, die witte bloe-
eh in de hand droegen, werden bovenop de banken gezet en staken de bloemen
aar elkaar toe, zodat en dak van witte bloemen werd gevormd, een inderdaad
Smele manier van welkom.
j T°en het weer wat rustig was gewor-
hal' sprak kapelaan J. Loerakker een
Vr jk welkomstwoord, waarin hij zijn
,®kgde tot uiting bracht, die avond de
CJ,k te mogen zijn van de gehele paro-
'e om de pastoor geluk te mogen wen-
1 bij dit schone feest. „U heeft, zo zei-
1, de kapelaan, zo juist kunnen zien,
Vpi allen naar dit ogenblik hebben
Uw gd alleen om de wijze, waarop gij
Pastoorschap aan de parochie geeft.
v lJ zijn u dankbaar voor alles wat gij
Vo°r de parochie hebt gedaan,
j)-'Jfal danken wij u voor
aarom zullen wij blijde
,.aQt wij zijn
uw gebed,
feestvieren,
v wij zijn verheugd, omdat gij
enertig jaar geleden priester zijt gewijd
gij al deze jaren uw beste zorgen
jj t gegeven aan het zieleheil van hen,
laan uw zorgen waren toevertrouwd."
Lraarna Werd een plechtig lof gecele-
eerd, waarmede de dag besloten werd.
Vrijdagmorgen droeg de jubilaris de
Plechtige Hoogmis op, met assistentie
kapelaan Hoogervorst als diaken,
kapelaan C. Netten als subdiaken en
Pastoor J. R. F. Versteeg als presbyter-
assistens. Op het priesterkoor hadden
Plaatsgenomen de zeereerw. heren W.
L- J. Janus, J. Th. A. M. Gussenhoven,
P. Nijssen, Th. Goossens en de
vpw. heren J'. Elstgeest en J. de Boer.
det zangkoor zong onder de Hoogmis
Se le Missa Pontificalis van Lorenzo
terosi. In de kerk waren onder meer
Pariwezig de burgemeester van Benne-
Pr°ek, mr. K. J. G. baron van Harden-
5,r°ek en echtgenote en wethouder K.
Onthoven en echtgenote.
feestpredikatie werd gehouden door
W°0r H- Th- H- Heiiink- die als tekst
gekozen: „Ik ben een vruchtdragen-
jj.olijf in het huis des Heren". De pre-
iij ant wijdde het eerste gedeelte van
J,? Predikatie aan de jubilaris zelve en
i Petste uitvoerig zijn karakter en goede
Wdanigheden, die zich vooral manifes-
i# en in behulpzaamheid voor ieder en
v' gebed. Daarna tekende hij de waarde
w a het priesterschap voor alle tijden en
JPste hij de familie geluk met dit
bjj°ne feest. Aan haar is de zegewens
(jf het huwelijk: „Uw kinderen zijn als
fe Jitakken op uw dis", bewaarheid ge-
fePrden; twee zonen zijn priester ge-
1 °rden; één van hen is reeds tot een
*'®r leven overgegaan en de andere is
de
jubilaris.
b"?et een gelukwens aan de parochie
Usloot pastoor Heijink zijn indrukwek-
eMe predikatie.
de Hoogmis zong het zangkoor on
sen "^iding van de heer A. G. M. Nelis-
e Priestercantate van J. v. Schaik.
i05es middags vond een zeer druk be-
s<;ho receptie plaats in de Montesson-
°°1. welke voor deze gelegenheid op
red
Vkta^v°ile"^en geheel "onpersoonlijke
Was versierd door de heer J. Geer-
Hier waren de vele bloemstukken
fJ>?s.teld, die o.a. waren gestuurd door
kh He van de jubilaris, dr. G. Man
ies firma Koper en diverse organisa-
eerste spreker was de heer J. v.
W.?,0p> lid van het kerkbestuur, die de
W, 's namens de parochie en vooral
V'?eils de zieken onder hen, geluk-
tsjpte en daarbij het geschenk, een por-
«H Pille met inhoud, aanbood. De koster
ik e misdienaren schonken bijzettafel-
C' de Katholieke Middenstandsbond
ijL aUtoplaid en de familieleden een
(jstoel met schommelbankje.
°or vertegenwoordigers van verschil-
i. Advertentie
schrijft ons:
f'Vip, een bliksemschicht bij heldere
h Wabereilrte ons het bericht, dat de
kanselredenaar en apologeet,
"ynand Sluys, is benoemd tot
te Zalbommel.
hem niet? Hij, de altijd
de wijngaard des Heren,
dnnoemelijk velen de weg heeft
>'e ;fn naar de aloude Moederkerk en
^Pder 3aar
steeds opnieuw zijn
en welsprekende conferenties
cursussen gaf voor andersden-
Sp11-
ingewijden kunnen weten,
het wynand Sluys heeft gearbeid
het 1 van zovele duienden zielen,
fr ty- sPoor bijster waren geraakt of
Sfg S bochten naar onze Moeder de H.
v tiii5®.cht kan worden getuigd dat hij
ti- i°naris 's geweest die als het
1 Oevoi door het gehele land.
L'S ?i.le malen hebben wij niet tij
den conferenties in verschillende
S36tèn'ïlet ingehouden adem zitten
hel't naar zijn steeds prachtige
v beto de Preken, naar zijn hel
ster voor ieder begrijpelijk,
''a. iiL iuys kon zijn toehoorders wel
jchte van zichzelf, wars van alle
eer. geheel opgaande in zijn
leesprcken, vooral wanneer
Htrhed f recht van Godseer en de
V«t van ons H. Geloof.
°Pzicl t toewijding vervult, streng
;?tisch
>on
werk, heeft deze eenvou-
^fktaak" Van Pranciscus zijn opgedra-
Ns?fch Vervuld. Bezield met de ge-
et fhomas a Kempis, Ama
d te kv? nihilo putari. bemin on-
h i b, blijven en voor niets geteld te
Ai^getnl uigcle dit alles van eenvoud
h'-fi cm.e?heid-
j'i-j.dao ^Slsten en oud-cursisten zien
'ft raat 2k node vertrekken naar het
v dat op geheel ander terrein
ïtals h-
vM L. straks bij het opdragen van
m zijn kerk te Zaltbommel
li W «n ,tV?or zijn parochianen om
u's a Za] Ifrkte, dan honen wij dat hij
denken aan die honderden.
lende organisaties werd verder het
woord gevoerd, terwijl de receptie be
zocht werd door de Moeder-Overste en
Zusters van het klooster St. Lucia en
door verschillende pastoors en kapelaans
uit de omliggende parochies.
Door de enorme belangstelling kon
eerst te half vijf het plechtige danklof
worden gecelebreerd, waarbij de jubi
laris werd geassisteerd door de pastoor
W. P. J. Janus en de eerw. heer Th.
Goossens, beiden priesterzonen uit de
parochie.
De jubilaris sprak een ontroerend
Aavertentle
LANGE VEERSTRAAT 10
TEL. 11493
"irB tot werk en zorgen zijn ge-
de riLWare schaapstal,
ba Ld Sl,,,. uwe werkkring van pater
^Utin m in staat steHen n°£
®<leri=arl doen voor zijn zo dier-
ds Missiewerk.
woord van dank tot zijn parochianen,
die ook nu weer de kerk geheel vulden
en was hen zeer dankbaar voor het kost
bare geschenk, dat zij met elkaar hadden
bijeengebracht. Tot slot werd als dank
lied het Te Deum gezongen, waarna de
kerkelijke herdenking van dit feest af
gelopen was. Des avonds hield de jeugd
een optocht met verlichte lampions,
waarbij het fanfarecorps „Kunst na Ar
beid" assistentie verleende. Gelukkig
was het tegen 9 uur droog, zodat de
regen geen spelbreker kon worden. Op
het kerkplein werd een feestgroet ge
bracht aan de jubilaris en eerst om tien
uur keerde de rust in de gemeente terug.
Regisseur Kurt Hoffmann heeft met
„Fanfaren der Liebe" een waardige re
presentatie van de nieuwe Duitse film
productie afgeleverd. Twe musici ne
men, op zoek naar werk. tenslotte een
baantje aan in een meisjesorkest, wat
met zich meebrengt, dat het tweetal
zich moet vermommen. De verwikkelin
gen, die hieruit voortvloeien, zijn even
talrijk als zot, hoewel uiteraard,
zouden we haast zeggen niet altijd
onschuldig. Met veel vaart en verve
ln elkaar gezet, zal deze originele ge
schiedenis de filmbezoekende lieden van
boven de 18 aangenaam bezig houden.
„Alles voor de show" luidt de titel
van de film, die deze week in Cinema
Palace wordt vertoond en het is eigen
lijk overbodig om wat inhoud van de
rolprent betreft, veel aan de titel toe
te voegen.
De vrouw van een revue-regisseur
zelf d ster van de hele show meent
door haar man te kort te worden ge
daan. Zij wil hem een lesje geven,
wendt een ongeval met als gevolg ge
heugenverlies voor en verdwijnt spoor
loos naar haar geboorteplaats, waar zij
natuurlijk achterhaald wordt.
Door een samenloop van omstandighe
den, waarin de komische noten niet ont
breken, krijgt manlief echter in wer
kelijkheid last van geheugenverlies.
Maar „alles voor de show" zou geen
werkelijke show-film zijn als zelfs bij
deze „tragedie" de show ontbrak!
Fragmenten uit werken van Tsj ai-
kofski en Borodin, zoals „Het zwanen-
meer" en „Prins Igor", welke in de
opmerkelijke Russische film „Het grote
concert" zijn verwerkt, zijn reeds waar
borg genoeg om deze film tot een suc
ces te maken.
Met de kleurenfotografie is weliswaar
af en toe wat al te gul en gemakkelijk
omgesprongen, doch de grote kwalitei
ten van balletshow, zang en regie, die
worden geboden, doen deze misplaatste
gulheid in het niet zinken.
Liefhebbers en bewonderaars van
ballet en opera mogen deze film dan
ook zeker niet verzuimen te zien.
Het is zo langzamerhand wel bekend
dat Hollywood zijn stoere mannen
graag laten paraderen in de Westerns,
de cowboyfilms of films die de strijd
met de Indianen uitbeelden. Er is ook
plaats voor hen in het Vreemdelingen
legioen waar altijd wel een zwaar kar
wei dat wat moed en doorzettingsver
mogen vereist, valt op te knappen. Als
er dan nog een knappe vrouw te scha
ken is kan het plezier van Hollywood
niet op. Boven de achttien.
Liefhebbers van Amerikaanse show
films moeten deze week beslist naar
Minerva gaan. waar de guitige Doris
Day de hoofdrol speelt en zingt in „Tea
for two" Zij wordt bijgestaan door de
dikke Szöke Szakall, die met zijn be
minnelijke onhandigheid en leuke
grapjes geducht op de lachspieren
werkt zonder nochtans banaal te wor
den. De mannelijke hoofdrol is in han
den van Gordon McRae. die een heel
aardige stem heeft en dan ook tal van
leuke liedjes zingt. De hoofdzaak is en
blijft echter toch de blonde Doris en
wie van haar stem houdt zal dan ook
zeker niet teleurgesteld worden. Vol
wassenen kunnen terecht.
In City moet u eens op een verloren
middag of avond gaan kennismaken met
de muilezel Francis. Die kan niet alleen
praten, maar hij debiteert zelfs een hele
boel wijsheid, waar ge uw voordeel mee
kunt doen. Hii spionneert bovendien
voor de geallieerden en tegen de Jappen
in Birma en ziet kans als de held van de
dag in de Japanse radioberichten te com
pareren. Dit alles om wille van een
jong luitenantje, voor wie hij een zwak
heeft en die een aantal roemvolle hel
dendaden verricht, dank zij Francis' al
wetendheid. Een film kan de mensen
van alles wijsmaken en de camera kan
geweldig liegen. In dit geval doet zij
het op verkwikkende wijze. En alle kin
dertjes mogen het waarnemen, vooral zij,
die 'Abraham al hebben gezien.
Jungle Jim krijgt in de film „De
wraak van Hakim" de moeilijke taak
een blank meisje op te sporen dat er
gens in de rimboe leeft. Hierbij wordt
hij echter tegengewerkt door Hakim,
het opperhoofd van een stam, die het
meisje zoekt te doden Na veel avon
turen in de wildernis ontdekken zij
beiden bijna tegelijk haar verblijfplaats,
hetgeen weer nieuwe verwikkelingen
tot gevolg heeft. De vijandige stam
Ziet kans het meisje gevangen te ne
men, maar Jim komt weer precies op
tijd om te verhinderen dat zii gedood
wordt. Aan liefhebbers van een span
nend wildernis-verhaal is deze film
zeer zeker aan te bevelen. 14 jaar.
De heldhaftige Franse soldaat Fan-
fan, die onder Louis XV dapper ge
vochten heeft voor zijn koning en de
vrouwen, is eindelijk in een film ver
schenen, waar. hij natuurlijk de
nooit falende held mag spelen. Hem is
door een, overigens valse, zigeunerin
voorspeld, dat hij de dochter des ko-
nings zal huwen en hij houdt het er op,
dat het gebeuren zal, vooral als vlak
in zijn buurt de prinses door bandie-
qen wordt belaagd en hij in minder dan
geen tijd de schurken buiten gevecht
heeft weten te stellen. Intussen is het
zogenaamde zigeunerinnetje op hem
verliefd geworden en met lede ogen
heeft zij moeten aanzien, dat de prinses
en madame de Pompadour de held kus
ten en dat hij van laatstgenoemde zelfs
een zilveren tulp kreeg, die hem de
bijnaam van la Tulipe bezorgde.
Al vechtend komt Fanfan in de
buurt van het hof, sluipt binnen bij
de prinses, wordt gepakt en ter dood
veroordeeld, maar op het nippertje
gered. Daarna verovert hij met een
strijdmakker het hoofdkwartier van
de Duitse vijand en het slot is, dat
de koning hem zo niet zijn dochter,
dan toch zijn pleegdochter schenkt,
die niemand anders is dan de zigeu
nerin, die moedig genoeg is geweest
om de avances van de koning met een
oorvijg af te weren.
Tussen al deze bedrijven door wordt
aardig de draak gestoken met de harts
tocht van de tijd, die bestaat in het
voeren van oorlog en vooral met de
methode van het oorlog voeren. De ma
nier waarop een en ander geschiedt vs
soms kostelijk. De scène onder tafel,
tussen de Duitse laarzen, toont een ta
lent bij Christian Jaque, dat we gaarne
ook in de andere delen van de film
gedemonstreerd hadden gezien.
Gerard Philipe is de held van het
verhaal. Hij herinnert aan Fairbanks
Sr. Fanfan la Tulipe is een bijzonder
aardig romantisch geval geworden. De
fraaie Italiaanse actrice Lollobrigida
kan men er met haar charmes in be
wonderen.
Het veertig-jarig priesterfeest van
rector H. v. d. Heuvel te Bennebroek
werd, zoals begrijpelijk, vrijwel uitslui
tend in het Sint Lucia-klooster gevierd.
Des morgens droeg de jubilaris de
plechtige Hoogmis op en des middags
hield hij in zijn woning een zeer druk
bezochte receptie, die door vele vrien
den en relaties ook buiten Bennebroek
werd bezocht.
Na het plechtige Danklof was er feest
in het klooster, waarbij zang en spel de
hoofdschotel vormden.
Honderd en twee jaar reeds is de
fa. Federmann in de Grote Houtstraat 37
bekend als opticiën. Gezien de grote
uitbreiding van Haarlem-Noord meen
de de firma zich ook in dat gedeelte
van Haarlem te moeten vestigen en na
veel moeite is men er in geslaagd een
geschikt pand te vinden aan de Rijks
straatweg 246b tegenover het Haarlem
terrein nabij de J. Gijzenbrug.
Advertentie
in diverse kleuren
Meer dan eens hebben wij berichten gepubliceerd over oudheidkundige vond
sten in Spaarnwoude en de bezoekers van het historische kerkje met de
stompe toren in Spaarnwoude hebben zich er van kunnen overtuigen, dat
die vondsten niet zomaar een curieuze „aardigheid" vormen. De heer en mevrouw
de Raaf uit Heemstede, die moeite noch zorgen sparen, om „hun" kerkje alle eer
en verzorging te geven, die het toekomt, hebben in die vondsten aanleiding ge
vonden om dieper op deze materie in te gaan en speciaal de heer De Raaf heeft
uit dat alles voldoende stof kunnen putten om in een lijvig artikel aan te tonen,
dat zo de Utrechtse Vecht als Romeins vaarwater heeft dienst gedaan zij
zeker niet de enige vaarweg voor de Romeinen is geweest. De heer De Raaf stelt
zich volkomen achter de theorie van de heer Egbert Smedes te Haarlem, dat ver
ondersteld mag worden, dat de Romeinen gebruik hebben gemaakt van een vaar
weg achter de duinen tussen Leiden en Texel. Uit het uitvoerig betoog van de
heer De Raaf, dat belangstellenden in zijn geheel kunnen naslaan bij de schrijver
(Bronsteeweg 1, Heemstede), lichten wij hier de voornaamste bijzonderheden.
Vanouds bestaat er dus de theorie, dat
de Romeinen hun troepen plachten te
vervoeren voor zover dat over water
geschiedde via de Utrechtse Vecht
naar de monden van Weser en Eems.
Daarbij zou hun als basiskamp en vloot -
station gedeind hebben het Castellum te
Vechten (Fectio). Deze opvatting, welke
hoofdzakelijk berust op het feit, dat de
Vecht gerekend vanaf Fectio de kortste
route naar het Flevomeer vormde, wordt
kennelijk als een axioma beschouwd.
Men kan zich niet aan de indruk ont
trekken, dat daaraan feitelijk geen reële
basis ten grondslag ligt. Daarbij wordt
volkomen over het hoofd gezien, dat
ook al zou de Vecht reeds in de Romein
se tijd hebben bestaan, voor een vloot be
vaarbaar zijn geweest en op een of an
dere manier in verbinding hebben ge
staan met de Oude Rijn de kortste
weg niet altijd de meest doelmatige is.
De lengte van de route moet n.l. voor de
Romeinen van ondergeschikte betekenis
zijn geweest, omdat zij steeds zo lang
mogelijk „binnendoor" wilden varen. De
zeewaardigheid van de Romeinse sche
pen hoewel geen „notedoppen" of
„roeiboten" liet in die dagen nog wel
wat te wensen over en daarom is het be
grijpelijk, dat de Romeinen zoveel moge
lijk de „oceaan" vermeden. De geringe
zeewaardigheid der schepen daarbij
gevoegd de slechte zeileigenschappen
moet er noodwendig toe hebben geleid,
dat men de kans om op volle zee door
een storm te worden verrast zoveel mo
gelijk heeft willen uitschakelen. Nu is
het bij de zeilers bekend, dat de voorma
lige Zuiderzee de Noordzee in gevaar-
Gérard Philippe als Fanfan La Tulipe.
Telkens, wanneer men zich verdiept in de geschiedenis van de periode van
Haarlems beleg, wordt het duidelijker, dat stad en streek toen een
ontzettende tijd hebben beleefd, die golven van leed over de bevolking deed
komen, zowel voor, tijdens, als na het beleg.
In een vorig opstel hebben we aangetoond, dat men de strijd om Haarlem moet
zien in het grotere streekgeheel. De geschiedenis bewijst bovendien, dat de be
volking van die dagen ook veel meer zichzelf bewust was van deze streek-eenheid,
die vooral de laatste decennia niet meer zo wordt gevoeld.
Nu hebben de gebeurtenissen van de tweede helft van de zestiende eeuw de men
sen ook veel meer te hoop gebracht. De katholieken leefden in een voortdurende
angst, die hen bijeendreef, de aanhangers van de nieuwe leer vormden overal
slechts kleine groepen, die, al hadden zij na de Spaanse tijd het heft in handen,
eikaars steun heel hard nodig hadden.
We willen nog wat vertoeven in de dagen, die we in onze laatste opstellen be
schreven, om enkele opmerkelijke en anecdotische staaltjes te vertellen. Dit voor
dat we een geheel ander onderwerp willen gaan aansnijden.
volking verkeerde in „eendere nood"
hen dichter tot elkaar zou hebben
gebracht, maar ook binnen de muren
van de ingesloten en bedreigde stad ging
de strijd tegen de katholieken voort.
We vertelden reeds van de moord op de
martelaar Adriaen van Adrichem. Al
lerlei plagerijen werden uitgedacht.
Waar de .geuzen het vooral hadden ge
munt op kerksieraden en kostbaarheden
had de geestelijkheid een en ander aan
leken in bewaring gegeven. Zelfs een
groot gedeelte van de kerkschatten van
St. Agatha te Beverwijk bevond zich
in Haarlem, was door de kerkmeester
Gerrit Willemsz., oud-burgemeester, en
Adam Willemsz. per wagen naar de wo
ning van Rijer Cornelisz. gebracht in
een kist en een pakmand. In 1573 was
een en ander ongetwijfeld uitgelekt, zo
dat de Haarlemse regeerders bij open
bare bekendmaking op strenge straffen
bevolen, dat alle verborgen kerkelijke
goederen moesten worden ingeleverd.
Voor Rijer Cornelisz. zat er niets an
ders op de kist en pakmand met be
hulp van twee stadsboden naar het
stadhuis te brengen. Wat verder met de
ze sieraden van de Beverwijkse kerk ge
beurd is niet bekend. Wel weten we,
dat de Beverwijkers slim genoeg waren
om niet alles naar Haarlem over te
brengen. Een deel van de kerksieraden
was in een stadskist naar Amsterdam
gebracht, keerde later terug, maar werd
Slag op slag heeft tijdens het beleg
van Haarlem de katholieken van stad
en streek getroffen. De Santpoorters
raakten hun eeuwenoude kapel kwijt,
door Jan van Brederode in 1399 ge
sticht en toegewijd aan de heilige Pa-
tricius. Deze kapel, die in 1573 aan het
oorlogsgeweld ten offer viel, stond aan
de Hoofdstraat, ongeveer ter hoogte
van de Slapersdijk. Iedere week wer
den er 3 H.H. Missen gelezen door Car-
meliten van het Haarlemse klooster.
Hetzelfde jaar werd ook de Sint En-
gelmundus-kerk te Velsen grotendeels
vernield. Het is niet bekend of het
Staatse of Spaanse troepen waren, die
het gebouw hebben verwoest.
Een jaar na dit gebeuren stierf Pas
toor Gillis Jansz., de laatste die de oude
kerk heeft bediend, de laatste Pastoor
van Velsen voor de reformatie. Zijn
voorganger, mr. Eylart Dirksz. van Wa
terland, uit een oud Velser geslacht,
was in 1569 naar Alkmaar gegaan om
het pastoraat van de grote Sint Laurens
op zich te nemen. Hij is daar in 1573,
43 jaar oud, gevangen genomen, gemar
teld en aan de galg om het leven g e-
bracht.
Men zou gemeend hebben, dat het
leed, dat over de Haarlemmers tijdens
het beleg was gekomen de gehele be-
wegens geldgebrek verkocht door de
hervormde stadsbestuurders, die een en
ander toch in handen hadden gekregen.
Het zijn maar enkele voorvallen, die
voldoende tekenen, hoe de situatie in de
dagen van het beleg van Haarlem in
stad en omgeving was.
Genoeg van deze sombere gebeurte
nissen. We wilden de lezer slechts een
indruk geven van het leed, dat in die
dagen over velen van de bevolking
kwam.
Het zou wel vreemd: zijn, indien zich
de Hollandse aard, nuchter, geestig en
vrolijk, ten tijde van deze rampen zich
had verloochend. De Haarlemmers heb
ben de Spanjaarden menige poets ge
bakken, waarom later in de stad harte
lijk werd gelachen. Zo ging het ook in
de gehele streek. De Staatse troepen
namen bewoners van de dorpen in hun
dienst of maakten gebruik van plaat
selijke vrijbuiters om de Spanjaarden
afbreuk te doen en te verontrusten.
Aan de oevers van het IJ en op de bin
nenwateren lagen ze op de loer. Een
Spaanse kapitein had zich. om een van
de vele verhalen te vertellen, in As
sendelft genesteld. Een groepje vrijbui
ters te Westzaan beloofde Sonoy, indien
ze een flinke beloning kregen, de man
te gaan halen en uit te leveren. Ze
roeiden bij nacht over het Wijkermeer,
bereikten door een gat in de Assen-
delver zeedijk het dorp aan de Zuid
kant de wacht had zich naar de
Zaankant gericht en werd dus ver
schalkt ze staken de bewuste kapi
tein dood en wisten met diens lijk, dat
ze beestachtig verminkt hadden, aan
de achtervolgers te ontkomen.
Ligt deze krachttoer in de sfeer van
de harde oorlog, een andere keer bleef
de gebeurtenis een echte grap. Zo heb
ben dezelfde lieden, bijna onder de ogen
van de Spanjaarden, eens een rijke
oude vrijster geschaakt, die in Assen
delft vlak bij de kerk woonde. Ze werd
in de nacht van haar bed gelicht en
meegevoerd. De grappenmakers brach
ten haar ongedeerd bij de Staatse troe-
gen, ondanks hevige Spaanse schietpar
tijen en achtervolging door gewapende
roeiers.
Dit waren dan te hooi en te gras bij
eengegaarde gebeurtenissen uit de pe
riode van Haarlems beleg, bedoeld om
de sfeer te tekenen, waarin zich dit al
les heeft voltrokken. Want juist de sfeer
geeft aan hoe men de geschiedkundige
feiten en gebeurtenissen moet zien.
Daarom vonden we het de moeite waard
ze aan het overzicht van de jaren 1572
1573 toe te voegen. Jan B.
lijkheid naar de kroon stak en met het
water van het weliswaar kleinere, maar
toch zeer omvangrijke Flevo-meer zal
dat wel niet anders geweest zijn. De
practisch aangelegde Romein zal derhal
ve niet alleen de Noordzee, maar ook zo
veel mogelijk het Flevomeer ontweken
hebben. Er is dus alle aanleiding aan te
nemen, dat de Romeinen „binnendoor"
voeren.
Maar er is meer. De beschikbare
scheepsruimte was niet onbeperkt. Per
schip moesten derhalve zoveel mogelijk
manschappen vervoerd worden, het
geen een beperking inhield van ruimte
voor proviand. Er moest dan een mo
gelijkheid bestaan om aan de oever te
ravitailleren, desgewenst te overnach
ten en warme maaltijden te bereiden.
Het welige rivierkleigebied aan weers
zijden van de Oude Rijn zal toch wel
voor de Romein veel gunstiger zijn ge
weest dan het nog niet ontgonnen moe
rasgebied langs de Vecht.
Het voordeel van gemakkelijker te
kunnen fourageren woog in elk geval
op tegen het nadeel van een langere
route. Bovendien bleven de schepen
bij het volgen van de Oude Rijn
hetgeen niet het geval was op de
Vecht aan de linkerflank gedekt
door de op de zuidelijke oever gele
gen fortengordel, en vervolgens, na
een afbuigen van de te volgen water
weg naar 't noorden, door de duinen-
gordel ten noorden van de Oude Rijn,
op welks geestgronden blijkens vond
sten, gedaan in Oegstgeest, Rijnsburg,
Voorhout, Noordwijk, Noordwijker-
hout, Lisse, Velsen, Beverwijk, Wijk
aan Zee, Nooddorp. Alkmaar, St.
Pancras, Egmond, Bergen en Texel,
waarschijnlijk meer Romeinse neder
zettingen, zo niet castella, moeten
hebben gelegen.
Het voornaamste bezwaar tegen de
zgn. Vecht-theorie is wel het feit, dat
in het oevergebied van de Utrechtse
Vecht tussen Fectio en de Vechtmond,
behoudens een enkele muntvondst, vrij
wel geen Romeinse oudheden zijn ge
vonden. Wat daar is gevonden, laat zich
op de vingers van één hand opsommen.
Dat alles wordt door de vak-archeolo
gen niet ontkend, maar het zonderlinge
is dan. dat daaruit nimmer de conclusie
is getrokken, dat de Romeinen moge
lijk een andere weg „binnendoor" ge
bruikten. Daarom is het begrijpelijk, dat
de heer Egbert Smedes, zoals blijkt uit
het artikel van de heer De Raaf, de
Vecht-theorie verwerpt. Hij doet dat
echter niet alleen op het negatieve feit,
dat er in het Vechtgebied geen oud
heidkundige vondsten uit de Romeinse
tijd zijn gedaan.
Aangetoond zal moeten worden, dat
een Westelijke Romeinse vaarroute
nautisch acceptabel is. In dit verband
vormen de vondsten, zowel op de „oude"
duinen van Spaarnwoude als aan de
westelijke oever van de Haarlemmer-
liede tegenover het Fort en in en op
de zuidelijke oever van het Vuilrak,
welk water eertijds de verbinding
vormde tussen de Haarlemmerliede na
bij Penningsveer en het Spaarne, be
langrijk bewijsmateriaal.
Beide wateren bestonden niet alleen
reeds in de Romeinse periode, doch wa
ren stellig voor de schepen der Romei
nen bevaarbaar en zeker gemakkelijk
te bereiken vanuit de Oude Rijn, resp.
vanuit de fossa Corbulonis met haar
vlootstation Arentsburg (bij Voorburg).
Ook al zouden de Spieringmeer en de
Haarlemmermeer zich eerst omstreeks
1510 tot één meer hebben verenigd en
voordien door een strook land van el
kaar zijn gescheiden geweest en al zou
de Haarlemmerliede dus in de Romein
se tijd „dood" zijn gelopen in da Spie
ringmeer, dan nog zou dat alles een
„doorgaand" verkeer tussen Oude Rijn
en Haarlemmerliede niet hebben ver
hinderd, daar die strook land zeker
door smalle waterlopen zal zijn door
sneden geweest, breed genoeg om de
toenmalige vloot passage te verlenen.
Bovendien is het bestaan van een recht
streekse verbinding tussen de Haar
lemmermeer en het Vuilrak geenszins
ondenkbaar. Daar komt tenslotte nog
bij, dat volgens de mening van enkele
archeologen nabij Katwijk nooit een
Rijnmond heeft bestaan en dat de Rijn
vermoedelijk in de buurt van Leiden
in Noordelijke richting ombuigende in
het Zuidhollandse plassen gebied afwa
terde.
Hoe dit ook zij, de mogelijkheid van
een „doorgaand" verkeer te water tus
sen de Oude Rijn en de Haarlemmer
liede in de Romeinse tijd staat ook zon
der al die theorieën onomstotelijk vast.
Ter adstructie van het feit, dat een Ro
meinse scheepvaartweg via de Haarlem
mermeer niet ondenkbaar is, vermelden
wij hier de bekende muntvondsten.
vroeger gedaan op de bodem van dit
meer. Een vondst betrof munten, lopen
de van Julius Caesar tot Theodosius I,
terwijl wij over een tweede vondst
prof. Holwerda aan het woord laten,
die verklaart: ln de Haarlemmermeer
werd daar, waar geheel in het Zuiden
bij de Huigsloot in de drooggemaakte
bodem nog de voortzetting van het bed
van de Aa waarneembaar is, voor enige
jaren een kolossaal aantal bronzen Kei-
zermuntjes uit de vijfde eeuw, naar
schatting een 14.000 stuks, gevonden
met de beugel van een zak, welke een
maal dat geld bevatte- Klaarblijkelijk
is deze geldzak hier uit een Romeins
schip verloren, dat in nog zo late tijd
in deze streken op expeditie was. Tot
zover prof. Holwerda-
Hoewel de castella langs de Oude
Rijn door de Romeinen als grensbe-
veiliging reeds waren prijsgegeven
omstreeks het midden van de derde
eeuw. heeft deze tweede vondst van
late Romeinse muntjes voor de heer
De Raaf toch grote bewijskracht,
aangezien vaststaat, dat ook in de
vierde eeuw en later „zo nu en dan
een kleine legerafdeling haar bivak
placht op te slaan tussen de ruïnes
van een omstreeks het midden der
derde eeuw verlaten castellum"
(Glasbergen), zulks in verband met
strafexpedities der keizers tegen de
steeds driester opdringende Germa
nen. In genoemde muntjes kunnen
waarschijnlijk soldijpenningen gezien
worden, bestemd voor een Romeinse
troepenafdeling-
Was men eenmaal in de Haarlemmer
liede, dan stond de verdere tocht „bin
nendoor" naar de monden van de Weser
en Eems niets meer in de weg. Op de
eerste plaats kon men immers vanuit
de Haarlemmerliede hetzij via de
Mooie Nel, hetzij via het Vuilrak en
het Noorder Buiien Spaarne langs het
IJ het Flevomeer bereiken. Het IJ im
mers was reeds in de Romeinse tijd een
diepe in het Flevomeer uitmondende
getijdegeul.
Doch men kon ongetwijfeld eveneens
in genoemd meer geraken en hier
denkt men onwillekeurig aan de moge
lijkheid van een Rijnmond bij Egmond
langs Velsen via Wijkermeer, de
Crommenye en het Noordhollands me
rengebied door een der vele waterlo
pen. welke bij Edam of nog hogerop
in het Flevomeer uitmondden. Op grond
van nautische overwegingen verdient
deze laatste route verreweg de voor
keur boven die via het IJ.
Wanneer men nu het bovenstaande
onbevooroordeeld overweegt en tevens
de vondsten van Romeinse archeologie®
in het Vechtgebied stelt tegenover de
Romeinse oudheden, gevonden in de
buurt van Haarlem en op de geestgron
den in het duingebied, dan geloven wij
aldus de heer De Raaf dat men
met ons van mening »al zijn, dat er vol
doende aanleiding bestond om de on
feilbaarheid van het z.g. Vecht-dogma
sterk in twijfel te trekken, en de door
de heer Smedes veronderstelde vaar
weg achter de duinen als een aanne
melijke hypothese te knnnen beschou
wen.
Wij leggen er in dit verband de na
druk op, dat bedoelde vondsten nog
slechts een bescheiden begin vormen
en dat van een stelselmatig zoeken naar
Romeinse overblijfselen door vakarcheo
logen in de omgeving van Haarlem tot
dusver nog geen sprake was, zodat dit
gebied practisch gesproken nog braak
ligt.
Helaas is het niet mogelijk het grond
gebied van de gemeente Haarlem, ge
legen tussen de Haarlemmerliede en
het Spaarne, in het bijzonder ten Zui
den van het Vuilrak. archeologisch door
te lichten. Wij hebben echter het ge
voel, dat er in de buurt van de Oude
Weg, in de Waarderpolder of in de
Veerpolder, onder de oppervlakkige
veenlaag op of in de klei nog wel res
ten uit de Romeinse tijd verborgen lig
gen en dat de serieuze bezoeker van dit
gebied nog verrassende dingen aan het
daglic'l zou kunnen brengen.
Werkelijk, de gedachte aan een Ro
meinse legerplaats of nederzetting b.v.
onder de spoorlijn AmsterdamHaar
lem, onder de Centrale Werkplaats aan
de Oude Weg, is niet zo gek als zij op
het eerste gezicht wel l'lkt.
Vrijdagmorgen stopte bij de woning
van de heer A. Steetskamp aan de
Zandvoortselaan een feesttram. die hem
met zijn echtgenote en familieleden
naar het hoofdkantoor van de N.Z.H.V.M.
aan de Leidsevaart bracht. De heer
Steetskamp is veertig jaar in dienst van
de „Tram", thans chef van de Algemene
Dienst en op een leeftijd die hem de
pensioengerechtigdheid geeft. De direc
teur van de NZH, de heer J- J. Juris-
sen. bracht hem dank voor zijn trouwe
dienst, bood hem een enveloppe met
inhoud aan en deelde hem mede, dat
Hare Majesteit de Koningin hem be
noemd had tot Ridder in de Orde van
Oranje-Nassau. Het bijbehorend kruis
ontving hij van de Maatschappij, de
kleine draagmedaille bij monde van de
heer Th. Hetem, chef van vervoer, na
mens enige collega's. Meer goud werd
de jubilaris toebedeeld. Van de Maat
schappij voor Handel en Nijverheid de
kleine gouden erepenning en van het
Christelijk-Nationaal Vakverbond het
gouden insigne van deze organisatie.
Ir W. J. Burgersdijk schonk een boek,
de heer De Boer namens het personeel
van de Algemene Dienst een geschenk
onder couvert en het Jubileumfonds een
pendule en een bloemstuk voor me
vrouw Steetskamp.
De Heemsteedse sportlieden, die deel
genomen hebben aan de uitwisseling
met Leamington, zijn weer in het vader
land teruggekeerd. Een enthousiaste
ploeg Heemstedenaren arriveerde Don
derdagavond met de boottrein uit Hoek
van Hollan'd op het station te Haarlem,
waar familie en vrienden de vacantiegan-
gers een hartelijke ontvangst bereidden.
De Heemsteedse sportsmen hebben het in
Engeland buitengewoon naar hun zin
gehad. De gastvrijheid van de Engelse
gasten was in alle opzichten prijzens
waardig en zowel binnen als buiten de
lijnen van het sportveld zijn de banden
van vriendschap tussen Heemstede en
Leamington door deze uitwisseling weer
hechter geworden.
Gedurende de laatste dagen van het
verblijf in Engeland is de Heemsteedse
cricketploeg tweemaal in actie gekomen
en tweemaal werd het een nederlaag
voor de gasten. De wedstrijd tegen Lea
mington, die vanwege de regen in het
begin van de week moest worden ge
staakt, kon nu uitgespeeld worden en
het werd een kleine nederlaag van 13
runs voor Dick de Vos en zijn mannen.
De tweede match ging tegen Coventry
op een zeer slecht terrein, waar het
Heemsteedse team zich allesbehalve
thuis voelde. De Engelse innings kwam
tot 120 runs, waarop de Heemstedenaren
in een snel tempo werden „gescalpeerd".
Alleen Kuenen (13 runs) bleek in staat
het slaghout te hanteren. Heemstede
verloor kansloos. Tot besluit van de
sportwedstrijden werd nog een korfbal-
wedstrijd gespeeld tegen de Leamingto-
nians. Heemstede, dat op deze wedstrijd
niet was voorbereid en geen clubkorf
ballers in de ploeg telde, verloor dit
zeer gemoedelijke partijtje met 31. Bij
de officiële afscheidsavond in de Town
Hall van Leamington zijn wederzijds
hartelijke woorden gesproken, waarbij
met een „tot wederziens in 1953 te
Heemstede" de Heemstedenaren van
hun Engelse vrienden afscheid hebben
genomen.
