Katholieken in
blijven
De Patriarch van Moskou
erkent gefaald te hebben
de Oekraïne
aan Rome
T
Voorbereiding
Ook verhoging van aanvullende
sociale voorzieningen
Devotieprentjes in
verval en herbloei
bloei
t
Paul de Waart-
B
Voordelen van trolleybussen
rm
Evenals de sociale bijstand aan
beeldende kunstenaars
Onze moderne Santjes
Mensen van
de Radio
J
Gunstige ervaringen in Arnhem
KERSTLICHT VOOR
DE ONTHEEMDEN
r
ZATERDAG 19 DECEMBER 1953
PAGINA 3
VOOR CHRISTUS' LOTGENOTEN
IN DE WINTERNACHT
GEDENK HET
GIRO
VAN PATER
WIRO
O OSTPRI ESTERHULP
Pater Wlro van Aken - Den Bosch
GIRO
34348
KERSTPAKKETTEN
HEKELLAAN 2 - DEN BOSCH
De Televisie-zendtijd
De V.P.R.O. wil gelijk
waardig partner zijn
Vanaf 1 Januari
Gregor Serban
CARLTON
m
Laat couvert van
Zonnebloem dicht
Aanvullende subsidie voor
„Het Prinsenhof"
v-fius vftiriê?
mm&tm
V
Literaire avonden in
strijd met winkel
sluitingswet?
Hoge raad zal beslissen
(Van een bijzondere correspondent)
oen de Russen na de tweede wereldoorlog een groot gedeelte van het katho
lieke Oekraïne bezetten, was hun eerste gedachte te proberen de gelovigen
terug te brengen onder de gehoorzaamheid van de orthodoxe patriarch
van MoskouZij hadden dit reeds geprobeerd in de jaren 19391941, maar de
tegenstand van de persoon, die zij hiervoor hadden uitverkozen en het uitbre
ken van de DuitsRussische oorlog hadden de uitvoering er van verhinderd.
Nadat zij echter de Duitse legers hadden verslagen en de Oekraïne voor de
tweede keer hadden bezet, hernamen zij hun pogingen, die in 1945 met de
afval van drie katholieke priesters werden bekroond.
Vanaf dit ogenblik was het lot van de Katholieke Kerk in de Oekraïne
getekend, want dit droevig driemanschap, Kostelnik, Melnik en Pelvecky, ver
klaarde in Mei 1945, in naam van de geünieerde Kerk in de Oekraïne (4.000.000
gelovigen), dat zij de hereniging in 1596 te Brest-Litovsk met Rome ge
sloten wilde opzeggen, om zich aan het gezag van de patriarch van Moskou
te onderwerpen.
Vier weken lang bereidt de liturgie
van de Kerk ons voor op de
komst van de Verlosser. Zij doet
dat zó volmaakt en schoon, dat de
Advent naar veler mening de mooiste
tijd is van het kerkelijk jaar. Feit is in
elk geval, dat hoofd en hart in deze
weken volledig aan hun trekken komen.
Er is inderdaad geen betere voorberei
ding op het Kerstfeest denkbaar dan
het innig meeleven met de heilige ver
wachting der Kerk.
Het lijkt ons echter niet nutteloos op
deze laatste Zondag van de Advent ook
even de aandacht te vestigen op de
meer menselijke kant van het Kerst
feest, wij bedoelen de wijze, waarop wij
Kerstmis gaan vieren. De hele wereld
viert feest op Kerstmis, maar helaas
moet worden geconstateerd, dat in vele
gevallen dit feesten, zo het al niet ge
heel en al los staat van de eigenlijke
zin van die dag, er hoogstens nog maar
zeer oppervlakkig verband mee heeft.
Soms zelfs pok in katholieke gezinnen,
waar men toch beter moest weten.
Niemand zal ontkennen dat het
alleen maar logisch is dat er een rede
lijke overeenstemming moet bestaan
tussen onze inwendige gesteltenis, onze
houding t.o.v. de geestelijke en gods
dienstige inhoud van deze dag en de
manier, waarop wij in ons gedrag
uiting geven aan onze feestvreugde. Het
valt niet te loochenen dat wij daarbij
de omstandigheden of liever de geest
van onze tijd tegen hebben. Tot
schade en schande van het mensdom is
de eigenlijke betekenis van de mens-
Wording van Gods Zoon bij de moderne
Kerstviering steeds meer op de achter
grond geraakt, zo zij al niet geheel
veronachtzaamd of zelfs ontkend wordt.
Wat er dan nog overblijft is niet meer
dan eeri traditionele aanleiding tot
feesten en surprises, geconcentreerd
rondom dé in duizend variaties optre
dende figuur van een fantastisch Kerst
mannetje of Santa Claus. Kerstmis is
in een buitenshuis-feest ontaard met
dwaze mutsen van gekleurd papier,
dans en drank. Men hoeft daarvoor
heus niet aan het buitenland te denken.
In een Nederlands dagblad stond
onder vele andere in gelijke geest
deze advertentie: „Vrolijk geroezemoes
van stemmen, getinkel van kristal en
gerei tegen een achtergrond van
beschaafde muziek; flonkering van
glaswerk en zilver op damast; bedien
den, die zich vaardig en discreet met
kostelijke schotels en de keur der kel
ders tussen de tafeltjes bewegen
Kerstdine r!"
Is dat duidelijk of niet??!!
Als het hoog gaat, weet men zich nog
op te werken tot een „poëtische" ont
roering, die iets te maken heeft met
dennegeur, kaarslicht en een rijk uit
gedoste kerstboom, waaronder echter
de kribbe ontbreekt.
Is het verder geen typerend ver
schijnsel, dat de vroegere vrome hoog
tij-wens „Zalig Kerstfeest" in woord en
druk verdrongen is en wordt door uit
drukkingen, die de nadruk leggen op
pret en vrolijkheid? Naar onze vaste
overtuiging is het zonder meer onge
past, dat wie katholiek wil zijn, van een
Vrolijk Kerstfeest spreekt! Het is alsof
men zich schaamt te verraden dat men
de ware betekenis van Kerstmis beseft!
Onze ouders achtten de herdenkings
nacht van Christus' geboorte te heilig
voor profaan vermaak. Die tijd schijnt
wel zeer ver achter ons te liggen!
Aan,deze vervlakking en profanatie
van het heilige, waardoor over de hele
linie- van het leven de hoogste waarden
worden aangetast, moeten wij vier
kant weigeren mee te doen.
Kerstmis is niet een feest dat alleen
in de kerk thuishoort! Christus' komst
op aarde is de allergewichtigste gebeur
tenis in de wereldgeschiedenis en van
het grootste levensbelang voor elke
afzonderlijke mens!
Wij moeten daartegenover onze hou
ding, ons standpunt bepalen! Wie niet
vóór Christus is, is noodzakelijk
tegen Hem. God accepteert geen neu
traliteit.
De verlossing en de verwachting van
een gelukkige eeuwigheid, die Christus
ons is komen brengen, zijn de voor
waarden voor echte, innerlijke vrede,
ware blijheid en vreugde, waartegen
over de moderne Kerstviering met haar
pret en uitgelaten vermaak alleen maar
een armzalig surrogaat kan stellen of
liever nog slechts regelrechte ontwij
ding. Echt geluk en echte blijheid heer
sen slechts in een hart, dat zich op
waardige wijze op Christus' komst heeft
voorbereid. Omdat alleen zo'n hart de
onbezorgdheid van een kind kent, dat
niet van onrust leven wil. maar van ge
loof, niet van twijfel, maar van zeker
heid.
Op ons allen rust de grote plicht
wegbereiders te zijn van God, naar het
voorbeeld van de Doper. Vooreerst
voor ons eigen geestelijk leven door de
overtuigde navolging van de nederig
heid en hulpeloosheid van het Kind in
de kribbe. Wij hebben immers allen in
alles God- voortdurend nodig!
Dat alleen is waarheid in onze
houding tegenover de levende God.
Maar ook terwille van de wereld. Het
behoort tot de juiste voorbereiding op
het Kerstfeest te beseffen hoezeer de
mensheid zich, los van God, op een hel
lend vlak bevindt. Wij hebben de taak
door ons voorbeeld de weg terug moge
lijk en aantrekkelijk te maken. Niet
alleen voor Joannes geldt het woord:
„Bereidt de weg des Heren; maakt Zijn
Paden recht".
L.
Het voorstel werd door de Sovjet
commissaris in de Oekraïne en door de
patriarch van Moskou met vreugde aan
vaard. De daad van Kostelnik en con-
sorten betekende immers de liquidatie Mgr Alexius de Patriarch van Moskou
van de katholieke Kerk, zonder ver- en het hoofd van de Orthodoxe kerk,
volging en zonder martelaren, men ver
klaarde eenvoudig, dat de katholieke
Kerk had opgehouden te bestaan en dat
alle gelovigen vanaf dat ogenblik on
derworpen waren aan het gezag van de
patriarch van Moskou. Bij decreet
van 18 Juni 1945 werden alle katholie
ke kerken door de Sovjetcommissaris
overgedragen aan het comité Kostelnik.
Deze verraderlijke daad van drie ka
tholieke priesters ontketende in de
Oekraïne een algemeen verzet; noch de
priesters noch de gelovigen wilden zich
aan de geestelijke macht van de patri
arch van Moskou onderwerpen. Het
verzet was zelfs zo groot, dat Kostelnik
en zijn aanhangers op hun propaganda-
tochten door het land overal door de
politie beschermd moesten worden.
En tot op de dag van vandaag is de
weerstand nag niet gebroken, zoals
blijkt uit een brief die patriarch Alex
ius in Maart van dit jaar aan de oecu
menische patriarch van Constantino-
pel, mgr. Athenagoras zond en die
werd afgedrukt in het „Journal Mos-
kovskoi patriarchi".
Wij vertalen hieruit de volgende
passage: „De heropvoeding van de
vroegere geünieerde geestelijkheid is
moeilijk. Zij is wel van harte ortho
dox, maar zij bevrijdt zich moeilijk
van de vooroordelen tegen de Ooster
se Kerk, welke Rome hun eeuwenlang
heeft ingeprent. En zo wordt de zeer
ingewikkelde taak van de indeling
van de bisdommen volgens het ortho
doxe beginsel, mede door de hatelij
ke en vijandelijke propaganda van
het Vaticaan tegen de uitbreiding van
de orthodoxe Kerk, ten zeerste be
moeilijkt".
Dit voor ons katnolïeken zo waar
devol getuigenis van het hoofd der
orthodoxe Kerk, dat zijn poging is
mislukt of althans op grote moeilijk
heden stuit, wordt versterkt door een
aantal uitzendingen van Radio Kiev,
tijdens welke men hele hoofdstukken
voorlas van het werk van prof. P.
Karmansky. In deze hoofdstukken
probeert de professor van Lem-
berg de Oekrdiners afkeer en af
schuw in te boezemen voor de Paus
door te verklaren, dat de Paus en het
Vaticaan agenten zijn van het impe
rialisme en een nieuwe wereldoorlog
voorbereiden. Bijgevolg zijn alle ge
ünieerde geestelijken spionnen voor
wie men geen eerbied of ontzag kan
hebben.
Ook Karpov, de chef van het rege
ringsbureau voor kerkelijke aangele
genheden, meent in een brochure, .die
hij onlangs heeft uitgegeven de Oekraï-
ners nog eens te moeten aansporen alle
betrekkingen met het Vaticaan te ver
breken en zich aan de patriarch van
die onder invloed staat van de Sovjet-
machthebbers.
Moskou te onderwerpen. Hij denkt dit
niet beter te kunnen doen dan door met
nadruk de woorden te herhalen die mgr.
Alexius in een brief van Februari 1945
aan het Oekraïnse volk schreef:
„Verbreekt, verscheurt de banden,
die U met het Vaticaan verbinden,
want het leidt U naar de duisternis
en naar een geestelijke dood. Haast U
terug te keren in de omhelzing van
uw moeder, de Russisch orthodoxe
Kerk".
Wanneer de chef van het bureau voor
kerkelijke aangelegenheden het nodig
oordeelt de uitnodiging van de ortho
doxe patriarch van Moskou te herha
len, mogen wij toch wel aannemen, dat
tt nu toe weinigen aan de invitatie ge
hoor gegeven hebben. Wij mogen dus
met een gegrond optimisme, voortsprui
tend uit de verklaringen van de hoogste
Sovjet- en kerkelijke gezagsdragers, be
sluiten, dat de katholieke Kerk in de
Oekraïne nog niet opgehouden heeft te
bestaan. Dat zij nog leeft en nog strijdt.
Advertentie
(Van onze Hilversumse correspondent)
Ten aanzien van de Televisie staat de
V.P.R.O. op het standpunt, dat hier in
geen geval een maatstaf mag worden
aangelegd, ontleend aan de verhoudin
gen in de Omroep. Het is daarom, dat
de V.P.R.O. aan de minister van Onder
wijs, Kunsten en Wetenschappen en aan
de Nederlandse Televisie Stichting de
wens heeft kenbaar gemaakt, om als
volkomen gelijkwaardige partner met
de vier andere Televisie-instanties aan
de Televisie-uitzendingen te mogen
deelnemen. Waar tot nu toe de V.P.R O.
slechts in staat was om eenmaal per
drie maanden een televisie-uitzending te
verzorgen, vertrouwt hij er op, dat zeer
spoedig hierin in bovenbedoelde zin ver
anderingen zullen optreden. De V.P.R.O.
is thans bezig voorbereidingen te tref
fen, waardoor ook organisatorisch deze
veranderingen behoorlijk en op korte
termijn kunen worden opgevangen.
Het V.P.R.O.-bestuur heeft gemeend
de in zijn kring levende inzichten juist
op dit ogenblik kenbaar te moeten ma
ken, omdat enerzijds de Televisie-nota
ons thans heeft ingelicht over de voor
stellen van minister Cals ten aanzien
van de voorlopige regeling van het Te
levisie-probleem en anderzijds, omdat
de omroepwet nog bij het parlement
moet worden ingediend.
De V.P.R.O. zal blijven vechten voor
een Nationale Omroep. Komt die niet,
dan zal, binnen het kader van de toege
wezen zendtijd, gestreefd worden naar
het brengen van uitzendingen van alge
mene aard, waaraan zelfs, zoals in het
verleden bij radioprogramma's het ge
val was, andersdenkenden kunnen mee
werken. De V.P.R.O. wil zijn invloed
niet uitsluitend gebruiken voor het uit
dragen van de eigen principes. Binnen
kort hoopt de V.P.R.O. een ledental van
100.000 te bereiken; de bedoeling is op
vrij korte termijn te komen tot een aan
tal van 110.000.
Advertentie
De Kath. Nationale Bond voor EHBO
deelt aan die leidsters en leiders van de
Zonnebloemactie mede dat de verzen
ding der zonnebloemen nagenoeg vol
tooid is. Het is hun echter onder geen
voorwaarde toegestaan voor c)e derde
Kerstdag te collecteren. Ook dienen zij
grote zorg te besteden aan een evenre
dige distributie. Zij moeten iedere ham
stering onmogelijk maken en er zoveel
mogelijk naar streven dat iedere kerk
ganger minstens een zonnebloem kan
bemachtigen. De organisatoren van de
Zonnebloemactie waarschuwen voorts
allen clie een zonnebloem op de derde
Kerstochtend hebben verkregen met
klem om willen zij niet iedere kans
op een prijs missen de couverts dicht
te laten tot tijdens de avonduitzending
van de KRO aanwijzingen voor het
openmaken van de couvertjes gegeven
worden. Door het couvert ontijdig
en cjaardoor op de verkeerde wijze
te openen heeft men alleen maar kans
het geheim onherstelbaar te vernietigen.
De Kath. Nationale Bond voor EHBO
wijst er ten overvloede op dat nieuws
gierigheid onherroepelijk op een teleur
stelling zal uitlopen.
In verband met de voorgenomen
loonsverhoging van 5 pet. en de verho
ging' der kinderbijslagen is de staatsse
cretaris van Sociale Zaken voornemens
eveneens de uitkeringen en lonen inge
volge de complementaire sociale voor
zieningen te wijzigen.
Daar de uitkering ingevolge de soci
ale voorziening A voor werklozen is
gebaseerd op een percentage van het
loon tot aan een zeker maximum, kan
volstaan worden met verhoging van dit
maximum met 5 pet. De kinderbijslag
voor deze categorie blijft gelijk aan de
wettelijke kinderbijslag en wordt dus
eveneens hoger.
De uitkering ingevolge de ^sociale
voorziening B voor werklozen is voor
kostwinners opgebouwd uit een grond-
bedrag voor levensonderhoud (geduren
de 26 weken van de wintermaanden
vermeerderd met een brandstoffentoe-
slag van f 3,60 p. w.) plus vergoeding
van de wekelijkse huur. Deze laatste
vergoeding wordt derhalve bij een
huurverhoging automatisch hoger. Op
heffing van de consumptiebeperking
wordt bereikt door een verhoging van
het voor alle gemeenteklassen gelden
de grondbedrag van f 27,60 tot f 28.50.
De gezinsledenbijslag voor kostwin
ners zal (indien de voorgestelde verho
ging van de wettelijke kinderbijslagen
doorgang vindt) voor het le tot en met
3e kind van f 4,02 per week gebracht
worden op f 4,15, voor het 4e en 5e
kind van f 4,02 op f 4,50 en voor het
6e en de volgende kinderen van f 4,02
op f 5,10
De overige uitkeringen van groep B
aan kostgangers, alleenwonenden en
thuis-inwonenden worden met 5 pet
verhoogd.
De sociaal-economische hulpverle
ningsregeling voor zelfstandigen volgt
de normen van de sociale voorziening
B.
De uitkeringen van de regeling
voor sociale bijstand aan beeldende
kunstenaars, die variëren naargelang
1 van de status van de aanvrager
(kostwinner enz.) en naar de 5 ge
meenteklassen, worden verhoogd
met 6% pet. voor kostwinners en
2 pet. coor kostgangers en alleenwo
nenden. (De totale kosten van deze
regeling worden met 5 pet. ver
hoogd, maar dit bedrag wordt zoda
nig over de uitkeringen verdeeld,
dat het thans te klein geachte ver
schil tussen de uitkeringen van de
kostwinners en de overigen wordt
vergroot). De kinderbijslag volgt de
wettelijke regeling.
De sociale werkvoorzieningsregeling
voor hoofdarbeiders kent beloningen,
die naar zwaarte van het werk, naar
leeftijd en gemeenteklassen verschillen.
De beloningen worden met 5 pet. ver
hoogd, terwijl het verschil tussen de
gemeenteklassen in overleg met het Col
lege van Rijksbemiddelaars zal worden
den verkleind. Deze hoofdarbeiders ont
vangen de wettelijke kinderbijslag.
Alle beloningen ingevolge de gemeen
telijke sociale werkvoorzieningsregeling
voor handarbeiders worden met 5 pet.
verhoogd, terwijl het verschil tussen de
hoogste en laagste gemeenteklasse, dat
thans 12 cent bedraagt, zal worden
verminderd tot 10 cent. Ook deze hand
arbeiders ontvangen de wettelijke kin
derbijslag.
met zijn velerlei technieken en repro
ductiemethoden, met zijn gebrek aan
smaak en stijl vooral, levert kwantitatief
veel, kwalitatief echter weinig. Men ont
moet nu de meest bizarre dingen:
TT» i i j i 7 a, »r prentjes grotendeels in kant, prentjes
et onlangs verschenen gedenkschrift „In memonam Charles Nypels' le openen deurtjes, prentjes met
J niet in de handel vestigde weer eens de aandacht op Maastricht als ;ets ais /ei gekleurd mica enz Ge-
centrum van moderne typografie, waarvoor de verleden jaar overleden lithografeerd goed, zoetelijk van 'voor-
meester-drukker wel de baanbreker is geweest. Maastricht had op dit gebied, stelling en kleur, Santjes met reproduc-
vóór 1920. eigenlijk geen traditie. De invoering van de boekdrukkunst geschiedde ties van beroemde schilderijen, doch na-
aldaar eerst in de zestiende eeuw, dus later dan in verschillende andere Nederl. tuurlijk buiten de proporties' van het
steden, die op incunabelen kunnen roemen. Vit de uitvoerige bibliografie van drukwerkje, dus in afmetingen, waarin
wijlen Br. Edgard Heynen, verschenen in de „Publications" van Limburgs Ge- deze het niet meer doen. In die jaren
schied- en Oudheidkundig Genootschap, lezen we, dat in Limburgs hoofdstad komt ook het industrieel vervaardigde
tot het begin van de 19e eeuw wel veel gedrukt werd, vooral in de Franse taal, doodsprentje op de markt.
doch we herkennen tussen die honderden titels weinig, dat tot het gebied van n„„ moderne tüH Hio in de heel
de bibliophiel kan gerekend worden Ch Nypels, spoedig gevolgd door A. Stols donde kunst toch 'wél tot eigen stijl
Jr., bracht dus iets nieuws, dat Maastricht internationale vermaardheid bezorgde. -
De Provinciale Staten van Zuid-Hol
land hebben het voorstel van de ge
beente Delft voor een aanvullènde
•ubsidie van f 22.000 voor restauratie
Vaa >,Het Prinsenhof" goedgekeurd.
voortzet, van tijd tot tijd ons verrast met
keurig verzorgde minder omvangrijke
edities en die wordt geleid door een be
gaafd kunstnijvere, die een der naaste
medewerkers is geweest van onze te
vroeg verscheiden „architypographe"
We bedoelen de luxe drukkerij van de
heer J. W. Veltman, die zich meteen
specialiseerde in zekere soorten van
klein drukwerk van artistiek karakter.
Daartoe behoren op de eerste plaats
de z.g. Santjes ofwel devotieprentjes,
die vermoedelijk alleen maar bij de
katholieken gebezigd worden. Deze
komen in zwang bij de opkomst der
drukkunst in de 15e eeuw, al meent
men geheel met de hand vervaardigde
proto-typen daarvan tegen het einde
van de 13e eeuw te herkennen. Ze
staan niet los van de Biblia Paupe-
rum, met hun voorstellingen van heili
gen- en lijdensverhalen. Omstreeks
1600 beginnen ze zich zelfstandig te
ontwikkelen. Men kan ze tot de
verschijnselen van de Contrareforma
tie rekenen. In de Zuidelijke Neder
landen is de vermaarde drukkerij
Plantijn te Antwerpen het centrum
der productie daarvan geweest. Men
drukte er niet alleen op papier, doch
ook op kant en zijde; niet alleen in
zwart, doch evenzeer m goud, met de
hand of met schabionen gekleurd. Er
komen fijne kopergravuren voor tus
sen die Santjes, meesterwerkjes van
grafici der Antwerpse school als Wierx
en Galle.
Behalve heiligenfiguren ontmoet men
voorstellingen van emblemata, initialen
en monogrammen, alsook tafereeltjes uit
in Jugendstil, uit omstreeks Oude en Nieuwe Testament. Het maca-
Met reproductie van schilderij, bere ontbreekt al evenmin. Als tekst
die het in deze proporties niet doen bezigt men gaarne kleine, eenvoudige
kan. gedichtjes. De 18e eeuw en de 19e niet
minder laten ons het verval van de
De grote jaren der Maastrichtse Santjes aanschouwen. De bloeiperiode
schone drukken zijn ongetwijfeld alweer der devotieprentjes ligt wel in de 17e
voorbij, doch het goede effect daarvan eeuw, wanneer het Santje, dat men in
vermocht te geraken, bracht het tot
nieuwe bloei in de Santjes. Maastricht,
waar de schone druk van het boek in
ere kwam; waar, onder invloed van
vele opdrachten van kerkelijke aard,
tal van jongere kunstenaars doende
waren, ging in deze voor. Deze her
bloei is indirect nog wei enigermate
te danken aan wijlen Charles Nypels
wiens doodsprentje, getekend door
Hub. Levigne, wij hierbij reproduce
ren meer direct aan de meester-
drukker Veltman, die ook als leraar in
de typografische vakken aan de Mid
delbare Kunstnijverheidsschool te
Santje
1910.
AN-
Het devotieprentje van de door hon
derdduizenden bezochte bedevaartplaats
Kevelaer, aldaar vereerd. 17e eeuw.
Maastricht veel invloed op de jonge
ren heeft uitgeoefend.
In de voortbrengselen van zijn exqui
se, kleine drukkerij toont hij zich een
meester van het devotieprentje, nu in
dé ruimste zin opgevat. Hij kwam tot dit
werk uit verzet tegen zoveel kitsch, zo
veel massaficatie. Hij poogt de persoon
lijkheid van schepper en opdrachtgever
te herwinnen. Kunnen met een biblio-
phiel-editie van het boek honderden
guldens méér gemoeid zijn, met prentjes
is dit nimmer het geval. Het gaat soms
om een paar tientjes. Bij begrafenissen,
doop, wijdingen, jubilea e.d. worden wel
oplagen van 1000 tot 1500 stuks afge
drukt. Wat kan het op de daarvoor te
betalen bedragen uitmaken, wanneer
men een begaafd kunstenaar een teke
ning laat maken en een goed graficus
deze afdrukken? We zagen in de laatste
jaren, ook buiten Maastricht, heel wat
goede Santjes ontstaan, naar ontwerpen
in juiste proporties, oorspronkelijk van
conceptie en geestig van voorstelling,
vooral bij aankondiging van geboorten
en Eerste H. Communie. Soms wordt
het prentje opgenomen in een foldertje
of boekje, verrijkt met sierlijke vignet
ten. Veltman wist verschillende kunste
naars voor dit werk te winnen.
We zagen een keurige collectie van
zijn Santjes, naar ontwerpen van, om
enige namen te noemen: Cli. Eyck, Hub.
Levigne, Edm. Bellefroid, pater Rats,
Fr. Sleypen, Petr. Vermeulen, van H.
Schoonbrood, Scheffers, Br. Cosmas
O.F.M., Duys, Daems, Huntjes enz. Vijf
tien jaar lang is meesterdrukker Velt
man met dit interessante en schone
kleingoed bezig. De resultaten van zijn
werk verdienen wel een afzonderlijke
op de typografie dezer stad duurt niet- het pelgrimsoord Kevelaer bewaart, in Rouwprentje van wijlen Charles Ny- vermelding in de annalen onzer kunst-
temin voort. Want er is nog een kliene rangorde gelijk komt met menig als pelsnaar een tekening van prof. Hub. n^verheid.
luxe drukkerij, die 1-et werk van Nypels miraculeus vereerd beeld. De latere tijd, Levigne1952.
este Paul", zei een veertigtal
jaren geleden pater Schmed-
ding S.J. tegen de H.B.S.-leer-
ling Paul de Waart, „er staan voor
jou maar twee beroepen open: jour
nalistiek of medicijnen. Voor alle
andere beroepen is je handschrift
onleesbaar.Paul de Waart heeft de
journalistiek gekozen en daar geen
dag spijt van gehad. „Het is mijn
Toen duurde het niet lang of de
pastoor kwam ook bij hem met de
opdracht om een wekelijks buiten
lands overzicht voor de K.R.O. te
houden. „Ik zit nog maar een blauwe
Maandag in het vak", wierp Paul
tegen. Maar de chef buitenland van
De Tijd, de heer Kenens, zei ernstig:
„Dat moet U doen, mijnheer De
Waart", en daarom startte Paul op
beroep en mijn hobby tegelijk." Hij Zaterdag 25 Mei 1929 met zijn „Goe
- Dlorv-inr nn Unron olrfOmOQt
was er voor in de wieg gelegd.
Op het Amsterdamse Ignatiuscollege
richtte hij illegaal de „Harpoen" op.
De diplomatieke paters Jezuïeten
lieten de jonge scribent, die onder
het doorzichtige pseudoniem Laup
schreef, enige lijd zijn gang gaan en
stuurden er toen pater Franke op af.
„Je moest van die Harpoen maar een
denavond Dames en Heren, algemeen
buitenlands overzicht voor de K.R.O."
Het was het eerste programma van
dien aard in geheel West-Europa. Ook
in het K.R.O.-programma van de P. H.
O. H. I., de wereldomroep van die
dagen, werd het wekelijks buiten
lands overzicht opgenomen.
Toen was het moment niet ver
algemeen schoolblad maken", zei hij meer, dat op zekere dag het bestuur
langs zijn neus weg, toen hij naast van de piepjonge K.R.O. aan Paul
Paul op de tram
stond. Sindsdien
werd Paul de
Waart door de
rector aange
sproken met
„mijnheer de
hoofdredacteur"
Volgende maand
wordt hij dat
weer. Nu als
hoofdredacteur
van het Utrechts
Katholiek Dag
blad. Voor de
buitenwacht was
dit vertrek van
deze werker van
het eerste uur
bij de K.R.O.
een grote ver
rassing. Paul de
Waart zelf denkt
er anders over.
„Ik ben altijd
journalist ge
weest. Ik schakel nu alleen van het
gesproken op het geschreven woord
over. Trouwens, ik blijf in de aether
met het Journalistiek Weekoverzicht
(Mei 1954 het zilveren jubileum) en
het Politiek Forum. Maar de repor
tages werden me te zwaar. Ik ben nu
nog kerngezond, maar reportages leg
gen een te zware belasting op het
gestel en de geest".
Paul de Waart zal dan eindelijk tijd
vinden om eens een roman te lezen
en om een boek te schrijven over
zijn vele belevenissen. Daarin zal
Amsterdam een belangrijke rol spe
len. Paul is een rasechte Amsterdam
mer, geboren in de oude stad. „Fred-
de Waart vroeg:
„Wil je bij ons
komen?" Paul
de Waart dacht
er over na en
constateerde dat
er een nieuwe
journalistiek op
komst was, de
gesproken jour
nalistiek. Dit
vergemakkelijk
te de stap. Hij
werd redacteur
van de K.R.O.-
Gids, propagan
dist en radio
spreker. Hij reis
de het land af
en sprak op pro-
paganaavergade-
ringen. Naar
woorden heeft
hij nooit hoe
ven zoeken. Hij
maakte plannen
en groeide in de K.R.O. De band met
„De Tijd" heeft hij nooit geheel afge
sneden. Bij het bekendmaken van de
verkiezingsuitslagen klonk zijn stem
weer door de luidsprekers over de
N.Z. Voorburgwal.
0
Nauwelijks was Paul de Waart bij
de radio of de eerste pogingen wer
den ondernomen voor radioreporta
ges. „Ik heb de hele lange ontwikke
lingsgang van de radioreportage
meegemaakt en de stijl mee helpen
vormen", zegt Paul de Waart met
gerechtvaardigde trots. Hij toog er al
op uit in de jaren toen geen band
opnames, draagbare zenders en per-
dy Thomas mag Amsterdam gerust fecte outillage de reporter ten dien-
01J - rr 11TT1 - 1 rtft T„ nilw Wi Jn
de Stad van Zijn Hart noemen, als
hij dat maar niet als een monopolie
beschouwt". Hij is schoolgegaan bij
de broeders op de Kloveniersburgwal
en heeft later, vele jaren lang, op de
drukke Zaterdagavondmarkt op de
Nieuwmarkt het Katholiek Geloof
met vuur gepredikt en verdedigd.
Dat was de tijd van het Gilde van
de Klare Waarheid, dat historie ge
maakt heeft in de geschiedenis van
Katholiek Amsterdam. De aonkerge-
haarde Paul de Waart, wiens schedel
toen nog rijk begroeid was, werd
door het talrijke Joodse gehoor als
een der hunnen begroet. „Hij is goed.
Jammer dat ie bij jullie is", riep er
een enthousiast, toen Paul slagvaardig
een opmerking had gerepliceerd.
In dat Amsterdam van de twintiger
jaren groeide een generatie van
jonge Katholieken op, die een vurige
trouw aan de Moederkerk combineer
den met even grote liefde voor hun
geboorteplaats. In die atmosfeer van
strijdvaardige geloofsverdediging en
vertrouwen in Kerk en Staatspartij
leefde Paul de Waart met hart en
ziel. In zijn werktijd stond hij aan
de beurs voor de bank waarbij hij
werkte, en in zijn vrije tijd predikte
hij op de Nieuwmarkt en schreef
financiële overzichten en apologe
tische brochures. Zijn eersteling,
„Jezuïetenstreken", was een intro
ductie bij pastoor Perquin van de
„Dominicus" aan de Spuistraat, die
zich toen alleen nog bezighield met
„De Bazuin". Hij won Paul de Waart
als medewerker en zag met genoegen,
dat de jonge, ambitieuze en enthou
siaste medewerker de bank vaarwel
zegde en redacteur buitenland werd
bij „De Tijd".
Inmiddels was De Pastoor zich
gaan bezighouden met de radio. „Zeg
ste stonden. In zijn buitenlands
weekoverzicht nam hij in de rumoe
rige jaren voor de tweede wereldoor
log geen blad voor de mond. Uit
Duitsland kwamen dreigementen:
„Wenn der mal d'rüber kommt".
Pastoor Perquin liet Paul de Waart
daarom over Italië en Joegoslavië
naar het Eucharistisch Congres in
Boedapest reizen. De reporter Paul
de Waart werd als eerste radiorepor
ter in de St. Pieter toegelaten bij de
begrafenis van Paus Pius XI; de
journalist Paul de Waart lag dikwijls
overhoop met de buitengewoon voor
zichtige Radioraad. Zijn politieke ge
zindheid bezorgde hem na de bezet
ting spoedig een uitnodiging om bij
de Duitsers op het matje te komen in
Den Haag. Ze waren zijn brochure
„Hou Zee of Hou Vast" (1.250.000
exemplaren) niet vergeten, maar
wonder boven wonder liep het
goed af.
Na de bezetting beklom Paul de
Waart onmiddellijk de barricades om
te vechten voor de terugkeer van de
K.R.O. en de K.V.P. Met zijn 55ste
jaar verzet Paul de Waart nu op
nieuw de bakens. „Nu ik de drukinkt
weer geroken heb is het net of ik
niet weg ben geweest." Hij is niet
van plan om zijn nieuwe werkkring
licht op te nemen, maar hij hoopt nu
eindelijk eens tijd te hebben om een
huiselijk feest mee te maken. „Ik ben
al tweemaal grootvader."
Paul de Waart van 1953 is grijzer
dan de jonge Amsterdammer, die op
zijn „schavotje" op de Nieuwmarkt
stond. Maar de veranderingen zijn
maar uiterlijk. Innerlijk is hij dezelf
de ijveraar gebleven, wien nog steeds
het belang van de Goede Roomse
Zaak niet met rust Iaat. Als hij daar
voor spreekt komt hij nooit woorden
j V UUX üUI tCIVl nwuiv J Aiwwib vv \J\JX uv»ll
je moet voor ons ook eens wat doen kort pjjj heeft een voorliefde voor
„aI v.,-. Hort" uror Honlr to
zei hij op zekere dag, „wat denk je
van een Zondagochtendwijding." Het
lag niet in de natuur van de mannen
van de Klare Waarheid om nee te
zeggen en voortaan trokken zij vele
bondagen naar de barak van de N.S.F.
in Hilversum. Na afloop was de
.afrekening" in de pastorie bij pas
het citeren van oude wijsheden en
gevestigde auteurs in vele talen en
een uitstekend repertoire van Am
sterdamse humor. Zijn gehele leven
is gevuld geweest met spreken,
schrijven en lezen (minstens vier
kranten per dag, grondig). Hij heeft
een hekel aan cynisme en maakt
toor Perquin: een kop koffie een ernst met ernstige zaken. Zijn lieve-
sigaar, reisgeld en een gemoedelijk iingSstudie is historie, bijzonder
gesprek. Pastoor Perquin was een kerkgeschiedenis,
man met gevoel voor humor. Een
keer vond Paul de Waart hem schud- Hij is gevoelig voor een prijzend
dend van het lachen achter zijn woord. Zijn benoeming tot Ridder in
bureau. „Moet je dat eens lezen", zei de Orde van Oranje-Nassau heeft
hij „dat zijn verhalen van Nono." hem niet onverschillig gelaten. Zijn
Paul de Waart las ze voor in onver
valst Amsterdams en kreeg meteen
opdracht om dat ook voor de micro
foon te doen.
kennis van goede hotels in alle be
langrijke steden van West-Europa
is volkomen betrouwbaar en zeer
grondig. Kr.
MATH. KEMP
De adjunct-directeur van het gemeen
telijk vervoerbedrijf van Arnhem, ir. Th.
A. Aussems, heeft op een bijeenkomst
van eleetro-technische ingenieurs ge
sproken over het Arnhemse trolleybus-
bedrijf. Zonder zich verder uit te spre
ken over de voorkeur tussen tram, trol
leybus en autobus, noemde hij als voor
delen van de trolley de aandrijving door
een electromotor, waardoor een hoge
gemiddelde snelheid verkregen wordt en
aanpassing aldus aar» het overige snel
verkeer. Ten tweede zijn de electro-
motoren bedrijfszeker en vergen weinig
onderhoud. Het reviseren der motoren
blijkt zelfs na 200.000 km. weinig om
het lijf te hebben. Voorts is We bedie
ning van trolleys minder inspannend,
terwijl het brandgevaar gering is. Dit
zijn dan ook de overwegingen, die te
Arnhem hebben geleid tot de invoering
van de trolleybus.
Voorts wees hij op het electrotechni-
sche deel der trolleys, die ook zijn uit
gerust met een automaat, waardoor zelfs
bij een e.v. onjuiste bediening toch een
soepele aandrijving gewaarborgd blijft.
Op regelmatige tijden wordt de iso
latieweerstand gemeten om ongeluk
ken te voorkomen. Aanrijdingen zijn
er betrekkelijk weinig en in dit ver
band vertelde ir. Aussems het nieuw
tje, dat de verzekeringsmaatschappijen
daarom hun premies, voor wat de trol
leys betreft, verlaagd hebben.
Ten aanzien van de bovenleiding
merkte hij op, dat in Arnhem het zgn.
elastische systeem is toegepast, waar
voor zich ook Zuid-Amerika blijkt te
interesseren, terwijl men in Amerika
b.v. het zgn. starre systeem heeft. Het
euvel van de ontsporingen blijkt niet
beduidend te zijn. Gemiddeld is dit één
keer per vijfduizend afgelegde kilo
meters (de Arnhemse trolleys leggen ge
middeld 7000 km. per dag af). Overigens
kunnen ontsporingen hersteld zijn in
tien tot twintig seconden. Dit hangt
maar van de snelheid van handelen van
de chauffeur af.
De reactie van het publiek is uiter
mate gunstig. Gemiddeld worden er 160
ritten per inwoner per jaar gemaakt.
De electrotechn'ische ingenieurs, leden
van het Koninklijk Instituut van Inge
nieurs, hebben in de remise van het
Arnhemse gemeentelijk vervoerbedrijf
's morgens een korte huishoudelijke ver
gadering gehouden, onder voorzitter
schap van ir. H. A. G. Hazeu uit Eind
hoven. Voor wat de bestuursverkiezing
betreft, werden de doop het bestuur ge
stelde candidaten gekozen, t.w. ir. T.
Michielsen te Middelburg (als secreta
ris), prof. ir. M. de Lange te Delft en
ir. W. Jansen te De Bilt. die volgens
rooster aftrad als secretaris.
De kwestie of het 's avonds doen hou
den van literaire lezingen in een boek
handel al dan niet in strijd is met de
winkelsluitingswet zal op 12 Januari a.s.
door de Hoge Raad worden behandeld.
De heer Chr. Leeflang (directeur van
de N.V. Boekhandel Broese te Utrecht)
werd in October door het Amsterdamse
gerechtshof veroordeeld tot een geld
boete van een gulden. Tegen dit vonnis
werd cassatie aangetekend.
