hernieuwde ontmoeting met de wiskundeleraar
i
Stichting Studenten Gezondheids
Zorg opgericht
ROMANTIEK UIT DE OUDE EN
NIEUWE WERELD
Velerlei genres, tijdperken
en karakters
V
Nieuwe wetenschappelijk-atheïstische
campagne in Rusland
IJzeren Gordijn
#1
fr
Muziek voor ex-
gevangenen
het gaat rank
LITERAIRE KRONIEK
i
4
PAGINA 5
Stelt leden in staat tegen geringe kosten
gevolgen van ziekte te bestrijden
WEER BETER
^rof. dr. H. J. van Veen
75 jaar
P
Mrugratie-animo voor
Canada minder
^ed. jeugd verzamelt
hQa*Ve ton V00r D.P.'s
„Zo zijn onze manieren"
in Amsterdam
Nieuw gemaal te
Katwijk in werking
Liefde van Balfour en
van Chinese brieven
De zee en die haar
bevaren
door
Prof. dr. Franz Borkenau
Vier decennia, die de macht van
het régime naar binnen en naar
buiten enorm hebben doen toene
men, zijn niet in staat geweest een
binnenlandse vijand tot onderwer
ping te brengen, die zijn onover
winnelijkheid bewezen heeft. Niet
een nieuwe kerkvervolging, maai
de ondergang van het communis
tische geloof in eigen machtsbe
reik is het kenteken van de bin
nenlandse toestand in Rusland.
Het is een feit van wereldhisto
risch belang.
Innerlijke wegen
Minister Mansholt:
Bij export compensatie
voor monopolieheffing
50 mille verduisterd?
Geldzending bleek waarde
loos papier en karton
Burgemeester d'Ailly
plaatst gedenksteen
Bij gebouw Wereldomroep
te Lopik
Veteranenlegioen niet
achter protestdemonstratie
Nederlanders uit Indonesië
in Brazilië
PIJPROOKWEDSTRIJD
TE PURMEREND
.N 0- v. v
- v
-V< H/ .J.
'"f
'Van onze speciale verslaggever;
1Y7" hebben opnieuw van aange-
W zicht tot aangezicht met de wis-
kundeleraar gestaan, beter nog,
hebh tWeeduizend wiskundeleraren. Wij
dan 116111 nu met andere ogen gezien
ken Vroeger, toen wij in de schoolban-
_?aten. Hij had vroeger iets van ie-
kiana' dle altijd gelijk heeft, van ie-
Uin e die altijd een formule, een lood-
hioi een mathematisch dogma uit zijn
tvir kon schudden en daarmee de
Zwa+ar' dle met noeste ijver op de
bee P°el van het schoolbord was
kc n et' volledig in de war kon stu-
Sch' man dle alleen maar rechtlijnig
n te kunnen denken en zelfs het
'genaam mysterie van de eindeloze
lijn per se wilde oplossen. Toch was hij
een gemoedelijk man, die amateurtoneel
speelde, maar dat wisten wij toen niet.
Het wel te weten zou zijn positie slechts
ondermijnd hebben. „Je leert wiskunde
om logisch te leren denken", placht hij
te zeggen. „Ook al meen je dat je er in
feite niets aan zult hebben, het vormt
ie". Hij zou gevallen zijn wanneer wij
dat van het toneel geweten hadden.
Want wat is er onlogischer dan 'n wis
kundeleraar die toneel speelt?
Wat hij ons geleerd heeft zijn wij
vergeten, en velen met ons. Zijn
algebraïsche formules zijn nu
een geheimtaal geworden, die wij nog
wel kunnen spreken, maar niet meer
verstaan. En de stelling van Pythagoras
kunnen wij helaas niet meer bewijzen.
Wij hebben het ha onze hernieuwde
ontmoeting weer eens geprobeerd en
tientallen vellen papier volgekrabbeld
met driehoeken, rechthoeken, vierkan
ten, loodlijnen en cirkels. Wij kwamen
er niet meer uit en toch vonden wij
het vroeger vrij eenvoudig. Maar vee'
wat vroeger simpel leek is nu voor ons
ingewikkeld geworden.
En aan onze leraar zien wij plotse
ling dat zijn vak voor hem ook
niet zonder problemen is Wij ge
loven niet meer dat 't zo heel gemakke
lijk voor hem was om ons vroeger de
grondbeginselen van de mathematica
bij te brengen. Wij kunnen dat nu aan
hem zien. Wij zien dat aan zijn hoofd.
Het hoofd van de mathematicus heeft
iets bijzonders. Niet dat het iets mathe
matisch heeft, integendeel. Er zijn er
maar weinig die de rechthoek of de
congruente driehoek benaderen. Er zijn
er meer die iets van een cirkel hebben
Het zijn hoofden van denkers en puzze
laars, die onder de grote inspanning of
wel in de lengte, ofwel in de breedte
uitgroeien. Hun ogen staan werkelijk
op het prooleem gericht. Dat is te zien
wanneer zij tussen hun tweeduizend
collega's, die op het moment in Am
sterdam vergaderen, lopen. Zij zoeken.
Misschien zoeken zij gewoon maar be
kenden. Maar voor ons zoeken zij het
probleem, dat zij zelfs in de bekende
zullen vinden. Zo ook op de massale
receptie, die het Rijk en de gemeente
Amsterdam al die wiskundigen in het
Rijksmuseum hebben aangeboden. Daar
was een verzameling van kennelijke
zoekers bij elkaar. Zij dwaalden door de
gangen en zalen, op zoek naar iets dat
aan onze waarneming ontsnapt. Zij
spraken met elkaar, het glas witte wijn
rusteloos in de hand, ovei datzelfde
dat buiten ons ligt. Zij spraken een taal
die wij niet verstaan. Er zaten maar
weinigen bij de Nachtwacht. Rembrandt
is niet mathematisch. Hij is een bran
dend braambos en daar zijn de contou
ren te wisselend van.
IV T at wij nooit vermoed hebben is
VI/ dat er zoveel mooie vrouwen
wiskundigen zijn. Zij komen
dan ook voor het merendeel uit Indië,
waar de groots'e rekenmeesters en
-meesteressen ter aarde blijken te wo
nen. Mijnheer Noordhof was er ook, de
man die de schoolboekjes uitgeeft,
waarmee wij jaren zijn geplaagd.
De man die op kil papier de formules
laat drukken, waarmee de jaren van
onze jeugd vergald zijn. Toch bleek hij
een aardige man, die zich zonder
schroom tussen al die mensen bewoog
en zelfs rustig met minister Cals stond
te praten. En zelfs deze excellentie moet
met de boekjes van Noordhof geplaagd
zijn
(Van onze verslaggever)
'aiw voorzieningen die aan de Neder-
jj.'lse Universiteiten en Hogescholen
«as 1945 op het gebied van de ge-
j'^dheidszorg ten behoeve van de in
schreven studenten werden getroffen,
Vp ®n en zijn voornamelijk van pre-
dtieve aard. Het zijn veelal Stich
ten voor Universitaire Gezondheids-
die in dit opzicht werden belast
liit' een coördinerende taak in plaatse-
Jk verband. In Amsterdam b.v. heeft
locale stichting twee artsen aan-
steld, die een kosteloos spreekuur
cc studenten houden en wie het toe-
(ip.raan ls a's hun huisarts op te tre-
«.Z1- Verder houden een 4-tal psychia-
vrs een soortgelijk spreekuur voor ner
veuze en psychische moeilijkheden.
eze plaatselijke stichting organiseert
borfttfnl8 röntgenonderzoek van de
tuberculAsIVaarcan' ter bestrÜdingr van
gemeen* a"e studerenden volgens
de nteverordening zich jaarlijks vóór
Aan iTf"r,jving moeten onderwerpen.
ver l. onderzoek is verbonden een
eKering voor sanatoriumverpleging
L ™i, ?e van ƒ5.50 per dag,
C onbepaalde tijd en onmiddellijk
i gaande. Röntgenonderzoek en verze-
JHing zijn gratis voor A.S.V.A.-leden,
^rvvijl niet-leden 6.50 betalen.
h.t>e preventie, een waardevol, maar
'ottemin onvolledig onderdeel van een
Britse filmondernemingen van J.
H lhur Rank, die vijf jaar geleden aan
rand van de ondergang schenen te
lij,
t h. hebben haar financiële toestand
V teienlijk kunnen verbeteren. Verschil-
k[de ondernemingen werken weer met
Cst. De Odeon-theatres limited, die
groot aantal bioscopen exploiteert,
fliyVoor het eerst sedert 1949 weer een
5i)i^end uitkeren, t.w. 15 procent. Een
lje'fre maatschappij voor de exploita-
N. Van bioscooptheaters, de Gaumont
tij'dsh picture corp. ltd., heeft haar
hp.'dend, dat verleden jaar 7,5 procent
itoeg, verhoogd tot 12,5 procent. Te-
iii en hebben deze maatschappijen, die
totaal 550 bioscooptheaters exploite-
t bijna 1.4 millioen pond sterling
ja. r winst geboekt dan in het vorige
jaar geleden had het concern van
iiop n°g een bankschuld van 16 mil-
3 pond sterling.
*iih winsten van 't afgelopen boekjaar
- grotendeels het resultaat van de
vS^engsten van drie films, „Genevie-
ih ..Doctor in the house" en „Trouble
su «org", die overal ter wereld grote
c6ssen hebben behaald.
laaf0'.- dr. H. J. van Veen, oud-hoogle-
\vjsj' te de zuivere en de toegepaste
Iks^hhde en de mechanika aan de tech-
v> hogeschool te Delft, wordt Zon-
*2 September 75 jaar.
bdrik Tohan van Veen bezocht, na
i(.]iTCadettenschoo) te Alkmaar, de
lUj/'A. te Breda en werd in 1900 tweede
hi. .hant bij de artillerie. In 1905 werd
latejTïaar aan de K.M.A. en twee jaar
"oogleraat aan de escuela de in-
'era r°s te Valparaiso. In 1909 wc J hij
l9i3ar aan de H.B.S. te Delft en in
°Pnieuw aan de K.M.A. In 1919
elft Z^n enocming tot hoogleraar te
hf
*es verschenen verscheidene publica-
an zijn hand.
r aantal Nederlandse emigranten
Sgp ar>ada zal waarschijnlijk dit jaar
'ijk 6er 17.000 bedragen. Dit is belang-
VepT^der dan het streefgetal, dat on-
ti ^r is tot 22.000 bedroeg.
_A ln ons land een reactie gevolgd,
heeft tot een geringer aan
zit btlleldingen.
üt;)Ue. eft dr. ir. A. S. Tuinman, emi-
611 landbouwattaché aan de Ne-
ah?c'6ldS c, ambassade te Ottawa, mede-
Ishn i heer Tuinman vertoeft thans
lve korte tijd in ons land.
c°mmissaris voor het vluchtelin-
öon 3 r' P- Jvan Heuven Goed-
Van trterdëÊJ„11, September in het
t>*5-0tlnte An?ct N.etferlandse Jeugdgemeen-
sterdam een cheque van
C'<Uc?6st k^2,r de vluchtelingenhulp in
V.dej hehk,1!llei1 nemen. In de afgelopen
°orwf vele handenarbeidclubs al-
'V^^rPen gema kt die de z g
v-hk aiKten in vele plaatsen zijn
adaequate studentengezondheidszorg,
sluit echter ook de behoefte aan cu
ratieve zorg in.
Te dien einde is, op initiatief van
de belanghebbenden zelf, de Stichting
Studenten Gezondheids Zorg (S.S.G.Z.)
opgericht, die ten doel heeft de Ne
derlandse studenten in staat te stellen
om tegen een zo gering mogelijke bij
drage de desastreuze gevolgen van
ziekte te voorkomen. De S.S.G.Z. zal
deze taak verrichten in aansluiting op
en in samenwerking met de bestaande
plaatselijke organisaties voor Universi
taire Gezondheidszorg.
Uiteraard gaat deze S.S.G.Z. in haar
voorzieningen veel verder. Zij geeft de
bij haar aangesloten studenten bepaal
de garanties ten aanzien van de kos
ten van medisch noodzakelijke zieken-
huisverpleging, klinische specialistische
hulp, bijkomende ziekenhuisvoorzienin
gen (gebruik van operatiekamer, nar
cose, verbandmiddelen, medicijnen,
Rö-foto's, enz.), het ziekenvervoer, am
bulante specialistische hulp, de door
een specialist voorgeschreven medica
menten alsmede prothesen. De
kosten van tandarts en eventuele ver
pleging in psychiatrische inrichtingen
zijn voorlopig nog van de vergoedingen
uitgesloten.
De S.S.G.Z. heeft een deel van haar
risico's herverzekerd bij een grote Ne
derlandse Verzekeringsmaatschappij.
Aanmelding tot de S.S.G.Z. geschiedt
plaatselijk en wel tegelijk met de in
schrijving voor de verschillende uni
versiteiten en hogescholen. Nadat de
premie, 25,- betaald is, ontvangt de
belanghebbende het zgn. S.S.G.Z.-pas
poort met de daarbij behorende scha
de formulieren, die het systeem van
schade-afwikkeling aanzienlijk vereen
voudigen.
De leeftijdsgrens voor deelname is
statutair op 30 jaar gesteld.
Het nieuwe Rotterdams Toneel, dat
onder zakelijke leiding staat van Anton
Ruys en onder artistieke -"an Jan Teu-
lings en Bob de Lange, zal Woensdag 8
September a.s. zijn eerste voorstelling
geven in de Stadsschouwburg te Am
sterdam.
Opgevoerd zal worden „Zo zijn onze
manieren" (The way of the world), blij
spel van William Congreve in de ver
taling van David Koning en Bob de
Lange. Regie: Bob de Lange.
(Van onze correspondent)
Ter gelegenheid van het 750-jarig be
staan van het hoogheemraadschap Rijn
land werd Vrijdagmiddag in Katwijk
door de dijkgraaf mr. J. Slagter een
nieuw zeer modern gemaal in werking
gesteld. Nauwelijks was de stem van de
dijkgraaf, die de feestrede hield, ver
storven of de machinehal, waar hon
derden genodigden waren zamen geko
men, daverde vc~ de nieuwe machines,
die het achterland van Rijnland tegen
te hoge waterstand moeten beschermen.
Namens de minister van Verkeer en
Waterstaat voerde ir. A. G. Maris het
woord en deelde de heer Slagter diens
benoeming tot officier in de orde van
Oranje-Nassau mede. Ook sprak o.a.
nog de commissaris van de Koningin in
le provincie Zuid-Holland, mr. L. A.
Kesper.
MHHmK
In Vietni, ren Noordwesten van Hanoi,
gaat de uitwisseling van krijgsge
vangenen tusen Frankrijk en de Viet-
minh gestadig voort. Van de zijde van
de Vietminh laat men niet na van deze
uitwisseling een propagandastunt te
maken. „Van overheidswege" is kwis
tig gezorgd voor spandoeken, liederen
en enthousiaste manifestaties. Een
koortje van' het Vietminh-leger zingt
opgewekt communistische liederen,
terwijl Franse gevangenen het kamp
verlaten.
oor het nieuwe seizoen met de najaarsaanbiedingen losbarst, hebben
wij nog allerlei boeken en boekjes aan te kondigen, die met de zomer
niet onopgemerkt voorbij mogen gaan. We beginnen met een reeks
uitheemse romanproducten, verschenen in de bekende, goedkope Prisma
reeks. De climax loopt van luchtig naar dodelijk ernstig.
der wisselende omstandigheden, her
halen. R.A.F.-man Eric Williams
heeft, toen hij in 1942 in een Duits
krijgsgevangenenkamp terecht kwam,
voor zijn ontsnapping wel een bij
zonder vernuftige variatie op het
klassieke smokkelthema bedacht en
met schier eindeloos geduld uitgedok
terd. Een spannend verslag van zijn
escapade heeft hij uitgebracht in de
non-fiction-roman „Het houten paard"
(The Wooden Horse). Jacoba van
Velde zorgde voor een goede vertaling.
De bekendste roman van de in 1947
overleden Amerikaanse schrijfster Wil-
la Cather is „Death comes for the
Archbishop" uit 1927: een staaltje Wild-
West-pioniersromantiek, dat gunstig uit
het genre naar voren springt. Het ver
haal verplaatst de lezer naar Nieuw
Mexico omstreeks 1850. Indianen, Span
jaarden en ondernemende Yankees spe
len er in mee; de hoofdrol is voor
de avontuurlijke kerkvorst, die aan de
roman zijn titel gaf, in het Nederlands:
„De strijd van de aartsbisschop".
Na David Balfour ontvoerd" van
Stevenson, dat een half jaar geleden
het licht zag, was het wachten op
David Balfour misleid en verliefd":
het sluitstuk van deze avontuurlijke his
torie, welke in het Engels luistert naar
de naam „Catriona". Robert Louis
Balfour Stevenson schreef deze roman
in 1893, toen hij op het Polynesische
eiland Samoa woonde, waar, zoals men
misschien zal weten, de inheemse be
volking hem zo'n beetje als vererens-
waardig stamhoofd beschouwde. De
meestgelezen roman van Stevenson is
„Schateiland" (Treasure Island), even
eens als Prismadeeltje verschenen.
Dr. J A. Leersink bewerkte een oude
Chinese liefdesroman voor hedendaags
gebruik: ,,De bruiden van Soe Yeoe
Pe", oftewel „Rode Jade en Pere-
droom". De onbekend gebleven dich
ter van deze zedenspiegel, waarin twee
nichtjes zich op heur huwelijkswaarde
taxeren, moet in de vijftiende eeuw
hebben geleefd, tijdens het hoogtij dus
der Ming-dynastie. De inhoud van de
roman werd in Europa honderd jaar
geleden slechts weinig zaaks gevonden.
Maar nu ziet men wel in: andere tij
den, andere zeden. Natuurlijk waren
het de Fransen, die dit oosterse ver-
beeldingsveld voor het westen open
legden. De vertaling, welke aan de
huidige Nederlandse uitgave ten grond
slag ligt, is van de Franse oriëntalist
Stanislas Julien uit 1864.
„Het paard van Troje" heeft in
de historie niet alleen in „het turf
schip van Breda" navolging gevon
den. De geschiedenis blijft zich, on-
Rober Vercel, geboren in 1894, is
momenteel wel d e Franse romancier
van de zee. „Remorques", vertaald als
„Sleepboot de Cyclone", verhaalt over
de moeilijkheden van het slepen en
redden bij vliegende storm. Tevens is
het een sterke karakterroman. In 1936
voor het eerst verschenen, heeft het
meer dan één schrijver tot soortgelijke
verbeeldingswerken geïnspireerd. „Re
morques" is tot op heden echter nog
het pakkendste van dit soort zeero
mans.
Er zijn intussen nog heel wat méér
soorten romans over het leven op de
baren. Eigenlijk kan men wel zeggen:
iedere rasechte schrijver van de zee cre-
eert een genre apart. Dit geldt voor
Roger Vercel, voor Joseph Conrad, voor
Hemingway in „De oude man en de
zee", doch boven alles voor Herman MeJ-
ville, wiens meesterwerk „Moby Dick"
In de Sovjet-Unie woedt sinds ongeveer twee we
ken een nieuwe „wetenschappelijk-astheïstische"
campagne. De eerste tekenen daarvan versche
nen al kort na de val van Beria in de tweede
helft van het jaar 1953. Sinds de voltallige zitting
van het centrale comité in Juni 1954 vormt het
atheïsme weer een van de dagelijkse onderwerpen
van de officiéle propaganda. Het aantal, de om
vang en de heftigheid van de artikelen en rede
voeringen, die aan dit thema zijn gewjjd, worden
onophoudelijk groter; in de satellietlanden is de
campagne voorlopig echter nog niet overgenomen.
Voorlopig legt men er ook onverstoorbaar de na
druk op, dat men slechts theoretisch wil aanto
nen, dat de godsdienst „onwetenschappelijk en so
ciaal schadelijk" is; telkens wordt weer vastge
steld, dat er geen sprake van is geweld te ge
bruiken tegen geloofsgemeenschappen en gelovigen.
Het is de vraag, of het bij deze beperking zal
blijven. In de randgebieden, die katholiek (Lithau-
en en de Westelijke Oekraine) of islamietisch zijn
heeft de campagne een zodanige intensiteit be
reikt, dat men aan woorden alleen nauwelijks
meer genoeg heeft. Overigens wordt zo veel ge
sproken over wetsovertredingen in verband met
religieuze oefeningen, vooral over illegaal arbeids
verzuim en kerkelijke feestdagen, dat het vermoe
den opkomt, dat men langs een omweg en door
juridische achterdeurtjes tot een rechtstreekse ge
loofsvervolging wil komen. Daarbij is het een pu
bliek geheim, dat er een centrale instructie be
staat om de door de staat gecontroleerde, geïnfil
treerde en veelvuldig voor propaganda- en spion-
nagedoeleinden misbruikte Russische staatskerk in
vergelijking tot de secten en de andere godsdien
sten te sparen.
De campagne komt onverwacht voor binnen- en
buitenland. Dat merkt men zelfs aan het officiële
propagandamateriaal, waaruit blijkt, dat de atheïs
tische propaganda de laatste jaren in uitgestrekte
gebieden van de Sovjet-Unie volledig was ingesla
pen en door de propagandisten, die er incidenteel
nog wat aan deden, nauwelijks meer au sérieux
werd genomen. Sedert de opheffing van het God-
lozen-verbond in de winter van 1941 ontbrak het
deze propaganda ook aan ieder orgaan. „De oorlog
droeg bij tot de verspreiding van de godsdienst en
andere vormen van bijgeloof onder een deel van
het Sovjet-volk", klaagt een officiële brochure,
waarin tevens een groteske poging wordt gedaan,
deze golf van religieuze vernieuwing toe te schrij
ven aan de invloed van de nazi's in de bezette
gebieden van het Westen: „De tijdelijke bezetting
van delen van het Sovjet-gebied door de Duits-
fascistische indringers leidde tot een zekere ver
breiding van burgerlijke ideologieën, speciaal tot
de herleving van godsdienstige en andere bijgelo
vige voorstellingen". Meer dan tien jaar zijn kerk
en godsdienst in de U.S.S.R. geen voorwerp van
eigenlijke vervolging meer geweest en de kortston
dige poging van Zhdanov om het atheïsme na de
oorlog weer algemeen in te voeren raakte de ge
loofsgemeenschappen en de gelovigen nauwelijks.
Toch stiet elke geloofsbeleving nog op één beslis
sende hindernis: de politieke agenten in partij,
staat en economie en eigenlijk ook in het leger
weigerden zoveel mogelijk hun goedkeuring bij de
benoeming van practiserende Christenen en Moham
medanen op alle hoge posten en op zeer veel
posten in de hiërarchische middenmoot.
Als men nu probeert om niet alleen deze laatste
barrière van het officiële atheïsme in stand te
houden, maar bovendien de strijd tegen de gods
dienst te hervatten, dan heeft dat tweeërlei oor
zaak: iedereen weet, dat de godsdienst ondan'
alle administratieve verzet geluidloos is opgerukt
en zelfs de toppen van de Sovjet-maatschappij
heeft bereikt; anderzijds zijn er krachten aan het
werk, die een volledig herstel van het Stalinisme
(zij het ook zonder het woord te noemen) beogen.
De botsing tussen deze twee stromingen is tenslot
te niet te vermijden.
De aanhangers van een Stalinistische restauratie
moet men natuurlijk op de extremistische vleugel
van de communistische partij zoeken. Hun activi
teiten blijken heden ten dage op alle gebieden,
het sterkst wellicht in de agrarische politiek, maar
ook in de terugkeer tot de geforceerde industria
lisatie, in de onderdrukking van de nationale min
derheden, in de pogingen om het staatsapparaat
weer volkomen onderhorig te maken aan de partij,
in de inspanningen om de politieke invloed van
de generaals terug te dringen. Een militant atheïs
me is altijd de ideologische hoeksteen van de
extremisten geweest. Elke overwinning van het
extremisme leidde tot een golf van geloofsvervol
ging, elk succes van de gematigden tot het ver
flauwen van de vervolgings-ijver. Zo waren de
burgeroorlog (19181921), het eerste vijfjarenplan
met de collectivisering van de landbouw (193033),
de grote zuivering met de bijbehorende massa
executies (193738) hoogtepunten van de vervolging
en ook de atheïstische faze na de oorlog onder
Zhdanov hoort in dit rijtje. Geen wonder, dat de
zelfde stromingen zich terstond na de val van Beria,
die immers gestreefd had naar een principieel min
der rigoureus communisme, weer openbaarden. Toch
deed in deze overigens zo conformistische reeks
vervolgingen na de oorlog een nieuwe factor zijn
intrede.
(Vervolg op pag. 9, vierde kolom)
GUSTAVO CORgAO,
wiens brillante, diepzinnige werk „Cur
sus van de dood", onlangs in vertaling
is verschenen.
aan het begin staat van heel de mo
derne literatuur over de zee, alle
genres overtreffend. „MobyDick" kwam
in 1851 uit. Het is waarschijnlijk de mach
tigste Amerikaanse roman die ooit
werd geschreven. Het is een even realis
tische als zinnebeeldige geschiedenis.
Moby Dick heet de witte walvis, waar
op door kapitein Ahab jacht wordt ge
maakt. Deze walvis vertegenwoordigt
het kwaad, de erfzonde, het demoni
sche in de wereld; Ahab is de mens die
er zich tevergeefs tegen teweer stelt.
De strijd gaat hard tegen hard en ein
digt met beider ondergang. Meer nog
dan roman is „Moby Dick" een sage;
soms denkt men aan een oudtestamen
tisch boek; grote gedeelten heeft Mel
ville geschreven in de stijl der klas
sieke scheepsjournalen, en dan opent hij
als ontdekkingsreiziger tevens de won
derlijkste werelden. Hij neemt ons mee
door surrealistische havenbuurten, brengt
ons in kennis met duistere, groteske fi
guren, duister omdat zij allen bezeten
zijn van de witte walvis, en grotesk,
omdat eenieder wel een eigenaardigheid
heeft die hem oppermachtig boven het
hoofd is gegroeid. Melville's invloed op
de Amerikaanse literatuur is aanzienlijk.
Over de waarde van „Moby Dick" raakt
men steeds minder uitgepraat. Bij le
ven echter heeft de schrijver niet de
minste erkenning genoten.
Het is alleszins de moeite waard van
dit meesterwerk kennis te nemen, voor
al nu daar zo'n eminente gelegenheid
toe bestaat, dank zij een goedkope her
druk van de vertaling, die J- W. F.
Werumeus Buning in 1929 van „Moby
Dick" maakte. Die vertaling is een
prestatie op zich. Het ruim vijfhonderd
bladzijden tellende boek is „geplasti-
ceerd" uitgekomen. In precies zo'n ge
waad is onlangs ook een herdruk ver
schenen van Franz Werfel's grote ro
man: „Het lied van Bernadette", als
mede van Betty Smith's: „Er groeit een
boom in Brooklyn" 1)
Dan hebben wij hier tot besluit van
vandaag nog twee romans aan te kon
digen, die hun grond vinden in een re
ligieuze zijnsproblematiek. Van Béla
Just verscheen onder de titel „Dwazen"
een vertaling van ,f.,es Illuminés",waar
in met veel zielkundig begrip en met lu
cide verbeeldingskracht wordt beschre
ven wat een monnik ervoer op de weg
van contemplatie naar mystieke schou
wing 2)
Van de Braziliaan Gustavo Cor§ao
verscheen in vertaling het brillante
werk „Cursus van de dood", waarin
ons de innerlijke ervaringen worden
gereleveerd van een man, die weet
dat hij binnen een paar maanden aan
een bloedziekte zal sterven en wiens
gedachten meedogenloos spelen met
de zin en de waanzin van dit leven.
De ik-figuur weet zich in zijn diepste
eenzaamheid in contact met niemand,
alleen met zichzelf. Vanuit dit uiter
ste psychische isolement filosofeert
hij. Het pseudo-dagboek, waaruit wij
zijn tragiek leren kennen, is een lite
rair getuigenis van zeldzame impor
tantie. De „roman" beweegt zich op
hoog intellectueel niveau; hij voor
onderstelt bij de lezer enige wijs
gerige belezenheid en belangstelling
voor de grote geestesvragen van deze
tijd. Een overtuigender kennismaking
met de Braziliaanse letterkunde, die
in haar geheel vrijwel onbekend is in
Europa, kan men zich intussen moei
lijk indenken. Het boek werd uit het
Portugees vertaald door Guido Log
ger. Diens Nederlands 'maakt, even
als de typografische verzorging der
uitgave, een uitmuntende indruk 3).
NICO VERHOEVEN
1) Uitg. Querido, Amsterdam.
2) Uitg. H. Nelissen, Bilthoven.
3) Uitg. Het Spectrum, Utrecht. I
Gisteravond met een
echte Rus gesproken; met
een echte Sovjet-Rus wel
te verstaan. Met een heer
dus. die even onder het
IJzeren Gordijn was door
gekropen Het was met na
me de heer Smyslov, die,
zoals u weet, zo machtig
goed xan schaken Hij
sprak een soort Duits, zoals alleen
Russen het maar kunnen, en ik een
soort Hollands, zoals alleen Duitsers
het maar machtig cijn. Nochtans ver
stonden wij elkander bijzonder goed.
Wij glimlachten wat tegen elkander
en ik dacht:
„Hij zou net zo goed burgemeester
van Waspik kunnen zijn."
En ik durf er een jaar salaris on
der te verwedden dat h ij zat te over
wegen:
„Die jongen zou in Moskou een bij
zonder gewilde stationschef wezen."
Alleen: hij dacht m het Russisch en
ik in het Nederlands.
Wat zegt men tegen een Sovjet-Rus,
die helemaal naar Amsterdam is af
gedreven? Men vraagt hem, dunkt mij:
„Wat vindt u nou zo op het eerste ge
zicht van West-Europa?" Ik vroeg het
althans aan de heer Smyslov.
En ik moet zeggen, hij begon bij
zonder zonnig te lachen. Maar zijn
antwoord was: „Das its eine pclitische
Frage."
Nou ja. Ik had zo graag gewild dat
hij had gezegd: ,In West-Europa is
de zon precies zo rond als bij ons."
Of desnoods: „Uw Alkmaarse kaas
vind ik bijzonder lekker."
Maar „eine politische Frage". Ach
ja, dat ijzeren gordijn
De regering heeft besloten om, voor
zover de kostprijs van geëxporteerde
producten is gestegen als gevolg van
de heffingen op grondstoffen, die daar
in zijn verwerkt, een compensatie te
verlenen, gelijk aan de veroorzaakte
kostprijsstijging.
Dit heeft de minister van Landbouw,
Visserij en Voedselvoorziening mede
gedeeld in aansluiting op zijn antwoord
van 12 Augustus j.l. op een vraag van
het tweede-kamerlid, de heer Vondeling,
betreffende restitutie van de egalisatie
heffingen op ingevoerde granen aan de
verbruikers van deze graansoorten.
Aangezien eindprijzen en grondstoffen-
prijzen weliswaar een congruentie ver
tonen, doch dikwijls niet onmiddellijk,
maar met een zekere vertraging elkaar
volgen, acht de regering het gewenst
om deze restitutie niet automatisch te
verlenen. Daarom zal het deel van de
monopolieheffingen, dat wordt geheven
op de hoeveelheden grondstoffen, die
in de geëxporteerde producten worden
verwerkt, voor dit doel in het L.E.F.
worden gereserveerd. De bedrijfschap
pen in de toekomst productschappen
zullen, onder goedkeuring van de o-
verheid, de wijze van compensatie be
palen.
Nadere details, verbonden aan de re
alisering van dit besluit, worden thans
uitgewerkt.
Tegen de 34-jarige bankbediende M.
P. B. uit Goes heeft de Officier van
Justitie bij de Middelburgse rechtbank
wegens verduistering van f 50.000 een
gevangenisstraf van drie jaar met af
trek geëist.
Zaterdag 3 April bood veTdachte een
aangetekende zending van zijn bank aan
op het postkantoor te Goes. De Maan
dagmorgen daarop ontving men in Goes
de mededeling, dat in Amsterdam
slechts een zending waardeloos papier
en karton was aangekomen.
Op grond van verklaringen van getui-
gen-deskundigen en volgens een z.i. lo
gisch sluitende redenering achtte de of
ficier verduistering bewezen, waarbij B.
als de dader beschouwd moet worden.
Verdachte zelf ontkende hardnekkig.
Zijn verdediger, mr. M. A. Terwoert uit
Middelburg, concludeerde tot vrijspraak.
Het geld en de originele enveloppe
zijn nog steeds niet terecht. Wel is be
wezen, dat er geen verwisseling is ge
schied tussen Goes en Amsterdam.
Uitspraak 17 September.
Burgemeester d'Ailly van Amsterdam
zal Donderdag 16 September in zijn
functie als voorzitter van de Raad van
Bestuur van de Wereldo iroep te Lo
pik een gedenksteen plaatsen voor het
nieuwe gebouw van de Wereldomroep,
dat aldaar geplaatst wordt. De plechtig
heid zal onder meer worden bijgewoond
door prof. Gerbrandy, voorzitter van de
Raad van Beheer van de Nozema, en ir.
Van der Toorn, de onlangs benoemde
directeur van de P.T.T.
De directeur van de stichting „Oud-
Wapenbroeders" deelt ons mede, dat
in een hoofdbestuursvergadering van
het veteranen-legioen „Nederland" is
besloten, dat het legioen zich officieel
niet zal stellen achter de protestdemon
stratie, welke het „demonstratiecomité
1954", onder voorzitterschap van mr. H.
C. Campen. Zaterdagmiddag 25 Sep
tember voornemens is in Den Haag te
houden ten bate van de positie der
Indische Nederlanders. Wel worden de
leden individueel vrijgelaten aan de
demonstratie deel te nemen.
Vijftien gezinnen, wier leden alle de
Nederlandse nationaliteit bezitten, zijn
met de „Tegelberg" uit Indonesië in
de Braziliaanse hoofdstad aangekomen.
Zij zullen zich vestigen in de Noord-
Braziliaanse staten Pernambuco en
Bahia.
De gezinshoofden zijn alle technici,
monteurs of electriciens. Zij zijn af
komstig uit Djakarta en Soerabaja cn
zij zijn naar Brazilië gekomen in het
kader van de Braziliaans-Nederlandse
immigratie-overeenkomst. (U.P.)
De bij gelegenheid van de proclamatie
van de Wereldpijprookdag te Purmer-
end gehouden pijprookwedstrijd tussen
de toen aanwezige Pers- en Radiomen
sen heeft een zó goede indruk op deze
reporters gemaakt, dat thans de wens
is te kennen gegeven de wedstrijd nog
eens te herhalen. Met de organisatie is
men begonnen en reeds hebben ver
schillende journalisten van de dagblad
pers ingeschreven. Het plan is deze keer
groepwedstrijden te houden. De pijp
rookwedstrijd zal plaats hebben op
Woensdag 15 September, als de journa
listen toch naar Pui-merend komen om
een en ander van de tentoonstellingen
enz. in ogenschouw te nemen.
