Haarlemse veilinghouder kocht een
donker schilderij van G. v. Tilborgh
het jaar
Rondrit door
Haarlem
Na restauratie: een helder soldaten-
stuk, ondertekend door
David Teniers
DONDERDAG 31 DECEMBER 1953
PAGINA 9
/ra de catalogus van een Kunstveiling
bij de Amsterdamse Kunsthandelaar
Frederik Muller in 1946 werd een
schilderij vermeld van een zekere Gillis
van Tilborgh.
Het werd gekocht door de Haarlem
mer PHoogeveen Sr., die dit kapitale
doek enige tijd in eigen bezit hield en
het daarna doorverkocht. Zijn zoon,
momenteel belast met de leiding van het
veilingbedrijf aan de Nieuwe Gracht,
kocht het stuk naderhand terug en gaf
het in behandeling bij de restaurateur
Karstens in Zandvoort om de oude, ver
geelde vernislagen, die de kleuren met
een zware film sluierden, te verwijde
ren.
Tot zover heeft het verhaal nog geen
aanleiding geboden, het hier te vertel
len. ware het niet dat het vermeld moet
worden als voorgeschiedenis van de
verrassingen die de restauratie oplever
de.
Bij dit voorzichtig wegwassen van de
oude vernislagen, dat het doek een ge
heel ander aanzien gaf, bleek op een
zeker moment dat gedeelten van de
voorstelling zich tussen de vernislagen in
bevonden. Dit wil zeggen, dat op die
plaatsen het oorspronkelijke schilderij
later overschilderd was.. Van de twee
grote tenten bleek er één niet authentiek
te zijn en een deel van de wolkenlucht,
een belangrijk stuk architectuur met
ronde torens en zelfs een volledig tafe
reel in de achtergrond, bedekt te heb
ben. Door de verwijdering van deze
overschildering verkreeg het schilderij
een veel grotere dieptewerking. Ook de
terzijde gerichte kop van een figuur,
midden op de voorgrond, was zodanig
overschilderd met breedgerande hoed en
haardos dat de kop een andere wending
bad verkregen. Bovendien, en dit is wel
de meest grote verrassing, kwam de
volgende signatuur duidelijk en gaaf te
voorschijn: D. TENIERS F.
David Teniers de Jongere werd in de
jaren 163233 opgenomen als meester in
het Antwerpse gilde. Daarna huwde hij
met een dochter van Jan Breughel I.
Hij werkte toen in de trant van de
geweldige boeren- en herbergschilder
Adriaen Brouwer. Toen deze in 38 jong
stierf, maakte David s stijl zich lang
zamerhand los van zijn voorbeeld en hij
gaat zich ook toeleggen op de schildering
van het landschap. Uit een combinatie
van beide ontstaan daarna de kermissen
en oogstfeesten. Hij werkt in kleine en
zeer kleine formaten.
Intussen was hij in dienst getreden bij
Aartshertog Leopold Wilhelm als hof
schilder en conservator van diens om
vangrijke kunstgalerij; deze functies be
kleedt hij ook bij de opvolger van de
Aartshertog, Don Juan van Oostenrijk.
Uit deze relatie is het dus wel verklaar
baar, dat de goedmoedige humoristische
volkstaferelen, ook wel eens afgewisseld
konden worden door een soldatenstuk.
zoals het hier bedoelde schilderij er een
is. Het is trouwens bekend, dat hij op
drachten van zijn „werkgevers" in de
trant van historiestukken heeft aangeno
men en uitgevoerd. Tussen 1640 en 1650
beleefde hij het hooogtepunt van zijn
bloei en hij was toen wel de meest ge
slaagde genreschilder van zijn tijd. Hij
kreeg zoveel opdrachten dat hij, zoals
toen trouwens gebruikelijk was, een
atelier met leerlingen nodig had, om
hem te assisteren bij de uitvoering ervan.
Nu wat betreft het schilderij dat zich
in het bezit bevindt van de heer P.
Hoogeveen Jr., en dat als illustratie bij
dit artikel is gereproduceerd.
Een groep schutters heeft zijn kam
pement opgeslagen op een open vlakte
in de buurt van de ruïne van een burcht
rechts, en een ommuurde tuin waarin
zich bomen bevinden, links. Bij de in
gang van de grote tent staan twee rui
ters, een waard die op sierlijke wijze
een glas vol giet, en een vrouw. Vaatjes
buskruit worden bewaakt door twee sol
daten. rustend op een matras en een pak
dekens. Links op het schilderij is een
gesprek gaande. De vaandeldrager heeft
zijn vaandel over twee kurassen gelegd
en doet zich te goed aan de inhoud van
'n kruik. Even verder in de achtergrond
wordt op een trom gedobbeld en geheel op
de achtergrond, tegen de muur der ruïne
üllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllMIIIIIIIIIIIIIIIIIII
De uitgebreide rioleringswerken in het Kleverpark en Zaanenkwartier hebben
een groot deel van het jaar heel wat last bezorgd aan de omwonenden en het
verkeer. Maar deze overlast accepteerde men graag, omdat er straks een groot
belang voor de volksgezondheid uit voorkomt.
et begint u te duizelen en Qe viering van de Kromstaf-herden-
die oliebollen liggen u bo- king vond in Haarlem haar hoogtepunt
vendien zwaar op de maag. in de fraai versierde kathedrale ixm-
Misschien is het ergste wel, dat u liek St.. Bavo. waar mgr. J. P. Huibers
tóch meegedaan hebt aan het na- oen pontificale Mis opdroeg.
Een modern derde perron werd in gebruik genomen voor de treinen naar Bloe-
niendaal en verder. Ook het plaatskaartenkantoor aan het Kennemerplein is
foor de bewoners uit het Noordelijke deel van de gemeente een ware uitkomst.
Zowel in Noord als in Oost verrezen enkele honderden huizen. In het komende
jaar zullen er vele volgen, maar nog altijd wachten talrijke jonge mensen op
een toewijzing, die wij ze in het nieuwe jaar van harte gunnen.
i
llllll III IIIIHIMIIIIIIIIII III IlillllllllllH HI IIIIMIIIIIIIIIIIII Mil III
ling was er genoeg. De gemeente
raadsverkiezingen met de daarop
volgende enigszins Frans aandoende
bezetting der wethouderszetels; de
broodoorlog, de herrie om het cir
cuit van Zandvoort, en de reis op
gemeentekosten naar Denemarken.
Onze sympathieke oudste 102
jarige inwoonster, de missie
pionierster mevrouw Krouwels,
werd in de hemel opgenomen, maar
de nonnen van het St. Jacobs Gods
huis vormden ook al honderd jaar
een hemel in Haarlem. Over bran
den gesproken: de brandweer be
hoefde niet het gehele jaar te kaar
ten. In Januari werden 5 kinderen
uit een brandend huis in de Ter-
natestraat gered; een paar weken
later loeiden de vlammen aan het
Marcelisvaartpad, in Juni aan de
Kennemerstraat, in Augustus ging
de Zwitserse boerderij in Haarlem-
N. er bijna aan en dan denken we
nog niet eens aan de schade, die
het veilinggebouw te Lisse leed
door de rode haan (bijna f250.000).
Toch is dit alles te herbouwen en
te herstellen, maar de mensenle
vens, welke door het verkeer weer
geëist werden hebben blijvende
rouw veroorzaakt. Vijf dodelijke
ongelukken alleen al in die mooie
zomermaand Augustus, het is te
veel, het geeft te denken.
jy omaan, laat ons er aan her-
IC inner en, dat Toon Hermans
scheidsrechter was bij een
voetbalwedstrijd tussen raadsleden
en journalisten en dat de Algemene
Vereniging voor Bloembollencul
tuur Koninklijk gesierd werd en
bovendien een legaat van een ton
in ontvangst mocht nemen. Ja, de
bollenmensen hebben over het af-
gelopen jaar niet te klagen. Record
export hoeveelheden, de Koningin
tweemaal in hun midden, een bloe
mencorso met stralend weer en een
Flowerfestival waar de hele wereld
naar kwam kijken. Onze Lands
vrouwe bracht ook haar jaarlijks
bezoek aan het openluchttheater te
Bloemendaal, waar Griekse dansers
het eerste lustrum luister bijzetten.
Al bladerend in de dikke kran
ten, die wij toch maar weer voor u
onbaatzuchtig samenstelden, ont
dekten we weer actie rondom melk
en sigaren, de opening van het
nieuwe perron en de ingang van
het station aan het Kennemerplein,
narigheden met de 600 werkers ami
de wankele Holland Naiitic en ka
baal in de raad over het marionet
tentheater in de kelder van het
stadhuis. Maar weet u, dat in het
afgelopen jaar in stad en streek
niet min/der dan twintig inbrekers
gedeeltelijk van formaat in
de cel gestopt zijn, waaruit blijkt,
dat de kinderen der duisternis toch
niet altijd slimmer zijn dan die
van het licht! Gelukkig werd er in
Noord en Oost flink gebouwd en
kwam „de kleine middenstander"
ook aan zijn trek. Terwijl Haarlem
echter in inwonersaantal vrijwel
niet vooruitgaat werden de voor
bereidingen getroffen voor twee
enorme nieuwe wijken: Sinnevelt
Flora 1953, in alle opzichten zo geslaagd, werd tweemaal door Koningin Juliana
bezocht. Op deze foto ziet men Hare Majesteit met twee der directeuren van
deze internationale bloemententoonstelling te Heemstede.
en Delftwijk. Eind 1954 moet er al
een flink deel van de plannen ver
wezenlijkt zijn. Hoe kan het ook
anders, nu het Huisvestingsbureau
zo keurig netjes in het Proveniers
huis onderdak kreeg.
Wat is dat nu? Dat is waar ook,
op 22 Juli werd RCH landskam
pioen. Een voetbal kan even raar
rollen als een dubbeltje, want dat
zelfde RCHkom kom, er kan
nog heel wat gebeuren.
Over nieuwe scholen zou een
krant te vullen zijn. Geen raads
vergadering ging voorbij of er wer
den credieten van duizenden gul
dens, soms van tonnen voor het
onderwijs gevraagd. Volgend jaar
zal het Mendel-college de poorten
openen, maar eerder nog heeft
Bloemendaal eindelijk een waardige
kerk. Priesterfeesten zijn weer in
alle parochies gevierd. Maar heeft
u de lijst van jubilarissen voor 1954
al doorgekeken? Lieve help, wat
zullen in Haarlem de klokken lui
den, vooral op 15 Augustus. We
moeten weer verder. Het bevol
kingsonderzoek op tuberculose kwam
in volle gang, zoals de reclame voor
vrijwilligers Bescherming Burger
bevolking haar doel niet miste.
Haarlem is een stad van kunst en
cultuur. Het veertigjarig bestaan
van het Frans Halsmuseum bracht
verrassingen en niemand treurt om
de ondergang van de H.O.V., daar
het nieuwe provinciaal orkest een
veel bredere armslag heeft.
kaarten. Was ik helderziende, dan
zou ik belangrijke voorspellingen
kunnen doen voor het nieuwe jaar.
Toch wil ik u niet teleurstellen.
Haarlem zal op de gemeentebegro
ting twee mïllioen te kort hebben,
wielrijders en automobilisten zullen
weer verkeersongevallen door grove
fouten veroorzaken, tienduizenden
zullen naar de Keukenhof reizen
om het voorjaar te vieren, speciaal
op Zondagen zal het mooi weer
zijn. Verder zullen maar weinig
burgers interesse hebben voor de
komende Provinciale Staten-verkie-
zingen en zal RCH geen landskam
pioen worden. De beste kapelaan
van uw parochie zal natuurlijk
juist naar elders moeten vertrek
ken en de burgemeester van Bloe
mendaal zal afscheidsgeschenken
ontvangen. En voor u allen kan ik
niet voorspellen, doch wel wensen,
dat 1954 zegenrijk voor u mag zijn,
zodat u op oliebollenavond over een
jaar moogt getuigen: het was goed,
het was reusachtig, we moeten dub
bel en dwars dankbaar zijn.
NPAARNEBABBELAAR
Kort na de ramp, die de Hollanase en
Zeeuwse eilanden trof, adopteerde
Haarlem Oude Tonge. Op de begraaf
plaats van het zozeer getroffen dorp
werd door de Commissaris van de Ko
ningin in de provincie Zuidholland een
beeldje, door het Haarlemse publiek
geschonken, onthuld.
iiuiiiiiiiiiii iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Na een intense voorbereiding werd
het bevolkingsonderzoek op t.b.c. in
Haarlem massaal ingezet. De eerste
burger van de stad, burgemeester P.
O. F. M. Cremers, verscheen als eerste
voor het apparaat, weldra gevolgd
door duizenden Haarlemmers.
Telt u eens op hoeveel Haarlem
voor Oude Tonge, Heemstede voor
Puttershoek en Bloemepdaal voor
Oudenhoorn heeft gedaan, na die
verschrikkelijke stormnacht. Het is
anderzijds niet moeilijk om de Flora
voor uw geest te halen en de lich
tjes in de Haarlemse straten tijdens
het grote bloemenfestijn. Afwisse-
Verreweg het meest bewonderde en bezochte object van Haarlem Lichtstad was
het Frans Halsmuseum, dat zowel exterieur als interieur met recht een sprookje
genoemd mocht worden.
bileum in September niet onver
getelijk geworden, was dat trouwtje
in Juli niet allergezelligst of dat
lot uit de loterij niet oorzaak van
één nacht slapeloosheid? Welaan,
dat jaar 1953 heeft in stad en streek
ook feiten opgeleverd, die de her
innering waard zijn of u doen ver
bazen, met de opmerking: is dat
alweer zó lang geleden, of: ja,
weet je nog?!
U bent bijvoorbeeld allang ver
geten, dat de bioscoopdirecteuren
in Februari te vuur en te zwaard
optrokken om de vermakelijkheids
belasting verlaagd te krijgen. Geeft
de overheid niet toe, dan zullen de
witte doeken zwart blijven, dreig
en gebeurde niets, Wat
voorlopig misschien nog wel zo wijs
was en is.
bevindt zich de ambulancegroep die bij
de restauratie te voorschijn gekomen is.
Men krijgt de indruk dat het eigenlijk
een aantal minder omvangrijke schil
derijen zijn. op één doek verzameld en
geplaatst tegen het zelfde landschap. De
wolkenpartij is zeer los en vlot gepen
seeld, de ambulance-groep zeer schets
matig getoetst, en in de voorgrond zijn
enige détails verrukkelijk van stofuit
drukking. zoals het schort van de vrouw,
de voorschoot van de waard, de bundel
middenvoor en de vlag.
Door haar picturale gaafheid, de zeer
zuivere weergave en het meest voelbaar
worden van de karakters, heeft de meest
linkse figurengroep ons het meest ge
boeid. Onder dit fragment bevindt zich
ook de signatuur. Het geheel is, ondahks
de vaten buskruit, een gemoedelijk stuk
dat zeer menselijk is van handeling.
Wij hopen nog eens te kunnen berich
ten, wat de gespecialiseerde kenners in
het moeilijke vak der kunsthistorie heb
ben kunnen afleiden uit de gegevens die
dit wonderlijke schilderij hun verschaft.
L. T.
Ziezo en nu de krant maar even aan
de kant, om Oud en Nieuw te vie
ren.
De melksanering is ook dit jaar weer
aan de orde gekomen. Weet u nog, hoe
onze tekenaar de koe liet spreken?
ranneer U, oliebollen etende
en groc drinkende lezer,
niet van nakaarten houdt
en liever vooruitziet dan terug
blikt, moet u dit praatje overslaan.
Het zou niet aardig voor mij zijn,
maar ik kan uw inzicht eerbiedi
gen. Wie wordt er op oudejaars
avond graag aan herinnerd, dat zijn
zoon in Februari een ruit van drie
tientjes ingooide, dat in Maart zijn
faillissement werd uitgesproken en
dat in Mei een der huisgenoten een
blindedarm in het ziekenhuis ach
terliet? Maar is anderzijds dat ju-
