Architectenkruisspinnen
scheepskapiteins
en
WIJ BOUWEN EEN HUIS
CENTRALE verwarming
WAAR EEN AANNEMER AL GEEN
VERSTAND VAN MOET HEBBEN
A
Wijsheid, maat en deskundigheid
BEZWAREN VAN AANNEMERS
TEGEN OVERHEIDSBELEID
Feiten en
figuren uit de
wereld van het
bouwen
groen To.
MKV. MOSKVITCH
ARCHITECT VRAAGT VAN DE OVERHEID:
nieuwe haarlemsche courant
ZATERDAG 12 SEPTEMBER 1953
PAG1HA 7
i I
WÊÊmsmitm
Vruchtbare samenwerking
"tOEMENDOAL - TEL. 22143
De grote Vier eindelijk bijeen!
M. W. SCHÖniV
Kopen van concurrentie
Uitvoerders en opzichters
/n tegenstelling met verschillende andere beroepen,
waarvan de aard door de veelvuldige omgang van
het publiek met de beoefenaars er van in grote
trekken wel bekend is, is het beroep van architect voor
het grote publiek er een, waarvan het slechts een vage
voorstelling heeft. Van het beroep van arts bijvoorbeeld
Weet men, dat men dat beroep niet „onbevoegd" mag uit
oefenen en dat een arts een beroepsgeheim heeft; men
Weet, dat het zich onder behandeling stellen van iemand,
die het beroep van geneeskundige onbevoegd uitoefent,
tot moeilijkheden aanleiding kan geven en dat men dan
deze moeilijkheden aan zich zelf te danken heeft. Ook
van het beroep van advocaat is het publiek wel op de
hoogte. Al kent het niet alle finesses van dit beroep, het
heeft er toch een algemeen begrip van. Van zulk een
begrip bij het grote publiek over wat het beroep van
arch'itect nu eigenlijk is, is echter geen sprake".
Aldus de inleiding van een boekje over de architect.
Mogen wij de daarin vervatte feitelijkheden uitbreiden
en zeggen, dat het publiek van de hele bouwnijverheid
nauwelijks iets af weet, en de vraag of dat nu zo erg is
motiveren met te zeggen, dat het gros van ons uit een
huurhuis zal Worden gedragen, zo goed als wij in een
huurhuis zijn geboren. 'Als wij soms het ideaal koesteren
van een eigen huis te bewonen, dan wordt het ideaal
reeds zo schuchter gefluisterd, dat wij het te vermetel
moeten achten zelfs maar heel in do verte te durven
denken aan het laten bouwen van een eigen huis
En als wij u dan toch gaan vertellen over de architect,
zijn principaal, de schoonheidscommisstie, de aannemer en
over alles wat er tussen hen is en niet is, dan is dat,
omdat in onze jaren het bouwen een ontzaglijke omvang
heeft gekregen, waar wij toch allen belang bij hebben.
Zodat het werkelijk zin heeft daarover eens uitgebreid
wat te laten lezen. Per slot van rekening is het een
interessant bedrijf dat degenen, die het van nabij mee
maken, soms met stomme bewondering slaat. En wie
weetzult uooit nog eens uit uw verre herinnering
opdiepen wat u thans te lezen staat wanneer u de eerste
stap moet gaan zetten, om een lang gekoesterde wens te
verwerkelijkenWanneer u de zwaarte van uw verant
woordelijkheid' beseft en zich dan tijdig herinnert dat
iedere beslissing, die u neemt in uw onervarenheid,
oriëntatie zeer gewenst maakt. Een ondoordacht gespro
ken woord kunt u ontkennen; als u een jas koopt, die
even later tegenvalt, dan kunt u haar minstens inruilen.
Maar van een gebouwd huis kunt u de stenen niet meer te
rug zetten, afgekort hout is waardeloos en versmeerde verf;
verloren arbeidsloon. Wilt u zich dan ook herinneren,
dat het eerste wat u doen moet als u een stukje grond
in het oog hebt gekregen, dat u lijkt, is: een architect
zoeken?
Een architect zoeken: dat bedoelen wij
letterlijk.
Als u een architect zoekt, kijkt u
Waarschijnlijk uit naar iemand in een
Zondags pak. Dat getuigt reeds van
inzicht. Maar als u op een bouwwerk
komt, is er van al degenen, die er min
of meer Zondags uitzien, waarschijnlijk
niet één de architect. Deze blijft voor u
he grote onbekende, de onzichtbare, die
niettemin de touwtjes in handen heeft,
Zodat iedere steen, elke centimeter
hoogte, elke tint en elke kronkel in de
Waterleiding beantwoordt aan zijn be.
doelingen.
U kunt er evenwel naar zijn naam
vragen en dan blijkt hij inderdaad te
bestaan, al is het niet onmogelijk, dat de
*nén vele tientallen kilometers ver weg
Woont en de eerste weken niet op het
Werk verschijnt, hetgeen dus allemaal
geen bezwaar schijnt te zijn voor deze
figuur. Inmiddels hebt u een groot ont
zag voor de capaciteiten van de genius
gekregen, die een bouwwerk met zulk
een radarweb van gegevens kan om
spannen, dat tientallen mensen weken
lang voort kunnen en Se werkzaamhe
den volgens plan verlopen. U dicht hem
han ook iets van een schepper toe. En
ook dat is (tot op zekere hoogte) wel
Juist.
Er is echter geen tijd, met het oog op
het stukje grond, om 's mans komst af
te wachten, dus u zoekt verder en her
innert zich, ergens op een deur, niet eens
Van een zo geweldig huis, onder de
haam, het woord: architect te hebben
zien staan, gevolgd door een serie let
ters. U ontdekt het adres, en de archi
tect toont u foto's van fabrieken, zieken
huizen en veilinggebouwen, die hij heeft
ontworpen, maar waaraan u nu juist
geen behoefte hebt. Hij is overigens wel
geïnteresseerd voor uw geval, maar door
de foto's op een idee gebracht, fietst u
des avonds met uw vrouw door een
nieuwgebouwd villawijkje, en informeert
overal, waar u (uw vrouw) een schat van
oen huisje ontwaart, naar de naam van
de architect. Dit blijkt dan de eerste
Persoonlijke selectie te zijn, door u op
het gebied van architectuur toegepast.
Vanzelf worden dan enkele dezer
hdressen met de meeste spoed bezocht, er
Wordt wederkerig gevraagd, geprezen,
gebloosd, gerookt en foto's bewonderd
architecten zijn gek op foto's). De alge
mene indruk, die u van de architect hebt
gekregen en aan uw definitie van het
soort toevoegt, is die van een onver
stoorbaar, onmogelijk rustig mens. Hier
door is u geneigd te denken, dat zij tegen
hgitatie en opwinding zijn ingeënt ofwel
dat hun zenuwen geamputeerd zijn en
hok dit is in zekere zin het geval. Im
mers, door de wispelturigheid, die een
Wezenskenmerk is van de Principaal,
*Ün hem zoveel illusies vernietigd, en
heeft hy zoveel desillusies verdouwd. dat
een zekere immuniteit is opgetreden
en een plooibaar doorzettingsvermogen,
Zoals dat waar te nemen is bij kruisspin
nen en scheepskapiteins. De eerste
omdat zij onverstoorbaar, steeds het ver
hielde web opbouwt, en bij de tweede,
omdat hij zijn schip, door welk geweld
Van orkanen dan ook, feilloos en veilig
m de goede haven brengt.
Bij een rustige overweging der jonge
ervaringen met het architecten-
dom komt dat ene gezicht telkens
y'eer naar voren: die architect van dat
handige landhuisje, met wie u zo ge
makkelijk kon praten, met wie u een
Zekere gemeenschap van gevoelens en
mzichten deelt en aan wie u uw vertrou-
yen zonder meer wilt schenken. Hier nu
'Zt een van de belangrijkste voorwaar
den voor een vruchtbare samenwerking
an het koppel: Principaal-Architect.
..De architect immers heeft, hoe vreemd
mt moge klinken, slechts een adviseren
de taak. Hij is de vertrouwensman van
'Jn opdrachtgever, en de deskundige
nzake de bouw, die nochtans buiten de
°mmerciële sfeer staat, waarin zich het
°ouwen afspeelt. Hij levert deskundige
j°htróle op materiaal en werk in op-
acht van de principaal.
Aavertentt
Intussen heeft niet uitsluitend
de opdrachtgever het voor het
zeggen, hoe hij zijn grond wil bebou
wen: de Overheid heeft al bepalingen
omtrent dat bewuste stukje grond ge
maakt, toen nog niemand zich daarvoor
interesseerde. Zij heeft in een uitbrei
dingsplan de bestemming van de grond
vastgelegd: het stratenplan, de soort van
bebouwing open, half of gesloten
huizenblokken en heeft de grond zo
genaamd bouwrijp gemaakt door er de
gemeentelijke voorzieningen van water-,
gas- en stroomleidingen en de riolering
alvast maar in te graven. De architect
tijgt dan ook naar de gemeente om daar
te vernemen of het beoogde perceel
grond inderdaad voor woningbouw be
stemd is en krijgt gegevens over rooiing
en peiling, d.w.z. hoever het huis van
de weg moet staan, maar ook over de
Eisen van Welstand, waaronder men
verstaat of de huizen in blok gebouwd
moeten worden, zo niet hoeveel zijtuin
er moet blijven staan, hoe hoog het mag
worden, of het een plat dak mag hebben
en witgekeimde muren.
De opdracht van de principaal zal de
architect nu in een zodanige vorm gie
ten, dat de overheid hem geen bezwaren
in de weg kan leggen. Met dit eerste
plan, het z.g. voorlopig ontwerp, dat de
plattegronden vertoont en de gevelaan
zichten, heeft de architect aan het eerste
deel van de opdracht voldaan. De prin
cipaal zal het zich laten uitleggen, zijn
bedoelingen nader uiteenzetten, er komt
een correctie en de architect ontvangt
tenslotte al dan niet opdracht om
het goedgekeurde plan uit te werken.
Dan ontstaat een pak tekeningen, eens
deels de bouwkundige constructie bepa
lend, anderdeels de afwerking aange
vend. Uit de gesprekken met zijn princi
paal heeft de architect de sfeer beluis
terd, die het huis moet ademen: parket-
of tegelvloeren, geschilderde of blank
houten deuren, behangen of gestucadoor-
de muren enz. enz. Daarnaast heeft hij
zijn eigen visie en toepassingen en weet,
wat hij al dan niet kan doen uit de hem
toegestane bouwsom, die hij zo econo
misch mogelijk zal besteden. Heeft de
principaal zich accoord verklaard met
de uitwerking en heeft de overheid geen
bezwaren, ook niet wat betreft het
aesthetisch aspect der architectuur
(schoonheidscommissie), dan is alles
gereed om tot verwerkelijking der plan
nen te kunnen overgaan. Daartoe moet
ingeschakeld worden: de aannemer. Deze
derde figuur in het proces, aan wie de
uitvoering toevertrouwd wordt, is even
eens van het grootste belang.
Daarom dient de keuze zeer zorgvul
dig te geschieden, opdat een drieman
schap ontstaat, dat van mens tot mens in
meest volmaakte eenheid kan samen
werken om tot het beste en duurzaamste
resultaat van hun werken te geraken.
Vlechtwerk van betonijzer. Typisch
aspect van het moderne bouwen.
t\ t u Dinsdag a.s. in de Haar-
V lemse Vleeshal de tentoon
stelling wordt geopend, die
is ingericht door de kring Haarlem
(en omstreken) van de Bond van
Nederlandse Architecten, B.N.A.,
hebben wij ons afgevraagd: Hoe
kunnen wij onze lezers het best
daartoe inleiden? Niet door geleer
de vertogen over de aesthetiek van
het bouwen, meenden wij, maar
door een beschrijvende uitleg van
de werkelijkheid van het
bouwen zelf- Dat interesseert
immers ieder op de eerste plaats;
daarna kunnen wij verder zien.
En aldus vindt u op deze pagina
en elders een verhaal want een
verhaal is het geworden over
al wat er te pas komt bij de bouw
van een huis. U komt daarin tegen
de architect, de „grote onbekende
die achter de schermen aan de
touwtjes trekt", de aannemer, de
opzichters, de overheidsambtena
ren en... uzelf.
U komt van alles aan de weet
wat u zeker nog niet wist, maar
wat u altijd zo graag had willen
weten. Daarna zal er nog voldoen
de gelegenheid zijn, met betrek
king tot de tentoonstelling zelf de
kunst der architectuur nader te
belichten en in het bijzonder te
wijzen op de bouwtrant van de
architecten van Haarlem en omge
ving.
Waar de stedebouw een belang
rijk onderdeel der bouwkunst
vormt, vindt u alvast een artikel
daarover maar dan toegepast op
Haarlem elders in ditzelfde
nummer.
Advertentie
Uit voorraad leverbaar.
4 hydraulische remmen
4 versnellingen onder stuur
4 portieren
4 cylinder motor 27 P.K.
Prjjs vier vieren 4444.
Voor Haarlem en omgeving:
Julianaweg 12, Zandvoort. tel. K2507 - 2398
Ihoewel alle aannemers zich met bouwen bezig houden, is hun titel toch
wel een verzamelnaam van grote uitgebreidheid. Want, gaat u maar na: zij
voeren zowel het grondwerk uit (waaronder begrepen het heien) als het metsel-,
beton- en timmerwerk. Daarnaast zullen zij voor de noodzaak staan het sanitair
eventueel de verwarming) en het ijzerwerk uit te besteden aan onderaannemers,
waartoe ook behoren de schilder, de stucadoor, de tegelzetter, de dakwerker en
de meubelmaker. Deze detailwerken worden opgedragen m overleg met architect
of principaal. Maar ook de aannemers hebben zich dikwijls gespecialiseerd in
groot of klein werk, villabouw, woningbouw, fabrieks-ziekenhuis-scholenbouw
iTt een zekere combinatie, die ten dele door de omstandigheden, reputatie en
ervaring gegroeid is, maar ook afhangt van hun persoonlijke interesse en fee
ling, waarnaar zij personeel beschikbaar hebben. Nu zijn er verschillende manieren
om aan de aannemer voor dit doel te komen. De architect kent er meerdere en
zal er een, met wie hij in soortgelijk werk regelmatig prettige ervaringen gehad
heeft, aan de principaal voordragen. De aannemer wordt in dat geval uitge
nodigd een prijs te berekenen, de architect raamt geheel onafhankelijk de ver
moedelijke kosten en, als de som, waarmede de aannemer „uit de bus" komt,
redelijk is, krijgt hij opdracht het werk u'it te voeren tegen de vooraf afgespro
ken prijs. Ook kan hij opdracht krijgen „in regie", d.w.z. tegen de kostende
prijs van materialen en arbeidsloon.
Een andere weg is die van de aanbe
steding, die een keuze van aannemers
moet opleveren. Is de aanbesteding
openbaar, dan verschijnt er in de kran
ten en ook wel in de vakbladen de
bekende advertentie: Aanbesteding. De
aannemers, die willen meedingen naar
het karwei bepalen hun prijs, leveren
deze in gesloten enveloppe in en ver
schijnen op de vermelde datum in het
vermelde gebouw om getuige te zijn van
de opening der inschrijvingen. Onmid
dellijk wordt de beslissing genomen, als
de architect een juiste raming heeft kun
nen maken, zodat verrassingen uitgeslo
ten zijn. Soms ook zijn er factoren,
waardoor het werk later aan een van
hen wordt „gegund". Dit is niet eens
altijd de laagste inschrijver, bijvoorbeeld
omdat voor die laagste prijs het werk
niet goed gemaakt kan worden of
(edeler motief), omdat die aannemer
zich blijkbaar heeft verrekend en hij
aan dit werk voor die prijs een flink
verlies zal lijden, ofwel omdat een
tweede of derde de voorkeur geniet van
de bouwleiding.
Er wordt ook wel geheel op uitnodi-
~w 7 en figuur, die een enkele keer op de bouw is verschenen, is de ambtenaar
Ê~i van bouwtoezicht. De architect moet bij zijn opzet namelijk rekening houden
J—J met de bouwverordening. Dit door de woningwet verplichte samenstel
van bepalingen geeft het minimum, dat de overheid eist voor constructie, hy
giëne en brandveiligheid. Zij is dus een waarborg voor het woningpeil ten
bate van de burger. In Haarlem bijvoorbeeld geldt, dat er aanwezig moeten
zijn: een woonkamer groot 16 m2., een oudersslaapkamer van 10 m2. en een
keuken van 5 m2. vloeroppervlakte, een W.C. op iedere verdieping en bovendien
momenteel een douche of badgelegenheid met deze beperking, dat in een dou
checel geen closet geplaatst mag worden. De controleur van bouwtoezicht ziet
er op toe, dat de voorschriften niet alleen op de tekeningen (die daarop ter
keuring aangeboden zijn), maar ook in de praktijk gevolgd worden. Hij kent
zijn makkelijke en lastige klanten. Vooral in de geweldige technische ontwik
keling, die het moderne bouwen doormaakt, voorstiet de verordening uiteraard
niet steeds en dit maakt een voortdurend herzien van de bepalingen naar de
dynamiek van de praktijk, wil er gëen stroefheid ontstaan, noodzakelijk.
Wat met name Haarlem betreft is er een zeer prettige verhouding tussen de
aannemers en de mensen van bouwtoezicht. Dit ts ook wel eens anders en hangt
in vele gevallen af van de mens, die de wet hanteert en vooral van diens stok
paardjes en particuliere liefhebberijen.
Voor de architect is het buitengewoon
lastig, dat binnen iedere gemeente-grens
andere bepalingen gelden. Zo is in
Haarlem de kamerhoogte op 2.80 vast
gesteld, in Bloemendaal is deze 2.70 m.
Er is, uitgaande van de Vereniging van
Nederlandse Gemeenten een regeling in
studie, die deze materie zoveel mogelijk
wil egaliseren. Voor het gehele land een
tot in alle details gelijkluidende bouw
verordening maken is niet mogelijk, om
dat er vanzelfsprekend naar de aard van
de streek, naar de bouwgewoonten in
grote stad of op het platteland verschil
len zullen blijven op practische gronden.
Behalve met de gemeentelijke regelin
gen heeft de bouwnijverheid zich in gro-
bepalingen. Deze zijn in vergelijking met
kort na de oorlog zeer vereenvoudigd
ten faveure zowel van de bouwonderne
mers en architecten, als van de con
sument.
De architecten betreuren de voort
schrijdende overheidsbemoeiing in het
algemeen die het particuliere initiatief
aan banden legt en de evolutie remt,
omdat zij door te regelen, de nodige sou
plesse in deze zeer beweeglijke tijd no
dig, verstijft. Wanneer de regeling goed
en wel op gang is, is zij immers dikwijls
alweer door de praktijk achterhaald en
werkt dan desorganiserend. Ofschoon
de ordening door de overheid en teken
des tijds genoemd mag worden en de ene
regeling de andere noodzakelijk oproept,
tere lijnen ook te richten naar de Rijks- zouden toch wijsheid, maat en deskun
digheid, de bezwaren aanmerkelijk kun
nen verminderen.
Wij spraken al eerder in deze re
portage over de uitbreidingsplannen,
die iedere gemeente ontwerpt en cor
rigeert. Deze plannen worden gemaakt
door de dienst van de gemeente zelf
of wel door een door haar aangezochte
stedebouwkundige. Dat is 'n architect
die niet werkt met stenen, maar met
huizenblokken als bouwelementen.
Hij denkt dus in veel grotere afmetin
gen dan de architect in de gewone zin
van het woord. Deze specialist die
vooruitloopt op het werk, dat vele
verschillende architecten in opdracht
zullen krijgen moet niet alleen over
de grote eruditie beschikken om jaren
vooruit te kunnen zien, maar daarbij
zich zeer bewust zijn van de voorlo
pigheid zijner plannen. De beweeglijk
heid der onberekenbare praktijk kan
het noodzakelijk maken, dat zijn plan
wordt gewijzigd en dan moet hij daar
voor plooibaar zijn met een grootheid,
die hij dient te meten met dezelfde
kant van zijn schaalstok, waarmee hij
zijn plannen heeft uitgezet.
De bezwaren van de aannemers In
zake de werkzaamheid der overheden
liggen meer in de commerciële sector,
maar richten zich eveneens tegen de te
sterke beheersingspolitiek van de over
heid. Als zakenmensen lijden zij aan
dezelfde klachten als die uit het. ove
rige bedrijfsleven weerklinken.
Tegenwoordig worden aan de aanne
mers veel hogere eisen gesteld dan
vroeger. Voor wat het strikte vak be
treft, moeten hun technische capacitei
ten, behalve uit practische ervaring op
gebouwd, vooral ook theoretisch ge
stoeld zijn. Daarnaast is de bedrijfsvoe
ring veel ingewikkelder geworden, om
dat het vrij geringe kapitaal vele ma
len moet rouleren om de winst af te
werpen, die voor het gaande houden
van het bedrijf nodig is. De investe
ring per karwei is vele malen hoger
dan voorheen. De prijscalculatie is in
onderdelen aan voorschriften gebonden,
de leveranciers eisen vlugger betaling,
terwijl aan de andere kant, zeker in
het onderhoudswerk, de klanten lan
ger met betaling wachten, waaruit
blijkt, dat zowel de een als de ander
krap in contanten zit. Maar dit is ook
met de aannemers het geval, die nood
gedwongen naar beide zijden als geld
schieter op moet treden. Voor wie bo
vendien de aanschaffing en vervanging
van machinerieën en tractie-materiaal,
zonder welke vele bedrijven niet draaien
kunnen, een uitermate kostbare affaire
is geworden.
Bracht de wisselvalligheid van het
vorige ministeriële bouwbeleid schok
ken teweeg die voor vele bedrijven fu
nest waren, het beleid van de huidige
minister brengt een groot tekort aan
goede vakmensen met zich mee. In het
bouwbedrijf zijn gebruikelijkheden,
waarvan er een is, dat de opleverings
datum reeds voor de aanbesteding is
bepaald en het niet voldoen daaraan,
geldelijke schade voor de aannemer tot.
gevolg heeft.
De aannemer zal dus dikwijls van
twee of meer kwaden het minst-kwa
de moeten kiezen, omdat zijn bedrijf
door al de hiervoor aangestipte om
standigheden in voortdurend levens
gevaar verkeert.
Men zal zich afvragen of de overheid
dan geen begrip heeft voor al die be
zwaren. Er is een veelvuldig contact
tussen overheid en de top-organen der
belanghebbende organisaties. Maar het
moderne leven is dermate ingewikkeld
en door de onrust der tijden zo troebel,
dat coördinatie der belangen uiterst
moeilijk is. De materie, waarmee op dit
hoogste niveau gemanoevreerd wordt,
is log en onhandelbaar, en complexen
zijn zo weinig overzichtelijk, dat er een
voortdurend gevaar voor instorting
der economische en sociale blokkendozen
is, zodra men er de vinger onvoorzich
tig naar uitstrekt.
ging aanbesteed. In dat geval wordt het
pakket tekeningen en bestekken aan
enige aannemers gezonden met het ver
zoek een prijs aan te bieden. Omdat op
deze wijze reeds selectie is toegepast, zal
hier w e 1 aan de laagste inschrijver het
werk worden gegund.
Uit het bovenstaande zal duidelijk zijn
van hoeveel belang het berekenen van
de bouwprijs voor de aannemer is. Al
het te gebruiken materiaal en al de
maanden, dat een aantal timmerlieden
en metselaars, stucadoors en loodgieters
nodig hebben om het door de architect
getekende gebouw op te trekken, moet
hij tevoren voorzien. En op die prijs kan
hij niet meer terugkomen. Hij berekent
haar vanuit de gegevens, die de archi
tect hem heeft verstrekt, met de erva
ring, die hij op dit punt heeft opgedaan.
De tekeningen zijn die voor de leek on
leesbare lichtdrukken, waaruit echter de
vakman door een afgesproken symbo
lentaal precies kan lezen, waar deuren en
ramen komen, hoe dik de muur is, waar
beton gebruikt moet worden enz. De
bestekken zijn omschrijvingen van de
details, waarin de architect nader aan-
geeft welke houtsoorten er van welke
kwaliteit en welke steen bedoeld zijn,
hoe de stucadoor zijn specie moet samen
stellen, hoe de behandeling van het
schilderwerk moet zijn en welke verf-
merken hij voorschrijft; van welke kwa
liteit de glasbezetting moet zijn, enzo
voorts, jazelfs met welke nagels de pla
fondplaten bevestigd moeten worden.
Hoe meer gegevens, dus hoe nauwkeu
riger de architect de aannemer vast
bindt, des te liever de aannemer dit
heeft. Een doorkneed architect zal dan
ook de mogelijkheid tot knoeien op deze
wijze neutraliseren, terwijl de bona fide
aannemer weet, dat de kans op misver
standen uit niet begrepen bedoelingen
door afdoende beschrijving miniem zijn.
Hierdoor kan het werk zo prettig moge
lijk verlopen. De aannemer geeft er de
voorkeur aan, dat bij de prijsberekening
alle tekeningen, dus ook de zogenaamde
details van profilering, houtverbindin
gen e.d., aanwezig zijn. Want ook in de
tijdens het werk binnenkomen van de
taillerende tekeningen kunnen nog wel
eens niet voorziene verrassingen schui
len. Is voor de architect het voorberei
den van een aanbesteding dus een werk
van ervaring en deskundigheid, omdat
hij alles moet kunnen overzien wat on
dernomen moet worden om een duur
zaam bouwwerk neer te zetten, voor de
aannemer is het calculeren van een prijs
uit al die gegevens een zeer tijdrovende
geschiedenis. Ook al, omdat hij weer veel
prijzen van voorgeschreven materialen
en van de kosten voor onderaannemers
moet opvragen.
Als nu op een werk 10 aannemers
hebben ingeschreven dikwijls zijn het
er wel meer zijn er tien min één, die
soms aanzienlijke kosten hebben ge
maakt ten gerieve van de principaal om
een prijs te kunnen indienen en die toch
het werk niet krijgen.
Is het de meest vakbekwame architect,
die de aannemer zoveel gegevens ver
strekt, dat hij de scherpste prijs durft
te calculeren, de goede (doch zeldzaam
voorkomende) principaal getuigt van
sociaal inzicht als hij bij de bepalingen
van inschrijving een bedrag laat opne
men, in verhouding tot de kosten van
prijsberekening, dat de niet verkoren
inschrijvers voor hun moeite schadeloos
stelt. Hij gaat hierbij namelijk van de
gedachte uit, dat hij door de onderling»
concurrentie der gezamenlijke inschrij-
Het exterieur van de Sint Jozef
kerk in Amsterdam-West. (Archi
tecten: prof. C. H. Holt en K. P.
Tholens.
vers de scherpste heeft gekocht; en deze
is hem wel wat waard.
Sociaal fatsoen is dus bij elk der sa
menwerkende partijen gewenst, om een
beroep op het maatschappelijk belang te
motiveren. Het geruchtmakend instituut
der opzetjes, waaromtrent gerechtelijke
uitspraak is uitgelokt, vormt een urgent
en ernstig studie-object der belangheb
benden. Onder opzetje wordt verstaan,
het bedrag dat de inschrijvers stilzwij
gend incalculeren om te verdelen onder
de teleurgestelden na de aanbesteding.
De hoogte van dit bedrag is wel eens on
betamelijk geweest en ook in aanne
merskringen laakt men hier het mis
bruik. Degenen, die zich hier meermalen
aan schuldig gemaakt hebben worden
door de eigen collega's geboycot. Maar
om deze hele materie nu meteen maar
aan regels te binden
Er is overleg gaande, echter, een
voor alle partijen redelijke en aan
vaardbare modus, is nog niet bereikt.
Wel vernamen wij, dat er onderlinge
afspraken zijn, die bevredigend wer
ken. Zo is er bijvoorbeeld tussen de
katholieke aannemersorganisatie en de
bisschoppen van Roermond, Breda en
Den Bocsch een dergelijke afspraak,
waarbij de bond dan weer garant is
voor de gedragingen van haar leden.
De redelijkheid van tegemoetkoming
in de calculatiekosten voor de inschrij
vers, als tegenprestatie voor het door
concurrentie laaghouden van de bouw
prijs, wordt wel ingezien. De moeilijk
heid blijft echter, de vorm te vinden
die op alle gevallen past.
Gedurende al die tijd, waarin wij de man
gevolgd hebben, die in de gelukkige nood-
akelijkheid verkeert zich een huis te
laten bouwen, ligt dat stukje grond daar
nog braak. Kinderen hebben er in de
vacantie forten gebouwd en kuilen ge
graven, de hele zomer heeft er een geit
gegraasd. Maar de wandelaar, die iedere
avond een rondje maakt met zijn hondje,
dat juist hier de ideale plek gevonden
heeft om even te gaan zitten, kijkt ver
rast als hij een plotselinge verandering
opmerkt. Ér zijn wat palen geslagen en
deze met latten verbonden. Er ligt een
berg oud hout en een stapel schotten.
Plotseling, deze verandering?
Mijn hemel. neen. U, als insider, weet
hoeveel er al is gebeurd! En de aan
nemer, die het derde lid is geworden
in de bouwgemeenschap, heeft in de tijd
na de gunning ook niet stil gezeten. Hij
is aan het organiseren gegaan. Hij zou
zich nog wel, net als vroeger, persoon
lijk met de uitvoering van het werk
willen belasten, zelf met zijn personeel
dit huisje uit de grond willen optrekken.
Maar de grootte van zijn bedrijf, dat
meerdere werken tegelijk onder handen
heeft, laat dat niet toe. Een van zijn uit
voerders is buitengewoon geschikt voor
dit soort bouw en hij heeft hem door wat
verschuivingen los kunnen maken van
een werk, dat bijna gereed is.
Is het werk omvangrijk, bijvoor
beeld de bouw van een school, een
industriegebouw, een woningblok, dan
zal de architect van minuut tot minuut
op de bouw aanwezig zijn in de per
soon van een opzichter, meestal een
van zijn bouwkundige tekenaars, die
hij van de eerste schets af heeft inge
wijd in de ontwikkeling van het nieu
we project.
De uitvoerder nu zal als baas namens
de aannemer op dit bouwwerk optreden.
(Zie vervolg pag. 11)
MODERNE ARCHITECTUUR
klassieke Vleeshal
IN
