Drieluik uit 1550voorstellend de vinding ven het
H Kruismet portretten van Oranjes
De positie van de
en de P.v.dA. in Limburg
GELIJKENIS MET KONINGIN
JULIANA
René van Chalon
Opmerkelijke
gelijkenis
Waakzaamheid blijft geboden
Minder examen
vakken bij het
Mulo
DONDERDAG 29 APRIL 1954 PAGINA 7
«eutel™6 VCLlï het. rorbtomnnoor,
'Ü3
Jaarvergadering
Uitbreiding regeling
kinderbijslag wazen
KathIllustratie"
op Morotai
Bewijs voor aanwezigheid
van blanke vreemdelingen?
Koeien teruggehaald
Grensincident bij Wyler
Militaire herdenking
gevallenen
Merkwaardige ontdekkingen op retabel in Breda
e Grote Kerk te Breda heeft een bijzondere binding
J I met de Oranjes en de Nassaus. Dat is algemeen
bekend. Men vindt er het monument voor de gra
ven Engelbrecht 1 en Jan van Nassau en het prachtige
Vaarmeren laat-renaissance graf van graaf Engelbrecht U
vaet de vier knielende krijgers, die de graaf e- de gravin
torsen. Deze kerk en voornamelijk de Princekapel heb
ben steeds onder de persoonlijke schutse van de Oran-
les gestaan en daaruit is ook te verklaren, dat veel
Bespaard is gebleven voor de beeldenstorm. In de kerk
bevindt zich ook een groot beschilderd altaar-retabel,
vermoedel-jk stammend uit de helft van de zestiende eeuw.
bit retabel heeft eeuwenlang in een hoek van de Prince-
hapel op de grond gestaan en pas enkele jaren geleden
heeft men het opgesteld bij het Noordelijk kerkportaal.
Gok dit stuk is eigendom geweest van de Nassaus. de
Neren van Breda, en zij hebben hun rechten laten gel
den, zodat het retabel ook door de latere kerkeraden niet
b verwijderd, terwijl zij de kerk wel van vele andere
*chatten gezuiverd hebben. Vermoedelijk heeft het retabel
vroeger op de tombe in de Princekapel gestaan en vormde
zó een groots altaar in de privé-kapel der Prinsen van
Oranje-Nassau.
Op dit retabel heeft de heer G. W. H. v. d. Ven, gepen
sionneerd rijksambtenaar te Bréda, een merkwaardigt
ontdekking gedaan. Hij heeft namelijk kunnen vaststellen
dat onder de figuren op het retabel personen uit het
Huis van Oranje voorkomen. En toen wij naar Breda
trokken om het gehele schilderij te bezien, ontdekten w,
bovendien nog een treffende gelijkenis tussen de figuur
iie Keizerin Helena voorstelt (zij zou het portret ziji
van Claudine van Chalon, prinses van Oranje en tanu.
van Willem van Oranje, de Vader des Vaderlands) e.:
Koningin Juliana. De detail-foto's, welke wij daarna geno
men hebben, sterken ons nog in deze mening. En al mog
dan de afstamming van onze Koningin van Claudine var
Chalon wel heel ver verwijderd zijn, het is toch zee
merkwaardig, dat zekere overeenkomst in bouw van het
hoofd en in gelaatstrekken absoluut te bespeuren is.
Detail van het middenpaneel, Claudine van Chalon, gekroond en met paarlen hoofdtooi. Men lette op de sterke gelijkenis
met H. M. Koningin Juliana.
jifeüAIH «A**AV>V* CHALSb CUfVCKMf I
A VMACVs, -A.:
Nené van Chalon volgens een oude
Cravure. Men neme in aanmerking,
ook deze afbeelding een interpre
tatie van een kunstenaar is.
V,HJ
*chterJis71 Chalon als St. Hubertus,
tot
van het rechterpaneel en
de stelling van de heer
G. v. d. Ven.
De oude heer G. van de Ven
kijkt je speurend van onder zijn
oogleden aan als je komt praten
over het altaarretabel. Al vanaf
zijn jeugd grasdumt hij in de
historie van de Oranjestad. Uiterst
consciëntieus heeft hij alle publicaties
hieromtrent verzameld en ingeplakt en
bezit oude boeken op geschept papier.
Hij heeft het retabel misschien wel hon
derden malen bekeken en de sleutel voor
zijn stelling is eigenlijk het rechter ach
terluik, dat de H. Hubertus met het hert,
en het lichtend kruis tussen het gewei
voorstelt. Het gelaat van de H. Hubertus
vertoont overeenkomsten met René van
Chalon, op een oude gravure afgebeeld.
In deze richting verder zoekend beziet
men het grote middenpaneel. Hier valt
op dat een aantal figuren anders ïs in-
geschilderd dan de rest. Het geheel is in
Venetiaans-Caravagistische stijl geschil
derd, vermoedelijk door een vervlaams
te Italiaan. „Men zoeke er met de vroom
heid der middeleeuwen; de schilder had
meer belangstelling voor het spel van
krachtige spierenbundels, voor actie en
perspectief. Omdat bii de oudere altaar
stukken het onderwerp steeds de hoofd
zaak bleef, namen daar de portretten
der schenkers een bescheiden plaats in.
Met het minderen van de godsdienstzin
werden ze steeds groter en soms werd
een gewijd onderwerp slechts1 een mid
del om een geschikte entourage te ver
krijgen. Ook het retabel van het H.
Kruis bevat portretten en het was voor
mii een openbaring, toen ik de persoon
kon identificeren en aldus de verklaring
vond voor dit interessante werk", zo
schrijft de heer Van de Ven.
Inderdaad valt de figuur rechts op in
hét lichtende gele hemd. Deze figuur
toti Graaf Hendrik 111 voorstellen, heer
van Breda, graaf van Nassau en broer
van Willem de Rijke (14871559), die
met Juliana van Stolberg gehuwd was
en dus Willem van Oranje tot neef had.
Met oude gravures komt men wel tot
herkenning van deze figuur, hoewel de
gravures, evenals het schilderij, inter
pretaties van een kunstenaar weerge
ven. Vooral de vorsende, onderzoekende
blik is echter typerend voor Hendrik
III. Ook het groot aantal vrouwen rechts
is dan verklaard, want Hendrik is drie
maal gehuwd geweest. De figuur met het
zwarte haar zou Mencia de Mendoza,
het Spaanse markïezinnetje, kunnen zijn;
Keizerin Helena, de hoofdfiguur, ge
kroond en met een kapsel vol paarlen.
wijst op Claudine van Chalon, prinses
van Oranje, de hoogste in rang der drie
opeenvolgende vrouwen. Door haar
kwam Oranje aan de Nassau's. (In haar
zien wij een treffende gelijkenis met
Koningin Juliana). De andere dame. ge
nomen en profile. is dan Frangoise van
Savoye. Het jeugdige gelaat van de vier
de dame (tweede van links) zou aan
Anna van Lotharingen, gemalin van Re
né, kunnen behoren, zelf staat hij dan
geheel rechts afgebeeld
Het rechter zijpaneel
Opmerkelijk is nu om het rechter zij
paneel te bezien Het toont de herken
ning van het gevonden kruis, door de
herleving van een dode. Ook hier vin
den w\i geheel links Keizerin Helena
afgebeeld. Ook zij geeft dus een portret
van Claudine van Chalon en hier is de
gelijkenis met Koningin Juliana nog ster
ker. Vooral de afbeelding van de eeds
aflegging bij Haar troonsbestijging geeft
een treffende vergelijking.
Voor verdere identificatie moge nog
het slot op de achtergrond dienen, dat
heel sterk lijkt op het oorspronkelijke
slot van de Oranjes in Orange.
Rest ons te vermelden, dat het linker
paneel de slag weergeeft te Ponte Molle.
waarin Keizer Constantiin met het kruis
vaandel de overwinning behaalde. De
achterzijde van dit luik toont de H. Hïe-
ronymus, geknield voor een stuk papier,
waarop het H Kruis staat afgebeeld
Hii houdt een steen in de hand. waar
mede hij zichzelf kastiidde
Zoals bekend is René van Chalon
kinderloos gestorven. Hij heeft toen de
heerlijkheid Breda en het prinsdom
Oranje doen erven door zijn neef. prins
Willem. Waarschijnlijk heeft Prins
Willem, toen hij zijn nieuw erfdeel in
bezit nam. een monument willen stich
ten voor degenen aan wïe hij het te
danken had", aldus de heer v. d. Ven.
„in dezelfde overweging, die graaf Hen
drik er toe inspireerde het beroemde
monument voor graaf Engelbrecht II te
laten vervaardigen."
Al is het retabel niet onder de kunst
werken van de eerste orde te rang-
Middenpaneel van het altaar-retabel te Breda, voorstellend de vinding van het H. Kruis door keizerin Helena. Men
lette op de typisch ingeschilderde figuur in deze V-enetiaans-Caravagistische schildering (rechts met het witte hemd),
die graaf Hendrik zou voorstellen. Geheel links tussen de vier vrouwen Claudine van Chalon.
A aan dè vooravond van de verjaar
dag van onze Koningin menen
wij niet beter te kunnen doen
dan deze publicatie over een altaar
retabel in de Grote Kerk te Breda
af te drukken. Door het speurders-
werk van de heer G. v. d. Ven, ge-
pensionneerd ambtenaar in de ge
meente Breda, is een opzienbarend
te noemen ontdekking gedaan, die
een waardevolle bijdrage levert tot
de geschiedenis van de Oranjes en
de Nassaus. De heerlijkheid Breda
is hierbij het uitgangspunt. Tevens
zij opgemerkt, dat op het altaarreta
bel, stammend uit 1550, het portret
van Claudine van Chalon, Prinses
van Oranje, tweemaal voorkomt.
Dit portret toont dusdanige over
eenkomst met de gelaatstrekken
van Koningin Juliana, dat ook een
reproductie van de details alleszins
boeiend is. Uiteraard is het moeilijk
een geschilderd portret uit 1550 te
vergelijken met een fotografie uit
deze tijd, maar wij kennen allen onze
vorstin dusdanig, dat voor ieder
blijkt, dat een overeenkomst in ge
laatstrekken en bouw van het hoofd
evident is.
schikken, toch heeft de kunstenaar zich
op heel bijzondere wijze van zijn op
dracht' gekweten. De voorstelling van de
vinding van het H. Kruis rappelleert aan
een grote en aloude devotie in Breda.
De stad moet een
kostbare reliquie
van het H. Kruis
bezeten hebben en
jaarlijks m de mid
dag van de Tweede
Pinksterdag hield
men een grote om
megang met deze
reliauie Deze ver
klaringen komen
overeen met de da
tering van het schil
derij door kenners,
die als datum van
ontstaan pl.m. 1550
opgeven (Kalff:
„Monumenten in de
Baronie" blz. 88-
93).
Het speurders
werk van de heei
G. v. d. Ven bewijst
hoe iemand uit lief
de voor de historn
en voor zijn woon
stad tot bijzon
der waardevolle
ontdekkingen kan
komen. Wü achten
zijn werk van zo
veel waarde, dat
wij menen er deze
publicatie over
te moeten doen.
Aan de histo
rici is thans de
taak het geheel te
verifiëren, zodat een
nieuwe belangrijke
bijdrage is geleverd
tot de geschiedenis
van de Oranjes in
Nederland en te
vens zij opgemerkt
dat de vroegste
stammoeders van
ons vorstenhuis
voortleven in onze
huidige vorstin M.
Toen, een halve eeuw geleden, de
mijnstreek tot ontwikkeling begon te
komen, vreesde menigeen dat het Ge-
leenbekken het weinig bemoedigende
voorbeell zou volgen van de mingebie
den van Ruhr, Luik, enz. Zuid-Limburg
kon dan een brandpunt van socialisme,
communisme en zelfs van anarchisme
worden. Men was echter op zijn hoede
en het moet gezegd worden dat deze
sociale werkers, met dr. Poels aan het
hoofd, dit gevaar hebben weten af te
wenden. Het gelukte ten koste van een
zware strijd, waarin toch wel veront
rustende momenten voorkwamen. Na de
bevrijding, toen de Partij van de Ar
beid het vroegere socialisme verving en
de hulp in oorlogstijd vanwege Rusland,
indirect, voor de bevrijding genoten,
de geesten in verwarring had gebracht,
maakte de rose-rode vloed weer kans.
Menigeen geloofde aan de „doorbraak"
als aan een noodlot. Ook hierin kwam
al weer verandering. Men beleeft nog
wel eens verrassingen op politiek ge
bied, doch er is niettemin een toestand
van stabiliteit ingetreden.
De verkiezingen voor de Provinciale
Staten liggen alweer achter ons en
noden uit tot een terugblik op de mo
dernste politieke geschiedenis van de
mijnstreek, het gebied van de Neder
landse „zware industrie" bij uitnemend
heid. We vergelijken nu de uitslagen
van de verkiezingen voor de Provincia
le Staten van 1946 met die van 1954
Men moet soortgelijke grootheden te
genover elkaar stellen. We weten ove
rigens zeer wel dat verkiezingen van
Kamer of gemeenteraden plaatselijk
De herkenning van het Kruis door de herleving van een
dode; links Keizerin Helena; rechterpaneel van het retabel-
zeer afwijkende cijfers te zien geven
en gemakkelijk aanleiding bieden tot
„l'art de grouper des chiffres". We
noteren in ons eerste staatje de op de
communistische lijsten uitgebrachte
stemmen in de voornaamste gemeenten
van de provincie, voor de mijnstreek
in het bijzonder.
1946
1954
Brunssum
1223
431
Geleen
480
164
Hoensbroek
1242
528
Heerlen
3261
1020
Kerkrade
2697
623
Maastricht
2921
520
Roermond
307
Schaesberg
480
Sittard
241
75
Venlo
729
285
Vaals
711
223
Weert
65
Heerlen, waar
wel de
meeste
katholieke vreemdelingen wonen, geeft
nog een getal boven de 1000 te zien, al
liep ook daar het stemmental van de
communisten terug tot een derde. In
het nogal radicaal rode Maastricht zien
we een vermindering tot op bijna een
zesde. We mogen ons hierover verheu
gen, doch dienen niet uit het oog te
verliezen, waarheen die ultra-rode
stemmen gingen.
We dienen evenmin te vergeten, dat
in enkele gemeenten in 1946 in stem
mental de CPN op de KVP volgde,
vóór de PvdA. Dat was het geval te
Brunssum, Hoensbroek, Heerlen, Kerk-
rade, Schaesberg, de grotere gemeen
ten der „oude mijnstreek" en ook te
Vaals. Daar behaalden bij de verkie
zingen voor de Provinciale Staten de
communisten 711 stemmen tegen 134
op de PvdA. Het getij verliep ook
hier, doch zelfs verleden week bleven
de communisten met hun 223 stemmen
nog niet zoveel achter bij de PvdA,
die er 287 verwierf. Tot juist begrip
van de verhoudingen in deze dagen
herinneren wij er aan dat de KVP
in die gemeente 3653 stemmen be
haalde.
Bezien we nu even de cijfers van de
PvdA in dezelfde gemeenten:
Brunssum
Geleen
Hoensbroek
Heerlen
Kerkrade
Maastricht
Roermond
Schaesberg
Sittard
Vaals
Venlo
Weert
Sedert 1946 is het kiezerscorps, voor
al in de mijnstreek, natuurlijk flink
in aantal toegenomen en het spreekt
vanzelf dat het verloop der communis
ten aan de PvdA ten goede is geko
men. Niettemin stemmen deze cijfers
tot bezinning. 12426 stemmen in Maas
tricht, de stad van St. Servaas, geven
te denken. De PvdA mag hier wel op
een bolwerk roemen Ook de stem-
menaanwas sedert 1950 van 21210 tot
44417 over heel de provincie is opval
lend. Rekenen we de cijfers door PvdA
en CPN tezamen behaald, dan komen
we op 49175 tegen 29597 vier jaren ge
leden.
Een week vroeger dan in ons land
zijn er in België verkiezingen gehou
den, dus ook in „het oudere Limburg".
Daar sloten socialisten feller anti-
clericaal dan hier met de commu
nisten een verbond dat rond 58000 stem
men voor zijn candidaten verwierf. De
equivalente stemmen stegen in Nederl.
Limburg met ruim 49.000. Men houde
intussen in het oog dat de bevolking
van Belgisch-Limburg wel meer is dan
tweederde van die van onze provincie.
Men is er dus meer links georiënteerd,
want ook de liberalen zijn ginder ster
ker.
1946
1954
1042
2054
1031
1772
666
1672
3119
5839
1343
2883
8315
12426
1077
1646
270
970
705
1489
134
287
2074
3212
309
650
De vereniging voor R. K. Meer Uitge
breid Lager Onderwijs heeft dezer dagen
te Utrecht haar 39ste algemene vergadering
gehouden onder leiding van de voorzitter
de heer W. A. Brasse uit Heerlen, die het
afgelopen jaar er een van intensief wer
ken in kringen en hoofdbestuur noemde.
Een aantal streefpunten zijn, samengevat
in een memorandum, namens de drie sa
menwerkende Mulo-organisaties aan de mi
nister voorgelegd. Bij monde van de mi
nister is de toezegging gedaan bij een even
tuele wijziging ten aanzien van het tegen
woordige Mulo, te zullen worden betrok
ken in het beraad.
De hoofdschotel in het verenigingsle
ven werd gevormd door de nieuwe
examenregeling met als uitgangspunt: be
perking van een aantal examenvakken.
Over het grondprincipe: dertien vakken,
was men het vrijwel eens, maar de me
ningen over de practische uitwerking lie
pen meermalen sterk uiteen. Toch ver
trouwde de heer Brasse, dat er op basis
van het gewijzigd voorstel-Amstercam
een voor ieder bevredigende oplossing za)
kunnen worden gevonden. Het nieuwe
natuurkunde-programma is op het ogen
blik in studie in de kringen.
De voorzitter sprak voorts over het ver
schijnsel van minder animo voor voortge
zette studie bij de jongere leerkrachten, die
reeds op korte termijn fataal zal moeten
werken en reden geeft tot grote ongerust
heid.
Intussen voldoet volgens het Mulo-ver
band. de inhoud der lagere Mulobevoegd
heden sinds lang niet meer aan de eisen,
die het practische onderwijs hieraan stelt
Met name zal de spreekvaardigheid bij de
talen aanzienlijk moeten worden opge
voerd. Door het Mulo-verband zijn daar
om commissies ingesteld om op korte ter
mijn de examenprogramma's voor de lage
re bevoegdheden te bestuderen en waar
mogelijk te herzien, waarna getracht za)
worden om via de betrokken instanties wij
ziging te brengen in de examens.
Het probleem der bevoegdheden is voor
het Mulo een levenskwestie geworden. Ge
hoopt wordt dat de nieuwe salarisregeling
die in voorbereiding is mede zal helpen
het tekort en de steeds groter wordende
achterstand weg te werken en wel op
korte termijn.
De minister van Financiën en de
staatssecretaris van Sociale Zaken zijn
van oordeel, dat de Ongevalsrenten,
toegekend aan de nagelaten betrekkin
gen van een overleden arbeider en ver
leend als schadeloosstelling wegens het
wegvallen van het loon van de kost
winner, in beginsel niet verschillen van
de uitkeringen welke de arbeider zelf
bij ongeval als schadeloosstelling ont
vangt Evenals elke arbeider, wiens loon
ten gevolge van ziekte, ongeval of
werkloosheid wegvalt, een met kinder
bijslag aangevulde schadeloosstelling
ontvangt, zo dient ook de schadeloos
stelling, ingevolge de wettelijke ongeval
lenverzekering verleend aan de na
gelaten betrekkingen zo er wezen
zijn met kinderbijslag te worden
aangevuld. Aldus ontlenen we aan de
Memorie van Toelichting bij een bij de
Tweede Kamer ingediend wetsontwerp
inzake een wijziging van de Kinder
bijslagwet.
De minister en de staatssecretaris ves
tigen er de aandacht op, dat langs deze
weg de mogelijkheid wordt geopend
voor een deel der zogenaamde „verge
ten groepen", waartoe de weduwen met
kinderen in dit opzicht gerekend kun
nen worden, enig soulaas te bieden.
Het persbureau Antara heeft voor de
aanwezigheid van blanke vreemdelin
gen in de Molukse wateren als bewijs
aangevoerd, dat men op de Noordkust
van het eiland Morotai een exemplaar
heeft gevonden van het weekblad ,-De
Katholieke Illustratie".
Onze Haagse redacteur tekent hierbij
aan dat dit „bewijs" wel bijzonder zwak
moet worden genoemd.
De Katholieke Illustratie is een week
blad, dat over de gehele wereld wordt
gelezen; het wordt vaak door Neder
landers aan landgenoten in den vreem
de toegezonden.
Op de Molukken werken de missio
narissen van het H. Hart uit Tilburg.
Weliswaar heeft deze Congregatie geen
missiepost op Morotai, doch het moet
geenszins uitgesloten worden geacht,
dat een bijvoorbeeld aan een missiona
ris toegezonden exemplaar van de KX
van hand tot hand gaande daar toch
terecht is gekomen. Dit te meer daar,
volgens onze informaties, ter plaatse
onder de kleine ambtenaren en be
stuurshoofden enige bekendheid met de
Nederlandse taal mag worden aange
nomen.
De een en twintig koeien van Duitse boe
ren, die zij Maandag hadden ingeschaard op
een in Duitsland gelegen weide van een Ne
derlandse boer uif Groesbeek, zijn Dinsdag
avond door de eigenaars weer uit de weide
gehaald. Thans gaan de onderhandelingen
nog over schadevergoedingwelke de Duitse
boeren aan de Nederlandse eigenaar van de
weide op ie tractaatgronden zullen moeten
uitkeren.
Wtj vernamen van de consui-generaai voor
Nederland te Kleef, de heer A. J. Jurgens,
dat hij bij de besprekingen over dit Incident
bij de betrokken Duitse autoriteiten een wil
lig oor gevonden bad. Hij is de overtuiging
toegedaan dat de beide regeringen zo spoedig
mogelijk een oplossing zullen moeten vinden
voor de kwestie van de z.g. tractaatboeren,
die hun bouw- en welgronden in de grens
zone hebben liggen. De verhouding tussen de
Nederlandse en Duitse boeren in het grens
gebied in de omgeving van Nijmegen is over
het algemeen niet slecht. Behoudens het ge
drag van enkele heethoofden. De indruk van
hen, die bij deze kwestie betrokken zijn en
ook van de consul is, dat de boeren in Wyier
door hun handeling de bijzondere aandacht
hebben willen vestigen op de moeilijkheden,
welke de zaak van de tractaatgronden voor
de grensboeren oplevert.
Ter nagedachtenis aan allen, die tfj-
dens de tweede wereldoorlog het offer
van hun leven hebben gebracht in de
strijd tegen de vijand, zal ook dit jaar
op Dinsdag 4 Mei de Nationale Herden
king worden gehouden. Plechtige bij
eenkomsten zullen worden gehouden
te Den Helder en op de Grebbeberg,
voorts in de militaire afdelingen op
Hr- Ms. oorlogsschepen en de wal-
inrichtingen van de Kon. Marine.
