I? wolf en de havik
w.
„Venus in Ballingschap" en „De derde persoon
Het VELPOM zie ie er geen barst van!
gr ic de doop man
700 plannen in
behandeling
nieuwe (oude) kabinet
r
Tachtig jaar.... onveranderd
Bieden weinig houvast Voor
gemiddelde romanlezer
Mens
of Wolf?
MARKTEN en VEILINGEN
TWEE EXPERIMENTELE ROMANS
BEELDTAAL EN
ORAKELTAAL
LITERAIRE KRONIEK
Inspiratie en transpiratie
ZATERDAG 4 JUNI 1955
PAGINA 9
scholenbouw
Liturgische weekkalender
Pater Geurtjens MSC
Minimumprijs voor
kruisbessen
Trui
de juiste
door
A. Rutgers van der Loeff-Basenau
Minister Cals heeft geantwoord op
schriftelijke vragen van het Tweede-
Kamerlid de heer Beernink betreffende
de tijd, nodig voor het afdoen van aan
vragen voor scholenbouw. Op het bu
reau van de Bouwkundig Hoofdinspec
teur van het Lager Onderwijs, aldus de
minister, is inderdaad door het groot
aantal aanvragen en door moeilijkheden
inzake de personeelsvoorziening een
achterstand ontstaan. Dat op de afdoe
ning der bouwplannen 5 a 6 maanden
moet worden gewacht, is echter in zijn
algemeenheid niet juist. Plannen van
geringe omvang, alsmede plannen, waar
van de grote urgentie kan worden aan
getoond, worden vaak binnen kortere tijd
afgehandeld. Momenteel zijn nog bijna
700 bouwplannen in behandeling, waar
onder een groot aantal betreffende klei
ne objecten (verbouwingen fietsen
bergplaatsen, enz.). Daar het beschik
bare bouwvolume niet toestaat dat alle
aanvragen op korte termijn worden ge
realiseerd, en daar de mate van urgen
tie bij de onderscheidene aanvragen
zeer verschilt, is behandeling naar de
volgorde van binnenkomst doorgaans
niet wenselijk. Het noodzakelijk gevolg
hiervan is, dat de tijdsduur tussen bin
nenkomst en definitieve afhandeling
der aanvragen sterk varieert. Een ge
middelde daarvan is gezien de diver
siteit der aanvragen moeilijk te ge
ven. De termijn ligt echter ongeveer
tussen 2 en 6 maanden. Teneinde de ach
terstand op de kortst mogelijke termijn
te doen inlopen, heeft de minister reeds
verschillende maatregelen genomen, die
eensdeels betrekking hebben op ver
sterking van het personeel en ander
deels op bevordering van een meer effi
ciënte werkwijze.
HONDAG 5 Juni: H. Drieëenheid; eigen mis;
2 geb. van le Zondag na Pinksteren; Cre
do; pref. van H. Drieëenheid; laatste evan
gelie van le Zoncïag na Pinksteren; wit.
ILAANDAG: H. Norbertus, bisschop-belij
der; mis Statuit; wit. Utrecht en
Haarlem: H.H. Bonifatius en gezellen,
martelaren; 2 geb. H. Norbertus; rood.
DINSDAG: Mis van le Zondag na Pinkste
ren; geen Gloria; 2 geb. A. cunctis; 3
geb. naar keuze; geen Credo; gewone
pref.; groen, Roermond: H.H. Valen-
tinus en Candidus, bisschoppen-belij
ders; mis Sacercfotes; 2 geb.. Vinding en
verheffing van H.H. Wiro en gez.; 3 geb.
overbrenging van relieken van H. Ser-
vatius; wit.
WOENSDAG: Mis van le Zondag na Pink
steren; geen Gloria; 2 geb. A cunctis; 3
geb. naar keuze; geen Credo; gewone
pref.; groen.
DONDERDAG: Sacramentsdag; eigen mis;
Credo; pref. van Kerstmis; wit.
VRIJDAG: Mis van Sacramentsdag; 2 geb.
H. Margarita; 3 geb. Concede; Credo;
pref. van Kerstmis; wit.
ZATERDAG: Mis van Sacramentsdag; 2
geb. H. Barnabas; Credo; pref. van
Kerstmis; wit.
ZONDAG 12 Juni: Zondag onder octaaf
van Sacramentsdag; eigen mis; 2 geb.
oct.; 3 geb. H. Joannes; 4 geb. H.H. Ba-
silides en gez.; (Utrecht, Haarlem en
Den Bosch: 2 geb. oct.; 3 geb. H. Odul-
phus; 4 geb. H. Joannes; 5 geb. H.H.
Basilides en gez.); Credo; pref. van
Kerstmis; wit.
Hieronder volgt een overzicht van het
geen de pers schrijft over het aanblijven
van het kabinet-Drees.
Stilstaand water
De Tijd bezint zich op de ernstige si
tuatie die ontstaan is:
Welk een prijs heeft het land dan
betaald voor de lichte verbetering van
het kreupele compromisje! Het prece
dent kan alleen verkeerd werken. Als
het er zo weinig toe doet, of de porte
feuillekwestie wordt gesteld of niet,
kan zij even luchthartig worden ge
hanteerd als lafhartig vermeden. De
portefeuille-kwestie te stellen als eer
lijk man, die zich alleen verantwoor
delijk wil stellen voor hetgeen hij zelf
meent dat goed is; de portefeuille
kwestie te stellen niet als dwangmid
del naar Frans model, maar als ern
stige waarschuwing, dat er geen plaats
meer is voor koehandel en dat de con
sequenties onvermijdelijk en onafkoop
baar zullen zijn, aldus de portefeuille
kwestie te stellen heeft nauwelijks meer
zin. Het boemeltreintje stopt wel even,
maar alle reizigers blijven zitten en de
reis gaat verder. Het slechtste prece
dent werkt meer uit dan de beste staats
rechtelijke tractaten, meende Struy-
cken reeds.
Daar komt bij, dat de hele gang van
zaken, hoe zonderling ook, geen toeval
lige samenloop van omstandigheden
mag heten, een unicum, dat zich niet
zal herhalen. Integendeel, de omstan
digheden van deze kabinetscrisis kun
nen zich nog vele malen voordoen.
Waarom nu, en ook onvermijdelijk
is de toekomst, steeds maar weer een
compromis, aldus vraagt het blad zich
af:. Omdat de brede basis het zo wil.
De brede basis, die niet de slechtste
is als er nog andere mogelijkheden
zijn, maar die als panacee, als ver
plicht menu, als onontkoombaar nood
lot, als dogma het staatkundig leven
verstikt. Want dan is de brede-basis-
politiek slechts een euphemisme voor
de dictatuur van degenen, die met ver
storing van de arbeidsvrede kunnen
dreigen; de ketting, waarmede mach
ten buiten het parlement de politici
hebben vastgelegd.
Wanneer alléén maar brede-basis-po-
litiek in ons land mogelijk is, wordt
het kabinet een college van B. en W.
en het parlement een gemeenteraad.
De tot eeuwige samenwerking verdoem
de partijen werven afzonderlijk om de
gunst van de kiezers en haten" elkaar.
Soms komt het dan tot een uitbarsting
en sneuvelt er een kabinet. Kameront
binding? Weineen, wat ook de verkie
zingsuitslag zij, er verandert niets meer.
Alles beweegt, maar niet de Neder
landse politiek.
Brede basis, brede, brede, brede ba
sis.
Stilstaand water.
Prestigeverlies voor kabinet
DE MAASBODE hoopt dat de rege
ring in deze periode zich zal herstellen
van het prestigeverlies, dat zy door de
ze crisis heeft geleden. Ook al heeft
het kabinet zijnerzijds voortdurend in
vloed uitgeoefend op de oplossing, zoals
die tenslotte uit de bus kwam, de gehele
reconstructie is niettemin overheerst
door de besluiten van de fracties der
regeringspartijen, welke aan het kabi
net het initiatief inzake het te volgen
beleid ontnamen. Wij achten dit een ge
vaarlijk precedent, dat geen navolging
verdient, zo schrijft het blad.
Als de betreurenswaardige gebeurte
nissen van deze weken toch nog ergens
nut moeten hebben, laat het dan dit zijn,
dat de partijen, welke thans de brede
basis vormen, zich reeds nu zorgvuldig
gaan beraden over de koers welke zij,
ook na de verkiezingen van 1956, naar
alle waarschijnlijkheid weer gezamen
lijk zullen proberen te varen. Hier ligt
een grote verantwoordelijkheid voor al
le betrokken partijen, maar, naar wij
uit de recente gang van zaken menen
te mogen opmaken, speciaal voor de
P.v.d.A., die met haar voorkeur voor
T~\ ater Henri Geurtjens M.S.C.
r* wordt Zondag a.s. tachtig
J- jaar. Voor velen, die het
bericht dezer dagen gelezen
hebben, zal dat een verrassing
geweest zijn, omdat pater
Geurtjens een type is, waarbij
men eigenlijk nooit aan leef
tijd denkt. Wie hem nu door
Tilburg ziet lopen, ziet nog
precies dezelfde man, die hij
twintig jaar geleden ook al
was: klein, met een grijzende
baard en nog altijd dezelfde
grijze, van humor tintelende,
oogjes. Pater Geurtjens is ge
boren in Deurne. „Da's een
groot voorrecht", zei hij met de
hem eigen humor, „lang niet
iedereen wordt in Deurne ge
boren".
Nee, lang niet iedereen wordt
in Deurne geboren, maar ook
lang niet iedereen brengt bijna
dertig jaar van zijn leven door
in uiterst zware missiegebie
den. Met pastoor dr. M. Neijens
vertrok pater Geurtjens in 1903
naar de Kei-eilanden, de eer
ste Nederlandse missionarissen
van het H. Hart, die naar eigen
missiegebied vertrokken. Tot
dan toe was de zielzorg in Ne-
derlands-Indië geheel in han
den geweest van de Jezuïeten, die daar echter te weinig mensen hadden,
om zich intensief met de missionering bezig te kunnen houden. De
M.S.C.-ers zouden hun de helpende hand, reiken. De Molukken en Neder
lands Nieuw-Guinea waren het eerste eigen missiegebied van de Neder
landse M.S.C.-ers. Dertien jaar verbleef pater Geurtjens op de Kei
eilanden, daarna nog bijna vijf jaar op de Tanimbar-eilanden. Na acht
tien jaren genoot hij een jaar verlof in Nederland, om vervolgens te ver
trekken naar Nieuw-Guinea, waarover toen pater Vertenten juist zijn
noodkreet de wereld had ingezonden. „De toestanden daar waren ver
schrikkelijk", zegt pater Geurtjens en met enkele kernachtige zinnen
schildert hij de wanhopige situatie, waarin in die tijd de bevolking daar
verkeerde. „Van elke honderd inwoners stierven er zes en zestig. De kin
deren, die geboren werden, waren niet levensvatbaar. De bevolking was
tot uitsterven gedoemd". Toen kwamen de strenge regeringsvoorschrif-
ten, die het volk van de ondergang redden. In die periode begon ook
het succes voor de missie, die tot dan toe, vijftien jaren, zonder zichtbaar
resultaat had gewerkt. „En nu telt Nieuw-Guinea ruim 30.000 katholie
ken", zegt pater Geurtjens, en er klinkt voldoening door in zijn stem.
In 1932 keerde hij terug naar het vaderland, geen onbekende, want
hij had zich door tal van populaire artikelen over zijn missie al vele
vrienden gemaakt.
„Ik ging tegen de zestig en Nieuw-Guinea is een ontzaglijk zwaar
gebied. Ik dacht, dat ik hier meer voor de missie zou kunnen doen dan
ginds, want ik kreeg al dadelijk van alle kanten, van katholieken en
niet-katholieken, aanvragen om lezingen te houden over de missie".
„En houdt u tegenwoordig nog lezingen?"
„Een heel enkele keer. In de oorlog is dat allemaal minder gewor
den. Er waren toen geen zalsn. En dan, ik ben langzamerhand uitge
praat ook", monkelt hij.
Geen lezingen meer dus, maar nog volop activiteit. Als conservator
van het Volkenkundig Missiemuseum is hij nog steeds druk in de weer
en hij klaagt over het gebrek aan ruimte. Het bezoek is goed genoeg
maar we kunnen onze voorwerpen niet behoorlijk ten toon stellen. Al
vijf jaar geleden heeft de gemeente een nieuw pand aangekocht, maar
we kunnen er nog steeds niet in". En naast het museum ook nog altijd
het woonwagenwerk, waar pater Geurtjens jarenlang fer ent voor heeft
gestreden. „Het nieuwe kamp ligt te ver weg", zegt hij en dat is ook
de reden, waarom hij het catechismus geven aan een jongere kracht
eeft overgelaten. Maar ondanks zijn tachtig jaren fietst pater Geurt
jens nog élke Zondag ruim zeven kilometer heen en terug, om in het
woonwagenkamp de Mis te gaan opdragen.
„Tachtig jaar, wat daarboven komt is miserie en ellende, staat er
geschreven", zegt hij als we afscheid nemen, maar de lach in zijn ogen
'verraadt, dat hij toch nog wel iets anders van het leven verwacht ook.
staatsbemoeiing kans maakt zich van
haar coalitiegenoten verder dan voor
een stabiele brede basis-politiek wense
lijk is, te verwijderen.
Moreel geschokt
De Volkskrajnt, het beeld van de ont
spoorde trein voortzettend, zegt, dat
de materiële schade beperkt blijft tot
enkele millioenen, die de belastingbe
taler meer moet betalen, omdat de ver
laging later ingaat.
Tijdens de crisis zijr verscheidene
meningsverschillen over en weer tussen
de regeringspartijen opgehaald. Het
wordt duidelijk, dat het moreel van de
nu weer instappende passagiers is ge
schokt. Het aangescherpte inzicht voor
wat scheidt kan niet bevorderlijk zijn
voor de stemming op het laatste stuk
van de reis. Moet hieruit de conclusie
worden getrokken, dat deze trein, met
deze samenstelling, nog hoogstens tot
1956 meekan? Hier komt de vraag naar
voren of deze crisis toch ook nog niet
iets goeds heeft nagelaten. Wij hebben
zelfs de oppositie van een ongewenste
crisis horen spreken. Bijna bewogen is
langs de kant opgemerkt: tien jaar heb
ben KVP en PvdA samengewerkt, nu
niet langer? Het beleid mocht in de
laatste jaren dan moeilijk te bepalen
zijn, uitlatingen als deze wijzen er toch
niet op, dat het onvoldoende was. Zij
houden eerder de erkenning in van het
tegendeel.
Werk afmaken
Langzamerhand is ieder duidelijk ge
worden, dat de oplossing van de crisis
uitbleef door gebrek aan medewerking
van de zijde van de K.V.P. Het kabinet-
Drees had zijn bestaan, kennelijk op
initiatief van de K.V.P.-ministers, ver
bonden aan de aanvaarding van de
huurwet, zo meent HET VRIJE VOLK.
De valse schijn, alsof de P.v.d.A. ge
noeg had van dit kabinet, werd steeds
vruchtelozer door de K.V.P.-pers opge
houden. Tot er geen houden meer aan
was, alle onbeschaamdheden ten spijt.
En toen was de weg vrij voor een
reconstructie van het kabinet-Drees,
dat de van alle zijden veroordeelde
huurwet heeft laten varen.
Het bereikte resultaat heeft verschil
lende aantrekkelijke kanten. Het mag
mr. Burger als een verdienste worden
aangerekend dat hij alle sombere ver
wachtingen heeft beschaamd en door
een vernuftig plan een voor allen aan
vaardbare oplossing heeft weten te be
reiken.
Het stemt tot voldoening, dat het
huidige kabinet de kans krijgt het vele
en belangrijke werk, dat het op stapel
heeft staan, af te maken.
Symptoom van spanningen
Het Parool vraagt zich af, of deze he
le crisis eigenlijk wel nodig zou zijn ge
weest, wanneer er tussen regering en
Kamer wat meer voorbereidend over
leg had plaats gevonden.
En voorts, wat nog heel wat belang
rijker is, men zal er, aldus het blad,
naar onze mening goed aan doen in de
blijdschap over de opgeloste crisis voor
al niet uit het oog te verliezen, dat zij
boven alles een symptoom is geweest
van de spanningen in het Nederlandse
politieke leven. Nu de periode van het
herstel is afgesloten, nu een nieuwe
phase aanbreekt, bestaat er een diep
gaand meningsverschil ovei de weg,
die nu verder moet worden ingeslagen.
Het is dit verschil van inzicht, dat uit
eindelijk ten grondslag lag aan de cri
sis en het is ook dit verschil dat volgend
jaar bij de verkiezingen de inzet van
de politieke krachtmeting behoort te
zijn.
Water in rode wijn
Wij houden niet, aldus begint het dagblad
Trouw zijn uiterst kort hoofdartikel, dat
wij in zijn geheel afdrukken, van wijn met
water. Maar bij deze kabinetscrisis moest
wilde zij op de best mogelijke wijze op
gelost worden de P. v. d. A.-fractie wa
ter in haar wijn doen.
Dat heeft zij gedaan. Het strekt haar tot
eer.
Want voor haar vooral moest het een
pijnlijke zaak zijn om het rood te doen
verbleken.
Laten wij hopen dat door het gebeurde
de wil tot samenwerking in ons volk zal
worden versterkt.
Dat zal eerst recht den Burger moed
kunnen geven.
Buitenparlementair onderonsje
Ook het ALGEMEEN HANDELS
BLAD verheugt zich over het herleven
van het kabinet-Drees, maar niet dan
nadat het blad gewezen heeft ,,op zon
derlinge verhoudingen by d< oplossing
van deze crisis, verhoudingen, die wij
niet gaarne als een nieuw gebruik, een
nieuwe politieke stelregel, in ons prac-
tisch staatsrecht zouden willen zien be
stendigd." Feitelijk, zo gaat het blad
verder, heeft immers hier een deel van
het parlement, i.e. de vier fracties der
brede basis, een nieuw program opge
steld, dat de regering, behoudens enkele
amendering, kon aannemen of verwer
pen. Niet dus het kabinet gaf de lijn
van het regeringsbeleid aan, maar het
moest afwachten wat voor en over de
regering werd beslist.
Bovendien is hier een buiten-parle
mentaire weg gevolgd, die volgens de
goede spelregels van het parlementaire
stelsel in de Staten-Generaal moest zijn
betreden: in de schriftelijke voorberei-
112. Er moet onmiddellijk iets gedaan worden om Erwin te redden.
Maar wat? Wat kunnen Alan en Eric tegen deze redeloze horde beginnen?
Half ra en de andere mannen van Eric, die buiten de burcht zijn, moeten
binnengelaten worden. Alan neemt op zichde poortwachters onschadelijk
te maken en de valbrug neer te laten. Intussen zal Eric trachten, de aan
dacht der Bohuslaners te trekken en hen af te leiden. Reeds wil Eric de
weergang opstormenals Alan hem tegenhoudt. „Ge moet niet zo gaan
zegt hij, „dat is te gewoon. Wacht, ik weet iets!" Hij trekt hem mee naar
een donkere hoek. De Bohuslaners hebben de grootste moeite met Erwin.
De jongen verzet zich uit alle macht', zelfs heeft hij zijn armen vrij gekre
gen en deelt rake klappen uit. Het geeft allemaal niet veel, onweerstaanbaar
is de druk, die hem naar boven stuwt. Als de worstelende troep de weer-
gang bereikt, blijkt Branwen daar ook juist te zijn aangekomen. „Houdt
op!" roept zij, „ik heb reeds een offer gebracht!" Vergeefs zijn haar pogin-
gen om te voorkomen, dat Erwin over de muur in de slotgracht geworpen zal
worden. Ruwe handen grijpen haar beet en duwen haar op zij. Ten prooi
aan een uitzinnige opwinding, krijst de Keltische alle godennamen, die
haar te binnen schieten. „Ik heb u een offer gebracht, MIJN EIGEN
VADER heb ik u geofferd, waar blijft uw hulp?" Noch de goden, noch
de Bohuslaners schijnen op dat ogenblik tijd voor Branwen te hebben.
De Bohuslaners hebben de jongeling, die volkomen uitgeput is en geen
weerstand meer biedt, de armen op de rug gebonden. Nog slechts enkele
seconden scheiden hem van het ogenblik, dat men hem in de slotgracht
zal werpen en danDan slaakt Branwen opeens een vreselijke gil. Het
gaat de mannen door merg en beenonwillekeurig kijken zij in de richting
die de vrouw met trillende hand wijst. „Daar!" steunt zij, „oh, ontzettend.
Daar is hij...."
Met ingang van Maandag 6 Juni zul
len de Groene kruisbessen op de Neder
landse veilingen niet beneden 20 cent
per kg. worden verkocht. Deze mini
mumprijs is vastgesteld door het Cen
traal Bureau van de Tuinbouwveilingen.
Ze geldt enkel voor groene kruisbessen
boven 15 mm. Er zal een heffing worden
ingehouden van 1 cent per kg. Na af
loop van het seizoen zal hieruit even
tuele doordraai worden vergoed De
hoogte van deze vergoeding zal afhan
kelijk zijn van de stand van het fonds.
ding, in het overleg tussen Kamercom
missie en minister en tenslotte in het
openbaar in de Staten-Generaal. Het
aanzien van het parlement, als de
plaats waar de publieke zaken publie
kelijk dienen te worden behandeld, is
door dit onderonsje van de regerings
partijen stellig niet gediend.
P. v. d. A. aan kortste eind
De NIEUWE ROTTERDAMSE COU
RANT meent eveneens, dat de socialis
ten de meeste concessies hebben moe
ten doen. Naar aanleiding van de
schuldvraag van de kabinetscrisis
schrijft het blad verder: Het is duidey-
lijk, dat het kabinet, na het ongunstige
voorlopige verslag van de Tweede Ka
mer over het huurontwerp, meer leiding
had behoren te geven. Wat nu als op
lossing aanvaard is, had ook in een
eerder stadium serieus beproefd kunnen
zijn. Het is echter evenzeer duidelyk,
dat de socialistische Tweede-Kamer
fractie een gebrek aan beleid heeft ge
demonstreerd. Om de van de zijde
van de K.V.P. overigens ten onrechte
gewenste kamerontbinding te vermij
den, moest de socialistische fractielei
der als formateur zich gaan bewegen
in een andere sfeer dan die waarin
men tot halsstarig verzet tegen het
huurontwerp besloot. Het getuigt niet
van veel politieke wijsheid, dat men
een en ander niet heeft voorzien. Juist
omdat men van socialistische zijde niet
op een verbreking van de samenwer
king met de K.V.P. aanstuurde, had
men moeten inzien, dat een breuk altijd
weer gelijmd en gekramd moest wor
den. De fractieleider van de K.V.P.,
prof. Romme, heeft weliswaar ook zijn
zin niet gekregen (hij wilde van „lijmen
en krammen" niet weten, het moest
„helen" worden), maar in de touwtrek
kerij tussen P.v.d.A. en K.V:P. heeft
de eerste toch nu aan het kortste eind
getrokken.
Overigens bewijst het beloop van deze
kabinetscrisis, hoe moeilijk de politieke
situatie in het algemeen is geworden.
Twee en een halve week was nodig om
één zakelijk complex van problemen te
regelen. En nu speelden kwesties van
zetelverdeling over de samenwerkende
partijen en van bezetting van bepaalde
posten in het geheel niet mee. Dit be
looft. wat voor de toekomstige kabinets
formatie na de verkiezing van 1956.
Gering resultaat
De Telegraaf schrijft o.m. aldus:
Een kabinetscrisis van 17 dagen is achter
de rug en zelden in onze parlementaire
geschiedenis hebben zovele besprekingen tot
een zo gering resultaat geleid. Er is een
compromis uit de bus gekomen, dat eni
germate verschilt van het compromis waar
toe de regering was gekomen, doch geen
enkel principieel punt oplost.
Elke politieke partij en de partij-
kranten van de laatste dagen bewijzen
dit reeds zal verkondigen, dat haar
opvattingen toch wel grotendeels hebben
gezegevierd en ,,de andere" de grootste con
cessies hebben gedaan. Wij zullen er goed
aan doen ons door dit politieke spel niet
te laten beïnvloeden, want elke belang
rijke beslissing is eenvoudig naar de toe
komst verschoven.
f T enus in ballingschap", de jongste roman van mevr. A. H. Nijhoff 1),
1/ is hoezeer ook anders, niet minder een experimenteel kunstwerk dan
r „Be derde persoon", waarmee Bert Schierbeek 2) zijn experi
mentele romancyclus voorlopig heeft afgesloten. „Venus in ballingschap is
uitsluitend naar de inhoud experimenteel; deze vormt een proeve van levens-
en lotsevocatie, die niet voor herhaling of voortzetting vatbaar schijnt. Het
boek is, voor wie het werk van deze romancière gevolgd heeft, een merkwaar
dige zijsprong, van de gewone psychologische beschrijvingskunst naar een
verwoording van innerlijke processen in pure beeldtaal, die met orakeltaal
niet van doen heeft. Het orakelen is veel meer voorbehouden aan Bert
Schierbeek, wiens boek slechts opzienbarend is voor wie onbekend is met
wat er aan vooraf ging: „Het boek ik" en „De andere namen De derde
■persoon", door Schierbeek in regeringsopdracht geschreven onder beding, dat
het werk in de derde persoon zou worden gesteld, past logisch in de lijn
van Schierbeek's pogingen de romankunst los te maken van haar anecdotische
beperktheid, in casu het verhaaltje-in-de-roman.
De roman van mevr. Nijhoff behelst
een „onmogelijk" verhaal, maar met
de schijn van uiterste gewoonheid. De
roman van Schierbeek behelst hoege
naamd géén verhaal maar vormt in zijn
geheel niettemin een volledige biogra
fie van een zekere derde persoon, le
vend volgens een algemeen menselijk
patroon en levert als zodanig een on
vergetelijke gestalte op, echter zonder
dat het beeld dat men krijgt zich laat
koppelen aan een of andere met naam,
geboortedatum en karaktertrekken toe
geruste romanheld.
„De derde persoon" verhaalt over een
kind van deze tijd.
„Ook dit kind werd geboren met de
tienduizenden tot derde persoon van
allen aan het einde van een oorlog
temidden van de waanzin der witte
kruisen schreeuwende moeders en men
sen die geen lichaam meer hebben."
Ziedaar de situatie, meer met lyri
sche dan met epische middelen navoel
baar gemaakt en daarom voor de ge-
niddelde romanlezer onaanvaardbaar.
Deze zal niet gemakkelijk „vat" krij
gen op het gebeuren in „De derde per
soon", omdat dit gebeuren uitsluitend
in beelden tot hem komt, zonder het
houvast van de realistische leidraad:
,en toen gebeurde dit en toen dat..."
Maar, vraag ik mij af, wat zal de
gemiddelde lezer doen met de leidaad,
die mevr. A.H. Nijhoff hem biedt in
„Venus in ballingschap"? De inhoud
van deze roman is in de meest dras
tische zin een keten van causaal uit
elkaar voorkomstige gebeurtenissen.
Elke gebeurtenis staat in een teken.
Na enig combineren is het niet moei
lijk in die tekens de dierenriem met de
twaalf sterrenbeelden, ram, stier, twee
ling, enz. te onderkennen, met daar-
MEVROUW A. H. NIJHOFF
achter wentelend de twaalf zogenaam
de huizen, waaraan men de betekenis
kan toedichten van levensfazen, teza
men een typologie van 's mensen stre
ven en beleven vormend.
Mevr. Nijhoff's boek is een experi
ment inzoverre de astrologische sym
bolen, zonder dat het woord astrolo
gie er overigens aan te pas komt, er
een romankunstig leven in zijn gaan
leiden.
De godin Venus wordt op zekere dag
in het bos gevonden door twee meis
jes, zij krijgt de naam Bella, leidt een
tijdiang een aards bestaan om uitein
delijk weer te eclipiseren, echter niet
zonder in de onderscheidene roman
figuren het nodige te hebben uitge
werkt.
Dat het experiment in zijn opzet is
blijven steken, is een tweede. De uit
werking doet weinig geïnspireerd aan,
meer (knap) doordacht dan doorleefd,
vooral als men het legt naast Schier-
beeks nieuwste boek waar de onver
moeibare inspiratie het technische
transpiratiewerk volkomen naar de
achtergrond dringt. De resultaten van
Advertentie
73
Weken verliepen. Soms kwam hij eten,
maar dan nam hij steeds iets mee, een
bloem, of iets dat hij had gemaakt, een
enkele keer een tekening. Hij veegde de
schoorstenen, hij repareerde de electri-
sche leidingen, hij stak de toiletten door,
hij herstelde het dak. 's Avonds keken
ze naar eikaars lichten, bij beiden brand
de het tot ver na middernacht. Hij voel
de zich minder alleen.
Toen kwam er een avond waarop zij
twee kaarten voor een tweede Brahms-
concert kreeg. Zij vroeg hem mee. Hij
weigerde bot, en was verder niet te be
wegen. Uitleg gaf hij niet. Zij ging al
leen. Maar toen zij in de zaal zat tussen
al deze behoorlijk geklede West-Duit
sers, ging haar een licht op. Hij is
trots, dacht ze, en misschien is hij een
beetje ijdel. Hij wil niet tussen deze
mensen zitten in een versleten overall.
De volgende dag knipte zij haar ka
toenen werkpak in twee stukken. Een
week lang naaide zij elke avond aan de
broek en toen zij haar werkstuk af had,
hield zij het tevreden voor de spiegel.
„Dat is geen broek meer, dat is een
herenpantalon. Ook al is hij van blauw
katoen." Zij perste er twee scherpe plooi
en in met een geleende strijkbout en
toen Bart Zondagavond kwam eten,
bood ze hem haar geschenk aan, samen
met de witte wolle trui van Sylt, een achter hen staan. Het uitzicht aan de het eerst een grote gunst vragen. Zijn
herinnering aan zonnige dagen onder Westzijde van de berg was ruim aan gezicht stond wit en strak gespannen
een hemel vol licht en meeuwengekrijs, de voet van de hellingen met de jonge en zyn mond trok nerveus.
De iongen kreeg een kleur tot achter wijnstokken lag zijdelings het kleine dal „Ik kan een levensmiddelenkaart knj-
ziin oren Ukunt die broek niet missen" met de stad, maar recht voor hen strek- gen, als ik hier een voogd heb, zei
zei hif kort te zich naar West, Noord en Zuid onaf- hy
Dat kan ik wel. Het meeste ruwe werk zienbaar de grote vlakte uit, die reikte "Een voogd,
is hier nu afgelopen. En ik ben er zo tot aan de Rijn en verder. Op heldere „Of een voogdes. Het mag ook een
trots op. Wees jy het alsjeblieft ook. dagen waren hier de domtorens van de vrouw zijn. Hij trachtte zyn stem ef-
En weieêr niet weer mee naar een con- grote riviersteden te zien. Nu hing er fen te houden.
eert te gaan." een blauwige nevel die grijzig violet „Wil je wel een vrouw tot voogd heb-
Hii trok de broek en aan en keek lief- overging in de zacht gekleurde avondhe- ben?" vroeg zij strak,
kozend naar ide scherpe vouwen. Hij mei. Rondom rook het naar voorjaar. „Een vrouw voor wie ik een kolossaal
wilde er niet mee gaan zitten. „De vol- Het speenkruid bloeide en de eerste respect heb zou ik tot voogd willen heb-
gende keer ga ik mee," zei hij kinder- hondsdraf. De berken hadden al jonge ben,' zei hij zonder haar aan te kij-
liik blij. blaadjes de eerste beuketakken bot- ken.
Op een zachte voorjaarsavond het ten uit. Er begon iets in haar te trillen,
was vlak voordat de „Valkenburg" offi- Zij zaten lange tijd stil. Lene Stojke „Wil je mijn pleegzoon worden? vroeg
deel heropend zou worden kwam voelde dat zij wilde gaan leunen tegen zij zonder omwegen. Erlofs broer?
Erlof juichend thuis met een groot pak een boom die achter haar stond, maar Zij voelde hoe zij haar stem met
Amerikaanse macaroni. Lene Stojke opeens besefte zy: het is geen boom. moeite in bedwang houden,
kookte de macaroni en Erlof ging Bart het is een mens, een jong mens. Bart De jongen keek haar aan. Evenals
halen. stond vlak achter haar. Hij verwarde 0p die eerste dag zag zy langzaam de
Een feestmaal, man! Macaroni, ge- haar een ogenblik. Het lijkt alsof ik dit blos over heel zijn bleek gezicht trek-
wonnen in een grabbelton!" Hij stelde' al eens eerder heb beleefd, dacht ze. ken, over het opvallend witte voorhoofd,
zich een beetje aan Erlof want vooi Toen hoorde zij zijn stem achter zich tot onder zijn haarwortels toe. Zijn o-
hem was macaroni niets bijzonders, hij in de avond zeggen: „Hier in de hoogte gen waren zo donker dat ze geheel pu-
kreee uitstekend eten op school, maar zouden we kunnen leven." pil leken. Hij keek haar strak aan. Maar
hii herinnerde zich heel goed hoe het Stil reikte zij Erlof haar hand en met opeens zakte hy door zyn kmeen en hy
was als ie honger had en het kwetste haar andere hand zocht ze achter zich omklemde haar benen als waren ze
hem diep dat hij beter at dan de an Bart. Zijn jonge hand greep de hare. zijn laatste houvast
Ieren p Zy voelde er de kracht in, maar tege- Zij bukte zich en koesterde zyn donker
Ik geloof" zei hij prettig gewichtig lijkertijd de overgave en de smeekbede hoofd tegen zich aan. „Bart", zei ze,
dat er in die Amerikaanse macaroni van een eenzaam groot kind, dat steun ..Bart, mijn jongen, zoon Hg
Ontzettend veel echte eieren verwerkt zocht. Hij zou mijn zoon kunnen zijn, begon te snikken, zy voelde zyn schou-
/iin Het ward een feestmaal flitste het door haar heen, maar hij zal derbladen onder haar handen schokken.
Na het eten liepen ze de berg op. Er- te trots zyn. Hy wil meer geven dan Zy streek door zyn haar dat te lang
lof noch ziin moeder spraken over de nemen. was, zei legde een warme hand om
'oren hoewel hii steeds in hun gedach- De toren werd die avond niet bezocht, zijn nek en ze zei: „Wat een grote
ten was geaacn wU_ vreugde voor Erlof dat hij een oudere
De toren wacht op ons, dacht Lene den, zonder woorden. broer zal hebben.
Stojke, maar r.ïet nu, niet vanavond. De „Valkenberg" werd heropend met De jongen zei iets, maar zij kor: hem
Niet als toevallige gasten, maar als veel mooie woorden van mensen die er niet verstaan. Zyn stem klonk hoog
wachters moeten we er komen. geen vinger voor hadden uitgestoken, en gesmoord. Eindelijk begreep ze hem:
Halverwege de berg pauzeerden ze. De jeugdherbergmoeder verkreeg bur- „Ik ben te lang alleen geweest. Ik kon
De schemering viel. Er stond een bank, gerrecht. Een week later kwam er een niet meer. Zyn onderdrukte snikken
zij en Erlof gingen zitten. Bart bleef deemoedige Bart Schimmelreiter voor barstten los. (Wordt vervolgd)
beide boeken zijn dan ook totaal ver
schillend. Maar in idee beogen mevr.
Nijhoff en Bert Schierbeek ongeveer
hetzelfde. Ze beogen de symbolen, waar
van wij ons min of meer bewust om
ringd weten wederom in ons bestaan
te integreren. Dit is een zinrijk pogen.
Want, we zeiden het reeds in onze in
leidende kroniek van verleden week,
geen mens kan in deze wereld leven
zonder de dingen dezer wereld te on
derkennen in hun dubbel-aspect van
werkelijkheid en zinnebeeld.
Dit dubbel-aspect maakt het beleven,
speciaal het religieus beleven mogelijk.
Geen godsdienst of hij wil beleden wor
den in symbolen, hij vraagt om uit
wendige tekenen, om sacramenten, li
turgie, beelden. Het zijn de beelden In
de dingen rondom ons, welke de Gods
ervaring mogelijk maken en ons de
schepping doen beleven als iets meer
dan een blote gegevenheid. In dit ver
band hebben voor vrijwel iedere mo
derne kunstenaar de woorden uit Ge
nesis 1:27: „En God schiep de mens
naar Zijn beeld; naar het beeld van
God schiep Hy hem", een bijzondere
diepe zin. Daar heeft mei de beeld-
waarde van he; leven in reincultuur.
De dingen van het leven, zij wen
den zich naar ons toe in de fenome
nale gedaante van brood, vis, vuur,
tafel, hart, honger, maar in die ge
daante zijn zij tevens méér dan zy
zijn, namelijk tekens boordevol be
tekenis, beelddragers van de zin van
het leven.
Dank zij de symboliek in alle dingen
kunnen wy het leven beleven; dank zij
het dagelijks brood dat gebroken wil
worden, en de vis, het teken, waaraan
de christenen in de catacomben elkaar
herkenden, en het vuur van de tongen
op het Pinksterfeest, en de tafel waar
aan wij genood zijn, en het hart dat—
niet alleen kloppen, maar ook zingem
treuren en branden kan en dat zien
onrustig weet (Augustinus) totdat hel
rust in God, en de honger, die niet
alleen met brood (tenzij brood in zijn
dubbele betekenis) wordt gestild.
Het zou te ver voeren beide romans
hier aan een nader onderzoek te onder
werpen. Het is de vraag, in hoeverre
zij van blijvend belang zijn. Voor het
heden zijn zij in elk geval van wezen
lijke waarde, omdat zij althans pogen
aan onze romankunst die extrapdimen-
sie te geven, die „broodnodig" is, wil
len wij niet blijven steken in het realis
tische vlak.
NICO VERHOEVEN.
1) A.H. Nijhoff: „Venus in balling
schap". Uitg.: N.V. Em. Querido's Uitg
Amsterdam 1955.
2) Bert Schierbeek: „De derde per
soon". Uitg. De Bezige Bij, Amster
dam 1955.
VEILING POELDIJK 3 Juni. Tomaten A
f 8 109.40 B f 8.30—8.80, C f 8.109.60, CC
f 7 70—8 60 grof f 4.90—6.10; Tomaten (Ier
land) A f 9.30. B f 8.50. C f 9.30, CC f 8 40,
alles per kistje van 5 kg. Aanvoer tomaten
75 000 kg.
Druiven: Alicante f 4.30, Frankenthaler
f 4.205.20, Seedling f 6.00; Aardbeien f 2.50
—4.60, Dubbele Rode bessen f 4.50—6.50,
Snijbonen f 2.05—2.45, Prinsessebonen 2.75
3 55 Aardappelen poters 75 ct., kleine po
ters 75 ct. Andijvie 42—59 ct. Spinazie 18—
32 ct. Stoofsla 35—42 ct. Postelein 46—48 ct
Rabarber 8—13 ct. alles per kg. Sla A f 15.50
—18.00, A2 f 11.00—18.00, B f 12.00—14.00, B2
f 7.50—10.50; Groene Pepers f 5.C 5.10. alles
per 100 stuks. Bloemkool (6) 5870 ct. (8)
43-51 ct. (10) 31—39 ct (12) 27—33 ct (15)
1522 ct.; Perziken (2) 61 ct. (3) 3855 ct.
(4 2744 ct. (5) 17—27 ct. (6) 10—16 ct.;
Pruimen: June Blood 1331 ct. Golden Japan
13—33 ct. Paprica 20—28 ct. alles per stuk.
Peen 5766 ct. idem 2 4658 ct. Kroten
12 ct. Selderij 5%—12 ct. Peterselie 10-12
ct. alles per bos.
GRAANMARKT ADAM 4 Juni. Granen
De markt voor buitenlandse granen bleef
over het geheel zeer kalm gestemd, met
kleine zaken. Platamais loco werd gedaan
voor f 31.60, terwijl No. 2 Yellowmais lo
co werd gelaten voor f 27.80 en aangeko
men posities f 27.50 noteerden Gerst werd
later geoffreerd. No. 2 N. Amerikaanse 2-
rijïge gerst stomend noteerde f 25.50 en
loco f 26.50. Maalgerst was lager aan de
markt. No. 2 Amerikaanse gerst stomend
werd gedaan voor f 23.85 en Juni aflading
voor f 23.25. Voor rogge bleef de markt
vrijwel onveranderd. Canada 3 rogge sto
mend noteerde f 20.40. In Milocorn sto
mend kwamen zaken tot stand voor f 21.10,
terwijl Mei en Juni-Juli aflading f 21.
noteerden. Haver bleef eveneens nagenoeg
onveranderd in prijs. Witte Amerikaanse
haver No. 2 aangekomen noteerde f 28.25,
stomend f 28.40 en 36 lbs op Mei-aflading
f 27.50. Van inlandse granen werd slechts
weinig aangeboden, terwijl er practisch
geen zaken tot stand kwamen.
Fijne zaden. In karwijzaad zijn tegen af
brokkelende prijzen zaken gedaan. Aan
het slot bedroeg het verlies f 5.—. Blauw
maanzaad en geel mosterdzaad onveranderd
genoteerd, zonder zaken van betekenis. In
kanariezaad vonden op ca. f 2.lagere prij
zen enkele afdoeningen plaats.
Peulvruchten. De markt bleef voor groene
erwten oude oogst onveranderd gestemd.
Voor nieuwe oogst bestond iets meer be
langstelling De overige peulvruchten lagen
verlaten in de markt.
CACAOMARKTOVERZICHT (Medegedeeld
door de firma C. W. M. Heslenfeld, Amster
dam) 3 Juni. In de periode van 28 Mei tot
en met 3 Juni toonde de cacaomarkt het
zelfde beeld als in de voorafgaande weken,
nl. kalm met weinig zaken en een prijsni
veau, dat alhoewel enigszins schommelend,
toch practisch onveranderd bleef.
De British Marketing Boards verkochten
de laatste 2 weken 5.000 ton Brits-Westafri-
kaanse cacao, daarmede hun totale ver
koopcijfer op ca 265.000 ton brengend. De
Boards hebben van de lopende oogst Brits-
Westafrikaanse cacao thans nog ca. 20 000
ton te plaatsen.
KOFFIETERMIJNMARKT A'DAM 3 Juni.
Stemming: vast. Omzet: 37i/2 ton. Weekom-
zet: 150 ton. Juli 229—235, Sept. 19314—194,
193 ged. Dec. 182—183, Mrt. 174—174i/2, Mei
171—171i/2, Juli 1881/2—16811.
