Meeuwen zijn geen stieren, ze kwamen
noch op het rood, noch op de visjes af
TDE SCHEEPSBOUWER-,
M
Kerstmis 1944
MIDWINTERBLAZEN
Een kaarsje in de
steppennacht
Gobelin
Het Kerstfeest van
tien jaar geleden
J
1
Stille Nacht
Heilige Nacht'
VRIJDAG 24 DECEMBER 1954
PAGINA 13
A
Liturgische weekkalender
Opvangcentra voor de
„liftende" militairen?
Zo heel veel weet ik niet" meer van het Kerstfeest in 1944. Wat er van ^an iemand anders kreeg
over is betreft meer de algemene levenssfeer uit die dagen. Ik woonde zf3i?s M Y Jy was
op een kamer in de Jodenbuurt. Die buurt was het ghetto, afgesloten V0?01?,' W£r en w
mn of TtfriWol rl vn n /I nvt ol f,„on non— flirt fl r\r\rr W n V T~\ aiifoo- IK ballen V3tl IlC t grUlS ei
Zo heel veel weet ik nietmeer van het Kerstfeest in 1944. Wat er van
over is betreft meer de algemene levenssfeer uit die dagen. Ik woonde
op een kamer in de Jodenbuurt. Die buurt was het ghetto, afgesloten
met prikkeldraad en al twee jaar daarvoor zorgvuldig door de S.D. uitge
kamd. Er woonde bijna niemand meer en dus meende ik, dat het.er wel vei
lig was. Het was een lugubere buurt. Overal waren de deuren met karabijnen
stuk geslagen; van de ruiten was bijna niets meer heel, zodat de ramen met
holle, lege ogen je aankeken. Vooral 's avonds was de sfeer van ellende bijna
tastbaar.
Omdat de huizen bijna alle onbewoond waren, werd er veel hout ge
sloopt. Dat slopen ging zeer ondeskundig en dikwijls zakte een huis plotseling
ineen. Men hoorde dan een doffe slag en wat krakend gerommel. Het was
alsof het huis dan, na alle doorstane leed, dat zich binnen zijn muren had
afgespeeld, zuchtend in elkaar viel. Er was een zekere overeenkomst tussen
zo'n huis en de oude mannen, die soms in de gaarkeuken neervielen. De
gaarkeuken was op de Kroomboomssloot en dè eerste tijd keken we bezorgd
naar zo'n man en trachtten hem weer bij te brengen. Dan hielden ook de kin
deren even op met lepelen van soep, die gemorst was in de vieze karren,
waarmee de gamellen gehaald en gebracht werden. Later schoof men het
slachtoffer opzij en ging gewoon door met het in de rij staan.
Een keer zakte 's nachts een groot
.tuis aan de overkant van de Zwanen
burgwal met een harde slag in elkaar.
Het was in de spertijd en niemand
mocht buiten. Toch waagde ik het erop
en sloop langs de gevel en de brugleu
ning behoedzaam naar de overkant.
Daar trof ik op het puin een groot
aantal mensen, die zwijgend stenen
opzij wierpen en de houten balken
trachtten weg te slepen. Men hoorde
alleen 't wegvallend puin en gesmoor
de vloeken. Het geheel had veel van
een mierenhoop weg. Tenslotte had
ik ook een balk te pakken. Hij was
van zwaar eikenhout en met de groot
ste moeite gelukte het mij hem naar
de brug te slepen. Toen schreeuwde
iemand: „De Griine". Vanuily de Staal-
straat naderden traag een paar gedaan
ten op fietsen. Iedereen dook weg in
het puin. De wespen zoemden voorbij,
in de lucht waren vliegtuigen. Op de
brug raakte ik in gevecht met een man
die er met mijn balk vandoor wilde.
„Ik smijt je in het water," siste de
vent. ,,Ik had hem het eerst" zei ik.
„We zitten in de kou," zei de vent.
„Ik ook" antwoordde ik, „laten we
verstandig zijn. De balk is te zwaar
voor ons alleen. Laten we hem samen
naar de overkant slepen, daar heb "ik
een zaag. Ieder de helft." „Goed", zei
de man.
De helft van de helft heb ik in stuk
jes gehakt. Er zaten veel verroeste
oude spijkers in. Het andere kwart
heb ik nog steeds. Het is een soort
relikwie. Ik dorst er nooit de bijl en
later nooit de beitel in te zetten.
Boven mij woonde een varensgast,
wiens echtgenote met vroedvrouwen
schap enig geld verdiende. Hij had
tijdens de opstand in de Jordaan in
1934 een gummiknuppel in zijn nek
gekregen terwijl hij straten openbrak.
Dat vertelde hij iedere avond als ik
even ging buurten. Ze hadden vier hon
gerige kinderen en daarom gingen
de man en de vrouw veel op honj*#fe
tocht. Op een avond werd er op de
deur gebonsd. Ik was al bezig in mijn
schuilkast te kruipen toen ik het fluitje
van de varensgast hoorde. Het regen
de. Ze stonden buiten bij een zwaar
beladen flets. De man had lappen van
een jute zak aan zijn voeten, want
de schoenen van zijn vrouw waren be
zweken en toen had hij de zijne aan
haar gegeven, De lappen waren ge
deeltelijk losgeraakt en flodderden om
zijn voeten. Hü had iets van een eend
met veel te grote zwemvliezen. Ik her
inner mii, dat ik hard begon te la
chen in de deuropening, hoewel ik wist
hoe ellendig de mensen er aan toe
waren. .Ze hadden twee dagen met een
fiets zónder banden gelopen. In die
TTT
tijd kon je vreemde reacties hebben.
De man gaf mij een harde klap in het
gezicht en zei „lach niet, help me lie
ver met die fiets de trap op, ze zitten
ons achterna." Er was schapenvet en
een zak aardappelen. Het vet werd
diezelfde avond nog uitgebakken, zo
dat het hele huis een plezierige ster
ke lucht kreeg. De volgende dag was
alles op en ze hadden weer niets te
eten.
Daags voor Kerstmis heb ik de hele
dag onder een luik in het platte dak
gezeten. Naar dat luik voerde een
touw, dat aan een net vastzat. Onder
het net lagen drie ansjovisjes, die te
zout waren om te eten. Ik hoopte dat
de meeuwen er op af zouden komen,
dan zou ik het net laten vallen. Later
op de dag heb ik er een brok bieten
stamppot naast gelegd. „Dat is rood,
dat loktmisschien" dacht ik. Maar
meeuwen zijn geen stieren. Ze kwa-
men niet op het rood af en ook niet op
de ansjovisjes. Toen heb ik bij het
donker worden teleurgesteld onder het
luik de bieten en de visjes maar op
gegeten. Iets verderop in een lege
textielfabriek hadden een aantal vrien
den van mij zich verschanst. Er wa
ren ook Joden bij. Zo nu en dan ging
ik er 's avonds heen. Allen lagen bij
een op bedden, die een groot carré
rond een kacheltje vormden, met de
inventaris van de rest van de fabriek
werd gestookt. Al het eten werd bij
elkaar gebracht. We aten bietenkoe-
EONDAG 26 December: H. Stephanus, eer
ste martelaar; eigen mis; 2 geb. oct.;
Credo; prefatie en communicantes van
Kerstmis; rood.
MAANDAG: H. Joannes, evangelist; eigen
mis; 2 geb. oct.; Credo; prefatie en
communicantes van Kerstmis; wit.
Breda; 3 geb. voor bisschop.
DINSDAG: H.H. Onnozele Kinderen:
eigen mis; 2 geb. oct.; Credo; prefatie
en communicantes van Kerstmis; paars.
WOENSDAG: H. Thomas van Kantelberg,
bisschop-martelaar; eigen mis; 2 geb.
oct.; Credo; prefatie en communicantes
van Kerstmis; rood.
DONDERDAG: Mis van Zondag onder het
Kerstoctaaf; 2 geb. oct.; Credo; prefatie
en communicantes van Kerstmis; wit.
(Den Bosch: 3 geb. H. Joannes).
VRIJDAG: H. Silvester, paus-belijder; mis
Si diligis: 2 geb. oct.; Credo; prefatie en
communicantes van Kerstmis; wit.
(Den Bosch: 3 geb. H. Joannes).
ZATERDAG: Besnijdenis des Heren; eigen
mis; Credo; prefatie en communicantes
van Kerstmis; wit.
ZONDAG 2 Januari: Allerheiligste Naam
Jezus; eigen mis; 2 geb. (in stille mis
sen oct. H. Stephanus): Credo; prefatie
van Kerstmis: wit.
Met het oog op de vraagstukken, wel
ke zich rond het liften van militairen
voordoen, heeft de A.N.W.B. de Leger-
voorlichtingsdienst in overweging gege
ven een lijst samen te stellen en te pu
bliceren van plaatselijk te treffen rege
lingen inzake opneemcentra, waar mi
litairen zich kunnen verzamelen ten
einde te worden afgehaald door auto
mobilisten, die bereid zijn hen mede te
tiemen.
De A.N.W.B. heeft zich bereid ver
klaard'onder Zijn leden bekendheid aan
deze „opvangplaatsen" te geven.
ken en gepofte bloembollen. Aan het
plafond hing een olielampje met een
enorme glimmend-kartonnen schaal er
boven om enige spreiding van het
licht te krijgen. Er liep soms een bijna
naakt kindje rond. Om beurten las er
iemand voor. Daar ontdekten we Kaf
ka, het was er precies de sfeer voor.
Een van de verschanste jongens had
zich gespecialiseerd in hét meeuwen-
vangen, zodat er nog wel eens tranig
vlees was. Er zat ook een valluik om
te ontsnappen in de fabriek en ze had
den een stengun en eens heb ik er met
een paar handgranaten in de dakgoot
liggen bibberen. Er was bij een oefe
ning een schot afgegaan. De kogel
had zich door het raam naar buiten
gewerkt en iedereen vreesde, dat de
Duitsers het opgemerkt zouden heb
ben. „Als de moffen komen, gooi je
dat eitje maar op hun test" zeiden
ze. Er kwam niemand.
Eens kreeg ik een zak kolengruis,
dat was niet te stoken, maar de mens
wordt vindingrijk in de beproeving.
Van iemand anders kreeg ik een zak
zaagsel, want dat was ook niet te
stoken. Met wat klei en water kneedde
ik ballen van het gruis en het zaagsel;
als je ze droogde brandde dat wel'.
Wekenlang heb ik in die zwarte smeer
boel gezeten.
Eens maakte ik een portret en als
beloning kreeg ik onder andere een
miniatuur-stallantaarn met peterolie.
Het was een lief lampje, dat echter
alleen in twee horentjes wilde bran
den. Wat men ook met de pit deed,
het hield twee horentjes. Daarom
noemde ik het lampje Mozes. Mozes
was een van mijn trouwste vrienden.
Ik herinner mij, dat op Kerstavond
iemand bij mij aanklopte. Ik ontstak
Mozes en zag een jonge Franciscaner
pater op de trap. Hij had het uiterlijk
van een adelborst, zei niets, kwam
binnen en gaf me 'n brood. Toen haal
de hij uit de ene mouw van zijn kovel
een pakje margarine en uit de ande
re mouw een zak bonen. Daarna graai
de hij in zijn neergelaten kap en haal
de er een paar dameskousen uit „Hier",
zei hij lachend, „dat is voor je meis
je, de mens leeft niet van brood al
leen." Ook gaf hij mij nog drie gaar
keukenbonnen. Daarna verdween hij
weer zwijgend. Van zoiets krijg je
wat ze noemen een brok in je keel.
In de nachtmis was het koud en het
orgel moest met de hand opgepompt
worden. Dat gaf een piepende disso
nant aan het ferm zingende koor. Tij
dens dederde mis, toen de kaarsen
bijna geheel opgebrand waren en er
een grote duisternis in de kerk begon
te heersen, was er een inzameling van
goederen bij de communiebank voor
de armen van de parochie. Het had
iets van de catacomben. Veel mensen
gingen naar voren. Ik dorst de dames
kousen er niet bij te leggen.
MARIUS VAN BEEK.
,.lk smijt je in het water", siste de vent; „Ik had hem het eerst", zei ik.
ZATERDAG
HILVERSUM I, 402 m. - NCRV: 7.00
prot. pr. KRO: 8.00 nieuws, 8.15 gram.,
8.25 pl. Hoogmis. NCRV: 9.30 nieuws, 9.45
meisjeskoor, 10.00 prot. pr., 11.30 koor
zang. KRO: 12.15 Kerstliederen. Natio
naal progr.: 13.00 Kersttoespraak door
H.M. Koningin Juliana. KRO: 13.20 koor
en orgel, 13.50 gram., 14.00 mysteriespel,
14.50 Radio Philh. Ork. en solist, 15.50
caus., 16.15 gram., 16.30 kinderen. (KOR:
17.00 prot. pr., 17.45 Kerstspel, 18.20
Kerstzang. NCRV: 19.00 Weihnacfctsora-
torium, 19.35 gram. KRO: 19.45 nieuws,
20.00 caus., 20.30 viool, 20.50 int. Kerst
liederen, 21.10 Kerstfantasie, 21.50 strijk-
ork., 22.25 klankbeeld, 22.45 Avondgebed,
23.00 nieuws, 23.15 Esperanto. 23.25 gram.
HILVERSUM II, 298 m. VARA: 8.00
Kerstklokken, d.02 nieuws, 8.17 vrouwen
koor, 8.30 voordr. en muz., 9.25 kamer-
muz. VPRO: 10.00 Motettenkoor, 10.30
prot. pr. VARA: 12.00 carillonmuz., 12.10
Marinierskapel, 12.38 instr. trio. Natio
naal progr.: 13.00 Kersttoespraak door
H.M. Koningin Juliana, 13.20 Metropole-
ork., 14.00 Bezinning op Kerstmis, 14.20
omr.ork., groot koor, kinderkoor en so
list, 15.25 Kerstspel, 16.15 strtiksextet,
16.45 jeugd, 17.30 Kerstliederen, 18.00
nieuws, 18.15 kinderkoren, 18.40 jeugd,
19.00 cantate. VPRO: 19.30 Kerstfeest
der vluchtelingen. VARA: 20.00 nieuws,
20.05'lichte muz., 20.35 hoorspel m. muz.,
21.52 gram., 22.15 leert uw landgenoten
kennen, 22.35 piano, 23.00 nieuws, 23.15
gram.
ENGELAND, BBC, home service, 330
m.: 13.00 lichte muz., 16.15 symph.ork.,
19.30 amus.muz.. 20.00 kooraang.
BBC, light progr., 1500 en 247 m.:
12.00 fabrieksfanfare, 17.15 concertork.,
19.00 zang, 21.35 amus.muz., 23.15 dans-
muz.
NORDWESTDEUTSCHER RUNDFUNK,
309 m.: 13.10 ork.conc., 17.00 gevar. muz.,
18.25 klass. muz., 19.25 Kerstliederen,
20.00 Die Entführung aus dem Serail,
opera, 22.15- Kerstliederen, 23.00 gevar.
muz., 0.15 dansmtiz., 1.00 gevar. muz.,
2.15 lichte muz.
FRANKRIJK, nat. programma. 347 m.:
11.45 koorzang, 12.30 ork.conc., 13.20 ork.-
ponc., 17.00 ork.conc., 20.00 lichte muz.,
22.30 kamermuz.
BRUSSEL, 324 m.: 15.15 symph.ork.,
20.00 intern. Kerstprogr.
484 m.: 15.30 operaconc., 16.30 koor
zang, 21.15 ork.conc.
ENGELAND, BBC, European Service.
Uitz. voor Nederl. 17.00-17.15 Engelse les
v. beginnelingen. (Op 224 en 49 m.).
22.00-22.30 Nieuws. Feiten v. d. dag. Het
Engelse Kerstfeest. (Op 224 m.).
ZONDAG
HILVERSUM I, 402 m. NCRV: 8.00
nieuws, 8.15 orgel. IKOR: 8.30 prot. pr.
KRO: 9.30 nieuws, 9.45 gram., 9.55 Hoog
mis, 11.30 groeten v. emigranten, 12.05
Brabants ork. en solist, 13.00 nieuws,
13.15 lunchconc., 13.40 jeugd, 14.30 Philh.
ork., koor en sol., 15.55 kamerork. en
solist, 16.15 sport, 16.30 Vespers. NCRV:
17.00 prot. pr., 18.30 Weihnachtsorato-
rium, 19.05 boek, 19.20 Kerstliederen,
19.30 caus. KRO: 19.45 nieuws, 20.00 caus.,
20.20 militairen, 21.10 Kerstconc., 21.40
hoorspel, 22.05 instr. octet, 22.20 voordr
22.45 Avondgebed, 23.00 nieuws, 23.15
strijkork. en solist.
HILVERSUM II, 298 m. VARA: 8.00
nieuws, 8.15 gram., 8.45 caus., 9.00 sport,
9.05 jeugd. 9.20 oude muz. 9.45 caus.
VPRO: 10.00 voordr. en 4orgel. IKOR:
10.30 prot. pr. AVRO: 12*0 sport, 12.05
carillon, 12.20 Kerstliederen, 12.35 Even
afrekenen. Ifferen!, 12.45 lichte muz., 13.00
nieuws, 13.10 gram., 13.15 lichte muz
14.00 boek, 14.20 omr.ork. en soliste, 15.15
Kerstfeestviering van Nederl. emigran
ten, 16.00 Motetgezelschap, 16.30 sport.
VPRO: 17.00 hoorsp.. VARA: 17.30 jeugd,
17.50 sport, 18.15 nieuws, 18.30 lichte
muz., 19.00 West-Europa op Kerstmis
1954, 19.25 cabaret. AVRO: 20.00 nieuws,
20.05 amus.muz., 20.45 hoorspel, 21.30
lichte muz., 22.00 piano, 22.10 cabaret,
22.50 act., 23.00 nieuws, 23.15 gram.
ENGELAND, BBC, home service, 330
m.: 14.10 volksliederen, 15.45 symph.ork.
en solist, 19.15 The Mikado, opera, 22.15
The Mikado, opera.
BBC, light progr., 1500 en 247 m.:
14.15 gevar. muz., 16.30 gevar. muz., 21.15
pianospel, 22.00 gevar. muz.
NORDWESTDEUTSCHER RUNDFUNK,
309 m.: 12.00 symph.ork.'en-sol., 13.10
symphork., koor en sol., 14.45, klassieke
muz., 17.30 symph.ork., 19.30 Kerstcopq.
20.00 Der fidele Bauer, operette, 22.15
gevar. muz., 0.15 symph.ork., knapen
koor en soliste, 1.15 gevar. muz.
FRANKRIJK, nat. programma, 347 m.:
12.00 lichte muz., 15.30 Les Contes de
Perrault, opera, 17.45 Philharm. ork.,
20.00 lichte muz., 22.45 kamermuz.
BRUSSEL, 324 m.: 11.45 vojksconc.,
12.34 lichte muz., 14.00 Pagliacci, opera,
17.00 omr.ork., 19.30 knapenkoor, 20.00
symph.ork,, 20.35 Minneliederen, 21.00
gevar. liedjes, 23.05 dansmuz.
484 m.: 12.15 gevar. muz., 15.00 ork.
conc.
ENGELAND, BBC, European Service.
Uitz. voor Nederl. 8.00-8.15 Engelse les
v. beginnelingen. (Op 464 en 75 m.).
17.00-17.15 Engelse les v. beginnelingen.
(Op 224 en 49 m.). 22.00-22.30 Nieuws.
Feiten v. d. dag. De Engelse geschie
denis: Romantiek en dagelijks leven:
Koning Arthur, door dr.-A. Noach (Op
224 m.).
WIJ KIJKEN NAAR TELEVISIE.
NTS: 14.58-16.00 Rep. uit Gstaad in Zwits-
serland.
MAANDAG
HILVERSUM I, 402 m. NCRV: 7.00
nieuws, 7.10 muz., 7.30 gram., 7.45 prot.
pr., 8.00 nieuws, 8.15 gram., 9.00 zieken,
9.30 vrouw, 9.40 mastklimmen, 10.05
gram., 10.30 prot pr., 11.00 viool en
piano, 11.20 gevar. progr., 12.25 boer en
tuinder, 12.33 kamerork., 12.53 gram.,
13.00 nieuws, 13.15 Promenade-ork., 13.40
gram., 14.05 jeugd, 14.30 gram., 14.45
vrouw,15.15 gram., 15.28 kamermuz.,
16.00 prot. pr., 16.30 gram., 17.00 kleu
ters, 17.15 gram., 17.30 jeugd, 17.45 rege-
ringsuitz., 18.00 gemengd koord, 18.20
gram., 18.40 Eng. les, 19.00 nieuws, 19.10
orgel, '19.30 caus., 19.45 piano, 20.00 ra
diokrant, 20.20 gram., 20.40 hoorspel, 21.40
gram., 21.50 Radio Philh. Ork. en soliste,
22.45 prot. pr„ 23.00 nieuws, 23.15 gram
23.45 prot. pr.
Hilversum h, 293 m. avro; 7.00
nieuws, 7.10 gram., 7.15 gym., 7.30 gram.,
8.00 nieuws, 8.15 gram., 9.30 huisvr., 9.35
gram., 9.40 prot. pr„ 10.00 gram., 11.00
vrouw, 11.15 kamerork., 11.25 voordr..
12.00 Musette-ork. en soliste, 12.33 In 't
spionnetje, 12.38 piano, 13.00 nieuws,
13.15 gram., 13.20 Metropole-ork., 13.55
koersen, 14.00 caus., 14.20 muzikale caus..
14.50 hersengym., 15.10 gram., 15.50 we
tenswaardigheden, 16.15 gram., 17.45
gram., 17.50 rrtil. comm., 18.00 nieuws,
18.15 koor, twee piano's en sol,, 18.45
jeugd, 19.00 gram., 19.15 vocale kamer
muz., 19.45 regeringsuitz., 20.00 nieuws,
20.05 de radioscoop, 23.00 nieuws, 23.15
gram.
ENGELAND, BBC, home service, 330
m.: 12.40 mars- en walsmuz., 14.10 gevar.
muz., 14.40 mil. ork., 16.15 ork.conc., 19.30
gevar. muz., 20.15 Schots ork.
BBC, light progr., 1500 en 247 m.:
12.45 ork.conc., 13.45 studentenliederen,
14.15 lichte muz., 15.25 lichte muz., 17.00
lichte muz., 19.00 lichte muz., 21.00 viool
spel, 22.00 gevar. muz., 23.30 dansmuz.
NORDWESTDEUTSCHER RUNDFUNK.
309 m.: 12.00 amus.muz., 13.10 ork.conc.,
14.15 operaconc.. 16.00 ork.conc., 17.45
gevar. muz., 19.15 dansmuz., 2.035 symph.
ork. en solist, 23.30 pianorecital, 0.25
amusimuz.
FRANKRIJK, nat. programma, 347 m..
12.15 clavecimbelrecital, 12.30 symph.-
conc., 15.00 ork.conc., 16.50 kamermuz.,
19.00 operettemuz., 20.00 Nationaal ork.,
23.20 klassieke muz.
BRUSSEL, 324 m.: 12.00 omr.ork., 13.15
pianospel, 13.30 gevar. muz., 13.45 piano
spel, 14.00 strijkkwartet, 15.00 symph.ork
en solist, 17.10 lichte muz., 18.00 Franse
les, 18.15 pianorecital, 20.00 ork.conc.,
21.15 omr.ork.
484 m.: 15.00 omr.ork., 16.05 lichte
muz., 17.30 kamermuz., 18.30 chansons
20.45 gevar. conc.
ENGELAND, BBC, European Service
Uitz. voor Nederl. 8.00-8.15 Engelse les
v. beginnelingen. (Op 464 en 75 m.).
Engelse les v. gevorderden. (Op 224 m.).
22.00-22.30 Nieuws. Feiten van de dag.
NTS: 18.58-19.45 Dynastie der Zandlo
pers, de klokkenwinkel van Vadertje
Tijd. NCRV: 19.45 Weerber. 19.48 dr.
Knock, speelfilm. 21.28-21.40 Dagsluiting.
71. „Wij hebben te veel tijd verspeeld", flitst het door Eric heen, terwijl
hij de vloot van de Saksische piraten bezorgd opneemt. Voor zover hij het
op deze afstand beoordelen kan, is de snelheid van de achtervolgende sche
pen zeker niet groter dan die van zijn eigen schip. Met een beetje geluk
kunnen zij misschien nog in de duisternis ontkomen. Het piratenschip ver
wijdert zich met èen gestage vaart verder en verder van de plaats, waar zich
intussen de beetgenomen Saksers verzameld hebben. Een eindweegs lopen
dezen nog over het strand met de boot mee. Wat zij de vluchtenden ach
terna schreeuwen is niet te verstaan, maar naar de wilde gebaren te oor
delen, die zij daarbij maken, zijn het beslist geen zegenwensen. Hoewel
Eric en zijn mannen zich kostelijk amuseren over de geslaagde krijgslist,
is de onrust bij allen duidelijk merkbaar. Constant tuurt de Noorman, die
het roer houdt, achterom. Een Saksenboot is geland nabij de plaats waar
zich de veertig gestrande mannen ophouden, maar de rest zet de achter
volging voort. Eric's schip komt iets sneller vooruit waarschijnlijk door
de veel geringere bemanning maar desondanks betwijfelt de Noorman
het, of hij de wraakzuchtige Edzar zal weten af te schudden. Over een paar
uur is het licht, en zonder water, zonder voedsel kunnen zij onmogelijk
aan één stuk door blijven varen. Bovendien dreigt hun het gevaar van de
Noordelijke piratenbende. En jaauwelijks heeft Eric dit bedacht, of Biar de
Heruli, die voor op de uitkijk staat, slaakt een schorre kreet: „Een vloot!
Veel schepen recht vooruit. Zij komen op ons af. Wij worden ingesloten".
nr»v«
ui
„En toch zal het morgen
Kerstmis zijn!" zegt vader op
eens. „We trekken ons van al
die narigheid een paar dagen
niets aan. We hebben appels
en kaas in huis
„Ik heb nog een busje melk
staan!" valt moeder vader
bij, „en aardappels voor twee
■dagen
„En ik mag, morgen ook uit
eten gaan!" juicht Wouter mee.
„Waarom zouden we dan
treuren!" lacht vader. „Die
Duitserkrijgt ons er nooit on
der. Met al zijn bekendmakin
gen niet!"
Zo komen dan de Kerstdagen
van het jaar 1944.
Wel luiden er in de vroege
morgen geen klokken. Die heb
ben de Duitsers ook ingepikt.
Maar dat geeft ook niets. De
mensen weten zonder die klok
ken ook wel, dat de nachtmis
begint. En overal stromen de
kerken vol.
Moeder Poldam moet thuis
blijven voor de kleinsten. Maar
een paar groten stappen met
vader mee door de donkere
straten. Maar zo gauw ze.de
kerk binnen komen staan ze,
evenhls alle andere mensen,
enkele ogenblikken stom ver
baasd. Alle lichten branden!
De kerk is een en al licht!
„Hoe heeft dê pastoor dat
voor elkaar gekregen?" vragen
de mensen zacht aan elkaar.
Zo'n plechtige nachtmis heb
ben de mensen nog nooit mee
gemaakt. Gedurende twee uren
vergeten ze alle zorgen en na
righeid. Vuriger dan ooit bid
den ze tot het Kerstkind.
„Gloria in Excelsis Deo!"
juicht het koor.
„Ere aan God in den- hoge!"
Ja, aan God willen ze eer
brengen.
Dat de vrede op aarde er
nog niet is, och, daar denken
de meeste mensen niet eens
aan. Want ze voelen de vrede
in hun harten. -Het is heerlijk
nu in de kerk te zijn en te
denken aan dat stalletje van
Bethlehem, waar Christus ook
maar als een arm kindje ge
boren wilde worden.
De pastoor spreekt woorden
van troost en bemoediging. Aan
het eind van zijn preek, als
het even stil blijft in de kerk,
zegt hij:
„En nu heb ik óók nog een
bekendmaking: maar een pret
tige! We gaan de kinderen, die
honger lijden, 'helpen! Buiten
in de kleine dorpen wonen nog
heel veel mensen, die eten ge
noeg hebben. Het is alleen zo
lastig en gevaarlijk, om het
naar de grote steden te bren
gen. En daarom zullen een
groot aantal kinderen naar bui
ten, naar die mensen toe gaan.
Na de Kerstdagen zal de eer
ste groep kinderen al vertrek
ken!"
De Mis gaat voort. Nog vre
diger, nog dankbaarder zijn de
mensen nu. Ze weten, dat er
voor hen gezorgd wordt; dat
hun kinderen niet aan hun lot
worden overgelaten.
Zo wordt de nachtmis van
het jaar 1944 een groots feest!
Thuis gekomen zet de fami
lie Poldam dat feest voort.
Moeder heeft de tafel al ge
dekt! Er is brood en een beet
je boter! Er is kaas en een
kan melk. Er staat een schaal
tje met borstplaatjes, nog over
van Sinterklaas, op tafel. Er
is voor ieder een appel!
Wat een feest voor deze tijd.
Maar er is vooral de vreugde
volle stemming. En al bran
den er dan bij de kerststal in
de .hoek van de kamer geen
kaarsjes, er worden toch even
goed kerstliederen gezongen.
De echte kerststemming is er!
En die blijft de twee dagen.
Want het lijkt wel, of alle men
sen hun best gaan doen, ande
re mensen vreugde te ver
schaffen. -Nog twee kinderen
worden uitgenodigd om bij
„deftige mensen" te komen
eten "die dag. Dat betekent
yoor de overblijvenden een gro
tere portie van de aardappelen
en wortelen die moeder Pol
dam kan opdienen. En wat
een vreugde als Wouter van
zijn diner thuis komt.
„U kunt nooit raden, wat ik
meebreng!" juicht hij. Hij
heeft geen geduld om enig ant
woord af te wachten. Hij
plaatst een kartonnen doos op
tafel, doet die open en roept:
„Pudding! Een hele schaal
pudding! Overgebleven!"
Al hebben ze allemaal gege
ten, die schaal pudding is wel
kom. Dat heerlijke spul vliegt
er in, net alsof ze nog niets
gegeten hebben!
's Avonds, als het donker is,
zitten allen weer om het ene
walmende olielampje, dat moe
der nu bij de kerststal ge
plaatst heeft. En zacht zingen
ze hun kerstliederen.
In de lange nacht, die volgt,
denkt moeder aan wat nu ko
men zal. Kinderen gaan naar
buiten! In deze gevaarlijke
tijd, ver weg van huis! Bij
In enkele streken van ons
land, vooral in Twente, bestaat
nog steeds een eigenaardig
oud gebruik: het „muddewin-
ter bloazen" dat men in de
tijdsduur van enkele dagen
vóór Kerstmis tot het octaaf
van Driekoningen horen kan.
Natuurlijk niet steeds aan een
stuk! Maar zo bij tijd en-wijle
galmt een merkwaardig ge
luid over de landerijen.
De midwinterhoorn wordt
van een dikke tak van elzen
hout gemaakt, die enigszins
gebogen moet zijn en mooi
rond. Een dunne stam is nog
beter voor het doel te gebrui
ken. Zo'n tak wordt doormid
den gezaagd en vervolgens uit
gehold. Dit moet met de nodi
ge kennis gebeuren, want er
wordt ook een soort fluitje in
gesneden. De twee helften
worden tegen elkaar gelegd en
met biezen omwonden. Dat
lijkt allemaal erg eenvoudig,
doch speciaal in Twente kan
men dat goed, want de hoorn
moet een speciaal geluid
geven. Het midwinterblazen
geschiedt boven een waterput
van een boerderij, dan klinkt
de galm nog lang na over de
velden in wijde omtrek.
Volgens de overlevering be
tekent het blazen de komst van
het Kerstkind. Katholieke boe
renjongens houden nog steeds
dit eeuwenoude gebruik in ere.
goede, maar vreemde mensen!
En toch, moeder weet het nu
al, als een van haar kinderen
ook naar buiten mag, zal zij
het laten gaan.
Want buiten hebben vele
mensen nog genoeg te eten.
En hier, in de grote stad komt
de hongersnood
Een fraai gekleurde en ge
weven wandtapijt noemt men
een gobelin. Deze naam ver
eeuwigt die van een familie,
welke een belangrijke plaats in
de Franse tapijtnijverheid in
nam. De grondlegger was Jean
Gobelin, die in de vijftiende
eeuw te Parijs een wolweverij
en tapijtweverij oprichtte.
De vlucht naar Egypte
Eindelijk zagen ze een rode
lichtglans tussen de bomen.
„Hier is het" hoorde Annad
d.e Dromenman zeggen.
Toen toverde de Dromenman
haar zo klein dat ze door het
sleutelgat van het klokkenhuis-
je kon kruipen.
Hier stond de toverlantaarn
die Annad allerlei mooie din
gen voortoverde.
Alles wat de twee geroofde
sterren hadden beleefd toen
ze nog mensen waren toverde
de toverlantaarn Annad voor
en dat was wondermooi, want de
sterren waren heiligen geweest.
Daarom had de boze heks
hen ook betoverd.
„Als je licht ziet door het
sleutelgat moet je direct naar
buiten kruipen, want dan sta
ik buiten met mijn lampje om
je te halen" hoorde Annad de
Dromenman nog roepen
Eindelijk zag ze licht door
het sleutelgat. „Kom vlug mee"
zei de Dromenman, terwijl ze
al door het donkere bos terug
holden.
In de verte zagen ze het elf-
urenvrouwtje al. Vlug ging An
nad weer op haar rug zitten
met het kaarsje in haar hand.
Maar zie, waar de vonkjes,
die het kooltje vuur had laten
vallen, een lichtend pad had
den gemaakt door de donkere
steppe, daar was nu de weg
bezaaid met diamantjes, die
Annad in haar schortje verza
melde.
„Nu ben je rijk", zei het elf-
urenvrouwtje zacht.
Achter hen, tussen de donke
re bomen, sloop de oude grijze
wolvin, de boze heks.
Ze was vol bloeddorst en
haar ogen gloeiden van haat en
ze wachtte op een gunstig ogen
blik om het elfurenvrouwtje en
Annad te bespringen om hen
te verscheuren.
Ze was bij het klokkenhuis
geweest en had bemerkt wat
er gebeurd was.
Maar de Dromenman, die
alles ziet, was, als de steppen-
wind zo snel, met zijn dromen-
mantel weggevlogen om zijn
zak met zand te halen.
Om zich heen strooide hij al
maar dromenzand. En alles
sliep en droomde in het bos en
het werd stil.
Zelfs de bomen zwegen want
de wirid luisterde verbaasd.
Toen sloop de Dromenman
op zijn zachte nevelsokken na
der en legde zijn oor te luis
teren. De oude grijze wolvin
droomde hardop:
„Eén ding kan mij verwin
nen, anders geen. Dat is de
liefde a.leen."
Dat hóórde de Dromenman.
Juist snelde een rendier
voorbij.
Het was „Verre Nevel", het
snelste rendier van de steppe.
„De boze heks heeft haar
geheim prijsgegeven" fluister
de de Dromenman. „Snel naar
het elfurenvrouwtje en vertel
wat de heks heeft gezegd."
Als de steppenwind zo snel
vloog het rendier voort.
De rulle sneeuw stoof op on
der zijn hoeven.
Eindelijk was het bij het gro
te bos.
„De heks heeft haar geheim
prijsgegeven", fluisterde het
tegen het elfurenvrouwtje.
Kleine Annad luisterde niet.
Met grote ogen keek ze in
het schitterende licht van de
diamantjes.
(Wordt vervolgd)
Mooie vorm von een Kerststal (boven) en stijlvolle figuren i*
de stal (beneden).
Jullie allen kent dit prachti
ge Kerstlied, want het is over
de gehele wereld bekend. En
toch is dit lied zo onopvallend
mogelijk ontstaan. De dichter
die het lied heeft gemaakt, was
een heel eenvoudige dorpspries
ter en ook de componist, dus
'V man, die de muziek daarbij'
heeft geschreven, was een ge
woon onderwijzer. Beiden woon
den in Oostenrijk te Oberndorf.
In het kerkje aldaar had het
orgel rondom Kerstmis 1818
door vocht geleden en er kwa
men alleen wat nare klanken
uit.
Zo zou dus 't Kerstfeest zon
der „muzikale omlijsting", zo
als men dat tegenwoordig uit
drukt, moeten plaatsvinden.
Doch de kapelaan en de orga
nist lieten het niet hierbij. De
eerste dichtte een mooi lied en
de tweede maakte de melodie
(zangwijs) voor twee solostem
men, guitaar en koorbegelei
ding. In korte tijd was de me
lodie gereed. Met Kerstmis
1818 werd het lied in het kerkje
gezongen, de eerste stem door
de kapelaan en de tweede stem
door de componist (de maker
van de muziek), die de zang
met guitaar begeleidde. Een
meisjeskoor zorgde voor de
aanvulling' van het geheel.
Zo ontstond het beroemde
Kerstlied, zonder enige bedoe
ling om er bekendheid aan te
geven, maar dat dus voor ei
gen gebruik werd geschreven
en gezongen in de parochiekerk
te Oberndorf.
Maar de gevoelvolle wijze
van uitdrukking en de tere klan
ken der muziek troffen iedereen
onmiddellijk in het hart.
