Tussentijdse balans valt
gunstig uit
Doel voor 1956 kan zeker
bereikt worden
Strategische goederen
naar Hongarije gezonden
Burgemeester reiziger in
gemeentelijke goederen
Tussen neus en lippen
GREENWICH gaat verhuizen
D
D
Landverhuizers stranden nog
vóór de grens
De meridiaan
gaat met mee
Minister kan het leger niet
inzetten voor aardappeloogst
Vierde rapport KVP-commissie middengroepen
Exporteur voor het Amsterdamse Hof
iedere
yvmtm
Gemeenten vallen ten prooi aan
ambtelijke verstrakking
Minutieus uitgewerkt emigratieplan
in rook vervlogen
Broeders van Ouden
bosch naar Canada
Astronomen
op de vlucht
II cl individueel verlof mogelijk
DONDERDAG 21 OCTOBER 1954
PAGINA 3
Perla de Cuba 26 ct.
Smaakvol en geurig.
Sigarettenpapier ge
vaarlijk voor muizen
Cursus voor priester
godsdienstleraren
Castella Schoonheidszeep
voor een stralend uiterlijk,
een huid, zo fris, zo
zacht en geurend als
de lente zelf. Houdt
U aan Castella Schoon
heidszeep rijk aan
huidversterkende oliën,
discreet geparfumeerd!
2 stuks voor
Concours voor kleine
ensembles
Amerikaans squadron
Legering kost ons land
bijna drie ton
Canadese broeders naar
Nederland
De huidige positie van de middengroepen heeft een peil bereikt, dat onge
veer in overeenstemming is met de beide eerste jaren van het vierjarenplan,
dat de Commissie voor de Middengroepen der K.V.P. voor de periode 1952
1956 had vastgesteld. De commissie, die thans een vierde rapport publiceert,
meent dat het zeer wel mogelijk zal zijn om inderdaad in 1956 het doel te
bereiken: de reële koopkracht van het inkomen van de middengroepen in
vier jaar tijds tot 80 pet. van dat van 1938 omhoog te brengen. In 1952 werd
dit peil nog berekend op 60 tot 65 pet. van 1938. Wij zijn thans zover gevor
derd op de aangegeven weg naar het herstel, dat het beeld zelfs gunstig ge
noemd zou kunnen worden. Aan deze laatste conclusie verbindt de commissie
echter de voorwaarde, dat de onlangs toegestane 6 pet. loonsverhoging ook
Voor de middengroepen werkelijkheid wordt.
Advertentie
Er is in de rook van sigaretten-
papier een verbinding aangetroffen,
die bij muizen kanker heeft veroor
zaakt, aldus een verslag van een
scheikundige van het Kankerinstituut
te Miami op een bijeenkomst van het
Amerikaanse scheikundige genoot
schap te Birmingham in Alabama,
ï'coeven met dieren toonden aan, dat
de verbinding, benzypyrene, een van
d® kracthigste kanker veroorzakende
«offen jSi die men kent. Het staat
niet vast of benzypyrene ook bij
mensen kanker veroorzaakt.
Door chemische behandeling van het
papier zal het misschien mogelijk zijn
vorming van benzypyrene' te voorko
men, aldus de scheikundige.
De wetenschappelijke adviescommis
sie van de Amerikaanse tabaksindustrie
is met een onderzoekprogram op grote
schaal begonnen, om de invloed van
het roken op- de mens vast te stellen,
aldus is te New York medegedeeld.
De commissie is er niet zeker van wat
de reële invloed van deze 6 pet. zal zijn,
daar de prijsindex van het gezinsver-
bruik uiteraard nog niet kan worden
voorzien. Verwacht mag echter wor
den, dat er enige toename van het
reële inkomen zal volgen, al zal die
toename wel minder bedragen dan
6 pet. (De term „reëel inkomen" be
tekent, dat men niet het nominale aan
tal guldens, maar de werkelijke koop
kracht van het inkomen in aanmerking
neemt. Belastingdruk en prijsindex zijn
dus ingecalculeerd).
Het rapport, waarin een tussentijdse
balans voor de middengroepen wordt
opgemaakt, heeft de destijds verzamelde
gegevens herzien en aangevuld met veel
nieuw statistisch materiaal, dat afkom
stig is van officiële publicaties en zelf
gehouden enquêtes. Er is uitvoerig cij
fermateriaal in verwerkt omtrent de
positie van tal van groeperingen, die tot
de z.g. „middengroepen" behoren. Sala
risvergelijkingen van 1954 met 1951 en
1938 van personeel uit het bedrijfsleven,
mijnbeambten, tandtechnici dagblad
journalisten, apothekersassistenten, han
delsvertegenwoordigers en verzekerings
inspecteurs figureren met uitvoerige ta
bellen. Het meest uitgebreid is wel het
geen de heren dr. Delfgaauw en Massizzo
over de positie der overheidsdienaren
hebben verzameld. Rijksambtenaren,
onderwijzers en leraren in de verschil
lende takken van onderwijs, leden van
de rechterlijke macht, ambtenaren van
de Spoorwegen en van de verschillende
diensten van volksgezondheid, alsmede
burgemeesters en officieren bij de
landmacht worden allen onder de loupe
genomen. Hun salarissen en wedden
met vergelijkende cijfers en cijfers die
de verhouding met vroeger aangeven,
zijn er in opgenomen.
Een respectabele hoeveelheid mate
riaal is verwerkt om dit rapport een
duidelijke wetenschappelijke grond
slag te geven. Uit dat alles is komen
vast te staan, dat de in 1952 gegeven
prognose niet in strijd is geweest met
de ontwikkeling die zich sindsdien
heeft voorgedaan. De commissie heeft
dus alle reden om haar in October
1952 ingenomen standpunt te hand
haven: de middengroepen moeten
minstens tot het niveau van 80 pet.
van 1938 omhoog. Het is bewezen dat
het kan.
Inmiddels constateert de commissie tot
haar voldoening dat ook de lagere in
komens reëel zijn vooruitgegaan. Wat
de middengroepen betreft luidt haar
conclusie tevens, dat bij een eventuele
stijgende welvaart in de toekomst de
middengroepen daarin naar redelijkheid
zullen moeten delen.
Om politieke redenen verdient deze
publicatie van het vierde rapport de
Tegen een 54-jarige im- en exporteur
uit de hoofdstad heeft de procureur-
generaal bij het gerechtshof te Amster
dam wegens het valselijk invullen van
aanvraagformulieren voor im- en ex
portvergunningen en andere stukken,
vier maanden geëist.
De Amsterdamse rechtbank had hem
tot vijf maanden voorwaardelijk plus
f 1000 boete veroordeeld-
De douanerecherchedienst had in
1952 61 kisten kogellagers, die voor Po
len bestemd zouden zijn, in Rotterdam
vastgehouden, omdat men argwaan had
gekregen. Uit het onderzoek bleek, dat
de zending in werkelijkheid bestemd
was voor Hongarije. Via een accreditief
in Triëst en Hamburg waren de door
een Hongaar bestelde kogellagers door
een Zwitserse bank aan de verdachte
betaald. Internationaal bestaan er af
spraken om geen sirategische goederen
haar Oost-Europa te leveren. Een veri
ficateur van de douanerecherchedienst
deelde daar ter zitting mede, dat het
voor particulieren uitermate moeilijk is
om vast te stellen wat strategische goe
deren zijn, omdat dit van dag tot dag
verandert. Alleen de Nederlandsche
Bank en de Centrale Dienst voor In-
en Uitvoer zijn geheel op de hoogte.
Voorts was bij net onderzoek aan het
licht gekomen, dat uit het buitenland
geld op rekening van verdachte werd
overgemaakt. Hierdoor kwam men op
het spoor van een transitohandel met
20.000 kg ammoniumbromide, dat uit
Engeland afkomstig was. Ook hiervoor
had de verdachte naar hij evenals in
het eerste geval toegaf niet de ware
bestemming (Oost-Duitsland) op de for
mulieren voor een import-certificaat
ingevuld. Voor vier der acht zendingen
had hij vergunning aangevraagd om een
accreditief te kunnen verkrijgen. De ver-
zeide, dat hij tot zijn daden was
ging''llen omdat bet hem „niet goed
In zijn requisitoir zette de procureur-
„J" ®a"„We?igheid van de aartsbis
schop-coadjutor van Utrecht, mgr.
oo'ri u W01"dt °P Donderdag
?ct°,ber 1 o bot gebouw van het Ne
derlands Schriftelijk Studiecentrum
der paters Augustijnen te Culemborg
de eerste cursus voor priester-gods
dienstleraren geopend. De cursus
wordt georganiseerd door het Hoger
Katechetisch Instituut. Het program
der opening omvat onder meer toe
spraken van mgr. Alfrink en van de
Voorzitter van het Curatorium van
het Instituut, mgr. dr. W. Koenraadt.
vater dr. P. Schoonenberg S.J. geeft
Vervolgens een openbare les.
generaal uiteen dat door de handelingen
van verdachte geen schade aan de Ne
derlandse deviezenpositie was toege
bracht, integendeel, er waren dollars
verdiend. Wel hadden de niet-illegale
transacties, waarbij aan de Dienst voor
In- en Uitvoer en de Nederlandsche
Bank valse opgaven waren gedaan, scha
delijk kunnen zijn voor de goede naam
van Nederland. Volgens een berekening
van de procureur-generaal had verdach
te aan de transacties ca. 30.000 gulden
verdiend.
De raadsman, die de misdadige opzet
niet bewezen achtte, vond de geëiste
straf te hoog. Uitspraak 3 November.
aandacht. Op de eerste plaats blijkt er
uit, dat de destijds vooral van socialis
tische zijde gegeven denigrerende com
mentaren op de eerste rapporten geen
hout sneden. Er werd toen herhaaldelijk
geïnsinueerd, dat de K.V.P. millioenen
goochelde uit de hoge hoed van een
welvaart die niet zou kunnen bestaan.
Deze welvaart is door de beide rappor
teurs niet overdreven. Hun prognose
is juist gebleken.
Geraamd was in 1952, dat de na
tionale productie in het tijdvak 1950-
1955 met 25 pet. zou vermeerderen. In
1955 zou het 22 milliard bedragen.
Daarbij werd toen reeds getwijfeld
aan de juistheid van het socialistische
materiaal dat in het plan van de P.
v. d. A.: „De weg naar vrijheid" was
gepubliceerd. Vergelijkt men thans de
gegevens van toenmaals met de fei
telijke ontwikkeling, dan blijkt dat
inderdaad de productiestijging van 25
pet. practisch reeds in 1954 zal worden
gehaald.
Ook is aan het rapport nog een apart
plan voor weduwen en wezen toege
voegd, die deel uitmaken van de „ver
geten groepen", waarvoor de commissie
ook aandacht vraagt. Uit dit plan,
waarvan wij de voornaamste inhoud
gisteren reeds hebben gepubliceerd, valt
op te maken, dat de K.V.P. zich inten
sief bezig houdt met het verwezenlij
ken van haar program: het in praktijk
brengen van de sociale leer der Kerk
en dat zij door geregelde publicaties
bewijst niet te kunnen worden gedood
verfd als een conservatieve partij. Deze
aantijging wordt eveneens van socialis
tische zijde de laatste tijd herhaaldelijk
gelanceerd.
Enkele voorbeelden van salarisver-
gelijkingen mogen hier volgen:
Salarisvergelijking 1954 en 1952 van
het H.K.W.-kaderpersoneel (basissala
rissen in gld. en exclusief normale perio
dieke verhogingen).
Gem.
Gem.
Salaris 1954
salaris
salaris
in van
in 1952
in 1954
1952
in gld.
in gld.
3.660
4.140
113
4.570
5.030
110
5.450
6.100
112
6.310
7.020
111
7.420
8.030
108
8.420
9.180
109
9.710
10.820
111
Advertentie
Met behulp van een aantal gegevens
uit een rapport van October 1953 is het
mogelijk voor een deel van de geënquê
teerden na te gaan hoe hun inkomen
zich sedert 1938 heeft ontwikkeld. De
volgende tabel geeft hiervan het resul
taat.
Salarisvergelijking 1954, 1952 en 1938
van het H.K.W.-kaderpersoneel (basis
salarissen in gld. en exclusief normale
periodieke verhogingen).
Vrijwel algemeen wordt in de
Tweede Kamer ernstige bezorgdheid
geuit ten aanzien van de handhaving,
laat staan van de versteviging, van de
gemeentelijke zelfstandigheid, aldus
blijkt uit het voorlopig verslag over de
begroting van Binnenlandse Zaken. De
gemeenten vallen in toenemende mate
ten prooi aan de alom gesignaleerde
ambtelijke verstrakking. Zij krijgen
hoe langer hoe meer met ambtelijke
instanties te maken.
Het zwaartepunt wordt naar de
partementale ambtenaren verlegd.
Het ambt van burgemeester dreigt
gedegradeerd te worden tot dat van
reiziger (vertegenwoordiger) in (van)
gemeentelijke goederen. Meer en
meer neigt men er toe de zaken der
gemeenten door gespecialiseerde
ambtenaren te laten behandelen. Door
met de ambtenaren der departemen
ten persoonlijk overleg te plegen, er
kennen de burgemeesters stilzwij
gend het pleegvaderschap dier amb
tenaren over hun gemeenten. De ge
meenten worden door deze gang van
zaken praktisch alleen uitvoerende
organen en de raden verliezen hun
betekenis.
De verlegging van het zwaartepunt
naar het ambtelijke treedt, aldus vele
leden, wel zeer duidelijk aan de dag
waar het de gasvoorziening betreft.
Mogen de gemeenten nog langer in
het onzekere blijven ten aanzien van
de ontwikkeling van de voorziening
van de levering van gas, zodat zij niet
in staat zijn te beoordelen, of zij nog in
hun gasbedrijven moeten investeren dan
wel deze kunnen liquideren?
Zeer vele leden dringen aan op een
zo spoedig mogelijke herziening van
de regeling betreffende de met het
raadslidmaatschap onverenigbare be
trekkingen.
Vele leden wijzen voorts op het
ontbreken in vrijwel alle gemeenten
van de noodzakelijke middelen om
bij een eventuele vliegtuigramp het
De harmonie „St. Caecilia" te Gilze
organiseert op 23, 24, 30 en 31 Octo
ber a.s. een concours /oor kleine en
sembles en solisten, waarvoor 144 in
schrijvingen zijn binnengekomen.
Salaris
1938
in gld.
Salaris
1952
in gld.
Salaris
1954
in gld.
Reëel beschikbaar
inkomen in van dat
in 1938 voor gehuwden
zonder kinderen
Idem 1954
in van dat
in 1952
1952
1954
1.500
4.360
4.840
108
117
2.000
4.780
5.310
90
97
3.000
5.610
6.230
71
76
4.000
6.450
7.160
60
65
5.000
7.280
8.080
54
54
6.000
8.120
9.010
50
54
7.000
8.950
9.930
47
51
Ondanks de verbetering sedert 1952,
staan de personen met een relatief hoog
inkomen in 1938 thans nog steeds zeer
ver achter in hun welvaart vergeleken
bij voor de oorlog.
In het rapport van October 1953 zijn
onderscheidingen gemaakt tussen diverse
sectoren van het bedrijfsleven, n.l. de
Salarisgroepen 1952
in gld.
3.000— 4.000
4.0005.000
5.000— 6.000
6.000—7.000
7.000— 8.000
8.000— 9.000
9.000—10.000
Gemiddeld
Met medewerking van de Katholieke
Vereniging van Hoger Personeel is via
een enquête de mogelijkheid geopend
een inzicht te verkrijgen in de finan
ciële positie van de hogere functiona
rissen in het bedrijfsleven.
Salarisvergelijking van hoger perso
neel in het bedrijfsleven over de jaren
1951 en 1938:
108
108
108
108
108
108
109
industrie, de handel, de banken en ove
rige takken.
De resultaten van de daarvoor ge
maakte berekeningen zijn in de volgen
de tabel vastgelegd.
Salarissen in 1954 in van die in
1952 naar bedrijfstakken.
(Basissalarissen excl. normale -periodieke
verhogingen).
Bank- en verze- Overige
Industrie
Handel
keringswezen
bedrijven
112
114
114
109
110
109
112
112
111
112
113
112
108
114
112
109
109
106
106
110
104
107
115
105
111
110
111
111
salaris
1938
in gld.
4140
5300
6050
7230
8250
salaris
1951
in gld.
8070
7790
9160
11470
11430
salaris 1951
in van dat
in 1938
195
147
151
159
139
Het blijkt ook wederom hier, dat er
een aanzienlijke vermindering van het
reële inkomen in 1951 ten opzichte van
1938 heeft plaats gehad en wel te gro
ter naarmate het inkomen in 1938 ho
ger was.
Naast deze gegevens stelde de enquête
in staat een vrij betrouwbaar inzicht te
krijgen in de ontwikkeling sedert 1951.
Salarisvergelijking van hoger perso
neel in bedrijfsleven over de 'jaren 1954
1951:
Salaris
salaris
salaris 1954
1951
1954
in van dat
in gld.
in gld.
in 1951
5618
7420
132
6513
8613
132
7462
3218
124
8484
10494
124
9203
11729
128
10717
13490
126
12167
14670
120
15036
16782
112
Deze tabel laat zien, dat het niveau
van de salarissen in het algemeen aan
zienlijk omhoog is gegaan, zij het voor
de hoger gesalarieerde in mindere mate.
Het lezen van beeldverhalen was er
de oorzaak vdn dat twee jeugdige
avonturiers uit Vlissingen van twaalf
en dertien jaar Maandagmiddag aan
een lange reis begonnen naar Zuid-
Afrika. Zij kwamen echter niet ver
der dan Zeeuwsch-Vlaanderen. Het
tweetal werd nl. Dinsdagmiddag in de
nabijheid van de grens aangehouden
en weer naar Vlissingen gebracht.
Aanvankelijk waren er drie knapen
die wilden „emigreren". De één moest
te veel huiswerk maken, de ander
thuis te hard werken, en nummer drie
had weer wat anders dat niet naar zijn
zin was. De knapen wilden aan dit
alles een einde maken en besloten
daarom naar Zuid-Afrika te trekken.
Om hun plannen te verwezenlijken
was er echter geld nodig. Een der
avonturiers nam daartoe op geregelde
tijden thuis een gulden of een kleiner
bedrag weg. Het geld ging voor de
helft naar de spaarbank, de andere
helft werd weggestopt in een „hol"
nabij de Zeevaartschool. Deze ruimte
bevatte ondermeer nog dekens, etens
waren enz. Tenslotte hadden de kna
pen, na geruime tijd te hebben ge
spaard, in totaal een bedrag van on
geveer f 500 bijeen.
Het drietal besloot Maandagmiddag
de grote stap te wagen. Daartoe wer
den in een winkel te Vlissingen nog
uitvoerige inkopen gedaan, een tent,
een primus, etenswaren, dekens, een
windbuks, windpistool, kortom een vol
ledige kampeeruitrusting werd aange
schaft. Zelfs woordenboeken ontbraken
De legering van het Amerikaanse
squadron te Soesterberg zal ons land
ongeveer f 292.000.kosten. De kos
ten welke van Amerikaanse zijde wor
den besteed zullen een veelvoud hier
van bedragen. Tot nu toe is voor de
oprichting van gebouwen 4.5 millioen
uitgegeven. Deze gebouwen blijven
eigendom van de Nederlandse staat. Zij
betekenen op zich zelf een nuttige uit
breiding van de vliegbasis Soesterberg.
niet. Maandagmiddag begonnen echter
slechts twee van het avontuurlijke
drietal de reis, want een, de „geld
schieter", kwam niet opdagen. Ove
rigens had een der „emigranten" en
passant nog kans gezien een met scherp
geladen pistool van zijn vader te be
machtigen en in zijn gordel te steken.
Tenslotte maakte het tweetal zich mees
ter van twee bijna nieuwe fietsen
welke werden weggenomen uit de
rekken bij de Zeevaartschool en een
U.L.O.-school.
Van deze diefstal werd aangifte ge
daan bij de politie, die spoedig de na
men van de daders wist op te sporen.
Toen de jongens 's avonds niet thuis
kwamen werd een bericht via de po-
litieradio omgeroepen met het boven
vermelde gevolgd, dat een abrupt ein
de maakte aan hun verreikende plan
nen.
uitbreken van brand zoveel mogelijk
te voorkomen en de levens van de
inzittenden van verongelukte vlieg
tuigen te redden. De nodige uitrus
ting kan niet door de gemeenten
worden bekostigd. Ligt naar de me
ning van de minister op dit terrein
een taak voor het Rijk?
Bepleit wordt, naast de 6 pet. salaris
verhoging van het Rijkspersoneel een
wat verder gaande verhoging voor de
middengroepen in overweging te ne
men.
Enkele leden komen tenslotte terug
op het antwoord, dat de minister ver
leden jaar gegeven heeft inzake het
plaatsen van advertenties betreffende
oproep voor overheidsbetrekkingen,
waarbij als voorwaarde wordt ver
meld, dat de sollicitant Rooms-Katho-
liek moet zijn. Zij achten zulks in strijd
met de geest van de Grondwet, daar
elke Nederlander, ongeacht de gods
dienst, die hij belijdt, in de gelegenheid
behoort te worden gesteld naar een
overheidsbetrekking te solliciteren en
voor een benoeming in aanmerking be
hoort te kunnen komen.
De Broeders van Saint Louis uit
Oudenbosch zullen zich in Canada gaan-
vestigen. Begin Maart zullen vier broe
ders vertrekken naar de provincie On
tario, waar zij zullen gaan wonen in de
omgeving van de stad London. Tot over
ste van de nieuwe vestiging is benoemd
broeder Heribertus, die thans als over
ste te Rotterdam werkzaam is.
Tijdens de afgelopen zomer heeft de
algemeen-overste, vader Robertus, een
oriëntatiereis naar Canada gemaakt en
de nodige contacten gelegd. De broe
ders zullen onderwijs gaan geven, maar
vooraleer het zover is zullen zij zich ge
heel moeten aanpassen aan de leefwijze
en opvattingen van de Canadese bevol
king. In de omgeving van Londen zijn
geen mannelijke religieuzen werkzaam.
Om in dit tekort te voorzien heeft de
bisschop van London gaarne zijn toe
stemming tot vestiging gegeven. Voor
een onderwijscongregatie als die van de
broeders van St. Louis ligt er een vrucht
baar arbeidsterrein. Behalve in ons land
zijn de broeders van St. Louis ook werk
zaam in Indonesië.
De Canadese onderwijscongregatie
van de Frêres du Sacré Coeur zal zich
over enkele jaren in het aartsbisdom
gaan vestigen. Vier broeders wonen
sinds kort in Oudenbosch, waar zij het
onderwijs aan de kweekschool van de
Broeders van St. Louis zijn gaan vol
gen om zich voor te bereiden op hun
nieuwe taak; het geven van onderwijs
in ons land.
De aartsbisschop van Utrecht heeft
zijn toestemming verleend voor de ves
tiging van de Canadese broeders, die
zullen gaan werken in Drente of Overijs
sel. Het staat nog niet vast in welke
plaats zij zullen beginnen. De broeders,
die geen woord Nederlands spreken,
zullen enkele jaren nodig hebben voor
zij de taal zodanig beheersen en over
voldoende bevoegdheid beschikken, dat
zij het onderwijs kunnen beginnen. De
bisschop van Breda heeft inmiddels toe
stemming verleend aan de broeders om
in Oudenbosch te wonen.
Lief vrouwtje blozend, dat ze hem van
Een overgelukkige echt- thuis hierheen hadden ge-
genoot deelde van zijn bed stuurd, om de plaats in te
uit in het ziekenhuis 1e nemen van zijn zuster.
Dallas aan de politie me- Zijn 21-jarige zuster,
de, dat hij een bijzondere Renéé Bernege, had name
en zeer welwillende lijk automatisch een op-
vrouw had. roep ontvangen voor de
Het echtpaar had name- militaire dienstplicht. Haar
lijk een felle ruzie gekre- naam stond foutief in het
gen en in het heetst van geboorteregister. Zij heet-
het gebekvecht riep hij te daarin René; de tweede
zijn vrouw toe: ,.Okay, beslissende e was wegge-
schiet dan als je wilt". vallen.
Zijn duifje had het ge- „We hebben toen 'n fami-
daan. lieraad gehouden", aldus
e beroemde sterrenwacht van
Greenwich gaat verhuizen. Maar
haar al even beroemde Meridiaan
neemt zjj niet mee. Voor deze strop
bljjven de kaartentekenaars en de uit
gevers van atlassen dus gespaard. Ge
lukkig maar, want het is zo al erg ge
noeg. Die verhuizing van het tweehon
derdtachtig jaar oude Engelse Konink- strumenten naar Zuid-Engeland over
ferenties stoorden de magnetische waar
nemingen.
Er kwam heel wat kijken bij deze
verhuizing. Grote kranen zijn er
aan te pas gekomen om de ge
weldige, zware telescopen van hun
voetstuk te tillen en met de refrac
tors, de klokken en de andere
lijke Observatorium van Greenwich is
een heel karwei. In December van
het jaar 1947, dus al bijna zeven jaar
geleden, heeft men er een aanvang
mee gemaakt. Maar nu is het obser
vatorium dan ook zowat ,,over." En
te brengen. En het kasteel, dat als
een goed Engels asteel wel een spook
had, maar geen koepels, moest voor
het nieuwe doel worden ingericht.
Met het ontruimen van de oude ge
bouwen wordt een merkwaardig stuk
kregen was. Een instrumentarium kon gehaald en waarop de schippers hun
er niet meer op overschieten. En Flam- r~ "l"°* J ~!4
steed begon zijn werk met een oude
sextant, een paar goedkope telescopen
en twee geleende klokken. Dat heeft
intussen niet belet, dat Greenwich we
reldroem verwierf.
Greenwich interesseerde zich
alleen voor de sterren, maar ook voor
de tijd. Een astronoom heeft trouwens
méér belangstelling voor de tijd. dan
zóu
als alles goed gaat, zijn de heren vóór historie afgesloten. En het is daarom
Nieuwjaar ,,aan kant."
Ze gaan er op vooruit, de astrono
men van Greenwich. Zij verruilen hun
oude gebouwen in de smerige voor
stad van Londen voor een aardig lan
delijk kasteeltje in Sussex, Hurstmon-
ceux Castle, dat uit 1446 dateert. En
daar is het ook om begonnen. Niet
om dat kasteeltje, maar wel om de
zuivere, heldere buitenlucht. Want al
jaren lang ondervindt het observat
rium een steeds toenemende overlast
van de beruchte Londense. „smog",
een onsmakelijke cocktail van mist en
•roet, zwaveldampen en vuile, vette rook.
Zij belemmerde de astronomen het
uitzicht op de sterrenhemel en hinderde
dat de astronomen slechts met pijn in
het hart Greenwich verlaten. Want zij
zouden geen Engelsen zijn, als de zin
voor traditie hun ontbrak.
Greenwich was nog slechts een lan
delijk dorpje, in de buurt van Londen,
toen de sterrenwacht er gesticht werd.
Dat geschiedde met zeer practische
bedoelingen. De oude zeevaart navigeer
de op de sterren en had dus groot
belang bij zuivere gegevens omtrent
de positie der sterren. Om die te ver
schaffen stichtte Karei II de sterrenwacht.
De beroemde bouwmeester Sir Chris
topher Wren kreeg in 1675 opdracht
het observatorium te bouwen het
kostte 500 pond en de Engelse astro
klok gelijk zetten. In 1924 werd zij
door het wereldbekende radiosignaal
vervangen.
Het gevolg van de verhuizing zal
zijn, dat de astronomen op Hurstmon-
ceux Castle de Greenwich-tijd langs
niet indirecte weg zullen moeten gaan me
ten. Want het kasteel ligt niet op 'e
nulmeridiaan van Greenwich, maar
20 minuten en 25 seconden ten Oosten
een leek zóu denken. Hij wil hem "ai- er van- Het ''S1 namelijk 60 mijl ten
leen maar zéér secuur. De sterrenkun- Zuid-Oosten van het oude observato-
- - rium. Als het in Greenwich 12 uur is,
dan is het in Hurstmonceux al later,
en wei 12. uur 1 minuut en 15 seconden.
Er zit voor de astronomen niets anders
op, dan al hun berekeningen op Hurst
monceux Castle te herleiden op de
Greenwich-tijd Dat betekent uiteraard
wat rekenwerk. Toch zullen -zij dat
niet al te zeer betreuren, want de om
standigheden waaronder zij dan zullen
werken, zullen sterk verbeterd zijn.
En dat is van groot belang. Bovendien
zal daar in Sussex hun inventaris ver
rijkt zijn. Wij denken daarbij niet zo-
digen van Greenwich bepaalden steeds
zeer secuur het ogenblik, waarop de
zon des middags dooi hun meridiaan
ging en zetten hun klokken daarop ge
lijk. Greenwich-tijd. Nadat John Har
rison in de eerste helft van de 18e
eeuw de chronometer geperfectionneerd
had, werd het voor de zeelui mogelijk
de tijd van Greenwich mee naar zee
te nemen en aan boord te berekenen
op welke lengtegraad, van Greenwich
af gerekend, zij zich bevonden. Het werk
van de astronomen van Greenwich werd
beloond: in 1884 werd de meridiaan -
van Greenwich, op een internationale zeer aan het hmsspook, dat hen ge-
hen bij hun waarnemingen. Maar dat noom John Flamsteed was de eerste
niet alleen. Het neonlicht van het avond- die de titel van Koninklijk Observator
lljke Londen, dat als een rosse gloed kreeg. Wat zullen wij zeggen van over-
boven de stad en haar omgeving hangt, heidssubsidie aan wetenschappelijke
belette hun het maken van sterrenfo- onderzoekers? Karei TI vond, dat het
to s, de zwaveldampen tastten de len- al lang mooi was met die vijfhonderd
zen en het metaal van kijkers en in- pond, die tussen twee haakjes door het
strumenten aan en de electrische inter- verkopen van bedorven buskruit ver-
op
conferentie te Washington, door alle
landen van de wereld als de nulme
ridiaan erkend.
e nulmeridiaan zal niet verhui
zen. Maar de „klok" van Green
wich wel. Dit precisie-instrument
is een grote slinger, die in een lucht
ledige ruimte heen en weer slingert.
De Greenwich-tijd zal ook niet veran
deren. Die tijd werd sinds 1833 aan
de buitenwereld bekend gemaakt door
een tijdsignaal, en rode bal, die pre
cies om één uur 's middags werd neer-
zelschap zal houden, als wel aan een
aantal nieuwe instrumenten, dat hun
daar wachten zal. Want wat verouderd
is, en onbruikbaar en dat is nog
al wat in een instituut dat sedert de
17e eeuw onafgebroken heeft gefunc-
tionneerd heeft men maar in het
oude huis achtergelaten Daar wil een
liefhebber van de geschiedenis der
natuurwetenschappen nog wel eens
graag grasduinen. En zo krijgen dus
heden en verleden beide wat hun toe
komt.
HENRI VAN MANDELE
Lui
Dezer dagen werd in
Hjo (Z.W. Zweden) een
brief bezorgd 22 jaar
nadat hij was gepost.
Mogelijke oorzaak: De
brief was op de bus ge
daan in het Zweedse
dorpje Sloeinge, dat „Lui
plaatsje" betekent.
Broer en zus
Dezer dagen meldde zich
bij een Franse kazerne
een jongeman van om
streeks 15 jaar met het
verzoek in de militaire
dienst te mogen worden
opgenomen.
„Je bent nog veel te
jong", zei een majoor en
wilde weer weglopen. De
jongen verklaarde echter
de knaap, „en de familie
besloot dat ik maar voor
vervanger moest optreden.
Ze vonden me nog wel
wat jong, maar ze waren
van mening, dat mijn me
de-soldaten in de kazerne
me wel gauw zouden bij
spijkeren wat betreft de
algemene ontwikkeling".
De jonge Samuel Beme-
ge werf! toch maar naar
huis teruggezonden met
de nadrukkelijke op
dracht zich over zes jaar
weer te komen melden.
Het werd zeer geappre
cieerd, dat een broer zo
voor zijn zuster was „op
gekomen".
Vluggerd
De politie informeerde
bij Joseph Moya in San
Bernardino in de Ameri
kaanse staat California,
of hij bijgeval het num
mer had opgenomen van
de auto, waarin de man
nen verdwenen waren,
die hem kort tenoren had
den beroofd.
„Tuurlijk", zei Joseph en
overhandigde de politie
het volledige nummer
bord, dat hij van de auto
had afgerukt.
Activiteit
In Baltimore is Alvin
Anay in staat van be
schuldiging gesteld, omdat
hij tot driemaal toe loos
alarm heeft geblazen voor
de brandweer. Zijn verde
diging: Ik kan niet zien,
dat die brandweerlui als
maar rondhangen en niets
zitten te doen.
Moeilijk geval
In Seattle kwam John
E. Trimmer ontdaan het
politiebureau binnenlopen
met het verhaal, dat hij
de avond tevoren de deur
van zijn kamer op slot had
gedaan, 40 dollar in zijn
kous had gestopt, de kous
had aangetrokken en naar
bed was gegaan. Toen hy
die ochtend wakker werd,
bleek hij nog wel de kous
aan te hebben, maar de 40
dollar^ waren verdwenen.
De minister van Oorlog kan niet
zonder meer militaire onderdelen ter
beschikking stellen voor het binnen
halen van de aardappeloogst. De mi
litairen zijn, zoals bekend, voor het
overgrote deel dienstplichtigen, die
krachtens de dienstplichtwet worden
opgeroepen om een militaire oefening
te ondergaan en zodanige militaire
dienst te verrichten, als de regering
nodig zal achten. De zeer nauwkeu
rig en duidelijk bepaalde taak, waar
voor de dienstplicht is opgelegd, sluit
uit, dat de minister van Oorlog en
van Marine de dienstplichtigen mag
of kan inzetten voor andere doelein
den dan de militaire dienst. Aldus
deelt de legervoorlichtingsdienst mede.
Op genoemde regel bestaat slechts
één uitzondering: de plicht van het
militaire apparaat, om gehoor te ge
ven aan verzoeken om bijstand van
het civiele gezag in geval van aan
randing daarvan, of bij nationale cala
miteiten, zoals de watersnood.
Zolang de situatie ten aanzien van
de aardappeloogst geen nationale nood
toestand betekent, is de minister een
voudig niet gerechtigd de dienstplich
tigen aan hun militaire oefening te
onttrekken en aan het aardappelrooien
te zetten.
Waartoe de minister wel gerechtigd
is, is het verlenen van individueel
verlof aan militairen. Van deze be
voegdheid nu heeft hij gebruik ge
maakt door bij leger- en luchtmacht-
order van 25 Augustus de militaire
commandanten de bevoegdheid te
geven buitengewoon verlof te verle
nen, om. indien en voorzover «.".e
dienst zulks toelaat, boerenzoons en
landarbeiders in de gelegenheid te
stellen op het bedrijf, waarop zij vóór
hun opkomst voor eerste oefening
werkzaam waren, tijdelijk de helpende
hand te bieden. Tot zover de Leger
voorlichtingsdienst.
