14 duizend vluchtelingen
zullen van de Nederlandse
uurloon-actie profiteren
vakbeweging in
Duitsland?
w
Handelsreizigers delen niet in
stijgende welvaart
met melk meer mans!
LEVENSWERK van diamantbewerkerszoon
Kerkmuziekschool
30-jarig
St. Caecilia55 viert
bestaan
Mens
Koningin krijgt
Nansen-medaille
Eigen West-Duitse
K.A.B. bepleit
<4
Emanuel Querido (Joost Mendes)
herdacht
Twee vurige wensen:
subsidie en erkenning
ol Wolf?
DOOR NAZI'S TEN
DODE GEVOERD
LITERAIRE KRONIEK
ZATERDAG 14 MEI 1955
PAGINA 9
Tal van projecten in Oostenrijk en Griekenland
kunnen van de opbrengst worden gerealiseerd
Nationale bedevaart
te Lourdes
Voorzitter St.ChristoffeV:
NEEM PER MAN
DRIEKWART KAN
Jil
Vragen over dauw-
trappen en Zondagswet
Goud- en Zilverfederatie
vraagt afschaffing
weeldebelasting
55
voering heeft gegeven aan het Motu Proprio van
Paus Pius X door de Gregoriaanse zang weer de
ereplaats te geven in de kerk, die voor velen een
profane concertzaal geworden was.
Dodelijk spoorweg
ongeval berecht
Bomen niet gesloten
School verdient een
groter aantal
leerlingen
door
A. Rufgers van der Loeff-Basenau
„dan veeg ik eerst aan en dan kun
Veertienduizend vluchtelingen in Oos
tenrijk en Griekenland zullen profiteren
J;an de actie van het „Comité Vluchte-
"ngenhulp 1954", die in Maart werd af-
fesloten met een opbrengst van bijna
L2 miliioen gulden. Het bureau van de
Hoge Commissaris der Verenigde Na
ties voor Vluchtelingen in Genève heeft
thans 39 projecten uitgewerkt, met wei-
her uitvoering 3,6 miliioen gulden is ge
bloeid. Het bestuur van het „Comité
bichtelingenhulp 1954" heeft aan de-
Ze projecten zijn goedkeuring gehecht.
Van de 3,6 miliioen zal 690.000 gulden
borden besteed aan woningbouw, 850.000
han landbouwintegratie, 140.000 gulden
aan vakscholing, 1.100.000 gulden aan
hulp voor kleine zelfstandigen, 700.000
gulden aan hulp voor ouden van dagen,
«250.000 gulden aan maatschappelijk
werk en 80.000 gulden aan hulp voor
intellectuelen en studenten. Deze be
dragen zijn alle naar boven afgerond
en omvatten Oostenrijk en Griekenland
samen. Van het bedrag van 3,6 miliioen
tal 70 procent ten goede komen aan
vluchtelingen in Oostenrijk en 30 pro
cent aan vluchtelingen in Griekenland,
■m bedragen uitgedrukt: naar Oosten
rijk gaat 2.481.403 gulden en naar Grie
kenland 1.066.663 gulden.
Een van de voor Oostenrijk ontworpen
Projecten is een credietverstrekking aan
kleine zelfstandigen, die bij de gewo
ne" credietinsteliingen geen geld kun
nen krijgen omdat zij niet als crediet-
Waardig worden beschouwd. Credietver-
lening kan voor vele vluchtelingen een
nieuwe toekomst betekenen.
Ten behoeve van zieken en ouden van
dagen is een plan gemaakt dat 512.050
gulden gaat kosten; een t.b.c.-hospita 1
zal worden uitgebreid en verbeterd, de
accommodatie van 'n tehuis voor ouden
Van dagen zal worden verbeterd en 88
Ouden van dagen zullen worden ge
plaatst in tehuizen voor bejaarden.
Een van de grootste projecten voor
Griekenland is steun aan een plan voor
landbouw-integratie in het Zuid-Westen
van het land. De Griekse regering heeft
daar een groot plan tot drooglegging
Van de monding van de rivier de Lou-
bos onder handen. In de buurt van het
dorpje Vigla wil men een nederzetting
Voor vluchtelingen creëren. Het project
beoogt het verschaffen van onderdak,
landbouwgereedschappen en een be
scheiden veestapel aan de vluchtelin
gen. Van Nederlandse kant is daarvo..r
een bijdrage geraamd van 456.000 gul
den.
Een ander groot project is dat voor
hulp aan kleine zelfstandigen, waarmee
307.165 gulden aan Nederlandse bijdra
gen zal zijn gemoeid. Vijftig gezinnen
zullen in staat worden gesteld weer zelf
in hun levensonderhoud te voorzien door
hen te plaatsen in nijverheid of am
bacht.
Samenvattend kan worden gezegd dat
(Vervolg van gag. 1)
Dan spreekt Aug. Vanistendael, se
cretaris-generaal van het Inter
nationaal Christelijk Vakverbond,
als eregast op dit congres aanwezig.
Reeds zijn tweede volzin is geheel
gewijd aan de actuele kwestie. „Het
is onze stellige overtuiging dat de
christelijke arbeidersbeweging nooit
compleet kan zijn, zonder dat stands-
en vakorganisatie verenigd zijn in een
gezamenlijke beweging tot verheffing
van de arbeidersstand. De ervaring
in het gastland van dit congres is een
droevig bewijs voor deze overtuiging".
Wij kijken eens naar de gezichten van
de vrienden in de banken der Duitse
afgevaardigden en zien overal heftig
instemmend knikken. Wij weten wat dit
betekent: zij, de Duitse K.A.B.-ers, den
ken aan de niet meer te dragen socia
listische druk in de Deutsche Einheits
Gewerkschaftsbund. de D.G.B. de ach
terstelling van katholieke invloed; de
socialiserende tendenzen in de sociale
politiek: de achterstelling van het grote
gezin. In een speech van nog geen vpf
minuten levert Vanistendael een zo
schitterende verdediging van confessio
nele vakbeweging „die nooit scheiding
bracht, maar steeds de trouwste be
schermster bleek van de vrijheid", dat
alle vierhonderd aanwezigen hem met
een donderend applaus steunen.
Minister van Arbeid Platte, die zich
vijf minuten geleden nog enthousiast
lid van de Duitse K.A.B. bekende,
maar van wie men overigens weet dat
hp van een herstelde christeiyke vak
beweging niet veel moet hebben, ver
dwijnt spoorslags van de Bühne.
Wij zien kans in de richting van een
aantal Duitse vrienden te komen, die
ons toch wel iets meer zullen kunnen
Vertellen, en wij vuren onze vragen op
hen af: is het plan al klaar? Wanneer
gaat het gebeuren? Hoe denken de
bisschoppen er over? Zal het politieke
gevolgen hebben? Hoe zal het financi
eel gaan? De een is wat voorzichtiger
dan de ander, maar het is duidelijk:
de plannen zpn gereed, over een maand,
misschien over drie of zes maanden
Zal Duitsland ook weer zpn plaats gaan
innemen in de internationale christe
lijke vakbeweging. De socialisten zullen
het niet aangenaam vinden, maar is
hier in Duitsland niet door hun eigen
Politiek het bewijs geleverd dat het ge-
Zonder is om ook op het terrein van
de vakbeweging volledige vrijheid van
organisatie te laten?
Terecht zei Vanistendael: „Eenheids-
Vakbewegingen zpn al te dikwijls vrp-
wiUig vergroeid tot instrumenten van
dictatuur of ander absolutistisch staats-
Pegime, om het onvoorwaardelijke en
bhnde vertrouwen van de arbeiders
stand voor zich te kunnen opeisen".
Alle Westduitse bisschoppen blijken
mans hun zegen aan de blijkbaar ge
heel gereed zijnde plannen te hebben
Segevèn. De meer dan 400.000 georgani-
seerden in de Duitse K.A.B. zijn enthou
siaste voorstanders van dit al te lang
uitgestelde herstel van een democra
tische rechtstoestand. Ook vele protes-
tants-christeli.iken zullen ongetwijfeld
toetreden. Natuurlijk zullen er heel
wat moeiiykheden te overwinnen zijn,
waarbij de tegenwerking der socialis
ten er slechts ene is. Wie zullen de
teiders worden: hoe de eerste financi
ële moeiiykheden te overwinnen enz.
Wanneer Duitsers eenmaal gaan orga
niseren kan men er zeker van zpn dat
het gründlich gebeurt. Wij kunnen
han ook niet anders dan verwachten dat
binnen afzienbare tpd de socialistische
vakbeweging in Duitsland een christe-
hJke partner zal hebben, die èn om
wille van de kwalitatieve betekenis én
Omwille van de omvang zo respectabel
Zal zpn, dat zy ook gerespecteerd zal
borden.
van de 4,2 miliioen gulden, die Neder
land in rond een half jaar heeft bijeen
gebracht, 3,6 miliioen zal worden be
steed aan woningbouw, huisvesting
ouden van dagen, vakscholing van jon
geren, steun aan kleine zelfstandigen,
steun aan studenten en maatschappe
lijk werk. Van de rest van 0,6 miliioen
gaat 400.000 gulden naar de bij de Ne
derlandse federatie v. vluchtelingenhulp
aangesloten organisaties voor hun werk
onder de vluchtelingen, daar deze or
ganisaties vorig jaar hebben afgezien
van eigen inzamelingen ten bate van
de uurloonactie en daardoor inkomsten
hebben gederfd. Over de overige 200.000
gulden zal binnenkort een beslissing
worden genomen.
De Nansen-medaille 1955 is door de
daarvoor aangewezen commissie in Ge
nève toegekend aan H.M. Koningin Ju
liana. Deze medaille wordt eens per
jaar verleend aan degene, die zich naar
het oordeel der commissie uitermate
verdienstelijk heeft gemaakt voor de
vluchtelingen, die vallen onder het man
daat van de Hoge Commissaris van de
Verenigde Naties voor de vluchtelin
gen. Zoals bekend is heeft H.M. de
Koningin in brieven aan president Tru
man en later aan president Eisenho
wer aandacht gevraagd voor het pro
bleem der vluchtelingen. Behalve de per
soonlijke verdiensten van de Koningin
wil de commissie met deze toekenning
in haar ook eren het gehele Nederland-,
se volk, dat kortgeleden een groot be-'
drag ten behoeve van de vluchtelingen
heeft byeengebracht.
Tydens het derde Congres van de
Internationale Katholieke Arbeidersbe
weging te Diisseldorf heeft de secretaris
van de West-Duitse katholieke Arbei
dersbeweging, Johannes Even, gisteren
gepleit voor een eigen katholiek vak
verbond in de'Bondsrepubliek. Hij volg
de daarmee het voorbeeld van de secre
taris-generaal van het christelpk inter
nationaal vakverbond, de Belg August
Vanistendael, die reeds had aangedron
gen op een splitsing van de vakbewe
ging in West-Duitsiand. Van de zijde
van het West-Duitse eenheidsvakver
bond is daarop gereageerd door haar
president, Walther Freitag, die het
christeiyk internationaal vakverbond er
van beschuldigde om baatzuchtige rede
nen te ijveren voor een splitsing in het
Duitse eenheidsvakverbond, omdat de
West-Duitse katholieke arbeiders het
christeiyk internationaal vakverbond
nog in leven zouden kunnen houden.
Johannes Even betoogde gisteren te
Düsseldoi'f, dat alleen een christelijk
vakverbond de christeiyke orde zou kun
nen onderhouden niet alleen in Duits
land, maar in heel West-Europa. Alleen
een christelpk vakverbond waarborgt
de zedelpke en maatschappelijke belan
gen van de arbeiders in een wereld,
die steeds meer doortrokken wordt van
het Marxisme. (KNP-ANP)
De 58ste nationale bedevaart naar
Lourdes is geheel volgens reisschema
tijdig en in goede welstand in het ge
nadeoord aangekomen. Donderdagmor
gen woonde men de plechtige Hoogmis
bij en trok daarna in processie naar de
grot, waar mgr. dr. Th. van de Bom,
als voorzitter van het bestuur een in
leidend woord sprak. Daarna gaf de
pauselijk internuntius, mgr. Paolo
Giobbe, zijn zegen.
Vrijdag hebben de pelgrims, na in
tegenwoordigheid van de nuntius de
Kruisweg te hebben gebeden, een korte
audiëntie gehad bij de bisschop van
Tarbes en Lourdes, mgr. Théas, die de
begroeting van mgr. van de Bom be
antwoordde door zijn bijzondere vreug
de er over uit te spreken, dat de ver
tegenwoordiger van de H. Vader in
Nederalnd de leiding der bedevaart op
zich heeft genomen. Na afloop van de
plechtigheid heeft de nuntius zich naar
het asyl begeven om er de zieken te be
zoeken. Geruime tijd vertoefde hij bij
de bedden en bewoog zich ongedwon
gen tussen de lange tafels, waaraan de
lopende patiënten juist het middagmaal
gebruikten. Hun allen en ook het Ne
derlands verplegend personeel schonk
hij ieder "afzonderlijk de medaille,
waarop aan de ene zijde de H. Vader
en aan de andere zijde Maria salus po-
puli Romani staan afgebeeld. De Vrijdag
werd besloten met een nachtelijke aan
bidding en een Nachtmis, opgedragen
door mgr. Giobbe.
Zondag wordt in Lourdes de Neder
landse dag gehouden.
Advertentie
Publicati» Nederlands Zulvclbureou, 's Gravenhoge
mmmmmÈÉmm
T—V e NV Em Querido's Uitgevèrsmij. te Amsterdam heeft haar grondvester,
I I Emanuel Querido, herdacht met een tweetal publicaties, verschenen
f J op de tiende verjaardag van onze bevrijding. Deze daad van piëteit
verdient de aandacht. Dat uitgeverij Querido thans zo'n vooraanstaande plaats
inneemt in het Nederlandse culturele leven, danken wij aan de Amsterdamse
diamantbewerkerszoon, die omstreeks 1900 zijn broer Israel Querido, op het
schrijverspad volgde, maar wiens literaire begaafdheid uiteindelijk minder
groot bleek te zijn dan zijn talent om het goede boek tot het publiek te brengen.
Toch kan men uit de uitgever Emanuel Querido de auteur onmogelijk weg
denken. Onder het pseudoniem Joost Mendes heeft hij een enorme productivi
teit aan de dag gelegd, waarvan men op tweedehandsboekenstalletjes de res'[il"
taten nog wel eens tegen komt onder de samenvattende iitel. „Het geslacht
der Santeljano's",
Mendes verhaalt in deze tiendelige ro
mancyclus met onvermoeibaar enthou
siasme over Amsterdam tijdens het „fin
de siècle". Men kan, met Anthonie Don
ker, die in het zojuist verschenen ge-
dachtenisboek de literaire waarde van
Mendes' epos bespreekt, „Het geslacht
der Santeljano's" een sleutelroman noe
men, die wij echter niet als zodanig
meer kunnen genieten. De werkelijke
mensen achter de romanfiguren zijn
vreemden voor ons geworden. Wij heb
ben de romanfiguren thans te aanvaar
den als verbeelde vertegenwoordigers,
van een tijdvak, een Epoche,
want dat wés de periode welke in deze
auteur zpn grote chroniqueur heeft ge
vonden.
Met de Joden is een onvervangbaar
stuk leven uit Amsterdam verdwenen.
Ook Emanuel Querido, de schrijver en
uitgever, werd weggevoerd. In 1943
werd hij door de Duitsers in Sobibor ten
dode gevoerd. Het Nazisme haatte hem
niet alleen als Jood; het haatte hem
ook en vooral als cultuurbewust uitge
ver.
Querido had in 1933 met grote fel
heid gereageerd op de gebeurtenissen
in Duitsland. De Duitse schryvers die
werden uitgewezen vonden in Amster
dam asyl, ook voor hun werk. Querido
nam de taak der bonafide, op non-actief
gestelde Duitse uitgevershuizen over.
Querido Verlag te Amsterdam publi
ceerde sinds 1934 een groot aantal boe
ken van Duitse emigranten. Feucht-
wanger, Leonhard Frank, Vicky Baum,
Heinrich en Klaus Mann, Remarque
e.a. kregen aldus de gelegenheid van
Nederland uit tot de Duits lezenden in
dé gehele vriie wereld te spreken. En
zelfs tot 'de Duitsers in Duitsland zelf,
die met de voorraden voor Polen be
stemd over zee via Gdynia bereikt wer
den. Die vrije wereld werd overigens in
de komende jaren steeds kleiner. Ita
lië ging deel van de as uitmaken; Oos
tenrijk, Tsjechoslowakije, Polen en
Spanje werden uitgeschakeld. Querido
ging toen samenwerken met Bermann-
Fischer Verlag, eerst te Wenen, latei-
te Stockholm en met Allert de Lange te
Amsterdam. Gedrieën creëerden zij een
..Gemeinschaftsproduktion", die „Das
Forum deutscher Dichter" exploiteerde,
met auteurs als Thomas Mann, Franz
Werfel, Stefan Zweig, Annette Kolb, Al
fred Neumann, e.a.
Mens, schrijver, uitgever
Dit werk van onschatbaar geestelpk
belang heeft Querido in de oorlog duur
bekocht. Zijn uitgeverij kwam in nat.-soc.
handen; Querido werd geliquideerd. Na
Het Tweede-Kamerlid Van Meel
(K.V.P.) heeft de 'ministers van Jus
titie en van Binnenlandse Zaken het
volgende gevraagd:
Is het de "ministers bekend, dat dis
trictscommandanten van de Rijkspolitie
aan de onder hen ressorterende groeps
commandanten 30 April opdracht heb
ben gegeven 1 Mei nauwlettend toe
te zien op de handhaving van de be
palingen van de Zondagswet en ver
baliserend op te treden tegen verenigin
gen, die op de eerste Zondag in Mei
het traditioneel folkloristische gebruik
van „dauwtrappen" in eré zouden hou
den?
Achten de ministers deze opdracht
opportuun èn in overèenstèmming met
het standpunt van de regering t.a.v. de
opschorting van het toezicht en de na
leving van de Zondagswet.
EMANUEL QUERIDO
de oorlog is het werk van Querido op
nieuw en in dezelfde cultuurbewuste
geest voortgezet door mevr. Alice von
Eugen-van Nahuys. zy heeft thans, tien
jaar na de bevrpding, terecht gemeend
voor de dag te moeten komen met een
recapitulatie. De veertigjarige firma
heeft een gedachtenisboek uitgegeven,
waarin Emanuel Querido als mens, als
schrijver en als uitgever wordt geka
rakteriseerd, resp. door zpn zoon, prof.
dr. A. Querido, door Anthonie Donker
(prof. dr. N. A. Donkersloot) en door
Th. Wink.
Vooral het portret dat de zoon ons
van zün vader geeft is byzonder verhel
derend voor onze kennis van deze za
kenman-kunstenaar-mens. Prof. Queri
do schetst hem als een man met een
kinderlqke eerbied voor literatuur, mu
ziek en schilderkunst, alsmede voor
De inhoud van deze uit de cyclus sa
mengestelde roman vertoont een merk
waardige innerlpke groei, die in de
volledige „Santeljano's" onder de veel
heid aan beschrijvingen verborgen bleef.
Mendes, toen hp in 1908 met zyn opzet
begon, bedoelde een schets te geven
van het leven der diamantbewerkers in
het kader van hun tyd, een soort
„histoire naturelle d'une familie". Hij
eindigde in 1920 met de natuurlijke histo
rie ener stad.
Om deze natuurlijke stadshistorie gaat
het in de thans verschenen roman. Het
boek zag het licht „op een tydstip
dat de rouw om het gestorven Amster
dam en hoop op haar herrpzing in aller
harten is."
Het is d compilatie, waarop het
werk van deze literair gevoelige figuur,
in wie wy vóór alles de cultuur bewuste
en cultuur bevorderende tydgenoot be
wonderen, recht heeft. 1)
NICO VERHOEVEN.
1) „Emanuel Querido, de mens, de
schrijver, de uitgever", door A. Querido,
Anthonie Donker, Th. Wink.
Joost Mendes: „Herinnering aan een
stad" (Uit: „Het geslacht der Santelja
no's"). De Salamander. Uitg. Querido,
Amsterdam 1955.
Ondanks de huidige periode van hoog
conjunctuur koh de algemeen voorzit
ter van de Ned. Katholieke Ver. van
Handelsvertegenwoordigers, Handels
agenten en Verzekeringsinspecteurs „St
Christoffel", de heer P. J. de Graaf,
geen juichkreten aanheffen, toen hy
vanmorgen in Utrecht de algemene
jaarvergadering opende met een be
schouwing over de sociaal-economische
positie van zijn beroepsgenoten. Hij he
kelde enige toestanden, „die men in
dit welvarende land, met de van be
paalde zijde reeds als te ver gaand ge
kenschetste sociale voorzieningen en be
staanszekerheid, niet voor mogelpk zou
houden," en wees er o.m. op, dat veie
leden hun aandeel niet gehad hebben
in de Ioonronden van de laatste jaren,
welke niet verplichtend waren voor hen,
die buiten een C.A.O. of bindende loon
regeling vielen.
De inkomstenvermeerdering door ver
hoging van het provisiebedrag, als ge
volg van de stijgende prpzen en afzet,
is in vele gevallen teniet gedaan door
inkrimping van het rayon, resp. ver
laging van het provisie-percentage of
nadelige wpziging van de onkostenver
goeding. Men behoeft hiermee welis
waar geen genoegen te nemen, maar
de practpk leert, dat bij niet-accepteren
vaak ontslag dreigt. Waar de onderne
mer nog een grote mate van vrpheid
heeft b0 de vaststelling van loon- en
arbeidsvoorwaarden, leidt deze niet tot
een rechtmatig aandeel in de toenemen
de welvaart. „Als deze situatie zich
reeds voordoet in een tijd van hoog
conjunctuur, vragen wp ons met be
zorgdheid of hoe dan de houding van
vele werkgevers zal zijn in een tijd
van depressie," aldus de voorzitter. Hij
meende, dat daling van het inkomen
beneden het voor een redelyk bestaan
vereiste minimum alleen voorkomen
kan worden door een verbeterde mini-
mum-garantieregeling waarover de
onderhandelingen gaande zpn of re
delijke minimum-salarisregelingen per
bedrijfstak.
De heer de Graaf signaleerde ook in
toenemende mate gevallen van ontslag
om dringende reden, terwijl by nader
onderzoek biykt, dat de werknemer zich
niet ernstig misdragen heeft, maar dat
de werkgever iets aangrypt om ontslag
op staande voet te kunnen geven. Ook
zijn er werkgevers, die op allerlei ma
nieren proberen een ontslag te doen
aanvaarden buiten het Arbeidsbureau
om.
Speciaal t.a.v. de groep handels
agenten deelde de voorzitter tenslotte
mede, dat een nieuwe vereniging van
Katholieke Tussenpersonen binnen en
kele weken haar plaats zal innemen
in de ry van katholieke sociale or
ganisaties, en dat „St. Christoffel"
de consequenties hiervan zal dragen.
„De belangenbehartiging der handels
agenten kan eisen, dat zy zich ver
enigen in eigen organisatorisch ver
band. Zij hebben er recht op, dat wy
alle gewenste medewerking verle
nen."
De „Federatie Goud en Zilver"
heeft de Tweede Kamer een request
gestuurd over het wetsontwerp tot
wijziging van de omzetbelasting. De
federatie vraagt zich hierin af, of het,
nu de regering gemeend heeft op forse
wijze het mes te moeten zetten in tus
sen- en weeldetarief, niet consequen
ter geweest zou zijn het tussen- en
weeldetarief geheel af te schaffen.
Hoewel het weeldebelastingtarief
reeds van 30 pet. op 15 pet. werd te
ruggebracht, is verdergaande fiscale
verlichting voor dit tarief volstrekt on
misbaar, om de bedrijven der zilver
industrie, die zich thans weer in op
gaande lijn kunnen bewegen, in staat
te stellen zich aan te passen aan de
gewijzigde tijdsomstandigheden. Her
nieuwde bloei zal ook de aantrekkings
kracht op jonge vaklieden vergroten.
De viering van het dertig-jarig bestaan van de
Ned. R.K. Kerkmuziekschool „Sint Caecilia" te
Utrecht Maandag 16 Mei zal voor de bui
tenwereld vrijwel onopgemerkt blijven. Er wordt een
intieme feestvergadering gehouden en 's avonds ge
ven de leraren een concert in besloten kring. Desal
niettemin moge het zesde lustrum aanleiding zijn
de aandacht van katholiek Nederland nogmaals te
vestigen op dit instituut van de Sint Gregoriusver-
eniging, dat reeds zo'n grote invloed heeft gehad op
fle kerkmuziek in ons land en met de vereniging uit-
hen, de gróte kunstenaars, die wèl kon
den en durfden waartoe hy zich niet
waardig achtte. Van enorme betekenis
is voor Emanuel het feit geweest, dat
zijn iets jongere broer Israël een natio
nale figuur in onze letteren werd. Het
vervulde hem met gevoelens van be
wonderende trots en van persoonlijk on
vermógen. Deze ambivalentie heeft haar
stempel op zün eigen levenswerk ge
drukt.
Herinnering aan een stad
De hedendaagse lezer zal moeiiyk nog
harteiyke belangstelling voor de ge
hele Santeljanocyclus op kunnen brengen.
Maar dat dit Amsterdamse epos, naar
onderwerp vergeiykbaar met doch naar
den geest scherp te onderscheiden van
het Amsterdamse Jordaan-epos van Is
raël Querido, nog tal van lezenswaardi
ge fragmenten telt, wordt bewezen door
de „synthetische" geschiedroman, die
Alice von Eugen uit de cyclus heeft
samengesteld en die onder de titel „Her
innering aan een stad" als deeltje in
de Salamanderreeks is verschenen. Als
„rode" draad loopt door deze Amster
damse roman de geschiedenis van de
opkomst der arbeidersbeweging. Joost
Mendes heeft deze geschiedenis met
persoonlpke interesse meegemaakt en
geestdriftig weergegeven.
In een voor moderne smaak wat over
laden schrijftrant, releveert Joost Men
des de economische, politieke, sociale
en culturele gebeurtenissen van wat hp
noemt Dortendam. Ook enkele andere
sleutelnamen zpn overduidelpk: de Dort
is de Amstel, de Tuin is de Jordaan
het Grand Café is Américain, etc.
Directeur J. Voncken
De Utrechtse rechtbank heeft de 28-
jarige stationsambtenaar E. K. uit Huis
ter Heide (gemeente Zeist) veroordeeld
tot een voorwaardelijke gevangenisstraf
van drie maanden met een proeftijd
van twee jaar. Verdachte was ten laste
gelegd, dat hij op de avond van 7 Fe
bruari, toen hij dienst deed op het sta
tion Den Dolder, vergeten had de Noor
delijke spoorwegovergang te sluiten.
Het gevolg was dat de juist per auto
passerende predikant ds. F. J. Diele-
man uit Ierseke door de sneltrein uit
Amersfoort werd gegrepen en gedood.
Ter zitting van de Utrechtse rechtbank
had de verdachte gezegd dat hij in de
mening had verkeerd de spoorbomen
wel te hebben gesloten. De officier van
justitie had drie maanden onvoorwaar
delijk geëist.
Wanneer men de resultaten van de
school voor zover mogelpk over
ziet, is er reden tot grote dankbaarheid.
Overal in het land vindt men oud-leer
lingen, die als directeur-organist de Li
turgische beleving van de kerkmuziek
stimuleren, getuigend van hun zuivere
instelling, dat koor en orgel een dienen
de functie hebben in de eredienst. An-
derzpds echter is er reden tot bezorgd
heid, omdat het instituut nog veel te
weinig bekendheid geniet onder het ka
tholieke volksdeel van Nederland. Hier
van getuigt het vrij geringe aantal leer
lingen, dat momenteel 16 bedraagt, ver
deeld over drie jaarklassen.
Ongetwijfeld zijn voor het betrekke
lijk geringe leerlingental ook andere re
denen dan onvoldoende bekendheid aan
te geven. Directeur J. J. H. Voncken
noemde er ons twee: Er is roeping Voor
nodig om zich aan de kerkmuziek te wp-
den, die de musicus niet de roem van
het podium verschaft, en de sociale sta
tus is over het algemeen niet bepaald
gunstig. Vele parochies zpn niet in staat
de directeur-organist behoorlpk te hono
reren; sommigen moeten het zelfs nog
stellen met een kistje sigaren van de
pastoor op Sinterklaas.
Dit neemt niet weg, dat de school in
de afgelopen dertig jaar vele uitsteken
de musici heeft afgeleverd. Wie de lijst
van 160 oud-leerlingen doorneemt, ont
moet talrijke bekende namen: Herman
Strategier, Paul Hupperts, André Rieu,
Henri Bauer, Sjef van der Eerden zijn
er slechts enkelen van. Zij danken hun
opleiding aan het initiatief, dat de Sint
Gregoriusvereniging reeds in 1919 nam,
gesteund door het Hoogwaardig Episco-
57
Ze hadden geslapen tussen zakken op
de kade. De volgende ochtend hadden
ze de boot naar Sylt genomen.
Met een oude rammelende bus waren
ze in het dorp gekomen waar Otto
Reymer woonde. Reymer was een oude
vriend, een schilder, die vroeger wel
bij hen in Berlpn logeerde toen Erlof's
vader en zü nog maar pas waren ge
trouwd. Dat was vóór '33. Reymer
woonde toen al op Sylt. Twee zomers
had zp indertpd bij hem en zpn vrouw
gelogeerd. Zij herinnerde zich het rui
me, frisse huis, de zon en de zee
lucht zp had er toen van genoten
als een gast met vacantie. Nu kwam
zij als vluchtelinge, nadat ze al die ja
ren niets van elkaar hadden gehoord.
Zp was voorbereid geweest op teleur
stellingen, maar niet zulke als deze:
Reymer had haar om te beginnen niet
herkend maar dat was geen wondér
hij had wat verlegen gekeken en
daarna had hij zpn vrouw gehaald.
Het was zijn tweede vrouw, veel jon
ger en met een hard, onbewogen ge
zicht. „Waarom bent U gevlucht?" had
zij gevraagd. „Als ik U was geweest,
zou ik gebleven zpn."
„Hoe kunt U daar over oordelen?"
had Lene Stojke geantwoord.
„Ik ben er van overtuigd. Wat er ook
gebeuren mocht. Vluchten is laf. God op zpn heus gekregen, die vroeger nooit er ook wel eens barnsteen aanspoelde,
heeft bovendien elk zijn plaats gewe- zo opvallend waren geweest. Hp keek dat kon je óók verkopen. Stel je voor,
zen." haar aan met duizend kleine vonkjes dat hp grote stukken barnsteen vond!
Met zijn tenen woelde hp telkens een
„God?" had Erlof zijn moeder horen in zpn ogen.
zeggen. Het klonk alsof zij wilde zeg-
gén: wat weet U van God?
„Uw plaats is niet hier," had de an- geworden, magere benen in de lucht, haar dadelijk naar de schuur zag gaan
dere vrouw geantwoord. Het klonk als- De bespottelpk korte pppjes van zyn om emmer, dweil en bezem te halen,
of zp wilde zeggen: ik weet alles van broek rafelden en het zitvlak was ver- 1
„Is dez°e broek niet mooi genoeg voor dikke dot slijmerig wier om. „Je bent
een vluchteling?" Hp stak zpn lang te moe, moeder," zei hy thuh toen hp
„jy moet gaan uitrusten, jongen,
steld met een lap zakkengoed. „Is dit zei ze.
„Ik wil de bezem," antwoordde hy,
gevraagd hoe de reis was geweest. En wij zpn immers anders dan ande- jp er achter aan dweilen. Goed? Of
God en Zpn bestel.
Reymer had zpn hoofd geschud, hp niet mooi genoeg voor mensen zoals
had achter zpn oor gekrabd en hp had wy zpn? Onderscheid moet er wezen.
Zp was blij dat hp er om lachen kon
wil je liever omgekeerd?"
Hp zag haar aarzelen, dat gebeurde
Hp heeft een flinke, volle baard la
ten groeien, maar hp is een zwakke
ling geworden, had Lene Stojke ge- w v
dacht. Van hem kan ik weinig ver- altijd zo gemakkelpk af. In het dorp zei ze. „Ik heb pijn in m'n rug
wachten.
,Ik zoek onderdak voor Erlof en mp",
tegenwoordig, al ging het hem niet anders nooit. „Voor deze keer graag,
rfrtwolrUoliit nf Tb hot Hnrn "*"4 Z6 Ik llGfo p|jn ill ITl'll TU^."
De jongen keek haar verschrikt aan,
onder de mensen was hp anders.
..Je krygt een schoolpak," zei ze. „Op hoewel hp probeerde het niet te laten
had zy tegen de vrouw gezegd. „Het de een of andere manier zullen we het merken. Moeder klaagde anders nooit.
kleinste hokje is voldoende, als we
maar kunnen liggen. En ik wil er graag
voor wérken."
wel klaar spelen."
Ze liepen weer over het harde, vlakke
strandgedeelte naar huis. Het was nu
Ze hadden het dakkamertje gekregen, nog maar een smalle strook, want het
gloeiend in de zomer, want het was was vloed geworden. Zwaar kwamen
„Erg?" vroeg hij,
„Wat erg?"
„Die ppn in je rug?"
„Net zo, dat het een tractatie voor
me is, als jp de dweil neemt," ant-
wit woordde zij opgewekt. „Maar als me-
vlak onder de pannen. In de winter zou de golven aanrollen, met vuil
het er ijzig koud zpn. Ter vergoeding schuim op de koppen en met een rand vrouw Reymer thuis komt, wisselen we,
moest zy het huis schoon houden, 's van slap, zwart wier, dat ze voor zich anders gelooft ze niet dat het goed ge-
Erlof nog uit spoelden. Stukken hout spoelden beurt
aan, een fles en iets dat op het hand-
Morgens vroeg, wanneer
sliep, en 's avonds na het biezensny
den. werkte zp in het huis. Eten haal- vat van een paraplui leek.
Van „oom en tante" Reymer spraken:
ze al lang niet meer. Dat behoorde
de ze uit het vluchtelingenkamp, elke „We hebben al in een tpd niets bp: bij het verleden, bp Silezië, bp de toe
dag soep..Maar het was alsof de zon zonders gevonden," zei Erlof. „Dat be- komstdromen.
tekent dat er geen schepen op mynen
en de zee en de wind haar en de jon
gen voedden, want na de ontzettende zpn gelopen
winter, die ze hadden gehad, waren ze schien zpn de mpnenvelden zo langza-
hier met de dag sterker geworden. Zp merhand wel opgeruimd."
had nu het gevoel, dat zp weer elk
Half September was het afgelopen
zei zpn moeder.^ „Mis- met het rietsnpden. Erlof ging naar
school. Met hem samen vas er nog
één vluchtelingepkind in de klas, een
„Ik hoop het," zei Erlof aarzelend, klein meisje, dat veel te klein was voor
werk zou kunnen aanpakken. Zp zou Hij durfde niet bekenne.i, dat het hem haar jaren,
zien wat zp deed, als het biezensnpden 00k wel aangenaam was als ze iets Hp droeg een nieuw pak, maar met
was afgelopen en Erlof op school zat. vonden. Zoals in Juni: al die flessen veel verdriet. Moeder had het gemaakt
„Ik moet tegen die tpd een pak voor bier, die kwamen aangespoeld. Ze had- van een oud pluchen tafelkleed, dat
je naaien," zei ze. „Deze broek kun den er van gedronken en ze hadden de zij had gekregen van mevrouw Reymer
je dan niet meer aan." meeste veikocht. Zo hadden ze hun in een edelmoedige bui. Het was een
Zpn bovenlpf was naakt en donker- eerste deken gekregenhier, een oude kleed met bronsgroene blaren en ver
bruin verbrand. Zy'n haar gebleekt door Amerikaanse legerdeken waar je lek- schoten rode rozen op een bruin fond.
de zon en hp had duidelpk sproeten ker geen vuil op zag. Ze zeiden, dat (Wordt vervolgd)
Vooraanzicht van de Kerkmuziekschool aan de Plompe-
torengracht in Utrecht.
paat, om een school op te richten. Dit in
de overtuiging, „dat hier voorzien wordt
in een allerdringendste behoefte en dat
de eer van God, het zieleheil der gelo
vigen en de luister van Gods huis er
niet weinig door zullen bevorderd wor
den", zoals mgr. H. v. d. Wetering, de
toenmalige Aartsbisschop van Utrecht,
schreef.
Op het feest van Sint Gregorius in
1925 werd de stichtingsacte gepasseerd
en reeds in November van dat jaar kon
't verbouwde pand Plompetorengracht 3
in gebruik genomen worden. Met zeven
leerlingen begon pater dr. C. Huigens
O.F.M. zijn moeizaam werk in een tijd
toen' het „Minuit Chrétiens" en Gounod's
„Ave Maria" nog hoogtij vierden. Het is
pater Huigens geweest, die het gedurfde
plan realiseerde en gestalte gaf aan het
ideaal om jonge mensen voor te berei
den op hun toekomstige taak.
Een ideaal, dat quantitatief slechts ge-
deeltelpk in vervulling is gegaan, omdat
de behoefte groter was en is dan waar
aan het aantal afgestudeerden heeft kun
nen voldoen. „Bekwame koordirecteuren
en kerkorganisten heeft katholiek Ne
derland zo veel nodig als het kerken
telt, waarin de plechtige dat is de ge
zongen eredienst moet worden ge
vierd", zei mgr. J. A. S. van Schaik bij
de opening.
Inderdaad, 16 leerlingen is niet veel,
al is het meer dan het vroegere gemid
delde van 10, om een dergelpk kostbaar
instituut in stand te houden. „Ook finan
cieel is het moeilpk", vertelde directeur
Voncken. „De interne leerlingen betalen
slechts 950 per jaar, inclusief hun ver
zorging. Er moet dus veel geld bp. Ten
eerste hebben we een subsidie van de
vpf bisdommen. Let wel, onze school
is interdiocesaan. Vervolgens dragen de
parochies ieder jaar tien gulden bij en
tenslotte hebben we nog losse giften.
Maar het blpft passen en meten. We
wachten daarom met spanning op de
uitslag van het on
derzoek, dat een
commissie instelt
om minister Cals te
adviseren over een
eventuele subsidie."
Nog belangrpker
echter dan een
rijkssubsidie acht
het bestuur de er
kenning van het
diploma, o.m. om
voor de leerlingen
betere mogelijkhe
den te scheppen
voor verdere stu
die. De erkenning
zou bovendien de
afgestudeerden een
duidelijker voor
sprong geven by
sollicitaties e.d. Een
zekere erkenning
wordt reeds toege
past in het bisdom
Haarlem, waar geen
directeur-organist
benoemd wordt
zonder voorafgaand
overleg met de
Kerkmuziekschool.
Hoewel aan de
aspirant-leerlingen
vrij hoge eisen ge
steld worden wat
betreft algemene
ontwikkeling
minstens Mulo,
liefst Gymnasium
en muzikale ta
lenten, kan de
Kerkmuziekschool
niet zonder meer
met een conservato
rium vergeleken
worden. Want zy
is in zeker opzicht
meer. De school
ontwikkelt niet
slechts de muzikale
talenten van haar
leerlingen, maar
brengt hun vooral
de geest bp, die de
toekomstige leiders
van de kerkmuzi-
kale beweging moet
beheersen.