DE BEVRIJDING VAN NEDERLAND verteld
door de bevrijders
Canadezen „de slechtst gemanierde
maar meest populaire troepen
Afscheidsbrieven van
nazi-slachtoffers
Op 7 Mei 1945 tekende Jodl in Reims
Duitslands
de
In de
acte van
leraarskamer van een
overgave
klein rood schooltje
r
VE.-DAY was bijsonder droog,
ondanks een dubbel rantsoen rum
V.
„Een zo overweldigende begroeting
hadden we niet verwacht van een
J volk dat als zo stug bekend staat"
Het einde van de Tweede Wereldoorlog in Europa
WOENSDAG 4 MEI 1955
PAGINA
T n het laatste deel van zijn memoires heeft Win
ston Churchill de tekst gepubliceerd van een
telegram, dat hij op 5 Mei 1945 aan zijn minis
ter van Buitenlandse Zaken, Anthony Eden, zond.
Bet is de enige vermelding van de capitulatie in
Nederland, die men in het werk van de Britse
°orlogsleider aantreft:
»Ge zult thans wel het nieuws hebben gehoord",
Books, New York). In deze memoires vertelt de
geallieerde opperbevelhebber hoe hij op 3 Mei de
situatie in Nederland zag:
„Wij wisten", aldus Eisenhower, „dat de om
standigheden in Holland steeds slechter werden en
dat, sinds het gebied door onze legers van Duits
land was afgesneden, de toestand haast ondraag
lijk genoemd moest worden. Op grond van de be-
zo seinde Churchill aan zijn trouwe medewerker, schikbare inlichtingen vreesde ik voor een volle-
»van de overgave aan Montgomery van kolossale
hoeveelheden troepen en schepen in heel Noord-
^'est-Duitsland, Nederland en Denemarken. Er
boeten al meer dan één millioen man hebben ge
capituleerd. Derhalve hebben 2.500.000 Duitsers
2ich op drie achtereenvolgende dagen aan onze
Britse bevelhebbers overgegeven. Dit is geen
hwade episode in onze krijgsgeschiedenis. Ike was
voortreffelijk al die dagen. We moeten in sportivi
teit voor hem niet onderdoen".
En die lof voor Ike's beleid willen wij Neder
landers gaarne onderstrepen. Want de bezorgdheid
Van de generaal voor ons land was groot, zoals
blijkt uit diens boek „Crusade in Europe" (Perma
dige uithongering en ik besloot positieve stappen
te nemen om dit te verhinderen. Ik wilde nog niet
aan een groot offensief in dit land denken. Het
resultaat zou niet slechts zijn dat de schade en het
leed nog toenam, maar het doorsteken van de
dijken door de vijand zou nog grotere gebieden
onder water gezet hebben, hetgeen jarenlang van
invloed zou zijn geweest op de vruchtbaarheid. Ik
waarschuwde de Duitse bevelhebber in Holland
generaal Blaskowitz, niet meer dijken te vernielen
en ik legde hem uit, dat hij in Nederland de snelle
ineenstorting van Duitsland niet zou kunnen ver
tragen".
STALIN EN YALTA
eer
..Eisenhower vertelt dan verder hoe
"Jkscommissaris Seyss-Inquart een
.Wapenstilstand voorstelde. Als de geal-
'leerde strijdkrachten zouden atzien van
'en westwaartse opmars in Holland zou
land nie* verder onder water ge-
woeden, terwijl de Duitsers hun
jaedewerking zouden verlenen aan een
pJloactie EisenhoweT liet Seyss-Inquart
Weten, dat hij geen sabotage van de
Sulpaetie zou dulden en dat als de
JAiitsers woordbreuk pleegden zij niet
eer als krijgsgevangenen zouden wor-
Qed beschouwd.
..Ik was van mening", zo zegt Eisen-
nower in zijn boek, ,,dat voortgezette
bitse bezetting van Nederland zin-
{2°S was en dat alle verdere onderdruk-
j dg der Nederlanders gestraft diende
w worden. Seyss-Inquart verklaarde
'fnter, dat zo lang de Duitse regering
-tand hield. Blaskowitz onder geen voor
gaarde .ou kunnen capituleren.
- °p de avond van de vierde Mei
t ®rd de capitulatie echter reeds ge-
;®kend, drie dagen voor de algehele
°y®rgave door Hitler's opvolger Doe-
tz, geaccepteerd werd.
Uiteraard vindt men in de buitenland-
Se litteratuur over de Tweede Wereld-
niet veel over de uiteindelijke
fiv"iiding van Nederland. Toch zijn er
de eerste na-oorlogse jaren ver-
s°heidene boeken verschenen van ge
allieerde auteurs die de laatste phase
Va« de strjjd in ons land beschrijven.
aaneezien Nederland-boven-de-rivieren
d°0r de Canadezen werd bevrijd, zijn
h't Werken van Canadese schrijvers De
'tterkundige waarde van deze ge-
Schriften is over het algemeen van geen
'"kele betekenis. Het zijn vrij zakelijke
^''slagen, die vooral geschreven zijn
de deelnemers aan de campagne,
Pr herinnering aan hun belevenissen.
teraard zijn het nu voor de betrokke-
"fi kostbare souvenirs. De oplagen
9° vaak niet groot geweest en de
°eken hebben intussen dan ook een
j^ker® antiquarische waarde gekregen,
^'■halve enkele algemene publicaties
j^P!" de oorlogsprestaties der Canadese
''"dstrijdkrachten bestaat er ook een
hele
tur(
'eeks geschiedenissen van de avon-
en der verschillende regimenten af-
h"nderlijk. En die laatste categorie
Ci boekjes verscheen in '45 en
48
voor
«e een groot deel bij Nederland-
d'tgevers of drukkers.
Maple Leaf Up
Nof, \®46 publiceerde „island Press" te
E>ow ork ..Maple Leaf Up, Maple Leaf
the e'1 The Story of the Canadians in
•Wrt ond World War", door Peter Si- „.w—
badj d£e a£s kapitein in de Royal Ca- Regiment, Vijfde tankdivisie (De Waal.
g6stan Signals o.m. in Nederland heeft Groningen-1945)-
Voor den J~
dam en Den Haag waren binnenge
trokken, waren er daar meer Duitse dan
Canadese soldaten. Die vijandelijke
troepen bezorgden ons geen last, maar
hun gedrag tegenover Nederlandse bur
gers was ergerlijk".
„In Rotterdam verdrongen uitge
hongerde kinderen zich rond de le-
gerkeukens, waar zij voor het eerst
sinds maanden een echte maaltijd
kregen. Een groot percentage van de
bevolking lag ziek te bed, ten gevol
ge van ondervoeding. Mahr nog geen
maand latei heerste er weer de nor
male bedrijvigheid in de stad, of
schoon vele burgers nog iange tijd
maar een kleine dagtaak op zich kon
den nemen. Gedurende deze hoogst
critieke periode werd de hulpverle
ning verzorgo door de 21ste Leger
groep, terwijl ook de soldaten vaak
hun eigen rantsoenen afstonden. De
UNRRA vertoonde zich pas in Sep
tember, oer de ergste voedselnood
allang -oorbij was".
Dt Canadese geschiedschrijver ver
telt zjjn lezers voorts dat in de eerste
Mei-dagen voor een cigaret wel tien
gulden werd gegeven en dat cigaret-
ten ais ruilmiddel dienst deden, in-
plaats van geld. Bij zijn terugkeer in
Canada had de auteur herhaaldelijk te
horen gekregen, dat het bijzonder
dwaas wa- van die Hollanders om zo
veel voor rookwaar te betalen. Maar
Pe*er Simonds had zjjn landgenoten uit
gelegd, dat „iemand die gedurende een
jaar geen normale maaltiid volgens
Noord-Amerikaans begrip had genoten
niet onmiddellijk een dergelijke maal
tijd kon verwerken zonder ziek te wor
den, terwijl een cigaret hem kon opkik
keren en zijn zenuwen ontspande".
Simonds doet vervolgens in zijn boek
een merkwaardige uitspraak: „Het is
een vreemde paradox dat de Canade
zen de slechts gemanierde, maar
meest populaire geallieerde troepen op
het Europese continent waren. En h\j
deelt mee dat een dame in Den Haag
hem zei: „In de volgende oorlog zal
Canada slechts tanks, geweren en uni
formen naar Holland behoeven te stu
ren. Er zullei hier genoeg jonge Cana
dezen achtergebleven zjjn om de rest
te doen". De schrijver van „Maple
Leaf tip, Maple Leaf Down" zegt dan,
in al te grote bescheidenheid: „Ik
spreek alleen over de Canadese popu
lariteit ais een feit en niet om te po
chen, want die populariteit was groten
deels onverdiend".
Met granaten
Van „e viering van de bevrijding in
Groningen vindt men een beschrijving
in de „Regimental History" van het
Vijfde Canadese Lichte Afweergeschut-
Bijzonder levenswaardig zijn
Ver* ,"ns de bladzijden waar de schrij-
hev-f'Jn eerste indrukken geeft van het
e West-Nederland:
oen we pas Rotterdam, Amster-
E- van der Land, „Stalin ontvangt
Ee conferentie van Yalta" Am-
st®rdam 1955, c. P. J. van der Peet.
litinlp tweede boekje in de reeks „Po-
aPitaiCn Sociale Facetten" (waarvan de
'ehkom mitialen niet zonder reden over
ste ff1 en ®'t die van de Politiek-Soci-
tn®entpCVilt'it aan de Amsterdamse Ge-
«ever Luniversiteit) heeft van zijn uit
eet een boodschap meegekregen, dat
"et ook Ulterst actueel boekje is. Dit is
*ün ver^l, voor zover het tijdstip van
'fbikba» ning samenvalt met het be-
I'aal 0ar komen van veel nieuw mate-
aar Haer de conferentie van Yalta.
*cbrijVe®ab houdt de actualiteit op. De
ff' het J; üeeh in een korte aantekening
cbts t„r'd van zijn boek mede, dat hij
?,®h npf,rnauwernood kennis heeft kun-
o Ur®hiii n van wat Sir Winston
Ver y m zijn oorlogsherinneringen
iï?n de tal .ee£t geschreven, laat staan
H atld lp «Vke documenten, die vorige
v 1 or.voM bington zijn gepubliceerd,
co bet nde kennis kunnen nemen
v=' waarai'Uwste materiaal is een risi-
zink boeket nu eenmaal elke schrijver
ooi1 bloo.i? ,over actuele onderwerpen
p, rvindpl Q°k zal deze schrijver
to„ de hou' boe moeilijk het is om
der ?e affecaHp0lir-g van zijn stof bui*
- bapd tieeftVe sleer te blijven Van
n om I. waarscnijnlijk zijn best
ci, lsche objectief te zijn. Waar zijn
di. st®ek u? onnen hem kennelijk in
a®hti„miss®hien dT*kt hij zich hier en
lm g ih Ho el eens wat te kramp-
tov ,.de positie van Stalin en Mo-
aar
ben*"*?0 anaiv„ erigens gee£t hij een
laai ihgen van de noodzakelijke
S 'n YaitWaaraan de onderhande-
o. VoorrL °nderhevig waren, en
te hehtl resultaten, die zij
Wn Id'
«hsi,
Op de avond van „Victory of Europe
Day" begonnen onze mannen te be
seffen, dat de oorlog aan deze kant
van Japan voorbij was. Een paar ka
nonniers werden zo enthousiast over
de vrede, dat zij vier Bofors-grana
an afschoten, die in de nachtelijke
hemel ontploften als de Ster van Bet-
lehem. Helaas explodeerde de vredes
boodschap juist boven de caravan van
de commandant, en nog voor er meer
van die symbolische gebaren ge
maakt konden worden, kwam het be
vel, dat alle munitie achter slot en
grendel moest. Intussen werd door de
burgers van de stad met vlaggen en
gezang, met parades en dansfeesten
op straat, de bevrijding gevierd.
Het 17e Veldregiment van de Konink
lijke Canadese Artillerie van de 5e Ca
nadese Tankdivisie heeft in de laatste
dagen van de oorlog o.m. deelgenomen
aan de strijd bij Otterloo, waarbij drie
doden en twintig gewonden te betreuren
vielen. Verscheidene leden van deze
eenheid zijn later onderscheiden voor
de betoonde moed bij de veldslag op
de Veluwe. In de geschiedenis van het
regiment uitgegeven door J. Nie-
meyer, Groningen in 1946 vindt men
een gedetailleerde beschrijving van de
strijd die midden April in Gelderland
werd gevoerd. Het is overigens een der
mate technisch-militair verhaal dat het
alleen door belangstellenden in strate
gische kwesties te volgen is.
Het einde van de oorlog werd door
het regiment in Winschoten gevierd.
Het laconieke verslag culmineert in de
volgende zinnen: „VE-day was bijzon
der droog, ondanks een dubbel rant
soen rum, en de feestelijkheden be
stonden voornamelijk uit het afvuren
van enkele mortiersalvo's. De lang ver
beide dag verliep nogal tam, omdat de
meeste mannen nog niet konden gelo
ven dat het inderdaad allemaal voor
bij was".
„The Story of the First Medium
Regiment, Royal Canadian Army"
(Spin's Publishing Company, Am
sterdam) geeft een vrolijker beeld
van de stemming bij de bevrijding
van Nederland. Er wordt ons ver
teld van met vlaggen zwaaiende
en bloemen strooiende Barnevelders.
„Het was overweldigend, vooral om
dat we dit niet verwacht hadden van
een volk dat als zo stug bekend
staat", zo zegt de schrijver. „Luite
nant Walls werd uit zijn jeep ge
sleurd en op de schouders van een
aantal burgers geheven. Herhaaldelijk
werden onze voertuigen tot staan ge
bracht, omdat de mensen foto's wil
den maken. Mannen, vrouwen en kin
deren gingen op de motorkap zitten,
en iedereen wilde ons de hand schud
den. We werden er verlegen van dat
we zo in de lucht werden gestoken,
vooral omdat we maar zo weinig
rechtstreeks tot de bevrijding van
Holland hadden bijgedragen".
Hierboven is slechts een greep ge
daan uit df Canadese oorlogslitteratuur
voorzover die zich met de bevrijding
van Nederland bezig houdt. Er bestaan
nog verscheidene andere geschiedenis
sen van Canadese regimenten. Het zijn
verhalen die ons Nederlanders met gro
te dankbaarheid doen terug denken aan
de vreugde die wij tien jaar geleden
gevoeld hebben bij de komst der Cana
dezen, die ons van de druk der bezet
ting verlosten. H. Br
Drie Duitse schrijvers, Gollwitzer,
Kuhn en Schneider hebben bij het Chr.
Kaiser Verlag te München een lijvig
boek doen verschijnen, dat zij de ti
tel „Du hast mich heimgesucht bei
Nacht" hebben gegeven. Het boek telt
niet minder dan 450 bladzijden en wordt
geheel gevuld met afscheidsbrieven van
gevangenen in handen der nazi's. Niet
alleen gevangenen uit de oorlog, maar
ook slachtoffers van vóór de oorlog.
Niet alleen van mensen, die in de cel
hebben gezeten maar ook van mensen
uit de kampen. De brieven zijn afkom
stig van ter dood veroordeelden, die
hun lot hebben te danken aan bijvoor-
In zijn meer dan 2000-jarig bestaan heeft de stad Reims vele koningen
gekroond. Sinds Clovis, de koning der Franken, door de heilige bisschop
Remigius in Reims gedoopt is op kerstavond van het jaar 496, zijn vrij
wel alle Franse koningen van Hugo Capet tot Karei X naar de kathedraal
van Reims getogen om zich daar te laten zalven. Het spreekt voor zichzelf,
dat Jeanne d'Arc haar taak niet voltooid kon zien alvorens haar Koning
Kare) VII op 17 Juli 1429 tot waarachtige koning van Frankrijk in dezelfde
stad en in dezelfde kathedraal was gezalfd en uitgeroepen.
Aan deze illustere traditie, zo rijk aan gebeurtenissen, die niet slechts
voor het Franse, maar voor het gehele Europese leven van beslissende be
tekenis waren, heeft de stad Reims op 7 Mei 1945, tien jaar geleden, een
ander belangrijk feit toegevoegd, dat wel dezelfde Europese en zelfs wereld
betekenis had, maar ditmaal geen kroningsfeest was. Integendeel zelfs, feesl
was het wel in en buiten Reims, maar het gold nu de onttroning van hel
nazimonster: de volledige en onvoorwaardelijke overgave van alle Duitse
strijdkrachten, te land, ter zee en in de lucht.
In de vroege morgen van de 7de Mei 1945 maakte de geallieerde radio
bekend, dat Duitse onderhandelaars in een „klein rood schooltje" te Reims
de volledige capitulatie hadden getekend. Dit kleine rode schooltje was de
grootste en modernste school van Reims, het 3000 leerlingen tellende „col
lége moderne et technique" aan de rue Jollcoeur. die thans naar President
Roosevelt genoemd is
ln dit college van ae sinds 29 Au
gustus 1944 bevrijde stad was sinds
eind December i944 net hoofdkwartier
van Generaa) Eiseniiower onderge
bracht. Op de eerste verdieping aan de
voorzijde .ai het gebouw in de le
raarskamer, waar voorheen slechts
opvoedkundige strategie bedreven werd
en waar als enige documenten de rap
porten der leerlingen op tafel kwamen,
richtte de SHAEF het geallieerde
hoofdkwartier, het strategische middel
punt van de tweede wereldoorlog in
De enkele schilderijen van grote fi
guren uit het leven van het collegi
verdwenen en in de plaats daarvan
kwamer. aan de muren de kaarten van
het strijdtoneel. Een kaart met alle en
kele en dubbele spoorlijnen in West-
Europa. Een kaart waarop de ge
hele positie van de luchtmacht was aan
gegeven, weer een andere kaart waar
op nauwkeurig de mijnenvelden van
Brest tot IJsland in beeld waren ge
bracht. Tegen de grote wand hing de
oen gewrocht.
De School in Reims, waar het geallieerde hoofdkwartier was gevestigd en
waar Jodl de acte van overgave van de Duitse legers in West-Europa heeft
ondertekend.
grote operationele kaart op schaai
1:250.000, waar rode, witte, groene en
zwarte draden en cijfers het verloop
der krijgsverrichtingen aanschouwelijk
voorstelden. Daarnaast kaarten met
statistieken navrante statistieken.
Het aantai verliezen bedraagt op 7 Mei
1954 661.900, waarvan 122.072 gedood,
468.267 gewond en 71.561 vermisten zijn.
Het meest opvallende var. deze lugubere
wandversierselen die even zovele smar
telijke herinneringen opgeroepen aan een
dor.kertriest verleden is een afschuwe
lijk groot zwart hakenkruis.
In de verticale middenbalk is een
rod- thermometer aangebracht. Van
3 Juni 1944, de landing in West-Europa,
af worden daar de verliezen der nazi
troepen op Amerikaans humoristische
wijze geregistreerd. Op 7 Mei wijst
de thermometer 161 Duitse divisies,
4.035.051 man. In deze „warroom" wer
den de grote beslissingen genomen,
Elsenhower werkte daar met zijn staf
tot op 6 Mei 1945. Toen kwamen de
berichten binnen, dat Duitse afgezan
ten van Admiraal Doenitz, de enige en
laatste opvolger van Hitier, contact had
den gekregen met de staf van Mont
gomery op de Lüneburgerheide.
Admiraal Von Friedeberg werd naar
Reims ontboden met Generaal-Oberst
Jodl, deze als opperbevelhebber van de
landstrijdkrachten, gene als chef van
de zeemacht. Beiden waren te laag in
rang voor Eisenhouwer, die die nacht
zijn woonverblijf op de boulevard Lundy
niet verliet, maar zijn chef-staf Bedell
Smith opdracht gaf te onderhandelen.
Van onderhandelen was overigens geen
sprake. De geallieerden hadden maar
één formule: totale en onvoorwaarde
lijke overgave. Niettemin probeerden de
Duitsers nog op het laatste moment een
wig te drijven tussen de Westelijke ge
allieerden en de Russen. Het antwoord
van Eisenhower was een ultimatum.
Jodl had nog maar één ding te doen.
Aan Doenitz telegraferen. Zijn telegram
luidde: „Eisenhower dringt er op aan,
dat wij vandaag tekenenIk zie geen
alternatief: chaos of tekenen."
Om 2.41 uur
Enkele uren daarna tekenden Jodl
en Von Friedeberg 's nachts om '2.41
uur de acte van overgave. Twee ge
tikte velletjes papier, waarboven als een
uitdaging stond: alleen de tekst in de
Generaal lodl (midden) tekent in Reims de acte van overgave.
Engelse iaat heeft gezag. Het eerste
artikel luidt kort en bondig:
„We the undersigned, acting by autho
rity of the German High Command,
hereby surrender unconditionally to the
Supreme Commander Allied Expeditio
nary Force and to the Soviet High
Command all forces on land, sea and
in the air at this date under German
control."
Hetgeen zoveel betekent als: „De 011
dergetekenden, op gezag handelend van
het Duitse opperbevel, geven met deze
al hun strijdkrachten te land, ter zee
en in de lucht onvoorwaardelijk over
aan de opperbevelhebber van de geal
lieerde strijdkrachten en aan de opper
bevelhebber van de Sovjet strijdkrach
ten."
Aan de grote vijf meter lange tafel,
waarop dit belangrijke document gete
kend werd, zaten de Duitsers aan de
ene zijde met hun gezicht gekeerd naar
de grote kaart, waarop hun militaire
ineenstorting in beeld was gebracht.
Aan de andere zijde zaten de Ameri
kaanse en Engelse stafchefs mitsgaders
Russische en Franse officieren, die deel
van de staf uitmaakten.
De bij de staf geaccrediteerde pers
correspondenten en filmreporters wa
ren van dit historische moment ge
tuige. "ij waren daarbij zoals ge
woonlijk voor op de rest van de
werelu en zelfs op de wereld van
Reims. De Rémois zoals de be
woners van Reims heten willen
nu nog met moeite toegeven, dat zij
eerst in de loop van de dag gehoord
hebben wat er gebeurd was. Wat
is toen de reactie geweest van de be
woners van Reims? vroeg ik een hun
ner. Zijn spontane reactie was: on a
bu beaucoup de champagne.
Bij de vele eretitels, die Reims
draagt, behoort nl. nog die van de
hoofdstad van de champagne.
De enige nog voortlevende herinnering
in Reims aan deze grote gebeurtenis
is de zaal van de capitulatie in de gro
te school bij het station. Op verzoek
van generaal Eisenhower is deze zaal
bewaard gebleven, precies zoals deze
op 7 Mei 1945 het toneel was van deze
wereldgebeurtenis. Midden Juli 1945
heeft Eisenhower zelf in een prachtig
etui de sleutels van deze warroom aan
de toenmalige burgemeester van Reims
aangeboden met het verzoek deze his
torische plek te willen bewaren, zoals
zij was. Een uit Indochina teruggekeerde
jonge soldaat met een door de oorlog
opgelopen armgebrek betrekt sindsdien
de wacht en vertelt op feestdagen aan
honderden bezoekers wat zich daar
heeft afgespeeld.
Grote
De bewoners van Reims zijn trots
op deze eer, die hun stad te beurt is
gevallen. W elk een verschil, vertelde mij
een hunner, met de vorige oorlog. Na
1918 waren nog slechts 14 huizen onge
schonden blijven staan en de kathedraal
was voor lange jaren onbruikbaar ge
worden door de bombardementen. Nu
is zo goed als niets verwoest geweest.
Toen de legers van Patton op 28 Au
gustus 1944 aan kwamen stormen lieten
zij ln de nacht de Duitsers de gelegen
heid zich terug te trekken. Een bewo
gen tijd heeft Reims toen meegemaakt.
De stad telt 100.00 inwoners, maar om
de stad heen waren aldra 200.000 Ame
rikanen gelegerd. Reims telde toen goe
de dagen. De Amerikanen waren van ouds
goed geziene vrienden. Na de vorige
oorlog zijn de namen van de jonge
Rockefeller en van het Carnegiefonds
gebonden aan wederopbouw van kathe
draal en stad. Een met Amerikaans
kapitaal opgericht hospitaal is sinds
lang het beste van de stad. Maar, zo
zeide mijn verteller, met de beminne
lijkheid, die de Fransen zodra zij bui
ten Parijs wonen, eigen is, wij hebben
een grote kans gemist. Na de bevrij
ding hebben de communisten, die nu
niet meer zo veel betekenen bij ons,
kans gezien een communistische burge
meester aan het hoofd van Reims te
plaatsen. De Amerikanen waren van
plan van Reims het grote centrum van
hun administratie in West-Europa te
maken, maar door het onaangename
optreden van deze communist hebben
ze dit plan op moeten geven en zijn
zij naar Frankfort gegaan.
Er ls veel veranderd in deze ja
ren, want nu is het één onzer, die de
beeld het feit, dat zij priester waren,
of dat zij tot een „verkeerde" politie
ke partij behoorden, of eenvoudig weg
ordentelijke lieden waren, die niet mee
wilden doen ofwel daadwerkelijk ver
zet hebben gepleegd, zoals Stauffenberg
cum suis.
Men krijgt ook uit dit boek niet de
overtuiging, dat het Duitse verzet uit
gebreid is geweest, noch ook dat het
goed georganiseerd was, maar wel is
het duidelijk, dat er betrekkelijk veel
zijn geweest, die de dood hebben onder
gaan omdat zij het verraad aan de
geest niet dragen wilden.
Het boek heeft niets met politiek te
maken. De mensen die er een rol in
spelen, hebben alleen maar gekozen
voor het recht tegen het onrecht. Zij
waren politicus, dominee, onderwijzer,
boer, kloosterzuster, student, journalist,
soldaat, SS-er zowaar. Zij behoorden niet
tot de lauwen. Zij hebben kleur bekend.
Onder hen vinden we de bekende pa
ter Delp S.J., over wie bovendien ong
apart een boek is verschenen, enkele
weken geleden. We treffen de namen aan
van de dertienjarige Anne Frank, van
Zr. Benedicta en Edith von Stein, de
geleerde joodse vrouw die kloosterzus
ter ls geworden en ln een Limburgs
klooster door de Duitsers is gegrepen
on, naar een vernietigingskamp te wor
den vervoerd.
Zij allen bebben in hun laatste uur
afscheidsbrieven geschreven naar hun
familie. Brieven vol leed, maar ook
vol gelatenheid, verzoening. Sommi
gen delen mede, dat zij tot hun gro
te teleurstelling vernomen hebben
dat het vonnis is uitgesteld.
Hoewel dat de kans inhield op een
gunstige wending in hun proces, be
treuren zij allen het uitstel, omdat zjj
zich verzoend hadden met de toe
stand en bereid waren te sterven.
Alles bij elkaar is het boek een reeks
droeve relazen enerzijds maar tevens
bemoedigende lectuur, die de aandacht
afleidt van het tijdelijke en de ogen
richt naar de eeuwigheid. Het kan er
toe bijdragen, dat wij de goede elemen
ten in de toenmalige Duitse samenleving
gaan onderkennen als de onschuldige
slachtoffers van de waanzin hunner
landgenoten.
Dbg.
tweede man in de Staat geworden is,
de president van de Nationale Verga
dering, Pierre Schneiter. Diens broer
is als een held in het verzet tegen
de Nazi's gevallen; niettemin heeft
Pierre Schneiter in de MRP een po
litiek van verzoening met Duitsland
nagestreefd. Ja er is veel veranderd
in deze tien jaren. Wij hadden gezwo
ren nooit meer een Duit- uniform te
zullen dulden en Juist dezer dagen
hebben wij de Duitse herbewapening
goedgekeurd. Wij hopen maar dat wjj
inderdaad aan een ander Duitsland,
zoals ze ons gezegd hebben, ons ver
trouwen hebben geschonken. De fi
guur van Adenauer boezemt respect
in. Maa- hij is geen twintig meer.
Onze kathedraal
U moet, zo ging de spraakzame Ré
mois voort, het wel erg vreemd vinden,
dat Frankrijk zo aarzelt de weg van de
Europese samenwerking in te slaan,
nadat dank zjj de Atlantische samen
werking onze vrijheid herboren is. Maar
kijkt U eens naar onze kathedraal,
hoeveel nationale heldenfeiten zijn in
deze stenen opgestapeld. Ons verleden
is zwaar beladen met grote herinnerin
gen. Wij waren eens het hart en de
hersenen van Europa. Het valt ons hard
te moeten erkennen, dat anderen in
Europa ons op zijde streven en zelfs
dreigen ons over het hoofd te groeien.
Na de capitulatie was deze samenwer
king met alle anderen even natuurlijk
als het sap van onze druiven, maar
thans, nu deze emoties verstild zijn,
wordt het een werk van gezond inzicht
en verstand. En u weet, zo besloot hij
wijsgerig, wat dit gezonde verstand en
inzicht 1 de loop der jaren voor onheil
in Europa hebben aangericht. En nog
maals tot een conclusie komend, voegde
hij er aan toe, wij begrijpen heel goed,
dat U als ingezetene' van een klein
land van harte hoopt, dat de groten in
Europa elkander het leven niet meer
lastig zullen maken.
Dr. W. J. SCHUYT
