een nog geringe nederzetting
Nochtans: een kleine, afsonderlijke maatschappij
10""
CHAPELLE EXPÏATOIRE wordt gerestaureerd
Rhee kijkt niet
op één stem
Arbeid is er de
enige wet
HERINNERING AAN DE FRANSE REVOLUTIE
f 1675
15»°
f395
^oar Lodewijk de Zestiende en
Marie Antoinette begraven
werden
VJ
MAANDAG 29 NOVEMBER 1954
PAGINA
BADMINTON
Fraai herstel van Duinwijck
Biljartuitslagen van
F.B.H.O.
GEMEENTERAAD
K.A.B. vormt Credo
Pugnoclub
WATERPOLO IN
HAARLEM
D.W.T.-dames aan de leiding
H.V.G.B.Haarlem 34
D.W.T. 1-Haarlem 1, dames
7—0
Biljarten
Lange tijd geleden plantte men „ergens" in de plas, die toen nog
„Zuiderzee" heette, een bordje met het veelbelovende opschrift:
„Hier komt Lelystad". Zulks gebeurde op instigatie van de
Nederlandse waterbouwkundige ingenieurs van de Dienst Zuider
zeewerken; en dat zijn over het algemeen dat weet eenieder
mannen die woord houden. Het bordje is inmiddels dan ook verdwe
nen, maar op dezelfde plek verrees een eilandje en ongeveer twee
jaar geleden trok men op dat stukje grond enkele houten barakken
en zelfs enige stenen huisjes op: het eerste, aarzelende begin van de
stad, vernoemd naar dr. C. Lely, de ontwerper van de plannen tot
drooglegging van de Zuiderzee. Een stad die het middelpunt moet
worden van de Flevo-polder en de Markenerwaard en die wanneer zij
volgroeid is dertig- a veertigduizend inwoners zal tellen.
Het is duidelijk dat op dit moment Lelystad niet meer is dan een
geringe nederzetting. En hoewel het enkele weken geleden, na de
voltooiing van de Knardijk, met het vaste land is verbonden, betekent
zulks nog niet, dat het uit zijn betrekkelijk isolement is verlost. Elk
verkeer over land met wat men er nog steeds „de wal" noemt is
voorlopig nog onmogelijk. Het enige contact met de buitenwereld
wordt onderhouden door de „Dr. C. Lely", een motorboot, die slechts
twee maal in één etmaal tussen Lelystad en Harderwijk heen en
weer vaart.
GEMEENTEZAKEN
B. EN W. MOETEN
WORDEN VERZEKERD
Bijdrage restauratie
historisch pand
Verlichting secretarie
Ridder-rit R. A. C. West
Lezing over Banneux
„De straalpijp" vergadert
Per stuk f Q95
Lelystad
Het eerste team van Duinwijck heeft
zich dan eindelijk weten te herstellen
van de geleden nederlagen en het pas
gepromoveerde Breda met een grote
71-nederlaag huiswaarts gezonden.
De Duinwijckers wisten reeds spoedig
een 4O-voorsprong te nemen, doch
het damesdubbel ging zeer verdiend
verloren, hoewel de zege toen reeds
vrijwel vaststond.
Het herendubbel VerhoefLoo nam
echter geen risico en nadat de eerste
set reeds met 153 voor de Haarlem
mers was, wisten zij ook de tweede
met iets bescheidener cijfers in winst
om te zetten (159) ondanks het hef
tige verzet van de Bredase spelers.
Ook het mixed-dubbel werd een
overtuigende zege voor de Haarlemse
ploeg, aangezien het team Verhoef
Robbé te sterk bleek voor de nieuwe
eerste klassers.
Het einde van deze ontmoeting kwam
dan ook met een volkomen verdiende
grote 71-overwinning van Duinwijck.
Helaas heeft Duinwijck 2 tegen Drop
Shot geen kans gezien de volle winst
te bemachtigen. Een eervolle nederlaag
werd het resultaat, waarbij vooral het
damesdubbel prachtig werk heeft ver
richt.
De uitslagen van deze week zijn:
Duinwijck 1Breda 1 71
Drop Shot 1Duinwijck 2 5—2
Velsen 1Duinwijck IV 25
Het programma voor deze week luidt:
Chandelle 2Duinwijck 2
Vredenburgh 1Duinwijck 3
Duinwijck 3EGBC 2
Duinwijck IVPI. Meppers 1
EGBC 3Duinwijck V
Duin-vijck VIVelsen 2
Zaterdag 11 December en Zondag 12
December wordt in Musis Sacrum te
Arnhem een groot A-, B- en C-tournooi
gehouden, waaraan ook door een 25 le
den van Duinwijck zal worden deelge
nomen.
Gezien de inschrijving van vele pro
minente Duinwij ck-spelers mogen wij
goede resultaten verwachten.
Het secretariaat van de vereniging
Duinwijck is thans: Platanenlaan 75 te
Bloemendaal. terwijl het secretariaat
van de Nederlandse Badminton Bond
tijdelijk zal worden waargenomen door
de heer L. Verhoef, Brederoodseweg
82 te Santpoort-Station.
Centrum IIDWO 44
DuvelshoekKR I 26
S. en G.Centrum I 44
KR IIKampervest 80
B-klas
BellevuePoedeltje I 62
Oosten—H. West II 4—i
Poedeltje II—DWS 4—4
KR—H. West I
C-klas
Telescoop IIPoedeltje
DuvelshoekDWO
KRTelescoop I
KampervestDWS
4—4
4—4
4—4
2—6
D-klas
H. West II—Bellevue II 2—6
DWO I—S. en G4—4
Kampervest IH. West I08
CentrumKampervest II 44
Bellevue IDWO II uitgest
De raad van Heemstede komt Don
derdag 2 December a.s. in openbare
vergadering bijeen.
Geruime tijd is de afdeling Heemstede
van de Kath. Arbeidersbeweging bezig
met de vorming van een Credo Pugno
club. Er is aan 50 jongeren een circu
laire gezonden. Het ligt in de bedoeling
twee Maandagavonden per maand bij
elkaar te komen.
De eerste bijeenkomst zal gehouden
worden op Maandag 29 November, des
avonds te 7 uur in het R. K. Vereni
gingsgebouw. Kapelaan Wesseling treedt
als leider op.
Een wetsontwerp- dat president
Syngman Rhee van Zuid-Korea het
recht zou geven op een derde ambts
termijn als president, heeft in de Natio
nale Vergadering juist niet de tweeder
de meerderheid gekregen, die vereist
is om bepalingen van de Zuid-Koreaan-
se grondwet te veranderen. Slechts
één stem kwam de regering tekort. De
uitslag was: 135 vóór, 60 tegen en 7
onthoudingen. Een van de 203 afgevaar
digden was niet aanwezig. Rhee heeft
hierop besloten zich niet te storen aan
„die ene stem" op grond van de over
weging, dat de 60 tegenstemmers min
der dan een derde van het parlement
vormen.
Het wetsontwerp beoogde ook de be
slissing van „belangrijke nationale
vraagstukkente onttrekken aan de
Nationale Vergadering en in de plaats
hiervan het referendum te stellen. De
functie van premier zou vervangen
worden door het ambt van staatssecre
taris. (AFP - Reuter)
Voor afdeling A van de bekercom
petitie dames heeft DWT in Zaandam
gespeeld tegen Nereus en met 40 de
strijd gewonnen.
Zaterdagavond werd in het Sport-
fondsenbad Haarlem de wedstrijd
HPC 3—HVGB 1 gespeeld. Bij HVGB
ontbrak het aan schotvaardigheid en
HPC had met het ingaan van de rust
een voorsprong van 10 door een
goed schot van Marleen Smit In de
tweede helft werd het 11 door Nel-
leke de Zwart. Wel bleef HVGB in
de meerderheid, maar tot inschieten
kwam het niet. Aan de andere kant
kwam de zege, doordat de HVGB-
keepster een schot van Arry Balk ver
keerd beoordeelde. Eindstand 21.
De helft van deze competitie is nu
gespeeld: de stand is:
DWT 1
Nereus 1
HPC 1
HVGB 1
In het treffen tussen HVGB en
Haarlem voor de centrale wintercom
petitie afd. A heeft HVGB in Haarlem
de meerdere moeten erkennen. Het
plaatsen en schieten liet bij HVGB
veel te wensen over, waartegenover
Haarlem zo nu en dan goed samenspel
liet zien. Na een misser van Felix
scoorde Bijlsma. Nadat IJzer de Haar
lem-voorsprong op 2—0 had gebracht,
werd door Halsema de HVGB-achter-
stcnd verkleind. Jan Paanakker bracht
de Haarlem-voorsprong op 31,
waarop HVGB een spelersmeerderheid
verkreeg. Na veel tegenstand slaagde
HVGB er in, om hiervan profijt te
trekken en was het Rol, die inschoot.
Via 24 door Paanakker werd de
eindstand door Rol 34.
Voor de eerste klasse dames van de
kringcompetitie bonden DWT en Haar
lem de strijd aan. Haarlem kwam er
niet aan toe een tegendoelpunt te sco
ren, terwijl Paula van Bruggen en Ton
Scheerder voor een 3O-ruststand had
den gezorgd. Ank Somers, Paula van
Bruggen, Tiny van Assema en Cok So
mers brachten de DWT-overwinning op
70.
DAMES. Tweede klasse: HPC 1—
DWT 2 3—2. Derde klasse: DWR 2—
VZV 2 2—3; DWT 4—HZV 1 8—2.
HEREN. Eerste klasse: Nereus 1
HVGB 1 23. Derde klasse: Haarlem 2
HPC 2 3—0.
Uitslagen van de wedstrijden om het
kampioenschap derde klasse Haarlem
en omstreken:
J. Winthorst
F. Leuven
A. Broertjes
K. van Veen
J. Brouwer
F. Leuven
De buitenwereld, schrijven wij. De
bewoners van de kolonie voelen het
inderdaad zo, dat alles aan de andere
kant van het water tot een andere we
reld behoort. Hoezeer zij ook „geïm
porteerd" zijn uit normaal bewoonde
en bewoonbare streken, zij hébben iets
insulairs in hun denken en in hun le
venswijze gekregen. Trouwens de bui
tenstaander, die een bezoek aan Lely
stad brengt, wordt zo gauw hij één
voet aan wal heeft gezet bevangen door
de onweerstaanbare gedachte dat hij
voor een kleine tijd de rug heeft toe
gekeerd aan wat men wel ,,de moder
ne beschaving" noemt.
Want Lelystad is uiteraard een en
al primitiviteit. Er staan wat houten
barakken waar de circa 145 arbeiders,
voor het overgrote deel sjouwerlui uit
Enkhuizen en vaklieden uit Friesland,
zijn ondergebracht en een aantal ste
nen éénverdiepinèshuizen, waar de der
tig huisgezinnen wonen. De arbeiders
zijn geen permanente bewoners: zij
gaan met de weekends naar huis. En
zelfs van de meeste huisgezinnen kan
men zeggen dat hun verblijf op Lely
stad slechts van tijdelijke aard zal zijn.
Het toezichthoudend personeel van het
Rijk en degenen die tot de staf van
de aannemers behoren zullen zich te-
ztjnertijd ongetwijfeld elders vestigen.
Niet meer dan vier of vijf van de ge
zinnen, die nu hun domicilie in Lely
stad hebben, zal men tot de permanen
te bewoners kunnen gaan rekenen. Al
les draagt er vrijwel nog het karakter
van het voorlopige. De arbeiders-barak-
ken gaan verdwijnen zo gauw het
karwei voltooid is. En de stenen hui
zen heeft men gebouwd op een tijds
duur van niet meer dan vijfentwintig
jaar. Want de eigenlijke stad zal een
paar honderd meter verder komen te
liggen, dan de plek waar nu de kolonie
is gevestigd. En feitelijk is het dus zo
dat Lelystad alleen nog maar symbo
lisch bestaat.
Maar inmiddels heeft er zich dan
toch eenkleine afzonderlijke maat
schappij ontwikkeld, met haar eigen
ongeschreven wetten. Van enig gezag"
is nauwelijks iets merkbaar, al is het
zo dat Lelystad op dit ogenblik ressor
teert onder hetzelfde burgerlijke gezag
dat ook de Noord-Oostpolder bestiert.
Er is een „kampbeheerder", die alleen
verantwoordelijk is voor wat er zich
in het arbeiderskamp afspeelt en die
tevens onbezoldigd veldwachter is en
een enkele maal per week komt de
Rijkspolitie te water uit Harderwijk
poolshoogte nemen.
Sinds twee maanden kent Lelystad
de ongekende weelde van twee postbe
stellingen per dag. Tot dan toe werden
de poststukken centraal bezorgd in de
cantine. En omstreeks dezelfde tijd
heeft men er telefoonaansluiting; daar
voor konden gesprekken met de wal
slechts per mobilofoon worden gevoerd.
Maar ondanks deze betrekkelijke ge-
zagloosheid is de Lelystad een zeer
gedisciplineerde. Er is één wet waar
aan allen zich zonder uitzondering en
met aanvaarding van alle consequen
ties onderwerpen: dat is de wet van
de arbeid. Zij beheerst ieders gedach
ten en willen. En het leven is er dien
overeenkomstig hard en onbarmhartig
in Lelystad. Een gigantisch werk als
de inpoldering van het IJsselmeer komt
nu eenmaal niet tot stand zonder dat
er tranen, zweet en zelfs bloed ver
goten worden.
Er wordt nu in Lelystad gewerkt
aan twee grote projecten, het eerste
is een diesel-gemaal (de „Wortman")
en het tweede is een bijbehorende
schutsluis. eze schutsluis nu- zal zo
danige afmetingen krijgen dat vaartui
gen van 50r a 60<> ton er gebruik van
kunnen maken. En de stad zal tezij-
nertijd dus binnendijks door grotere
schepen worden bereikt. In de polder
zal een kanaal voor deze schepen wor
den gegraven, dat zijn eindpunt zal
vinden in een „woonkern" van de twee
de orde, gelegen ten N.O. van de stad.
Over de sluis die een lengte van
65 m, een breedte van 8.50 m en een
diepgang van 3 m zal hebben wordt
een beweegbare brug geslagen.
De bouw van het dieselgemaal is een
een wirwar van ijzer en beton.
millioenenproject. Men schat de totale
kosten op 10 millioen gulden.
Toen wij dezer dagen een bezoek
brachten aan Lelystad hebben wij mo
gen constateren met welk een schier
ongebreidelde energie er wordt gewerkt.
Het was al vrij laat in de avond toen
wü met een hoofdopzichter de steigers
beklommen van het enorme, in aan
bouw zijnde dieselgemaal. Felle schijn
werpers beschenen het ijzeren en be
tonnen gevaarte. Het zwalkende zuch
ten van de betonmolens klonk tot ver
over het water. Een klein inferno van
onwezenlijke geruchten en hallucinan-
te gloed.
Een van de arbeiders, grijs-wit be
stoven van het betongruis, trad op ons
toe.
„Gaat u nu schrijven dat wij pioniers
zijn?" vroeg hij met nauw-verholen sar
casme.
„Zijn jullie dat dan niet?" zeiden wij.
„Onzin," zei hij, „we doen het om
dat we niet anders kunnen."
Wel, iedere romantiek, die wel ge
weven wordt rondom de stoere arbeid
van dijkenaanleg en polderbemaling,
blijkt inderdaad een valse zo gauw men
er metterdaad mee wordt geconfron
teerd. Maar zijn het pioniers? Ach, de
bewoners van straks in Lelystad mo
gen tezijnertijd beoordelen hoezeer de
arbeiders, die nu bij de drooglegging
betrokken zijn, het zijn geweest. On
danks henzelf wellicht.
In Lelystad wordt een dieselge
maal de „Wortman" ge
bouwd, dat straks dienst zal doen
bij de bemaling van Oostelijk
Flevoland. Nu is het echter nog
Advertentie
Het dak en de goten van het voor
malig badhuis aan de Koudenhorn, dat
in Augustus j.l. aan de Hobby Club
„Haarlem" in gebruik werd afgestaan,
verkeren in een slechte staat. B. en W.
st?®.e" de raad voor, om f 3000.— be
schikbaar te stellen voor herstelwerk
zaamheden. Het bestuur van de Hobby
Club toonde zich destijds bereid om
het interieur op te knappen.
B. en W. stellen voor de balans per
"1 Dec. 1953 en de verlies- en winst-
tekening over dat jaar van de Keu
ringsdienst van Waren voor het ge
bied Haarlem voorlopig vast te stel
len met een batig saldo, van in totaal
f 5.427.81. Hetzelfde stelt het college
voor, ook m.b.t. 1953 van de beschei
den van de Haarlemse Stichting voor
Woningverbetering van complexen,
van 85, 107 en 184 arbeiderswonin
gen en van 74 middenstandswoningen,
evenals van de woningbouwvereniging
„Bloemendaal" voor 95 arbeiderswo
ningen en 11 middenstandswoningen.
Ten aanzien van de balans van 31
Dec. 1952 en de verlies- en winstreke
ning over 1952 van complexen van 7,
39, 62, 95 en 124 arbeiderswoningen van
de woningbouwver. „De Voorzorg"
h-'ordt eveneens de goedkeuring voor
gesteld.
Er is f 4860.nodig voor het repa
reren van het perceel Lange Wijn
gaardstraat, dat eigendom is van de
gemeente. B. en W. stellen de raad
Voor dit bedrag te willen verlenen.
Van 62 arbeiderswoningen, gelegen
aan de Allanstraat, de Ampzingstraat,
de Karei van Ma'nderstraat en de
Schreveliusstraat, van de woning
bouwvereniging „De Voorzorg" wordt
het hoog tijd, dat de schuren en schut
tingen worden vernieuwd. De aanbe
steding heeft reeds plaats gevonden.
De kosten van de uitvoering bedragen
f 50.807.De schuren worden van
steen gemaakt, evenals de nieuwe ko
lenhokken. De kosten van het bestek,
groot f 1600.komen bij genoemd be
drag, zodat de totale kosten f 52.407.
bedragen. Uit het onderhoudsfonds
kan dit bedrag niet worden geput.
Daarom vragen B. en W. aan de raad,
of een voorschot verleend mag wor
den.
B. en W. van Haarlem stellen de
raad voor hun college te machtigen
bij de Onderlinge Kisicovereniging van
Nederlandse Gemeenten een ongeval
lenverzekering ten behoeve van bur
gemeester en wethouders te sluiten. De
kosten voor de gemeente bedragen hier
voor f 230 per jaar.
Het perceel Klein Heiligland no. 36
beeft historische waarde. Het werd ge
bouwd in de 17e eeuw. Momenteel ver
keert het in een slechte staat van be
woonbaarheid. De huurder, de heer J.
Chapon, heeft, in overleg met de eige
naresse, het plan opgevat het perceel te
y'staureren. De kosten bedragen onge
veer f 11.000.Ómdat met een restau-
atie toch ook het stedelijke schoon is
Sernoeid heeft de vereniging Haerlem
bijdrage van f 1000.in de kosten
eschikbaar gesteld. De heer Chapon
neeft de gemeente eveneens om een gel
delijke steun verzocht. B. en W. stellen
f innriaad voor, in dit bijzondere geval,
kost -e verlenen met f300 voor de
van ?strWding van het prepareren
°e kapspanten.
beslooPedember van het vorige jaar
uit tP t„luiraad van Haarlem f 16.300
het eerstp i V00r de uitvoering van
de ver li „m- P tot verbetering van
Gnlanei j der ge™eente-secretarie.
f 9700 nnar' voor de tweede fas.-
kele wiizifi ëGoordeeld' Omdat er en-
aangebraehf ln de Plannen zijn
loo»'n® °°k met de jongste
den gehoufS® vragIneBmen w* WT
raad thans f 12000 A
Cf**
voor LUCKY-IDEAS"
Onder zeer grote belangstelling is
Zaterdagmiddag de Ridder-rit, georga
niseerd door de R. A. C. West, gehou
den. Er waren twee klassen, klasse A
reed met 38 deelnemende équipes een
afstand uit van 190 km.; Klasse B deed
het met niet minder dan 72 équipes
over een afstand van 100 km. Start en
finish waren ditmaal in hotel Bouwens
te Zandvoort.
Het resultaat in klasse A luidt: 1.
Equipe no. 6, mevr. HokkesSplunter,
136 strafpuntcn; 2. équipe no. 29, Zlwik-
strav. d. Stadt, 138 strafpunten; 3.
équipe no. 36, HeijdendahlLeenheer,
159 strafpunten.
Klasse B: 1. équipe no. 58, Verbeek
v. d. Vaart, 1 strafp nt; 2. équipe no.
6, mevr. ,en de heer Leeners, 4 straf
punten; 3. équipe no. 53, Hilarius
Oudshoorn, 11 strafpunten.
Zowel de perfecte orgarisatie als de
sportiviteit der deelnemers en deel
neemsters waren oorzaak, dat geen en
kel protest werd ingediend, zodat spoe
dig met enige vriendelijke woorden de
prijzen werden uitgereikt. Daarna bleef
men nog een ogenblikje, al of niet on
der het vertellen van sterke autoverha-
'en. gezellig bijeen.
Maandagavond komt pater Emma
nuel, rector van het ziekenhuis te Ban-
neux, die veertien jaar lang ziek op
bed heeft gelegen en op voorspraak van
O. L. Vrouw van Banncux plotseling
is genezen, een ontroerend verhaal
vertellen en tevens een film vertonen.
Dit gebeurt in Anno Santo aan de Ach
terweg. Aanvang 8 uur.
Dinsdagavond 30 November houdt de
Heemsteedse Brandweervereniging „De
Straalpijp" een ledenvergadering in
gebouw Anno Santo aan de Achterweg.
Dc agenda vermeldt o.m. bestuursver
kiezing en bespreking feestavond
na gedane arbeid... 'n gemakkelijke
PRIMA WOLLEN KAMERJAS, afge
biesd met zijden koord, in uni bordeaux,
grijs en marine f3975
met een REVERSIBLE SHAWL, een
nieuw snufje, geeft U hem twee cadeaux
in één. Naar verkiezing als zuiver wollen
of zuiver zijden shawl te dragen
Dernier cri in de herenmode:
UNI SHAWLS MET PATENTSTEEK van
zuiver wol, alle modetinten
SPORTIEVE ZUIVER WOLLEN SHAWL
in uni modetinten of vlotte ruitdessins,
vanaf I 395
'n Das is 'n altijd welkome surprise,
vooral als het ditmaal zo'n flatteuze
KAMGAREN „LUCKY" DAS is, 100
wol, gegarandeerd onkreukbaar en was-
baar, in uni tinten en fantasie
HERENZAKDOEKEN van prima macco,
3 stuks in luxe verpakking f 2®^
(Van een onzer redacteuren)
Wie in Parijs op zoek gaat naar stoffelijke her
inneringen aan de revolutie van 1793, heeft
moeite iets te vinden. Maar in de Rue d'An-
jou kan men een interessante ontdekking doen: de
Chapelle Expiatoire, een somber kapelletje op een
merkwaardig kerkhof. Het is op deze plaats, dat bijna
3000 slachtoffers van de revolutie begraven werden,
waaronder meer dan duizend leden van de Zwitserse
garde, die in 1792 de Tuilerieën verdedigden.
Op dit kerkhof werd 21 Jan. 1793 Louis XVI be
graven, nadat zijn hoofd onder het r.ies gevallen was.
Negen maanden later volgde Marie Antoinette hem
in het graf op hetzelfde kerkhof, dat tot de vroe
gere Madeleine behoorde en waarop talrijke andere
groten een rustplaats vonden: Desmoulins Danton,
Chaumette. Een lijst in de Bibliothèque Nationale
noemt meer dan 1300 namen: vele roepen herinne
ringen wakker: madame Dubarry, amante van Louis
XV, Charlotte Corday, die de felle Marat doodde,
Chabot, de afvallige monnik. Namen, die alle een
bladzij vullen in het geschiedenisboek der revolutie.
Het is stil in de Rue d'Anjou. Het verkeersgeraas
Nog staat de Chapelle Expiatoire in de steigers maar
het restauratiewerk is practisch voltooid.
van de Boulevard Haussmann en de Boulevard Ma-
lesherbes dringt er slechts vaag door. Het parkhek
je piept en de tuinman, die als met zonnegoud be
goten, onder de herfstbomen een hoop bladeren bij
een harkt, kijkt verwonderd op naar de onverwach
te bezoeker.
We staan voor het voorgebouwtje. De sombere
poort is dicht, maar na herhaald gebel blijkt de
vrouwelijke concierge met haar armen vol zeep-
N.
schuim toch inderdaad bereid ons open te doen.
Zwijgend wijst ze ons een tweede deur. Dan staan
we midden tussen de grafzerken. Op het binnen-
pleintje bloeien wat late rozen en mussen spelen
verstoppertje tussen de graven.
Voor ons rijst een koepelvormige kapel op. Er
staan steigers om heen, die er op wijzen, dat het
gebouwtje gerestaureerd wordt, maar werklieden zijn
niet te zien. Een bordes van twaalf stenen tre
den, waarop vier zuilen rusten. Weer een deur.
Stilte.
Het is de stilte van een dodenkamer, ijzig en
klam. Uit de koepel valt door het raam een sche
merig licht. Er staat een altaar onder, dat niet mee.
gebruikt wordt. Pas daarna ontdekt men aan weers
zijden een nis, eveneens verlicht door koepelramen.
In beide staat een wit marmeren beeld, rechts dat
van koning Louis XVI, het enige beeld, dat van hem
in heel Parijs te vinden is. Het toont de koning,
in de luister van zijn waardigheid gekleed, geknield
ten hemel starend. Hij wordt in zijn laatste ogen
blikken bijgestaan door een engel, aan wie de beeld
houwer Bosio de gelaatstrekken heeft gegeven van
abbé Edgeworth de Firmont, biechtvader van de
koning. Het is misschien geen mooi beeldhouwwerk,
maar op deze plaats zegt het iets, ontroert het zelfs.
Het is alsof men in deze stilte het levensdrama
van de goedige, maar besluiteloze en tweeslachtige
koning aan zich voorbij ziet trekken.
Links het beeld van koningin Marie Antoinette. In
vervoering ziet zij op naar een kruisdragende figuur,
die de godsdienst voorstelt en de gelaatstrekken
heeft van madame Elisabeth, zuster van de koning,
die vreugde en smart met het koninklijk gezin ge
deeld heeft. Aan haar richtte Marie Antoinette de
laatste brief, die zij in de Conciergerie schreef. Men
vindt de tekst uitgehouwen in het voetstuk. Er blijkt
een grote kalmte uit; slechts de twee kinderen,
achtergebleven in de Temple, vervullen haar met
medelijden en zorg. Zij vraagt madame Elisabeth,
haar bonne et tendre soeur", voor hen te willen
zorgen. En aan haar zoontje om nooit de laatste
wens van zijn vader te vergeten: Probeer nooit onze
dood te wreken. Een wens, die men terugvindt in
het testament van Louis XVI, in zijn voetstuk uit
gehouwen, waarin hij zijn onschulc. belijdt en zijn
vijanden vergeeft.
De kapel werd in 18151826 in opdracht van Louis
XVIII gebouwd als teken van verzoening, precies op
de plaats waar de koning en koningin begraven
waren. Reeds in 1796 was de grond gekocht door
een bewoner van de Rue d'Anjou, die beide grayen
met een beplanting kenmerkte. Louis XVTII liet" de
gebeenten opgraven en bijzetten in Saint Denis,
waar alle Franse koningen begraven liggen. De ove
rige stoffelijke resten van' het koningspaar bleven op
deze plaats en werden samengevoegd in een marme
ren tombe.
De bezoeker van de kapel vindt achter beide beel
den een stenen trap, die naar de crypte onder het
altaar voert. Tastend langs de kille muren moet hij
zijn weg zoeken, totdat een vaag schijnsel zijn pad
kruist. Het licht valt uit de crypte, die afgesloten
is door een zwaar ijzeren hek. Ook dit hek hoe
kan het anders in deze omgeving piept. Het is
een geluid, dat door merg en been gaat, bijna si
nister in deze grafkelder.
Dan staat men eindelijk voor de tombe, precies
op het plekje en op dezelfde diepte van de twee
vroegere graven. Historische grond. Nergens in Pa
rijs ervaart men zó intens de grote tragiek van een
volk, dat zich meende te rechtvaardigen door zijn
koning en koningin op de meest vernederende wijze
te, vermoorden.
Het paleis van Versailles wordt jaarlijks door tien
duizenden bezocht; de Chapelle Expiatoire door en
kele honderden. „Alleen als het op Zondagmiddag
regent, komen er wel eens een paar Parijzenaars",
vertelt ons de concierge, die inmiddels haar armen
gedroogd en de was gehangen heeft.
De kapel heeft Louis XVIII bijna drie millioen
francs gekost, terwijl hij de grond gratis kreeg en
beide beelden door de hertogin van Angoulème,
dochter, van Louis XVI, geschonken werden. Ver
moedelijk is er na de bouw nooit meer iets aan ge-
datfn; de koepels verkeerden althans in staat van
ernstig verval. De ramen waren kapot, de goten
verrot, de daken lek. „edere regenbui richtte nieu
we schade aan. Gelukkig heeft men tenslotte inge
grepen; de restauratie is juist dezer dagen klaar
gekomen. Zij heeft een van de meest interessante
herinneringen aan een keerpunt in de wereldgeschie
denis voor het verdere nageslacht bewaard.
