Volksvijand No. 1
STICHTING van den ARBEID
BLIIFT HET AANGEWEZEN
ORGAAN VOOR OVERLEG
Theologant-prijswinnaar
Slachtoffers van
Hannibal
Kilometers
Beter
SALARISREGELING voor het
overheidspersoneel wordt
op korte termijn gewijzigd
Niet krabben
DÉBRALINE
Feit van historische en
politieke betekenis
Hekken op meubelen? Prachtbijts Cgufkw
b
of Wolf r
Generaal Foulkes
gaat naar
Soestdijk
Discussie over
huidige lonen
voorbarig
R. J. Bunnik
„Ledental K.W.G.
juist toegenomen"
Deskundigen trekken vergelijkingen
met lonen in het particuliere bedrijf
Goede wensen
voor ons volk
Mens
DINSDAG 3 MEI 1955
PAGINA
Op uitnodiging van
Koningin en Prins
ONTVELLINGEN
genéósil
AMERICAN
20 stuks
85 ct
Voorzitter G.S.W.V. over de loonpolitiek
Joan Willems:
Uitkering ineens over eerste half jaar 1955
BEVRIJDINGSVUUR
UIT NIJMEGEN
DRS. H. HAGENAAR
Plaatsvervanger H.C.
in Djakarta
Gegevens te summier
Poolse oud-strijders
Meer Zweedse wittebroods
vlaggetjes op 6 en 7 Mei
Zeer grote belangstelling
Suurhoff over K.W.G. in P. v. d. A.
door
A. Rufgers van der Loeff-Basenau
pu
w;
(Vervolg van pag. 1)
herzien. De woningbehoefte ten ge
volge van natuurlijke groei, voor het
tijdvak 1954'58 geraamd op 35.000
woningen per jaar, blijkt tussen de
39.000 en 41.000 te liggen. Volgens
prognose-1950 zou op een afbraak
van 4.000 krotwoningen per jaar
moeten worden gerekend. Deze blijkt
nu ongeveer 8.000 per jaar te moeten
bedragen. Op andere punten is de
onzekerheid nog zo groot, dat men
de heer Andriessen alléén maar bij
vallen kan, wanneer hij als eerste eis
stelt het zo spoedig mogelijk houden
van een nieuwe woningtelling.
Wat de noodzaak van het -„meer
huizen bouwen dan tot nog toe" be
treft, drong de K.V.P.-fractie reeds
eerder aan op de constructie van
70.000 woningen per jaar, hetgeen
door minister Witte als „streefcijfer"
is geaccepteerd. De heer Andriessen
bepleit, daar nog eens 10.000 bovenop
te leggen, bestemd om te worden ver
deeld over de districten, waar de
plaatselijke arbeidsmarkt het meest
gunstig is. Zoals minister Witte in de
toelichting op het bouwprogramma-
1955 neerschreef, wordt dit beheerst
door het aantal beschikbare geschool
de bouwvakarbeiders. Enerzijds moe
ten hun rijen zoveel mogelijk worden
versterkt door adaequate maatrege
len, zowel op het gebied der loon
vorming als opleiding. Anderzijds is
het rendement der arbeidskrachten op
te voeren door toepassing van sys
teembouw.
Het kan bevreemden, dat het tien
Jaar na de bevrijding nog nodig is,
deze en dergelijke eisen te stellen.
Vergeten wij echter niet, dat de ware
proporties der woningbehoefte te laat
zijn onderkend en dat de vorige minis
ter van Wederopbouw en Volkshuis
vesting aanvankelijk meer bezorgd
was om het handhaven (tot in
lengte van dagen) van volledige werk
gelegenheid voor de bouwvakarbei
ders dan om verlossing op zo kort
mogelijke termijn van het Nederlandse
volk uit de bitterste woningnood, die
het ooit gekend heeft. Waarbij de
naar aanleiding van de Korea-crisis
afgekondigde bouwstop ook nog een
interruptie van betekenis heeft opge
leverd.
De welsprekende oproep van de
heer Andriessen tot mobilisatie van
allen en iedereen in de strijd tegen
de grootste volksvijand in dit tijds
gewricht moge de Commissie, inge
steld door het bestuur der K.V.P.,
stimuleren tot een programma van
actie, dat met geestdrift wordt aan
vaard en ten uitvoer gelegd. Nog
meer dan aan een Delta-plan is er
behoefte aan een plan tot opheffing
van een woningnood, die niet twintig
jaar duren kan zonder uit te groeien
tot de grootste ramp, die onze volks
kracht ooit heeft aangetast.
Koningin Juliana en Prins Bernhard
zullen Woensdagmorgen de Canadese
generaal Charles Foulkes, die deel
neemt aan de nationale herdenkings
plechtigheid te Wageningen, waar hij
tien jaar geleden de Duitse bevelheb
ber in Nederland, generaal Blaskowitz,
de voorwaarden voor de overgave van
diens troepen dicteerde, op het
paleis Soestdijk ontvangen. Generaal
Foulkes zal vergezeld worden door
zijn echtgenote en door de ambassa
deur van Canada en mevrouw Stone.
Advertentie
Advertentie
G PEtTcc
In een rede, uitgesproken tijdens de algemene ledenvergadering van het
Centraal Sociaal Werkgevers-Verbond te Enschede, heeft de voorzitter van
het verbond, mr. F. H. A. de Graaff, in grote trekken aangeduid, welk toe
komstig loonpolitiek stelsel voor het C.S.W.V. aanvaardbaar zou zijn. Zijn
gedachten gingen in de richting van het laten voortbestaan van het College
van Rijksbemiddelaars. De taak van de overheid dient dan in vergelijking
met de periode 1945'55 te worden beperkt tot ingrijpen daar waar zulks
in het algemeen belang noodzakelijk moet worden geacht.
Omdat een repressief toezicht van de overheid in de loonpolitiek onmoge
lijk is. zal alsdan een voorafgaande verklaring van het College, dat tegen de
inhoud van collectieve arbeidsovereenkomsten en loonregelingen geen be
zwaar wordt gemaakt, niet kunnen worden gemist.
De zelfstandige verordenende bevoegdheid van het College tot het treffen
van bindende regelen dient te vervallen. Hierdoor zal zich de taak van het
College van Rijksbemiddelaars beperken tot een taak van (praeventief) toe
zicht en bemiddeling. In de praktijk zal dit betekenen, dat meer dan tot dus
verre gestreefd moet worden naar het afsluiten van collectieve arbeidsover
eenkomsten en andere vormen van collectieve loonregelingen.
Aan het overleg van werkgevers en
werknemers over het algemene loonpo
litieke beleid wordt door het Centraal
Sociaal Werkgevers Verbond grote
waarde toegekend; in de Stichting van
den Arbeid blijft men hiervoor het aan
gewezen orgaan zien. In verband hier
mede dient de Stichting zijn huidige
adviserende en, indien verlangd, zijn be
middelende taak te behouden. De Stich
ting dient door middel van zijn ad
viezen, zowel aan de organisaties in
de bedrijfstakken als aan het College
van Rijksbemiddelaars, over de uit het
bedrijfsleven voortgekomen regelingen
een coördinerend beleid te voeren.
Bij het beoordelen van loonvoorstellen
is het onvermijdelijk, dat met zekere
richtlijnen w;ordt gewerkt. De uiteinde
lijke verantwoordelijkheid hiervoor be
rust bij het overheidsorgaan, zij het
dat voor wat de inhoud betreft hierop
in belangrijke mate de strekking van
S.E.R.-adviezen en het oordeel van de
Stichting van den Arbeid van invloed
dienen te zijn. Men verwacht, dat het
mogelijk zal zijn arbeidsgeschillen bij
het geschetste systeem, dat door een
ruime overgangsperiode voorafgegaan
zou moeten worden, tot een minimum
te beperken.
Sprekende over de feitelijke loonpo
litieke situatie zei de heer De Graaff,
dat hij de hervatting van de discussie
over de vraag van het aandeel van de
arbeiders in de welvaart, na de aan
merkelijke verbetering in de reële in
komenspositie, die in 1954 voor nage
noeg alle groepen werknemers is aan
gebracht, wel wat voorbarig vond.
Samenwerking centraal probleem
Als centraal probleem van het so
ciaal-economisch leven noemde mr.
De Graaff de wijze waarop een nau
we samenwerking tussen de verschil
lende maatschappelijke groeperingen
in stand kan blijven. De mogelijkhe-
Neen, het was geen Nobel
prijs, die Donderdagmiddag in
Utrecht werd uitgereikt aan
twee katholieke theologanten,
winnaars van de prijsvraag,
welke door de R.K. Ned. Boek
handelaren- en Uitgeversver
eniging „St. Jan" was uitge
schreven. Het was ook geen
gebeurtenis, waarbij letterkun
dig Nederland een ogenblik de
adem ingehouden heeft var
spanning. Maar toch moet het
een moment van grote voldoe
ning geweest zijn voor de heer
R. J. Bunnik, theologant van
het aartsbisschoppelijk groot
seminarie „Rijsenburg", toen
hij hoorde, dat zijn scriptie
over de apostolische waarde
van het boek de eerste prijs
verworven had, samen met die
van fr. Gelasius Vrolijks O.F.M.
uit Weert. Een beetje verlegen
stond de 23-jarige priesterstu
dent uit Amersfoort voor de
jury en hij bloosde een tikje,
toen zijn verhandeling zowel
om haar inhoud als om haar
vorm geprezen werd. Wie in
zijn plaats zou het niet gedaan
hebben? Wie twee jaar vóór
z'n priesterwijding reeds be
kroond wordt voor de behan-
deling van een onderwerp,
waarbij ook de zielzorg be
trokken moest worden, die men in dit stadium slechts theoretisch kennen
kan, moet wel even blozen. Anders zou het niet goed z\jn.
Bij nadere kennismaking blijkt de winnaar een bescheiden, vrien
delijke jongeman te zijn, die vertelt, dat het werk hem veel tijd en
moeite gekost heeft, omdat het onderwerp een bijna onbekend terrein
scheen te zijn, waarover hij practlsch geen litteratuur kon vinden, en
omdat hij eigenlijk reeds z'n handen vol had aan de dagelijkse studie.
„Toch heb ik het met groot genoegen gedaan; het heeft een aparte
bekoring, om eens diep in een bepaald onderwerp te duiken". In zijn
scriptie, die 8 a 9000 woorden telt, heeft de heer Bunnik het katholieke
boek meer of min geconfronteerd met de H. Schrift, het boek der joe-
ken. „Met de nodige restricties uiteraard, want het gevaar bestaat, dal
men het boek te veel in de sacrale sfeer trekt". Hij heeft er enige katho
lieke romans van deze tijd bijgehaald Mauriac en Greene en aange
geven, welke apostolische waarde zij hebben, „Een goede, katholieke
roman behoeft zeker niet in een goed katholiek milieu te spelen", zegt de
heer Bunnik. „Als de strekking goed katholiek is, mag het milieu zelfs
verdorven zijn".
Het verwondert ons een beetje, dat een priesterstudent blijkbaar tijd
genoeg heeft, om zich op de hoogte te houden van hetgeen regelmatig
op de boekenmarkt verschijnt. „Je moet er echt tijd voor maken. Op
het kleinseminarie gaat het nog wel; je krijgt althans litteratuurles.
Maar als je eenmaal aan de ilosophie begint, dreigt je interesse voor
litteratuur weg te vallen, omdat je zoveel andere zaken moet verwerken
Bij de theologie wordt dat nog erger. Maar als boeken je hobby zijn, is
er altijd wel een gaatje voor te vinden, desnoods alleen in de vacantie"
De prijs? De eer, publicatie van de scriptie in „Boek en Leven"
gratis intekening op een serie boeken van het Oude Testament als per
soonlijke prijs en honderd gulden boeken voor het seminarie.
den voor een eensgezind samengaan
schijnen te zijn afgenomen. Spreker
zou op dit punt krachtig willen blij
ven pleiten voor een zo groot moge
lijke eenheid. Zeker was hij bereid
begrip te tonen voor de bestaans
gronden en de waarde van de con
fessionele zusterorganisaties, maar
spreker wilde wijzen op de waarde
op het sociaal terrein van een zo
groot mogelijke samenbundeling van
de belangen der werkgevers, zo mo
gelijk in één organisatie.
Komende op het zeer nijpende vraag
stuk van de woningnood, zei spreker,
dat in ieder geval een zekere vergro
ting van de thans nagestreefde aantal
len nieuwe woningen dringend gewenst
is. Ook staat het echter vast, dat een
verhoging van het huurniveau aan de
vermindering van de noodtoestand ten
goede zal komen.
Mr. De Graaff zou hierbij willen
denken aan enkele opeenvolgende be
langrijke huurverhogingen, een aan
passing dus in etappes.
Sociale verzekering en
kostenprobleem
Overgaande tot het kostenprobleem
liggende bij de sociale verzekering, stel
de spreker de vraag: „Wordt op dit
terrein de boog niet te strak gespan
nen en dreigen er uit deze hoek geen
gevaren voor ons productiekosten-
peil?"
Binnen enkele jaren staat men bo
vendien voor een verdere verbetering
van de materiële sociale voorzieningen
(b.v. wettelijke ouderdomsvoorziening),
die zal leiden tot verhoging der so
ciale kosten. Slechts indien de invoering
der verbeterde voorzieningen ten min
ste gelijke tred zou houden met de stij
ging der productiviteit, zou een anders
onvermijdelijke inflatoire werking kun
nen worden voorkomen.
Er zijn klemmende redenen om by
de verdere ontwikkeling van de socia
le voorzieningen, gezien Nederlands
kwetsbare positie, de uiterste voorzich
tigheid te betrachten, juist in een perio
de van gunstige conjunctuur.
,,Het C.S.W.V. in den beginne" wat het
onderwerp van de rede van Zijne Ex
cellentie mr. D. U. Stikker, buitenge
woon en gevolmachtigd ambassadeur in
Engeland, die voorzitter van het Ver
bond is geweest van 1945-1948.
Spreker noemde de totstandkoming
van het Verbond een integrerend deel
in de nieuwe conceptie van de samen
werking op sociaal terrein in de Stich
ting van den Arbeid. Als zwaarste pro
bleem, waarmede het C.S.W.V, te wor
stelen had noemde mr. Stikker de loon
politiek. Grote winst is geboekt in de
afgelopen jaren, een winst, die naar
spreker hoopt van duurzame aard zal
blijken te zijn. Persoonlijk is hij van
mening, dat nog steeds, ook in de voor
spoed van deze tijd een nationale loon
politiek noodzakelijk is.
Sprekende over de P.B.O. zie mr.
Stikker, dat er slechts in een sfeer van
vrijwillige samenwerking sprake kan
zijn van een geleidelijk tot ontwikkeling
komen van deze organisatie.
Arbeiders, die bezig waren funda
menten voor een huis te leggen, ont
dekten gisteren bij hun graafwerk de
skeletten van een vrij groot aantal
Romeinse soldaten, die meer dan
2.000 jaar geleden in de strijd tegen
de Carthaagse veldheer Hannibal het
leven hebben gelaten.
De skeletten werden op een diepte
van ongeveer een meter in de grond
bij het dorp Montebuono di Magione
aangetroffen. Deskundigen waren
van mening, dat het hier soldaten
van de Romeinse cohorten van con
sul Caius Flaminius betreft, die in
217 vóór Christus in de slag bij het
Meer van Trasimeno door het met
olifanten uitgeruste Alpenleger van
Hannibal verslagen werden. (U.P.)
Advertentie
N.V. Ver. Ned. Rubberfabrieken
Heveadorp (Gld)
„De Katholieke Werkgemeenschap in
de Partij van de Arbeid is in tegenstel
ling met hetgeen Prof. Romme daarvan
onlangs gezegd heeft, ook na het Leidse
Congres nog in ledental toegenomen, zo
zelfs, dat zij lang en ver de 1000 leden
gepasseerd is." Dit. deelde Maandagavond
de heer Joan Willems, voorzitter van de
K.W.G. mee op de 1 Mei-vergadering van
de P. v. d. A. te Maastricht. Het juiste
ledental van de K.W.G., aldus spreker,
maken wü niet openbaar, om onze leden
niet onnodig aan geestelijke druk bloot
te stellen.
De heer Romme is de schuld, zo ver
volgde de heer Willems, dat de kloof tus
sen katholieken en niet-katholieken in
Nederland steeds groter wordt. Dit zou
wel eens kunnen leiden tot een toestand
zoals thans in België. Een dergelijke si
tuatie wenst de P. v. d. A. niet, aldus de
uitdrukkelijke verklaring van de heer
Willems. Sprekend over de Belgische
schoolstrijd twijfelde hij aan de zuiver
heid der motieven, waarmede beide par
tijen, zowel de socialisten als de katho
lieken de strijd voeren. Historisch is deze
strijd wel te verklaren. Gelukkig kent
men in Nederland het recht van vrij on
derwijs. De C.V.P. in België heeft daar
nooit aan gedacht, daar de Protestanten
in België nooit de kans hebben gekregen
om over eigen onderwijs te beschikken.
Terugkomend op de kwestie van de ka
tholiek in de P. v. d. A. sloot de heer
Willems zich volledig aan bij de mening
van de Bisschop van Doornik, volgens
wie de Kerk niet mag gespannen wor
den voor de wagen van een partij. Dit
brengt de Kerk in opspraak en de gees-
telijke uitstraling van haar leden word*
er door belemmerd.
De salarisregeling voor het burgerlijk
rijkspersoneel zal op korte termijn wor
den geregeld. Het is de bedoeling, dat de
gewijzigde regeling formeel van kracht
zal worden op 1 Juli. Over het eerste
half jaar van 1955 zal op basis van die
regeling een uitkering ineens worden
verstrekt. Aldus deelt minister Beel
mede naar aanleiding van vragen van
het Tweede Kamerlid Andriessen (KVP)
Meer rechtstreeks antwoordt de mi
nister op de desbetreffende vraag:
Hoewel een opdracht aan een college
van loondeskundigen tot toetsing van
het inzicht der regering in het alge
meen onjuist is, is de regering noch
tans bereid in dit speciale geval, nu
aan de gerezen moeilijkheden in het
Georganiseerd Overleg ten grondslag
ligt een verschil van inzicht omtrent de
feitelijke waarde der tijdens de onder
havige onderhandelingen gehanteerde
loongegevens en het in het voornemen
ligt, de voor de toekomst in dit opzicht
te volgen werkwijze in het Georgani
seerd Overleg nader in studie te nemen,
aan enige loondeskundigen, na realisa
tie van bovenbedoelde loonregeling, de
vraag ter beantwoording voor te leggen
of tussen de beloning van de lagere
en middengroepen van het overheids
personeel (werk- en vaklieden en de la
gere en middelbare ambtenaren) vol
gens de nieuwe regeling en de feite
lijke rechtens toelaatbare beloning van
het daarmede qua functie vergelijkbare
personeel in het particuliere bedrijfsle
ven 'n ongemotiveerde discrepantie be
staat. Uiteraard zal dit advies niet al
leen gebaseerd kunnen worden op een
vergelijking van de salarissen en lonen
in engere zin, maar zal daarbij ook
rekening moeten worden gehouden met
de secundaire arbeidsvoorwaarden en
zal het onderling verband in het rijks-
bezoldigingsstelsel in het oog dienen te
worden gehouden.
Hierbij zij opgemerkt, dat het advies
van de loondeskundigen, alleen reeds
op staatsrechtelijke gronden, geen ar
bitrair karakter zal kunnen dragen. Het
zal een onderwerp van bespreking kun-
4 en 5 Mei zullen inwoners van vijf
tien gemeenten het vreugde-bevrij
dingsvuur halen aan de lichtbron in
de bronzen schaal van het bevrijdings
monument aan de Waalbrug te Nijme
gen. Dit vuur is indertijd gehaald aan
de Normandische kust. 4 Mei komen
Winschoten en Krimpen aan de IJssel.
5 Mei: Amsterdam, reeds des morgens
om zeven uur, verder Almelo, Echteld-
Tiel, Wychen, Wageningen, Beuningen
met Groesbeek en Heumen-Malden,
Enschede, Zoelen (Onder Betuwe),
Aalten, Geldermalsen en Bemmel (Be
tuwe)
Drs Herman Hagenaar, thans Neder
lands consul-generaal te Antwerpen,
is benoemd tot plaatsvervangend Hoge
Commissaris van Nederland te Djakar
ta.
nen zijn tussen de regeringsdelegatie en
de personeelsdelegatie in de Centrale
Commissie voor Georganiseerd Overleg
in ambtenarenzaken.
De heer Castermans, secretaris der
Vereniging van Rijksaccountants, heeft
ongeveer een maand geleden medege
deeld, dat de verschillen in de sala
rissen tussen degenen die werken in
de vrije sector en met hen vergelijk
bare hogere rijksambtenaren groot zijn
ten nadele van de rijksambtenaren. Hij
deelde mede, dat hierover gegevens zijn
verzameld welke ter beschikking zijn
gesteld van de regering.
In antwoord op desbetreffende vragen
van het Tweede Kamerlid Ritmeester
(VVD) zegt minister Beel, dat de rege
ring beschikt over cijfers betreffende
salariëring van functionarissen in het
semi-overheidsbedrijf en in het particu
liere bedrijf. Uit deze gegevens kan
echter niet een verantwoorde conclu
sie worden getrokken, omdat zij daar
voor in alle opzichten te summier zijn.
Advertentie
als Uw huid jeukt Dat maakt J
het erger en het veroorzaakt
□F infecties. Neem vandaag nog het
beroemde huidgeneesmiddel
Het hoofdbestuur van de Vereniging
van Poolse oud-strijders in Nederland
heeft een schrijven gericht aan Konin
gin Juliana en minister-president dr.
W. Drees, waarin het, ter gelegenheid
van de tiende verjaardag der bevrij
ding van Nederland, namens de Vere
niging van Poolse oud-strijders in Ne
derland, en de Poolse strijdmakkers
van de eerste Poolse pantser-divisie en
de Poolse parachutisten brigade, die
toen deel hebben genomen aan de in
vasie van West-Europa en de bevrij
ding van Nederland, in vrede, voor
spoed en welvaart aan het moedige Ne
derlandse volk wenst.
„De Poolse strijdmakkers, die in het
verleden dikwijls onder vreemde he
mel „voor uw en onze vrijheid" hebben
gevochten, ter verdediging van onaf
hankelijkheid en rechtvaardigheid, we
ten deze voor het leven en de welvaart
zo belangrijke factoren, op hun juiste
waarde te schatten. Daarom willen wij
op deze dag, ver van ons bezet vader
land, graag deelnemen aan de feeste
lijkheden in een land waar wij zoveel
liefde, waardering en hulp hebben ge
vonden".
Het nationale bakkerscomité, dat ter
gelegenheid van de tiende verjaardag
van de bevrijding zich beijvert via een
Zweedse wittebrood-actie met aan
gehechte vlaggetjes gelden in te zame
len voor de Stichting 1940-'45 en voor
het Nederlandsche Roode Kruis, heeft
zijn actie moeten uitbreiden. Het comi
té rekende op de verkoop van 1,5 mil-
lioen vlaggetjes op 6 en 7 Mei. De be
langstelling van alle Nederlandse bak
kers is echter zo groot, dat de aan
maak dezer vlaggejes tot twee millioen
verhoogd moest worden. En nog vraagt
men zich af, of deze hoeveelheid vol
doende zal zijn.
Het blqven van de Katholieke Werk
gemeenschap in de PvdA is een feit
van historische en politieke betekenis.
Wat protestanten en katholieken in de
PvdA doet blijven is de sociale poli
tiek van de confessionele partijen in de
dertiger jaren, en na de oorlog de ver
zuiling, de vleugellamheid der confessio
nele partijen en de al te nauwe bin
ding tussen Kerk en politiek. Dit zei
minister Suurhoff Maandagavond in de
Apollohal te Amsterdam op een byeen-
komst van de federatie Amsterdam van
de PvdA tezamen met de Amsterdam
se Bestuurdersbond ter viering van de
eerste Mei.
De aantrekkingskracht van de PvdA
en de vakbeweging op de genoemde
groepen moet volgens spr. nog ver
groot worden o.m. door niet vast te
houden aan oude vormen, waarvan de
bewindsman als voorbeeld noemde het
niet op Zondag vieren van de eerste
Mei. De toekomst van het democra
tisch socialisme ligt in de doorbraak,
aldus spr.
Sprekend over het koloniale systeem,
Advertentie
48)
„Niet altijd vervloeken de Duitsers
en de Polen elkaar," hoorde hij zijn
moeder weer hardop zeggen. „Het kan
zo anders gaan. Ik zal jullie vertellen
van Erlof's grootvader en van ons le
ven aan de Poolse grens toen ik een
kind was.
Niemand antwoordde, maar zij voel
de de ogen in de halve duisternis van
de wagon op zich gericht. Om haar be
nen, die pijn deden te kunnen strekken,
nam zij een slapend kind op haar
schoot, dat even kreunde en weer door
sliep. Het was een meisje van misschien
drie jaar, met lange trillende wimpers
en met een gezichtje, dat ook in de
slaap angstig stond en niet tot rust
kwam. Erlof's moeder streelde over de
verwarde haren en zei:
„Wij waren met ons achten thuis,
zeven zusjes en één broer. Vader was
schoolmeester in een klein grensdorp,
en, op zijn verjaardag kwamen de Pool
se kinderen en de Duitse kinderen met
eigengebakken koeken en bloeiende
potplanten. De school leek wel een
tuin met die tachtig bloempotten. Op
elke bank brandde een kaarsje en er
was een tobbe vol koekjes, die mijn
moeder zelf had gebakken. Mijn vader
had een bloemkrans om zijn lange
schoolmeestersstok en zijn mooie zwar
te pak aan. Er werd gezongen en gebe
den en feestgevierd. Vader zorgde wel
dat niet één kind zich ongelukkig voel
de. Maar dat was niet alleen op zijn
verjaardag zo, alle driehonderd vijfen
zestig dagen van het jaar gaf hij vreug
de aan elk kind en elk mens in zijn
omgeving. Hij heeft ons, zijn eigen kin
deren, en al zijn vele schoolkinderen in
de loop van de jaren geleerd zonder
veel woorden dat het leven een groot
geschenk is en dat we er voorzichtig
mee moeten omspringen. Ook dat we
met het leven van anderen behoed
zaam moeten zijn, want het geluk barst
zo gauw. Hij leerde ons eerbied te heb
ben eerbied voor alles zoals het ge
schapen is, voor elke vorm van men
selijk leven, voor elk dier en voor elk
ding, dat door liefde en door het werk
van mensenhanden tot stand is geko-
sir.tels de schoorsteen in vlogen, ging hij
koffie zetten. Daarna, als hij het tijd
voor ons vond uit onze slaap gewekt te
worden, ging hij voor het orgel zitten.
Een uur lang speelde hij koralen van
Bach. Nooit iets anders. Het was al
tijd Bach. Dat is goed om de dag
kaars vijanden, maar zij, die mijn vader
kenden, konden dit niet goed bevatten.
Ik herinner me dat we als kinderen over
een veld liepen waar een arme Poolse
boer liep te ploegen zijn vrouw en
twee kleine kinderen trokken de ploeg.
Eten was ook in die tijd schaars en die
mee te beginnen, zei hij, men krijgt er boer achter de ploeg riep naar ons, drie
een helder hoofd van.
Zyn kale schedel ik kan me hem
niet anders herinneren dan kaal, ik was
op één na de jongste zijn kale sche
del glom altijd alsof hij was opgepoetst.
Een meisje in mijn klas zei eens: ik
weet niet waar ik meer van houd, van
de zon of de maan of je vaders hoofd.
Ik wist het wel, ik was dol op de
zon en de maan, maar vaders hoofd
ging boven alles. En het liefst had ik
men. Dat twee rassen of twee volken het zoals het was op die vroege duis
tere wintermorgens, wanneer de eerste
gloed van het vuur hem bescheen, ter
wijl hij op zijn tenen rondliep en met
in iedere beweging die zorg en die lief
de waarmee hij alles in het leven deed.
Nooit daarna heb ik iemand ontmoet,
die zó de beste krachten, die in alle
mensen sluimeren, kon opwekken zoals
mijn vader. Misschien kwam het omdat
hij alles ernstig nam. Niet dat hij niet
kon lachen! Hij kon schudden van de
pret als een kleine jongen en hij kon
soms als een kind zo stout zijn. Zoals
later met die postzegelautomaten
Maar hy heeft nooit iemand of iets ge
minacht of geringgeschat, misschien was
hij zelf de enige mens die hij niet erg
gewichtig vond."
„Toe, vertel eens van grootvader
en die postzegelautomaten, moeder," zei
Erlof. Hij lachte al bij voorbaat, want
hij kende het verhaal.
Maar zijn moeder zei: „Toen de eer
ste wereldoorlog uitbrak, was mijn va
der al meer dan twintig jaar schoolmees
ter in de grensstreek geweest; steeds had
hij verbindend werk verricht. Ook in die
oorlog waren de Polen en de Duitsers el-
elkaar haatten, was voor hem iets zo on
begrijpelijks, dat het in zijn omgeving
ook niet bestaanbaar was. Bij ons kwa
men Polen in huis, wij speelden met
Poolse kinderen en hij leerde ons de
mooie Poolse volkskunst net zo lief te
hebben als de oude Silezische. Hij hield
van schoonheid en levensvreugde in
alle vormen en naast de school hield hij
er een kwekerij op na, waar alle kinde
ren, die wilden, voor en na schooltijd
mochten komen werken; hij leerde hun
zaden te kweken en planten te verede
len, rozen en violieren; hij liet arme
kinderen eigen aardappelveldjes en
groenten tuintjes aanleggen en onderhou
den, hy hielp met alles en op zomer
avonden, wanneer ze aan het werk wa
ren, speelde hij fluit voor hen.
Maar het liefst speelde hij orgel. Elke
morgen, ook 's winters, stond hij om vijf
uur op. Ik weet nog hoe ik door de kier
van mijn groene bedgordijnen lag te kij
ken naar vader's rug, wanneer hij ge
knield het houtvuur in de haard aan
maakte. Dat was 's ochtends zijn eerste
werk. Als de blokken brandden dat de
vonken er af spatten en de gloeiende
kinderen van de Duitse schoolmeester:
„ga mijn huis binnen, de deur staat open
en er staat een bak kwark met brood
op tafel!" Wij deelden in die tijd, maar
onze volken voerden oorlog.
Vader stichtte vrede waar hy kon, niet
alleen tussen de grensvolken de Duit
sers, de Polen, en de kleine groepjes van
Roethenen en Galliciërs maar ook tus
sen de godsdiensten. Er bestond bij ons
geen vijandschap tussen katholiek en
protestant, we eerbiedigden beiden el
kanders opvattingen en gewoonten en in
het dagelijks leven waren onze gevoe
lens zo verwant; we baden allen voor
ons dagelijks brood en tegelijk werkten
we er hard voor, er was niemand heel
rijk in ons dorp, er was niemand heel
arm. Wij, protestanten, vereerden ook de
Madonna en we hadden een diepe
schroom en groot ontzag voor de heili
gen. Van weerskanten hielpen we el
kaar in de opleidingsklas van mijn va
der bloeiden witte pioenrozen waarvan
de bladeren werden gestrooid voor de
katholieke processies. Eens kwam een ar
me Poolse dagloner vader een kruisbeeld
brengen, dat hij zelf had gesneden uit
een blok berkenhout. De man was een
geboren kunstenaar, want het was een
prachtig stuk snijwerk. Vader kreeg het,
omdat hij een dochtertje van de man het
stotteren had afgeleerd dat was echt
iets voor vader, met veel geduld schonk
hij alle kinderen en mensen rust en zelf
vertrouwen. Het crucifix is later op zijn
kist gelegd, toen hij in de aarde werd
neergelaten...."
(Wordt vervolgd)
zei minister Suurhoff, dat dit in volle
liquidatie is. Wij mogen zeggen, dat
het democratisch socialisme de weg
daartoe heeft gebaand. De liquidatie
van het koloniale bestel in Indonesië
ging met strubbelingen over het hoe en
waarom gepaard en onze beweging is
in deze moeilijkheden betrokken ge
raakt. Zij heeft tot dusver van de door
haar hier in Nederland ingeleide ont
voogding van de volkeren van Indone
sië weinig plezier beleefd en veel te
leurstelling was tot dusver het deel van
hen, die hier in Nederland het nieu
we Indonesië een goed hart toedroegen.
Desondanks zeg ik, dat wy ais P.v.d.A.
geen spijt hebben van wat wy deden.
De vrijwording der gekleurde volkeren
is een onstuitbaar proces en in begin
sel staat het democratisch socialisme
nog altijd, alle teleurstelling ten spijt,
aan de zijde van de tot voor kort over
heersten, aldus spreker.
Rumoer in de zaal
Bij deze passage ontstond rumoer
in de zaal. Achter op het podium,
waar het koor „De stem des volks"
zat, ontplooiden twee jongelui een
groot spandoek, met het opschrift:
„Ambon moet vrij". Ook vóór in de
zaal deden twee andere jongelui het
zelfde. Ijlings schoten leden van de
ordedienst toe, die de mannen snel
de zaal uitwerkten. Ook een fotograaf,
die dit moment van het ontplooien
der spandoeken had genomen, werd
naar buiten gebracht en aan de poli
tie overgegeven. In totaal werden
vier jongelieden naar het bureau
Overtoom overgebracht. Minister
Suurhoff onderbrak voor enkele ogen
blikken zijn toespraak en hij herhaal
de nadien, toen de orde hersteld was,
de gehele passage.
Juist dat geeft ons het recht te zeg
gen, dat sommige dingen, die thans in
Indonesië gebeuren, ons met diepe be
zorgdheid vervullen. De rechtszeker
heid is daarginds bepaald in gevaar.
Sommige methoden, welke daar tegen
over onze landgenoten worden toege
past, herinneren ons op griezelige wjj-
ze aan wat wy tien jaar geleden dicht
bij huis hebben zien gebeuren. En tot
onze vrienden daarginds en wij we
ten, dat het er nog altyd velen zyn
zeggen wy: Wees op uw hoede. Gy
hebt u van de koloniale druk niet vry-
gemaakt omdat die druk door vreem
den werd uitgeoefend, maar omdat alle
onderdrukking onrecht is. Bestrydt dan
ook het onrecht in uw eigen land. Al
leen zo kannen wy de wereld veilig
maken voor alle mensenkinderen, al
dus de minister.
Sprekend over: hoe de PvdA er thans
voor staat, zei de minister: „Een
goed sociaal beleid moet ook betaald
worden. En zyn onze tegenstanders er
ook toe bereid? De arbeiders moeten
hun rechtvaardig aandeel krijgen in de
styging van de welvaart. Er zijn be
paalde groepen die dat willen afdwin
gen. Het syndicalisme in Amsterdam
is nog niet dood. In Amsterdam ge
bruiken de communisten de ontvlam
baarheid der Amsterdamse arbeiders
voor hun politiek. Als wfj een commu
nistische regering gehad zouden heb
ben, zou deze de staking niet hebben
aanvaard".
