Exploitatie van Radio Anno Santo
duurder dan verwacht was
Terreinen gijn thans aangekocht
en benodigde rechten verkregen
Kerst-apotheose van Charles Hammes in
kelder van O. L. Heer op Solder
Dieseltractie heeft voorkeur
bij modernisering spoorwegen
RHUM ST. JAMES
Kerstfeesten op Het Loo
ELSE MAUHS heeft
geleden gedebuteerd
„Ik was een moeilijke
vijftig jaar
Nederlands H. Jaargeschenk nog in kratten
Rijnvaartkwestie in
de Tweede Kamer
Kath. Thuisfront
heeft nog tekort
EEN GROOTS PANORAMA
Minister Algera: Limburg is geen
appendix van Nederland
Prinses Wilhelmina temidden van
ramp- en oorlogsslachtoffers
Herinneringen
WOENSDAG 23 DECEMBER 1953
PAGINA 3
✓?org met de
Kerstdagen
voor voldoende
CHIEF WHIP
al tientallen
jaren de
fijne Virginia,
die èlk feest
extra-luister
bijzet
De beheersvorm van
Schiphol
Mei in December
Opdracht aan dr. Rudolf
Mengelberg
Voor Kerstviering van
de militairen
Kerstrede van de Paus
voor de K.R.O.
Indonesiërs van Suriname
naar Sumatra
Marie van Eijsden-
ernstig ziek
-Vink
COMME POUSSE-CAFÉ EXQUISE
Verhoging honoraria:
Ziekenfondsartsen
ontstemd over
standpunt minister
Aan gasvergiftiging
overleden
Drie dagen in een
kamer met gas
Lonen kapperspersoneel
(Van onze Romeinse correspondent)
ROME, hedenmorgen.
In het Heilig Jaar hebben de Nederlandse katholieken een aanzienlijke som
bijeengebracht om als jubileumgift Z.H. de Paus een radiozender aan te
bieden. Het Vaticaan had sinds lang een zender. Deskundigen echter achtten
het nodig, dat te zijner tijd deze zender vervangen zou worden door een, die
Voldeed aan de modernste technische eisen en die inderdaad de gehele wereld
omsnannen zou. Het leraarsambt der Kerk vraagt heden immers, dat het
centrum der christenheid gebruik maakt van het technisch beste, dat het
menselijk vernuft voortbracht, om „alle volkeren te onderwijzen en te leren,
wat God hun geboden heeft". Over een nieuwe zender gepolst, antwoordde
indertijd de Heilige Stoel, dat zulk een geschenk uiterst welkom zou zijn en
dankbaar aanvaard zou worden. Een 100 Kw. korte-golfzender werd aan
gekocht, geconstrueerd door Philips. Een Nederlandse delegatie droeg de
hypermoderne apparatuur aan de Heilige Vader over. Afgezien van enkele
schaarse berichten werd sindsdien weinig meer van dit geschenk vernomen:
het zou nog steeds roestvrij ingepakt in kelders of opslagruimten staan of
Waar dan ook; in de aether was de zender in elk geval niet.
Een zeker ongeduld van Nederlandse
Katholieke zijde kwam bij tijd en wijle
tot onderhandse uitdrukking, een ge
luid, indien gedragen door geest van
missie en apostolaat welke de schen
kers bezielde, van begrijpelijke en te
respecteren aard. Van een zijde uit,
wel te verstaan; van die der gevers. Ter
juiste beoordeling echter dient men
rekening te houden niet met de
opinie, want deze was van meet af aan
duidelijk maar met de mogelijkheden,
welke de begiftigde in casu de Heilige
Stoel gelaten zijn.
Het Nederlandse geschenk mo-e op
radiogebied het voornaamste geweest
ziin, net was niet het enige. Vau Ame
rikaanse zijde werden de Heilige Vader
twee kleinere 50 Kw-zenders ten ge
schenke gegeven die het Nederlandse
cadeau completeerden. Voor de instal
latie dezer zenders waren terreinen
nodig die intussen aangekocht zijn van
Italië en na de nodige onderhandelin
gen, extraterritoriale rechten verkre
gen. Gebouwen moeten opgetrokken
worden, de technische staf dient zeer
aanmerkelijk te worden uitgebreid. En
hierbij gaat het, zoals het De Ruijter
verging, toer hij. zo menen wij ons van
onze schoolbanken te herinneren, van
de Deense Koning de Orde van de Witte
Olifant ontving, een waardigheid die
verplichtingen meebracht. De admiraal
vroeg zich af hoe hij „dit beestje te
eten moest geven"
Dit is de hoofdmoeilijkheid voor
de Heilige Stoel: de enorme kosten,
die niet slechts aan het installeren
der gecombineerde zenders verbon
den zijn, maar meer nog aan het
onderhoud en het doen functionne-
ren van dit inderdaad indrukwek
kend apparaat. De kosten der uitzen-
fVan onze parlementaire redacteur a.i.)
Een van de belangrijkste kwesties,
welke gisteren in de Tweede Kamer
bij de behandeling van de begroting
van Verkeer en Waterstaat aan de
orde kwamen, was die van de Rijn
vaart.
De heer N. v. a. Heuvel (KVP) noem
de de Rijnvaart ter illustratie van zijn
betoog, dat de ervaring om de proble
men van supra-nationaal standpunt uit
te bezien niet zo erg bemoedigend is.
Hij sprak de hoop uit, dat langs de
weg van de Rijnvaartcommissie de han
gende moeilijkheden uit de weg zullen
kunnen worden geruimd. Zo dit mocht
mislukken, dan vroeg spr. zich af of
Nederland niet tot het nemen van rechts,
middelen moet overgaan. De heer v. d.
Heuvel speelde derhalve met de ge
dachte de kwestie van de acte van
Mannheim voor te .eggen aan het in
ternationaal gerechtshof.
Prof. Lemaire IKNP) heeft dienaan
gaande echter aangevoerd, dat men de
instemming van Duitsland zelf nodig zou
hebben om de zaak bij het internationale
hof aanhangig te maken.
De heer v. d. Heuvel zei, de vervoers-
integratie besprekend, voorts, dat van
het karakter van het Europese politieke
gezag zal afhangen of aan een eventuele
Europese vervoersorganisatie niet een
supra-nationaal gezag met dwingende be
voegdheid moet worden toegekend. Hij
stelde minister Algera de vraag welke
sancties men kan toepassen wanneer een
staat niet tot opheffing van discrimi
naties overgaat.
Een ander punt van belang in het De-
grotingsdebat vormde de op de lange
baan geschoven regeling van de beheers
vorm voor Schiphol. De heer Ritmees
ter (VVD) deed de suggestie om bij dit
beheer naast vertegenwoordigers van
Amsterdam en van de staat ook repre
sentanten van Den Haag, Rotterdam, net
bedrijfsleven en de KLM te betrekken.
Door ook de beide andere grote steden
voor Schiphol te interesseren, zouden de
tegenstellingen, welke er bij het vlieg-
veldenvraagstuk bestaan, verzacht kun
nen worden.
dingen in ons land worden gedragen
door de luisteraars en de leden der
radio-omroepverenigingen, die van
Radio Vaticana komen ten laste van
de Paus alleen. Deed het Vaticaan
wijs om het kostbare cadeau van drie
zenders te aanvaarden, terwijl men
toch wist van de komende moeilijk
heden? Wij menen, dat het aanvaar
den een moedige en een verstandige
daad was. Moed'g, omdat men op
voorhand bereid was de talloze be
zwaren te elimineren; verstandig,
omdat naar de woorden van de di
recteur van Radio Vaticana „dit ge
schenk in de practijk de sterkste
stimulans was om werkelijk de Va
ticaanse omroep te gaan uitbouwen".
In September berichtten wij, dat de
commissie, die werkte om een oplos
sing op lange termijn .te vinden van
bovengenoemde vraagstukken, haar
werkzaamheden welhaast beëindigd
had. Dit is geschied. Intussen zijn de
terreinen aangekocht, de rechten ver
kregen en heden is de Staatssecretaris
van de Paus optimistisch, dat binnen
afzienbare tijd de hand aan de ploeg
geslagen kan worden.
Het heeft lang geduurd? Reeds Aris-
toteles zegt, dat het vorm geven aan de
materie zijn groctste moeilijkheden on
dervindt in de tegenwerking van de stof
zelve en de Nederlandse taal is vol var
uitdrukkingen, die stoelen op voorzich
tigheid. die haar tijd beidt. Van de ka
tholieken moge het supplement van hun
geschenk gevraagd werden: een weinig
geduld. Critiek van niet-katholieke zij
de lijkt ons overigens met respect
voor anderer mening wel buiten hun
kennis en. stellig buiten hun bevoegd
heid te liggen. ïn deze zaak staan zij
buiten de beide partijen, die in deze, bij
wijze van spreken, „familiezaak" oe-
paaldelijk in staat zijn de eigen bonen
te doppen.
In een tuin aan de Gladiolenlaan
e Beverwijk ligt in een haag een
ijsternest met eieren. De lijster zit
•r op te broeden alsof het Mei is.
Offi-.ieel begon gisteren de....
vinter!
De minister van Onderwijs, Kunsten
en Wetenschappen heeft aan dr R.
Mengelberg te Amsterdam opdracht ver
leend tot het componeren van een werk
voor koor en orkest.
Voor de laatste maal dit jaar doet Ka
tholiek Thuisfront een beroep op de ka
tholieken van Nederland. De kribbe en
strozak-actie voor de Kerst- en Oude-
jaarsviering van de militairen in de ka
zernes en kampementen en op de sche
pen heeft tot dusver f 61.000 opgebracht.
Nog bijna f 30.000 zijn nodig om alle
toezeggingen aan de aalmoezeniers ge
stand te doen. Het hoofdkwartier van
Katholiek Thuisfront heeft de laatste da
gen voor Kerstmis in enorme spanning
gewerkt om aan alle aanvragen van de
aalmoezeniers te voldoen. Links en
rechts over het land worden Kerststal
len verzonden, alsmede benodigdheden
voor de godsdienstige viering. De boek
houding maakte overuren tot diep in de
nacht om de geldovermakingen aan de
aalmoezeniers en leveranciers op tijd de
deur uit te krijgen en.... hoe de beta
lingen op urgentie te verrichten. Immers
Katholiek Thuisfront heeft meer aan de
aalmoezeniers toegezegd dan het tot dus
ver heeft ontvangen. De katholieken van
Nederland hebben thans het laatste
woord. Wij kunnen allen Katholiek
Thuisfront aan het nog ontbrekende geld
helpen door een onverwijlde overmaking
op het gironummer van Katholiek
Thuisfront te Den Haag of door een
briefkaart te zenden met ten hoogste een
gulden aan extra-nort aan postbus 4,
eveneens te Den Haag.
De traditionele Kerstrede van Z.H. de
Paus zal Donderdag 24 December recht
streeks worden gerelayeerd uit Rome.
Deze K.R.O.-uitzending begint om elf
uur en zal ook de vertaling van de rede
omvatten. Deze Kerstrede wordt her
haald in het K.R.O.-programma van
Eerste Kerstdag (12.0012.25 uur). Ten
slotte wordt een samenvatting in
Esperanto gegeven in de wekelijkse
Esperantorubriek van de K.R.O. (Zater
dags 23.1523.30 uur).
Dinsdag is de „Langkoeas" van de
Kon. Rotterdamsche Lloyd uit Rotter
dam naar Paramaribo vertrokken, om
daar ruim duizend Indonesiërs, die de
wens te kennen hebben gegeven naar
hun vaderland terug te keren, aan
boord te nemen en via Kaapstad naar
Padang op Sumatra .e brengen. Dit is
de eerste groep van ongeveer driedui
zend in Suriname verblijvende Indo
nesiërs, in hoofdzaak landbouwers, die
willen repatriëren.
De Indonesische regering zal deze
mensen op Sumatra stukken land ter
beschikking stellen en hun voorlopig
steun ten aanzien van huisvesting en
levensonderhoud geven.
Advertentie
Naar ANP verneemt is de oud-actrice
Marie van Eysden-Vink ernstig ziek.
Marie van Eysden-Vink is bijna 89 jaar.
(Van onze verslaggever)
Wie in deze dagen de oude, door
zware eiken balken geschoorde kelder
van „Onze Lieve Heer op Solder"
(Museum Amstelkring) te Amsterdam
betreedt, ontwaart daar als een verge
zicht, tussen oude Romaanse zuilen door,
een apotheose van het Kerstgebeuren: de
opgang van alle volkeren en rassen naar
het Goddelijke Kind. Gedurende de
Kersttijd, tot en met 17 Januari is deze
unieke beeldengroep in de kelder te
zien.
Charles Hammes, beeldhouwer in Hees
bij Nijmegen heeft deze apotheose in
jarenlange arbeid vervaardigd. Aan-
Gedurende de Kersttijd zal in het Museum van de Stichting „Amstelkring" te
Amsterdam (O.Z. Voorburgwal 40) voor de eerste maal een Kerstgroep (pano
rama) van meer dan honderd figuren, vervaardigd door de kunstenaar Charles
Hammes uit Hees bij Nijmegen, worden tentoongesteld. Het Panorama, dat de
Driekoningengroep voorstelt, wordt op Kerstmis, des nachts tijdens de Hoog
mis, geopend. Het zal tot 17 Januari te bezichtigen zijn. Het is ondergebracht
in de kelder van het museum.
vankelijk boetseerde hij alleen de H.
Familie met enkele bijfiguren. Doch al
mediterend ove^ de betekenis van het
Kerstgebeuren zag hij voor zijn geestes
oog een groots panorama oprijzen: de
H. Familie in een rotsachtig verlaten
woestijngebied, gezeten tussen de ruïnes
van een oude Griekse tempel (symbool
van de ondergang der Oude Wereld).
Van alle kanten trekken groepen op
naar het GocJdelijk Kind. Alle rassen
en tijden ziet men er, negers en blan
ken, Javanen. Turken en Indianen. Er
gens gaat een middeleeuwse ridder in
volle wapenrusting; in een andere
hoek ontwaart men een groep vrouwen
in 16e eeuwse dracht. De wijdse rust en
de statie van het gebeuren worden ver
broken door heftige strijd op de voor
grond: volken en rassen trekken tegen
elkaar ten strijde, symbool van die rus
teloze wereld aan wie zelfs het grote
gebeuren ongemerkt voorbij gaat.
Elk jaar maakte Charles Hammes van
terra cotta weer enige beelden
tot het er bijna 100 waren. Steige
rende paarden en logge kamelen en
olifanten voegden zich bij de groepen.
Charles Hammes had de Kerstapothe
ose gemaakt voor het genoegen van zijn
familie zijn vaöler heeft de achter
wand geschilderd doch al spoedig
wist iedereen in Hees van de groep.
Dorpelingen kwamen tijdens de Kerst-
clagen naar de woning van Charles Ham
mes om de beelden te zien. Dit bracht
de beeldhouwer op het idee om de
groep beschikbaar te stellen voor chari
tatieve doeleinden. Reeds vele nootil-
lijdende instellingen en kloosters heb
ben door de Kerstgroep van Charles
Hammes hun schaarse geldmidölelen
kunnen versterken. Het Gemeente Mu
seum in Gouda en het Centraal Mu
seum in Utrecht hebben de groep ook
reeds geëxposeerd.
Nu zal ze dan te zien zijn in de kel
der van het museum „Amstelkring".
Enthousiaste meölewerkers hebben dagen
lang gewerkt om de opstelling in de
kelder zo effectvol mogelijk te maken.
Door een zeer oorspronkelijke belich
ting, kan men het aanzien van het pa
norama geheel wijzigen. Charles Ham
mes heeft ook de humor een plaats ge
gund. Ergens ziet men een neger met
moeite zijn ezeltje van de berg duwen.
In een andere hoek komt een handvol
watervlugge kleine Turken van een rots
helling geklommen Wie lang kijkt ziet
ook in een hoek die beeldhouwer zelf
staan, ernstig en bezield
Het lijdt geen twijfel dat het in de
Kerstdagen druk zal lopen in de kelder
van „Amstelkring". De entrée is gratis
De kelder is chgelijks geopend van 9-5
uur. Op eerste Kerstdag van 1 uur 's
middags af. Na de nachtmissen gaat de
kelder even open.
(Van onze parlementaire redacteur a.i.)
„Ik ben geen super-directeur van de Nederlandse Spoorwegen,' zei minister
Algera hedennacht in de Tweede Kamer, maar de bewindsman deed in de
verdediging van zijn beleid toch wel een*aantal mededelingen over de spoor
wegen. Een daarvan was, dat dieseltractie de voorkeur verdient boven elec-
triciteit. Het totale brandstoffenverbruik bij de N.S. komt jaarlijks op een
bedrag van 55 millioen gulden; hiervan is 36 millioen voor de post electrici-
teit, 15 millioen aan vaste brandstoffen en 4 millioen aan vloeibare brand
stoffen. Zouden alle treinen op stoom rijden, dan zou men op 70 millioen
moeten rekenen en bij dieselmotoren op 35 millioen. Aan deze cijfers kan
slechts beperkte waarde worden toegekend, omdat ook afschrijvings- en
andere factoren meetellen, maar ze geven toch wel een aanwijzing in welke
richting de modernisering van het spoorwegmaterieel moet gaan.
De mihister zei voorts, dat er z-1-
geen grond is voor de vrees, dat de
spoorwegen, te snel tot opheffing van
bepaalde lijnen overgaan. De critiek in
een artikel van de „Gazet van Lim
burg" over verwaarlozing van Lim
burgse belangen wees hij van de hand.
Men heeft hem in deze publicatie een
lijdzaam en wereldvreemd man ge
noemd dat is nog tot daar aan toe,
maar spr. tekende protest aan tegen
de uitlating, dat Limburg een appen
dix van Nederland zou zijn.
Mr. Algera annonceerde voorts een
plan tot het kruispuntvrijmaken van 35
overwegen. Met dit urgentieschema, dat
eigenlijk al weer achterhaald is, zal een
bedrag van 110 tot 120 millioen gulden
gemoeid zijn. De bedoeling is dat twee
derde hiervan betaald wordt door de
lokaliteiten, die bij deze beveiliging het
meeste belang hebben. Derhalve een
bedrag van 80 millioen gulden terwijl
het Rijk en de N.S. de rest zullen op
brengen. Dit betekent over een periode
van vijf jaar jaarlijks ten laste van de
yerkeersbegroting een bedrag van 4 mil
lioen gulden.
Advertentie
Gen. Agente voor NederlonJ: H.V. IM- EN EXPORTMIJ V/H WILMERINK MULLER, AMSTERDAM
Ten aanzien van de van verschillende
zijden gecritiseerde concessie aan de
N.S. tot exploitatie van een busdienst
tussen Den Haag en Amsterdam deelde
de minister mede, dat het hier een con
cessie met incidenteel, tijdelijk en niet
principieel karakter betreft reden
waarom hij geen aanleiding had gezien
om op dit punt tegen de N.S .in te gaan.
Verlegging van het eindpunt in Amster
dam kan alleen geschieden na wijziging
van de vergunning.
(Van onze correspondent)
Er dreigt een ernstig conflict tussen
minister Suurhoff en de huisartsen en
wel naar aanleiding van de verhoging
van de honoraria der huisartsen. Zoals
men weet is onlangs de Ziekenfondsraad
accoord gegaan met een verhoging van
f 5,43 op f 7,per jaar voor de eerste
drieduizend ziekenfondspatiënten. De
minister nu wil slechts een verhoging
tot f 6,50 toestaan. De huisartsen zijn
hierover zodanig ontstemd, dat zij van
plan zijn maatregelen te nemen. De Ne
derlandse Vereniging van Huisartsen
heeft besloten haar afdelingsbesturen te
legrafisch te convoceren tot een drin
gende vergadering in Utrecht op Twee
de Kerstdag. Geheel vast staat deze da
tum overigens niet, omdat er wellicht
bezwaren bestaan tegen een vergadering
op Tweede Kerstdag. In elk geval zullen
de afdelingsbesturen binnenkort bijeen
komen. Het is mogelijk, dat op deze ver
gadering een exposé wordt gegeven van
de onderhandelingen, welke tussen de
minister en de ziekenfondsraad zijn ge
voerd. Men zal verder zijn ontstemming
uitspreken over het feit, dat de minis
ter zonder commentaar op zijn oor
spronkelijke toezegging is teruggekomen.
Voorts zal men bespreken onder welke
voorwaarden de onderhandelingen even
tueel zullen worden voortgezet.
(Van onze correspondent)
In het St. Canisiusziekenhuis te Nij
megen is de weduwe E. P. U. Kerse
makers overleden tengevolge van gas
vergiftiging. De vrouw werd Donder
dagavond ontdekt in haar woning aan
de Van Peltlaan, wrar zij drie dagen
in een met gas gevulde kamer had ge
legen. In hoogst ernstige toestand werd
zij in het ziekenhuis opgenomen, waar
z" echter in de nacht van Maandag
op Dinsdag aan de gevolgen is overle
den.
De Vakraad voor het kappersbedrijf
heeft bij het College van Rijksbemidde
laars voorstellen ingediend die een 5
procent looncompensatie inhouden voor
alle werknemers in het kappersbedrijf.
Niet alleen de lonen van de werknemers
boven de 23 jaar, maar ook die van de
jeugdigen zullen hierdoor met 5 procent
worden opgetrokken. Daar het inkomen
van het kapperspersoneel bestaat uit
loon, provisie en veival, heeft men de
1,5 procent looncompensatie inzake de
Wachtgeld- en Werkloosheidsverzeke
ringswet niet in het loon kunnen opne
men. Boven dit nieuwe loon moet de
werkgever dus 1,5 procent van het in
komen (loon+verval dus) blijven com
penseren. Het College van Rijksbemid
delaars is verzocht deze verhoogde lo
nen per 1 Januari goed te keuren en
verbindend te verklaren voor het gehele
kappersbedrijf.
(Van onze correspondent)
Dinsdagmiddag heeft Prinses Wil-
helmina op het Paleis Het Loo het
Kerstfeest gevierd met weduwen en
kinderen van gevallen verzetsstrij
ders, die staan onder de goede zor
gen van de Stichting 1940-1945.
Maandagavond vertoefde de Lands-
moeder temidden van de Zeeuwse
evacué's, die nog steeds het witte
paleis tot verblijfplaats hebben, om
er met hen het feest van de geboren
Koning en Zaligmaker te vieren.
De samenkomst met de evacué's, tij
dens welke het Kerstevangelie en een
Kerstverhaal werden voorgelezen en en
kele Kerstliederen werden gezongen,
stond onder de persoonlijke leiding van
de Prinses.
Na afloop kregen de Zeeuwen allen
uit handen van H.K.H. een Kerstge
schenk.
Het feest met de vrouwen en kinderen
van de verzetsstrijders werd gegeven in
de ontspanningszaal, welke voor deze
gelegenheid was versierd met drie grote
Kerstbomen, terwijl de wanden van de
zaal groenversieringen hadden, waarin
kaarsen brandden.
Prinses Wilhelmina was niet alleen
tegenwoordig bij dit feest, maar zij
heeft het ook van harte meegevierd.
Nadat een kwartet het Gloria in ex-
celsis Deo ten gehore had gebracht las
de Landsmoeder het Kerstevangelie
voor. Toen zij de bijbel had gesloten,
zongen allen, het bekende „Stille Nacht".
Hierna werden nog enkele Kerstver
halen gelezen door Thijs Booy, waar de
aanwezigen met grote aandacht naar
hebben geluisterd. Aan het slot van het
feest werd er chocolademelk geschonken
en kregen de kinderen geschenken. De
ouderen ontvingen'een boterletter.
e kleine vleugellamme vogel
Else Mauhs zit ietwat verlo
ren in de kilte van onze tijd. Zij
heeft zich teruggetrokken in de herinne
ring en het hart klopt haar in de keel
bij iedere brute voetstap, die rakelings
aan haar weerloosheid voorbijgaat. Soms
blijft nog een weemoedige staan bij het
fenomeen dat zo hoog vloog en zo aan
grijpend zong. Soms komt er één bars
naar het kleinood informeren, de ring,
die zij van Theo MannBouwmeester
kreeg, om te zijner tijd weer aan een
ander door te geven. Voor het overige is
het stil om haar heen geworden.
In het feit echter, dat vfjftig jaar ge
leden de carrière van deze grote kunste
nares inzette, zien dezer dagen velen
een gerede aanleiding nieuwsgierig en
sensatiebelust de enkele vierkante me
ters binnen te dringen, waar zij zich in
eenzaamheid veilig waande. „Ik vind het
verschrikkelijk" zei ze toen wij haar
telefoneerden „al die mensen, die in
eens zo'n meewarige belangstelling ko
men tonen, alsof het een dodenherden
king betreft".
Niettemin ontving ze ons als haar ei
gen zoon. Wü moesten onze jas uitdoen.
Wij moesten gaan zitten. Wat wilden
wij weten?
Het jubileum....
„In 's hemelsnaam, spreekt u niet van
een jubileum!" riep zij uit. „Jubileren
is herdenken. Ik leef gelukkig nog. Het
enige waar de mensen zich druk om
maken is het feit, dat ik vijftig jaar
geleden debuteerde. Ik had er zelf niet
eens bij gedacht. Iemand belde mij op
om eraan te herinneren. Is dat waar?
vroeg ik. Ik rekende het na.
U moet weten dat ik in Keulen gebo
ren ben, achtenzestig jaar geleden. Zet
u dat er niet bij. Of doet u het toch
maar wel, ik bén achtenzestig, daar valt
niets aan te veranderen. Op mijn vijf
tiende kwam ik naar Nederland. Ik
kreeg hier een veelzijdige en uitsteken
de muziekopleiding: zang, harp. Och, het
waren de drie gelukkigste jaren van
mijn leven. Soms denk ik wel eens, dat
aan het toneel te gaan mijn grootste
artistieke faux-pas geweest is. Ik heb er
mijn gezondheid voor gegeven. Ik heb
me er'n moeiiijlebestaan mee op de hals
gehaald. Maar het woord was mij altijd
zo lief. Dat begon zich in die tijd te
openbaren. Kind, zei Juffrouw Esser, je
moet eens wat voordragen. Een eminen
te vrouw. Ze spuak zeven talen. Ze was
zeer muzikaal. Zij bracht mij in aanra
king met de poëzie van Vondel. Het
klinkt misschien vreemd van iemand,
die nog maar kort de Nederlandse taal
beheerste, maar ik voelde deze oer-Hol-
landse dichter heel goed aan. Waar
schijnlijk steekt dat daarin, dat ik met
de klassieken werd grootgebracht. Op
mijn zesde jaar kende ik grote stukken
van Gcethe en Schiller uit het hoofd.
Kom daar bij de jeugd van vandaag eens
om
Van toen af, volgde ik ook de toneel
lessen van Herman Schwab. Even later
zette ik de eerste stappen op de plan
ken. In een kermisstuk in Rotterdam.
In een Frans blijspelletje. Maar mijn
eigenlijke grote debuut was in October
1903 in „La Souris" van E. Pailleron.
De herinnering van Else Mauhs is
een juwelendoosje, waaruit zij een voor
een de stenen in haar hand neemt en
laat schitteren voor onze ogen. Eline
Vere l'Aiglon Elisabeth Njou
Macropoulos Nora Vorstelijke
Emigranten.... Zij maakte een tournée
met Alexander Moissy. Zij werd op
handen gedragen door Emile Jannings.
Schnitzler heeft zij goed gekend, hij
was zo'n lieve man. Ze heeft plezier
gehad met Cor Ruys. Louis Couperus
begroef haar onder bloemen. Eduard
Verkade....
„Ik was een moeilijke vrouw en
ik heb het mijn regisseurs heel lastig
gemaakt. Nooit durfde ik een rol aan.
Een première vond ik erger dan de
ergste operatie. Een kleinigheid kon
mij uit mijn evenwicht brengen. Weet
u, mijn vader hij was beeldhouwer
en stierf twee maanden voor mijn
geboorte mijn vader was over
tuigd katholiek. Misschien door hem
werd mij op mijn zestiende de be
hoefte ingegeven om naar het klooster
te gaan. Met heel veel moeite ben
ik er van teruggehouden. Maar deze
gedachte is er mij van gebleven, dat
je je werk niet op een ongelovig
fond .kunt bouwen. Nijinsky danste
in trance. Zo heb ik altijd ge
speeld. Soms merkte ik niet eens dat
een stuk uit was. Kunt u begrijpen,
dat de minste disharmonie in staat
was om zulk een sfeer kapot te
maken? En dat ik vaak hinder had
van hetzelfde publiek dat mij ver
afgoodde? Verkade voelde het aan.
Hij plaatste mij, zoveel als dat mo
gelijk was, tussen mensen die er
althans de spot niet mee dreven.
Onder zijn leiding kon ik meer, durf
de ik meer. Ik heb veel aan hem te
danken."
De blik van de actrice dwaalde heel.
heel ver wegIk ben uit de tijd
van de late romantiek. Gevoel en fan
tasie stonden vooraan in het bloeiende
leven. De vruchten daarvan kan ik
nooit vergeten. Ik heb Kreisler gehoord.
Ik heb Nijinsky gezien. In Berlijn zag
ik Stanislavsky spelen. Scharoff was
toentertijd nog maar een klein acteur-
tje in zijn gezelschap. Het oude Wenen
heb ik gekend en het Frankrijk van
die dagen. Ah, quell'époque! En hoe
beklaag ik de jongeren van deze gene
ratie, die dat nooit hebben meege
maakt."
Er is veel over Else Mauhs geschre
ven. Er is over haar ook veel gepraat.
Goed en kwaad. Zij heeft zich tegen
de praatjes nooit verzet, al deden ze
soms pijn. Vooral met betrekking tot
de ring heeft zij veel te verduren ge
had van bemoeizieke lieden. „Wat gaat
het ze aan wanneer en wie ik de ring
zal doorgeven? Niemand kan navoelen
wat hij voor mij betekent. De over
dracht was het '■">'>«ter>unt van mijn
toneellc-"<*erust
Else Mauhs als Koningin Elizabeth,
geschilderd door Jan Poortenaar.
zijn: ik zal hem niet meenemen in het
graf."
Wat haar boven al deze dingen hin
dert is, dat zij met haar loopbaan nooit
heeft afgerekend. Zij zou nog veel
meer gespeeld willen hebben. Zij kan
in de schouwburg zitten en denken:
mijn hemel, wat zou ik graag die rol
eens doen, anders. Maar er zijn om
standigheden, die haar het spelen be
letten. Radio, dat zou nog wel gaan.
Radio is een prettig medium. Na de
oorlog heeft haar stem een paar maal
door de luidspreker geklonken. „Je kunt
je voor de microfoon volkomen concentre
ren op het woord, het woord dat ik
toch zo innig liefheb." Er is echter in
onze haastige, zakelijke wereld geen
tijd meer voor. Dat is jammer. Voor
Else Mauhs. Maar vooral voor onszelf.
