Het leven van Enrico Fermi
beschreven door zijn vrouw
De man, die „de Italiaanse aan
land bracht, te Chicago overleden
E
Groot deel derde divisie met
Sinterklaas naar huis
bombardeerde
self per abuis FREIBURG
Verg
£3
Jedere/wauw
Ontdekking
VIRULY vertelt verhaal van
Triton-ramp
Vreemd geluid alarmeerde
hem vlak na de start
Zwitsaletten
Tussen neus en lippen
„ATOMEN IN DE FAMILIE...."
Beloning uitgeloofd
issing werd voorwendsel tot
massa-aanvallen op Engeland
Trein grijpt auto
Verkoopgolf in
Wallstreet
Sabotage op Britse
duikboot
Voor vinders van resten
van Urker vissers
Oefening in W.-Duitsland goed geslaagd
VIJGENGEUR UIT
ZONNESGHIP
mm
:^msmê
DUITSE EX-PILOTEN GETUIGEN:
Emigranten naar huis
voor Sinterklaas
IN KING'S INNS TE DUBLIN
KOORTSIG, RILLERIG
WOENSDAG 1 DECEMBER 1954
PAGINA 3
Eerste Kamer
nkele dagen nadat de Ame
rikaanse Commissie voor
Atoomenergie hem haar
eerste speciale prijs op het gebied
van de kernenergie had toege
kend is de Italiaans-Amerikaanse
atoomgeleerde Enrico Fermi op
53-jarige leeftijd te Chicago over
leden.
Enrico Fermi was een der voor
naamste internationale vaklieden
op het gebied der atoomphysica.
Een mandie aan de wieg heeft
gestaan van de atoomsplitsing.
Zijn eigen vrouw, Laura Fermi,
heeft een interessante biografie
van hem geschreven, die zij de
titel meegaf: „Atomen in de
familie".
Castella Schoonheidszeep
voor een stralend uiterlijk,
een huid, zo fris, zo
zacht en geurend als
de lente zelf. Houdt
U aan Castella Schoon
heidszeep rijk aan
huidversterkende oliën,
discreet geparfumeerd!
2 stuks voor 50 cent
Ontwerp-Donker in
Suriname aanvaard
Koersdalingen tot 2
Advertentie
De nabestaanden van de zes Urker
Vissers, die in de nacht van 6 op 7 Oc
tober op de Noordzee omkwamen, heb
ben een beloning voor het vinden van
de stoffelijke overschotten uitgeloofd.
Voor de vinder van het stoffelijk over
schot van de schipper van UK 60 is
f 2000 beschikbaar gesteld en voor dat
Van de vijf bemanningsleden van de
UK 174 f 1000 ieder. Men neemt aan
dat de resten thans nog opgesloten
zitten in de wrakken van de vissers
boten, doch verwacht wordt dat ze
spoedig - door het onstuimige weer -
zullen losraken en aanspoelen in de
Duitse Bocht of aan de Deense kust.
Om deze reden is voor de vinders in
Duitsland en Denemarken een beloning
Uitgeloofd.
In het in Urk gevormde fonds ten
behoeve van de nabestaanden van de
omgekomen vissers, is tot nu toe reeds
een bedrag van ongeveer f 35.000 ge
stort.
De Eerste Kamer heeft Dinsdagmid
dag het wetsontwerp waarbij het maxi
mum pensioenbedrag van Tweede Ka
merleden wordt verhoogd van f 3938
tot f 4800 aanvaard.
Het was maar een handjevol lieden
dat zich in de vooroorlogse jaren al
tientallen jaren met de prille atoomphy
sica bezig hield. Daar was de patriarch
Einstein, verder Niels Henrik Bohr in
Denemarken, die in 1916 een atoom
model opbouwde, Chadwick in Enge
land, die in 1932 het neutron ontdekte,
het echtpaar Joliot-Curie in Frankrijk,
dat in 1954 de eerste kunstmatige ra
dio-isotopen verkreeg.
Daar was ook Enrico Fermi bij, de
jonge Italiaan, die in 1934 het eerst
de nieuw ontdekte neutronen gebruikte
om er atoomkernen mee te bombarde
ren.
Dit alles was pionierswerk. Het was
nog slechts het noodzakelijke voorbe
reidende werk voor de latere arbeid
van Lise Meitner, van Hahn en Strass-
mann in Berlijn, welke laatste twee op
De tweede herhalingsploeg van de
derde divisie (8000 man), die 4 Decem
ber van de oefeningen uit Duitsland
haar Nederland terugkeert, zal voor
een deel St. Nicolaas thuis kunnen
Vieren. De commandant van de Drie
tanddivisie, generaal-maj oor Warringa,
heeft bepaald, dat de militairen, die
binnen een cirkel van 25 km rond de
demobilisatiecentra wonen, na afloop
van de dienst, Zaterdag 4 December,
haar huis kunnen tot Zondag 5 De
cember 24.00 uur,
Voor de achterblij venden zal een
°t. Nicolaasfeest in de kampen wor
den georganiseerd. Vele burgers heb
ben die dag in hun huizen gastvrij
heid aangeboden. De divisie zal 9 De
cember met groot verlof gaan.
Generaal-maj oor Warringa uitte zijn
grote waardering voor hetgeen de di
visie tijdens de oefeningen heeft ge
presteerd. Speciaal het reserve-offi
ciers- en onderofficierscorps heeft
Voortreffelijk werk gedaan. Winstpun
ten, vergeleken bij vorig jaar, noemde
bij het feit, dat de troep meer dan
toen overtuigd is van de noodzaak van
deze herhalingsoefeningen.
De Nederlandse troepen hebben de
laatste jaren in West-Duitsland een
reputatie opgebouwd. Een reputatie
namelijk van marsdiscipline en mars-
Egyptische archaeologen hebben
Wederom een onderzoek ingesteld na
bij het zonneschip van Cheops. Toen
het blok van kalksteen, dat een week
geleden was losgemaakt en weer te
ruggeplaatst, thans weggenomen werd
Was een duidelijke geur van wilde
vijgen waarneembaar. De deskundigen
hadden niet vermoed dat dit aroma
het herhaaldelijk openen en sluiten
van de 5000 jaar geleden ingerichte
kelder zou overleven. Er zal waar
schijnlijk een reusachtige urn met wil
de vijgen in het schip staan opgesteld.
Ook wordt verwacht dat het zonne
schip, dat immers in de ruimte werd
neergelaten voor het zieleheil van een
Egyptische vorst, kostbare schatten zal
bergen.
De ontdekker, Kamal el Mallakh,
heeft gezegd dat hij volgende week in
de kelder zal afdalen. Thans zijn kalk
stenen blokken met helderrode hiero-
glyphen te voorschijn gebracht.
Men is tot de slotsom gekomen dat
het schip in zulk een goede staat ge
bleven is door de hoge vochtigheids
graad van de lucht. Er zal een aircon
ditioning-toestel worden geplaatst om
deze ook in de toekomst voorlopig te
handhaven.
veiligheid. De derde divisie, die thans
in Duitsland oefent, heeft deze reputa
tie hoog gehouden, ook door met al
haar voertuigen zonder een enkel on
geluk op hun plaatsen van bestemming
aan te komen. Het enige ongeval be
trof een grote kraan van de genie, die
veertien meter naar beneden van de
autobaan duikelde, doordat de chauf
feur oververmoeid was. De man zelf
moest uitgezaagd worden, maar had
overigens practisch geen schramme
tje.
het eind van het jaar 1938 ontdekten,
dat het mogelijk was de atoomkern van
uranium te verbrijzelen door deze met
neutronen te bombarderen.
In die tussentijd was er heel wat ge
beurd. In Duitsland was Hitier aan de
macht gekomen en had met zijn „bloed
en bodem"-theorie het Jodenom tot vij
and nummer één verklaard. En in
Italië lonkoogde de Duce naar zijn buur
man-dictator en begonnen de Joodse
staatsburgers zich onprettig te voelen.
Ook Fermi en zijn Joodse vrouw.
In het jaar 1924 had een meisje van
zestien op een trektocht buiten Rome
kennnis gemaakt met een jongeman.
Hij had korte beentjes, ronde schou
ders en een naarvoren gebogen nek.
Hij was nog erg oud bovendien. Twee-
en-twintig. Maar hij was op weg om
Italië's brillantste atoomgeleerde te
worden. Al wist hij dit zelf niet. Zu
trouwden in 1928. Er volgden de
wittebroodsweken van een boeken
wurm: hij probeerde tevergeefs haar
natuurkunde bij te brengen, te begin
nen met Maxwell's vergelijkingen
voor de voortplanting van electromag-
netische golven.
Zij begreep niets van al die quanta
en atoomkernen. Maar in Stockholm
begreep men, dat Fermi tot de groten
behoorde. En in 1938 kreeg hij de No
belprijs.
Dit was zijn kans om aan de nacht
merrie van de dreunende fascistenlaar
zen te ontkomen. Met zijn Joodse vrouw
en zijn twee kinderen reisde hij naar
Zweden, om de prijs in ontvangst te
nemen en na de plechtigheid boekte hij
met zijn gezin passage voor de Verenig
de Staten.
In Berlijn hadden Hahn en Strass-
mann de mogelijkheid van atoomver
brijzeling ontdekt. Zonder nog zelf pre
cies in te zien, wat het was. Maar
Lise Meitner, een medewerkster van
Hahn, die om de Jodenwetten de wijk
had genomen naar Denemarken, be
greep opeens de draagwijdte van wat
te Berlijn was gebeurd. En zij sprak er
over met Bohr, die op het punt stond
naar de Verenigde Staten te vertrek
ken. Zo kwam het verhaal in Ameri
ka, twee weken nadat Fermi er was
aangekomen. En ook Fermi was ie
mand, die de draagwijdte van het geval
kon begrijpen.
Voorgelicht door deskundigen, met
name door Einstein, besloot president
Roosevelt alles op alles te zetten om
het atoom als bondgenoot aan de geal
lieerde zijde te krijgen.
En zo begon Fermi met zijn geheim
zinnige uitstapjes naar Chicago. Zijn
vrouw Laura was niet van het geheim
op de hoogte. Hij werkte op een „me
tallurgisch laboratorium", had hij haar
gezegd.
Totdat op 2 December 1942 een zon
derling telegram langs de telegraafdra
den suisde en op tafel kwam bij Mr.
President en een handjevol atoomge
leerden: „De Italiaanse zeeman is ge
land. De inboorlingen zijn vriendelijk".
Advertentie
Twee officieren van de voormalige
Duitse Luftwaffe hebben medegedeeld,
«at Duitse bommenwerpers, en geen
Lngelse, zoals men tot op heden
neeft gedacht, de Duitse stad Freiburg
ff IJ Mei 1940 hebben gebombardeerd.
"H bombardement werd het voorwend
sel tot massale vergeldingsluchtaanval-
'e." ?P Engeland van Duitse zijde. De
officieren meldden, dat het bombarde
ment op Freiburg door drie vliegtui-
•y*1 v?n een eskader bombardements
vliegtuigen op een vergissing berust
«eelt, aangezien de bemanningen Frei
burg voor de Franse stad Mulhouse
hebben aangezien.
De regering van de staat Baden-Würt-
temberg bestudeert momenteel de
ware toedracht van het onverwachte
bombardement op 10 Mei 1940 en heeft
het instituut van hedendaagse geschie
denis te München opdracht gegeven de
zaak te onderzoeken. De officieren zei
den gaarne bereid te zijn bewijzen aan
het instituut over hun mededelingen te
doen toekomen.
Drie vliegtuigen van de 51ste lucht-
machtgroep verloren contact met de
andere vliegtuigen van het eskader op
een bombardementsvlucht naar Mul
house; zij wierpen hun bommen op
Freiburg in plaats van op de Franse
stad.
Terwijl het onderzoek gaande was
gebruikte de Duitse regering het inci
dent als een excuus voor het aanval
len van niet-militaire doelen in Enge
land en Goebbels beloofde het Duitse
volk, dat de wrede aanval op de Duit
se burgerbevolking vijfvoudig zou wor
den beantwoord. Onmiddellijk hierop
begonnen de Duitse massa-aanvallen op
Britse steden.
Reeds sinds 1947 is een onderzoek
gaande aangezien de R.A.F heeft me
degedeeld, dat geen Engelse vliegtui
gen op die datum boven Freiburg heb
ben gevlogen.
(UP)
In een oude loods, op de terreinen van
de universiteit van Chicago, was Fer
mi in het diepste geheim erin geslaagd,
de eerste zichzelf voedende, beheersba
re, nucleaire kettingreactie tot stand te
brengen. En haar daarna weer tot
staan te brengen. De atoombom was in
theorie mogelijk geworden. Het atoom
tijdperk was begonnen.
In huize Fermi moest een „party"
geven worden voor een aantal „metal-
lurgisten". Laura zag, hoe elke gast
die arriveerde, haar man gelukwenste.
Maar zij wist niet waarom. Op het laatst
fluisterde er eindelijk iemand haar in
het oor: „Hij heeft een Japanse admi
raal tot zinken gebracht". Maar het
was, omdat de „Italiaanse zeeman" ge
land was.
Het werk werd voortgezet in Los Ala
mos. In 1944 verhuisden de Fermi's
naar dit geheimzinnige ballingsoord. Tij
dens de oorlog was Los Alamos een
voudig bekend als „Postbox 1663, Santa
Fe". Van het bestaan van de laborato
ria was tot op het ogenblik van de ont
ploffing in Hiroshima niets bekendge
maakt. Maar achter de prikkeldraad
versperring was in vrijwillige balling
schap de bloem van de atoomgeleerden
uit de oude en de nieuwe wereld bezig
te werken aan de atoombom. Oppenhei-
mer als leider, Fermi en Rossi, Edward
Teller, Von Neumann, Hanz Bethe,
Niels Bohr, Cyril Smith en Chadwick.
Laura Fermi vertelt van het leven
in deze wonderlijke gemeenschap, van
het gebrek aan comfort, de eenzaam
heid, het geïsoleerd zijn en de sfeer
van geheimzinnigheid En van de won
derlijkheden van dit gezelschap atoom-
physici. Van de zwijgzame Klaus Fuchs
ook, die slecht autoreed, maar goed
wist te spionneren voor de Russen. Van
de grote Niels Bohr, die ze „mr. Ba
ker" moesten noemen. En van Edward
Teller, op het ogenblik Oppenheimer's
grote tegenstander, die de buren des
nachts wakker hield met zijn pianospel.
Zij laat de menselijke kant zien van de
ze pioniers van de wetenschap en ver
telt erover met milde humor. Hoe b.v.
deze physici ooit, als haar gasten, in
zulk een opgewonden gesprek geraak
ten over hun wetenschappelijk werk, dat
het dienstmeisje dacht dat ze allemaal
dronken waren.
Eerst in Augustus 1945, toen de bom
was gevallen, hoorde Laura Fermi
waarom zij naar Los Alamos waren ver
huisd.
Mr. H. C. M. EDELMAN
Ongeveer vijfhonderd Nederlanders,
die in Canada een nieuw bestaan heb
ben opgebouwd, zijn thans met de
„Maasdam" onderweg naar Nederland.
Zij zullen, evenals een groot aantal
andere Nederlandse emigranten in
voorgaande jaren deden, Sinterklaas,
Kerstmis en indien mogelijk ook oud
en nieuw in de kring van hun bloed
verwanten in het vaderland meevieren.
Het schip wordt Vrijdag in Rotter
dam verwacht. Ter begroeting zal o.m.
aanwezig zijn de minister van Sociale
Zaken en Volksgezondheid, de heer J.
G. Suurhoff. Hij zal de emigranten en
St. Nicolaas toespreken.
Woensdagmiddag is op de door knip
perlichten beveiligde overweg bij de
nieuwe IJselcentrale te Harculo, ge
meente Zwollerkerspel, een zwaar be
laden vrachtwagen met aanhangwagen
door een electrische trein gegrepen. De
trein kwam uit Zwolle. De wagen werd
bestuurd door de 40-jarige J. van D.
uit Bergschenhoek, die verklaarde niet
op de lichtsignalen gelet te hebben.
Zijn aanhangwagen werd geheel ver
nield. De wagenvoerder van de trein
vluchtte ijlings naar achteren toen hij
het ongeluk zag aankomen. Ook de
trein liep aanzienlijke schade op. Er
deden zich geen persoonlijke ongeluk
ken voor.
Willem is een pas be
gonnen wereldburger, die
zo langzamerhand gaat
ontdekken, dat er buiten
zijn vader en moeder en
hemzelf nog enkele
schepselen op deze aard
bol vertoeven. De melk
boer, de bakker en de
hond van de buurman ho
ren er al een poosje bij. Als goed
paedagoog wakkert Willem's vader
de weetgierigheid van zijn zoon ten
zeerste aan. Laatst heeft hij hem zelfs
meegenomen naar „Artis", teneinde
hem er op attent te maken, dat de goede
God destijds een hele dierenwereld
heeft geschapen. En hij toonde hem
dus de voornaamste exemplaren uit
het rijk der fauna. De olifant, die
met zijn lange snuit ieder vertel
seltje pleegt uit te blazen bijvoor
beeld; en de leeuw met de manen,
de tijger met strepen, de panter met
vlekken en de beer met zijn pels.
Kortom, al die beesten, die een
mens moet kennen, wil hij zich
met vrucht op „Winnetou" en de
Missie-almanak voorbereiden.
Willem aanschouwde de vervaarlij
ke, vreemde wezens met gepast
wantrouwen, evenals trouwens de
toenemende geestdrift van zijn
papa.
Toen hij thuis kwam, had hij on
getwijfeld het ongedierte al lang weer
uit zijn memorie weggeveegd. Maar
zijn moeder wilde weten wat hij
er nu van over had gehouden, van
zijn kennismaking met het georga
niseerde oerwoud.
„Heb je een olifant gezien?" vroeg
zij dus.
Willem knikte vaag. Maar toen
zei hij met schitterende ogen:
„En een poesje".
De Staten van Suriname hebben met
algemene stemmen het „ontwerp-Don-
ker" aanvaard, dat de Indonesiërs in
Suriname in de gelegenheid stelt, kos
teloos en op eenvoudige wijze het Ne
derlanderschap te verwerven. Een Ne
derlands wetsontwerp daartoe, inge
diend door minister van Justitie mr.
Donker, is onlangs hier te lande aan
vaard.
Uiterlijk ietwat bleekjes en nerveus betrad commodore Adriaan Viruly,
die op 5 September de „Triton" voor de laatste maal omhoogtrok en met de
stuurknuppel in zijn handen met de machine op de zandbank van de Shan
non terecht kwam, Dinsdagmiddag de getuigenbank in de grote zaal van de
King's Inns te Dublin. Nadat hij echter de in het Engels gestelde eed had
afgelegd volgden zijn eveneens in het Engels langzaam uitgesproken ver
klaringen op beheerste wijze. Het verhoor van deze vooraanstaande Neder
landse piloot, die in dit officiële en voor de luchtvaart mogelijk uiterst be
langrijke onderzoek als kroongetuige wordt beschouwd, duurde deze middag
slechts veertig minuten. Vandaag zal het verhoor van Viruly worden voort'
gezet.
Met de heer McBride volgde een
vraag- en antwoordspel over het to
tale gewicht van het toestel en de
voorbereidende maatregelen, die aan
de start op Shannon vooraf gingen.
McBride: „Was bij de controle al
les normaal?"
Advertentie
verjaag dat lome grippgevoel met:
.'ti Z W/ TSAL preparaat/
Twee mannen in Phi
ladelphia zijn dezer dagen
voor de rechter versche
nen, omdat zij geld ge
stolen hadden van een
baby. De moeder had het
kind een beursje met 6%
dollar gegeven om mee te
spelen. Toen de moeder
even een winkel in ging
om boodschappen te doen,
namen de onverlaten het
kind de portemonnaie af.
Een surveillerende agent
hoorde het luide gejam
mer van de baby en greep
de dieven in de kraag.
Doorslaand argument
De heer Paul McCracken
uit Californië luisterde
enigszins verveeld naar
het verhaal, dat een ver
zekeringsagent tegen hem
afstak.
„Er kan een mens van
alles overkomen in zijn le
ven", zo zei de verzeke
ringsman, „daarom moet
men op alles voorbereid
zijn".
Nauwelijks waren deze
voor een verzekerings
agent niet bijster originele
woorden verklonken of er
klonk een schot. Een ko
gel versplinterde het
raam in McCracken's ka
mer, zoefde langs Mc
Cracken's hoofd, sloeg
in- de radio, ketste te
gen de muur en viel
platgeslagen voor de
voeten van de verstijfd
toekijkende McCracken.
De politie verklaarde
na een onderzoek, dat de
kogel afkomstig was van
het pistool van een man,
die twee huizen verderop
woonde en die zich het
leven had trachten te
benemen, omdat zijn
vrouw geweigerd had
zich met hem te verzoe
nen.
De man was echter op
een dermate onhandige
manier te werk gegaan,
dat de kogels links en
rechts in het rond vlo
gen. Zelf was hij door
een kogel slechts licht
aan het hoofd gewond.
Dit was het projectiel,
dat het betoog van de
verzekeringsagent zo plot
seling onderbroken....
en gesteund had.
De agent liet er geen
gras over groeien en
overhandigde McCracken
een polis, welke deze
onmiddellijk onderte
kende.
Wie een kuil graaft...
Sir Robert Watson, de
Britse uitvinder van de
radar, is tot de slotsom
gekomen, dat zijn uit
vinding ook een scha
duwzijde heeft. Hij is
namelijk veroordeeld
wegens overschryding
van de maximumsnel
heid tot 12.5 dollar boe
te. De politie van
Kingston in Canada
snapte hem met behulp
van radarapparaten.
Onderwijsvernieuwing
Een echtpaar in Boston
heeft een boete gekre
gen, omdat het zijn ne
genjarige zoontje niet
naar school stuurde. De
jongen vond de school
niet „intellectueel stimu
lerend" genoeg en stu
deerde liever thuis. De
knaap kan reeds Chinees
en Duits lezen en ook wat
Sanskriet.
Viruly: „Absoluut". Hij had met de
boordwerktuigkundige en de eerste
vlieger Parfitt, zoals gebruikelijk is
de VI- en V2-snelheden voor het op
stijgen vastgesteld, respectievelijk 110
en 125 knopen, waarna Parfitt de
toren om het vertreksein had ge
vraagd. Viruly had de remmen gepro
beerd en de motoren laten draaien.
Op dit punt verzocht de president
de heer McBride geen vragen meer te
stellen, doch Viruly zelf eerst zijn ver
haal te laten vertellen.
„Ik gooide de remmen los", aldus
Viruly, „zodat de machine vooruit be
gon te rollen, en langzamerhand vaart
kreeg. Ik stuurde aanvankelijk met
het neuswiel, totdat we een snelheid
hadden van 60 knopen (111 km per
uur), daarna gaat de besturing met
het roer. Steeds sneller schoot de ma
chine vooruit en toen we 125 knopen
gingen, kwam het moment om de
lucht in te gaan.
Een vreemd geluid
Precies op dat moment hoorde ik,
althans ik dacht het te horen, een
eigenaardig geluid, dat van bak
boord kwam. Het scheen mij even
toe, alsof een van de linkermotoren
een ander geluid begon te maken.
Het was dus geen klap of zoiets. In
een flits keek ik opzij naar Parfitt
en naar de boordwerktuigkundige
om te zien of zij het ook hoorden.
Maar zij vertoonden geen enkele re
actie en toen hoorde ik het vreemde
geluid ook niet meer, zodat er geen
reden meer was om er op te letten.
Op hetzelfde moment trok ik de ma
chine normaal de lucht in".
„Had u zich wel even ongerust ge
maakt over het geluid?" interrum
peerde de president.
„Inderdaad", antwoordde Viruly
„met zo'n vol en zwaar geladen toe
stel".
„We hadden bij dat omhoog gaan
125 knopen snelheid", vervolgde Viru
ly, „en ik merkte, dat we een vlakke
klim hadden, dat we niet snel stege'
Ik liet het landingsgestel daarom snel
intrekken. Terwijl het omhoog kwam,
vlogen we nog boven het vliegveld
naar de waarschuwingslichten vlak
buiten het veld. Ik stuurde nog vi
sueel om er zeker van tc zijn, dat we
veilig opstegen en dat ik op goede
hoogte over die lichten zou komen. Dat
gebeurde. Het was onmogelijk precies
te zeggen, hoe hoog we er overheen
gingen. Ik schat het op 50 voet of iets
meer. Daarna begon ik aan een stei
lere klim, omdat we inmiddels meer
vaart hadden gekregen. Bij 140 kno
pen snelheid vroeg ik om enige ver
mindering van vermogen; op dat mo
ment wordt de kracht van de motoren
namelijk iets teruggebracht door de
boordwerktuigkundige. Dit kunnen wij
op de instrumenten controleren, maar
hij deed het zelfstandig. Intussen
klommen we nog steeds. Het rode
lichtje, dat een uitgestoken landings
gestel aangeeft, ging uit. Dat beteken
de dus, dat het geheel ingetrokken was
in de romp. Op dat moment zag ik de
naald van de hoogtemeter de 250 voet
voorbijgaan. Zeer kort daarna gaf ik
opdracht: vleugelklappen intrekken.
Het toestel ging toen circa 150 knopen.
Nadat de klappen in waren, verzocht
ik om extra klimvermogen. De snel
heidsmeter gaf toen 160 of meer aan.
Op dat moment kreeg ik de indruk,
dat er iets absoluut verkeerd was met
de machine. Het gebeurde nog voor we
de tijd hadden gehad alle normale
routinewerkzaamheden van controle
en checking kort na een start uit te
voeren. Ik keek naar de kunstmatige
horizon, die jvees een normale ligging
van het toestel aan. Daarna maakten
wij een zeer steile, plotselinge daling.
Dat weet ik zeker, want toen ik naar
de daalsnelheidsmeter keek, zag ik de
naald door de indicatie gaan, dat we
duizend voet per minuut naar bene
den gingen en aangezien dit instru
ment meestal traag reageert, zijn we
waarschijnlijk nog sneller naar bene
den gegaan. Ook de naald van de
hoogtemeter sloeg door de honderd
voet terug en op dat zelfde moment
raakten we het water. Meteen was er
een hevige zwaai. Ik voelde hem naar
rechts, maar anderen zeggen naar
links. In zeer korte tijd kwam de ma
chine toen tot stilstand. Even was ik
geheel versuft en er ging enige tijd
voorbij voor ik tot handelen in staat
was. Toen waren de reddingspogingen
al begonnen".
McBride: „Verliet u de grond op
hetzelfde moment, dat u het vreemde
geluid hoorde?"
Viruly: „Ja, op precies hetzelfde
moment".
McBride: „Had u even de indruk,
dat er gevaar dreigde?"
Viruly: „Ja, een ogenblik wel".
Voordat Viruly gehoord werd, had
de heer G. B. Probert, luchtvaartdes-
kundige van het Ierse ministerie van
industrie en handel, zijn uitvoerige
uiteenzetting over het geborgen wrak
van de Triton voortgezet en beëindigd.
Hij was daarbij o.a. tot de volgende
conclusies gekomen:
1. Het is waarschijnlijk, dat de In
strumentale fout van de snelheidsme
ter vóór het ongeluk zeer klein was.
2. De hoogtemeter van Viruly ver
toonde geen ander defect dan enig
roest, dat door het water na het onge
luk veroorzaakt is. Met vrij grote
stelligheid moet worden aangenomen,
dat het instrument voor de ramp naar
behoren heeft gefunctionneerd.
3. Ook de stijgsnelheidsmeters waren
in orde.
Resumerend was men tot de conclu
sie gekomen, dat voor zover de Instru
menten in de cockpit na de ramp nog
konden worden onderzocht, geen te
kortkomingen waren geconstateerd, die
slecht functionneren of het abnormaal
uitslaan van de naalden tot gevolg
zouden hebben kunnen gehad.
Terwijl de koerslijst op de New Vork-
se beurs rond het middaguur nog fractio-
nele stijgingen te zien gaf, kwam tegen
het slot zulk een verkoopgolf los, dat
de ticker het soms niet kon verwer
ken. Over een. breed front traden koers
dalingen op en de markt sloot gedrukt
met verliezen tot circa 2 dollar.
De Daily Express maakt gewag van
een bericht dat op de 1.120 ton meten
de Britse duikboot „Artemis" een hand
granaat is gevonden, verborgen in een
van de twee grote machines, toen het
schip zich gisteren in volle zee bevond.
Een woordvoerder van de admiraliteit
zeide, dat er inderdaad aan de machines
was geknoeid, doch dat er geen sprake
was van schade. Het bericht uit de
Daily Express noemde hij onwaar. Een
onderzoek is gaande en de bemanning
van het schip wordt momenteel onder
vraagd.
De „Artemis" telt een bemanning van
60 koppen. De Engelse krant schrijft,
dat de granaat een der beide grootste
machines buiten werking had moeten
stellen en dat er voldoende explosieven
waren om de zes dienstdoende stokers
te doden en de machine geheel buiten
werking te stellen. De Artemis is terug
gekeerd naar haar basis op de Clyde.
(UJ>.)
