Nieuwe Haarlemsche Courant | 1955 | 2 juli 1955 | pagina 4

trie de Hoor ma*1

Z>e "Prooi van de Rode Potó

Rapport over de tweede T.H.

Coördinatie tussen Delft en
Eindhoven ontworpen

Gebeuren
daar
vreemde
dingen

Wonderlijke verhalen van scheurenbruggen,
tunnels, over sneeuw en plantengroei

Amateurs op
wacht

Geen „kist

maar

krat"

naar

J

ZATERDAG 2 JULI 1955

PAGINA 4

Over tien jaar
1000 studenten

LEGI O EN V AN EER

D. J. von Balluseck

ff

ff

Oplossing kruiswoordraadsel
van Vrijdag

Verrassing te Henley

Vancouver schakelt
Krasnoe Znamia uit

19. Terwijl enkele krijgers het roeibootje vastleggen, begeven Eric en de
zijnen zich onder de waakzame blikken van de bemanning naar de voorplecht.
„Het deugt hier niet", nsuift Svein binnensmonds. „Dit schip lijkt op een
zeeslang. De bemanning lijkt op een dwergentroep en de juffrouw op een bos
brand". Ook Eric voelt zich niet erg op zijn gemak. Weliswgaar heeft men hun
voedsel en water gegeven, maar niemand heeft ook maar een woord tot hen
gesproken, zelfs niet om hun te vragen hoe zij in deze benarde toestand ge
raakt zijn. Toch, hoewel niemand zich met hen bemoeit, worden zij voortdu
rend in het oog gehouden. Waarom is bovendien hun bewegingsvrijheid be
perkt tot het voordek? Worden zij als gevangenen beschouwd ofu>il men

verhinderen dat zij in aanraking komen met het roodharige meisje, wier zach
te weemoedig gezang wel het raadselachtigste is van alles? Al behandelt de

bemanning het meisje met de vlammend rode haardos met een zekere eer
bied, toch verlaat zij nimmer haar plaats op het achterdek, zodat het er wel
de schijn van heeft, dat zij in feite een gevangene is. De dagen gaan in mono
tone regelmaat voorbij zonder dat Eric veel wijzer kan worden over de merk
waardige toestanden aan boord en hij doet er ook geen moeite voor. Zijn eigen
problemen, in de eerste plaats het lot van Winohah, bezorgen hem al hoofd
brekens genoeg. Dan komt in de middag van een der volgende dagen land
in zicht en zodra de Noorman bemerkte, dat het schip de koers daarheen ver
legt, wendt hij zich opvallend tot zijn twee makkers. „Wij moeten van dit
schip af; goedschiks of kwaadschiks. Mogelijk laten deze lieden ons vrijuit
gaan. Zo niet, handel dan zodra ik er het sein toe geeft."

Zoals reeds werd medegedeeld, heeft
de Commissie ter Voorbereiding van
een Tweede Instituut voor Technisch
Hoger Onderwijs op 23 Juni 1953 haar
rapport aan de Minister van Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen uitgebracht.
Van dit rapport, dat heden aan alle le
den van de Staten-Generaal is toege
zonden, volgt hieronder een resumé.
De Minister van Onderwijs, Kunsten
en Wetenschappen vestigt er met na
druk de aandacht op, dat het rapport
nog in studie is en dat de Regering
haar standpunt ten aanzien van de ver
schillende daarin opgenomen voorstel
len en aanbevelingen derhalve nog niet
heeft bepaald. Wel acht de Regering
het noodzakelijk, dat thans zo spoedig
mogelijk tot de oprichting van een twee
de technische hogeschool te Eindhoven
zal worden overgegaan. Het is dan ook
te verwachten, dat binnenkort een daar
toe strekkend wetsontwerp bij de Sta
ten-Generaal aanhangig zal worden ge
maakt.

Het rapport omvat een aantal aanbe
velingen voor de inrichtingen en de
bouw van een tweede technische hoge
school alsmede een concreet uitgewerkt
ontwerp van wet tot wijziging van de
hoger-onderwijswet.

Bij het samenstellen ervan stond
voorop, dat bet tweede instituut voor
technisch hoger onderwijs, dat te Eind
hoven zal worden gevestigd, een rijks
instelling zal zijn, waarvan de opzet
aanvankelijk bescheiden dient te zijn
en waarvan het plan beperkt moest
worden tot de afdelingen Werktuig
bouwkunde, Electrotechniek en Schei
kunde.

Vervolgens diende de opleiding er
gelijkwaardig te zijn aan die van Delft
en aan het te Eindhoven behaalde inge
nieursdiploma zal het recht tot promo
tie verbonden moeten zijn.

Tenslotte zou ter waarborging van

de eenheid en de onafhankelijkheid van
beleid terzake van het technisch hoger
onderwijs, met name terzake van de
hoogleraarsbenoemingen en de inrich
ting van het onderwijs en de investe
ringen een gemeenschappelijk orgaan
voor Delft en Eindhoven moeten wor
den gecreëerd.

Het gemeenschappelijk orgaan is een
van de hoofdpunten uit het voorontwerp
van wet, dat de commissie heeft opge
steld. Dat orgaan zal heten de Raad
voor het Technisch Hoger Onderwijs.

Een tweede hoofdpunt van het voor
ontwerp is de toekenning van rechts
persoonlijkheid aan de beide hogescho
len; ten derde wordt dan voor de beide
hogescholen een bestuursvorm voor
zien, die aan de nieuwe status is aan
gepast. De leiding berust bij Curatorium
en senaat, het algemeen toezicht is het
Curatorium opgedragende senaat
heeft autonoom de leiding van onder
wijs en wetenschap; president-curator
en rector magnificus behartigen de da
gelijkse gang van zaken in nauw over
leg.

Het uitwerken van volledige program
ma's, het vaststellen van exameneisen,
het ontwerpen van methoden van exa
mineren en het regelen van promoties,
het bepalen van voorzieningen, nodig
voor studenten en de gehele hoge
schoolgemeenschap, acht de commissie
in het huidige stadium nog niet aan de
orde. Zij bepaalt zich tot een aantal
algemene richtlijnen daaromtrent.

Zo meent zij o.m., dat in Eindhoven
de gelegenheid tot technisch weten
schappelijk onderzoek voor ouderejaars
studenten aanwezig moet zijn en de
weg tot promotie open moet liggen...
Ook zal er door de hoogleraren en de
leden van de wetenschappelijke staf
zelfstandig wetenschappelijk onderzoek
verricht moeten kunnen worden. Om
voorts het studierendement zo groot
mogelijk te doen zijn moet o.m. een te
Eindhoven begonnen studie te Delft,
en een te Delft begonnen studie te
Eindhoven kunnen worden afgesloten.

Om juist gebruik van de studievrij-

ZONDAG

HILVERSUM I, 402 m. VARA: 8.00
nieuws, 8.18 gevar. progr., 10.00 met en
zonder omslag, 10.30 gram., 10.40 toespr.,
10.50 gram., 11.25 hoorspel. AVRO: 12.00
sport, 12.05 lichte muz., 12.35 Even afre
kenen, Heren!, 12.45 orgel, 13.00 nieuws,
13.05 gram., 13.10 militairen, 14.00 boek.
14.20 kamermuz., 14.50 klankbeeld, 15.20
jazzmuziek, 15.45 operamuziek, 16.30
sport. VARA: 17.00 volksliedjes en
-dansen. 17.20 kinderen, 17.50 sport,
18.15 nieuws. VPRO: 18.30 prot. pr.
1KOR: 19.00 jeugd, 19.30 caus. AVRO:
20.00 nieuws, 20.05 act., 20.15 lichte muz
20.45 hoorspel, 21.25 gram.. 21.55 lichte
muz., 22.15 voordr., 22.30 fluit en piano,
23.15 gram.

HILVERSUM n, 298 m. KRO: 8.00
nieuws, 3.15 gram., 8.25 Hoogmis. NCRV:
9.30 nieuws, 9.45 gram. IKOR: 10.00 caus.,
10.30 prot. pr. NCRV: 12.00 gram. KRO:
12.15 gram.. 12.20 apologie, 12.40 gevar.
liedjes. 12.55 zonnewijzer, 13.00 nieuws,
13.10 lunchconcert, 13.40 boek, 13.55 Hol
land Festival: Radio Philh. Ork., koren
en soliste. 15.30 caus.. 15.40 piano, 16 03
gram., 16.10 thuisfront. 16.15 sport, 16.30
Vespers. NCRV: 17.00 prot. pr18.30
gram., 18.45 prot. pr. KRO: 19.45 nieuws,
20.00 Promenade-ork., 20.30 wie krijgt
f 1000.(of meer), 20.40 act., 20.55 gram.,
21.00 symphonette-ork. en soliste, 21.30
hoorspel, 22.25 K.V.P.-winnaars aan de
lijn, 22.40 caus.. Avondgebed. 23.00 nws.,
23.15 strijkork., 23.35 instr. octet.

ENGELAND, BBC, home service. 330
m15.00 koor- en ork.conc., 18.30 lichte
muz.. 19.15 strijkkwartet. 22.30 recital.

BBC, light progr.. 1500 en 247 m:
13.15 lichte muz.. 14.15 pianomuz,. 15.30
gevar. muz., 18.00 filmmuz., 21.00 lichte
muz., 22.30 gevar. muz., 23.15 lichte muz.

NORDWESTDEUTSCHER RUNDFUNK,
309 m: 12.00 amus.muz., 12.30 lichte muz.,
13.10 ork. en koorork., 16.30 dansmuz
18.15 ork.conc.. 18.45 alt en piano. 22.20
dansmuz.. 23.00 lichte muz., 23.15 gevar.
muz., 0.15 ork.conc., 1.15 gevar. muz.

DUITSE TELEVISIEPROGRAMMA'S:
12.00-12.30 Int. borreluurtje. 20.00 rep.
20.10 licht progr. 20.35-22.00 Filmprogr.
22.30-24.00 Eurovisie: Italiaanse liederen.

FRANKRIJK, nat. programma, 347 m:
12.00 ork.conc., 15.30 La Mascotte, opera,
18.00 ork.conc., 20.02 lichte muz., 22.45
moderne muz.

BRUSSEL. 324 m: 12.15 instr. kwartet,
12.45 instr. kwartet. 14.00 opera- en bel
cantoconc., 18.05 volkszang, "23.05 jazz-
muz.

484 m: 15.00 ork.conc., 23.00 lichte muz.

BELG. TELEVISIEPROGR. Vlaamse
uitz.: 19.15 Gram. 19.31 Nieuws. 19.40 V.
d. jeugd. 20.15 Cabaret. 21.15 Tophits.
21.35 Nieuws en sportact. 22.00 Film.
22.30-24 00 Eurovisie: Festival v. h Ita
liaans Chanson.

BELG. TELEVISIEPROGR. Franse uitz.:
19.00 Gram. 19.15 Kath. progr. 19.45 Gram.
20.00 Weerber. en sportoverz. 20.15 Journ.
20.40 Cabaret. 22.00 Film. 22.20 Sportact
22.30-24.00 Eurovisie: Festival v. h. Ita-
liaanc Chanson.

ENGELAND. BBC. European service
Uitz. voor Nederl. 8.00-8.15 Engelse les v
beginnelingen, lessen 136 en 137. deel 6
(Op 464 en 49 m). 22.00-22.30 Nieuws, fei
ten v. d. dag en Vragen die de Engelsen
bezighouden. (Op 224 en 76 m).

WIJ KIJKEN NAAR TELEVISIE
Gez. progr. AVRO. KRO, VARA en
VPRO: 22.28-24.00 Eurovisie: Zuid Euro
pees zangfestival.

MAANDAG

HILVERSUM I, 402 m. VARA: 7.00
nieuws, 7.10 gram., 7.15 gym., 7.30 gram.,
8.00 nieuws, 8.18 gram., 8.25 vacantie-
kalender, 8.30 lichte muz., 9.00 gym.
vrouw, 9.10 gram., 9.38 gram. VPRO:
10.00 caus., 10.05 prot. pr. VARA: 10.20
kamermuz., 10.30 zieken, 11.15 sopr. en
piano, 11.40 voordr., 12.00 orgel en zang,
12.33 platteland, 12.38 gram., 13.00 nws.,
13.15 middenstand, 13.20 politiekapel, 14.00
vrouw, 14.15 piano, 14.45 gram., 15.20
hoorspel, 16.30 koorzang, 17.15 gram.,
17.40 piano. 18.00 nieuws, 18.20 gram.,
18.40 act., 18.50 instr. kwartet, 19.10 jeugd,
19.45 regeringsuitz.. 20.00 nieuws, 20.05
Holland Festival 1955: Figaros Hochzeit,
opera, 23.00 caus., 23.15 nieuws, 23.30
orgel.

HILVERSUM II. 298 m. NCRV: 7.00
nieuws, 7.10 muz., 7.45 pro.t pr., 8.00
nieuws. 8.15 sport, 8.25 gram., 9.00 zie
ken, 9.30 vrouw, 9.35 gram., 10.30 prot.
pr., 11.00 gram., 11.15 radiowedstrijd,
12.25 boer en tuinder, 12.33 gram., 12.53
gram., 13.00 nieuws, 13.15 Weense muz.,
13.50 gram., 14.05 schoolradio, 14.35 gram.,
14.45 vrouw, 15.15 instr. trio, 15.40 vocaal
ens., 16.00 prot. pr., 16.30 strijkkwartet,
17.00 kleuters. 17.15 Jeugd, 17.30 lichte
muz., 17.40 koersen, 17.45 regeringsuitz.,
18.00 gemengd koor, 18.20 sport, 18.30
instr. sextet, 19.00 nieuws, 19.10 orgel,
19.30 caus., 19.45 gram., 20.00 radiokrant.
20.20 Holland Festival 1955: Israëlisch
Philh. ork.. 21.20 hoorspel, 22.20 meisjes
koor, 22.45 prot. pr., 23.00 nieuws, 23.15
gram., 23.40 prot. pr.

ENGELAND, BBC, home service, 330
m12.20 gevar. muz., 14.10 ork.conc., 19.30
ork.conc.

BBC, light progr.. 1500 en 247 m:
12.30 dansmuz., 13.00 ork.conc., 14.15 ge
var. muz., 15.00 lichte muz., 15.45 amus.
muz., 16.30 harmonie-ork., 17.30 dans
muz., 18.00 lichte muz., 22.20 jazzmuz.,
22.35 lichte muz.

NORDWESTDEUTSCHER RUNDFUNK,
309 m: 12.00 lichte muz., 13.15 ork.conc.,
14.15 amus.muz., 14.30 klassieke muz.,
15.00 operaconc., 16.00 ork.conc., 17.45
gevar. muz.. 19.30 SchwarzwaldmSdel,
operette, 23.35 ork.conc., 0.25 dansmuz..
1.15 gevar. muz.

DUITSE TELEVISIEPROGRAMMA'S:
16.30 V. d. jeugd. 17.00 Joum. 17.25-17.35
Opsp .dienst. 19.00-19.30 Sport. 20.00 Jour
naal en weerber. 20.20 Maandkron. 21.05
Progr. in het Stedel. Aquarium te Düs-
seldorf. 21.45-22.00 „Ins Schwarze getrof
fen", T.V.-film.

FRANKRIJK, nat. programma, 347 m:
12.00 ork.conc., 14.05 Franse muz., 16.55
kamermuz., 20.02 ork.conc, 23.30 kamer
muz.

BRUSSEL, 324 m: 12.15 instr. trio, 12.42
instr. trio, 13.30 kamerork. en solist, 14.20
kamerork. en solist, 15.00 dansmuz, 17.10
lichte muz., 18.00 Franse les, 21.15 ork.
conc., 22.15 dansmuz.

484 m: 15.00 ork.conc., 16.05 lichte muz,
17.30 pianorecital, 20.30 gitaarrecital.

BELG. TELEVISIEPROGR. Franse uitz.:
18.15 Gram. 18.30 Kookpraatje. 19.45
Gram. 20.00 Weerber. en act. 20.10 Journ.
20.15 Nieuws. 20.40 T.V.-match. 21.45 Ren-

dez-vous avec22.05-22.35 Faisons le

Point.

ENGELAND, BBC. European service
Uitz. voor Nederl. 8.00-8.13 Engelse les v.
beginnelingen, lessen 136 en 137, deel 6.
(Op 464 en 49 m). 22.00-22.30 Nieuws.
Feiten v. d. dag en Engelse les v. begin
nelingen, les 48. deel 2. (Op 224 en 76 m).

WIJ KIJKEN NAAR TELEVISIE
NCRV: 20.15 Joum. en weerber. 2035
Bewegingsspel. 21.20 Gevar. filmprogr
22.05 Dagsluiting.

heid te bevorderen beveelt de commis
sie de aanwezigheid van een studenten
decaan en de oprichting van studenten
hospitia aan, terwijl zij ook pleit voor
een proef in de richting van het Angel
saksische „tutorial en residential sy
steem".

Wat het onderwijssysteem betreft
hecht de commissie grote waarde aan
het onderwijs in de algemeen vormende
vakken. De commissie doet dan nog
aanbevelingen t.a.v. de studiedifferenti
atie, de vaststelling van le studieduur,
de opleiding in de praktijk.

Voor de eerste twee jaren verwacht
de commissie een toeloop van tussen
de 70 en 100 studenten per jaar.

De geleidelijke overgang van studen
ten van Delft naar Eindhoven zal naar
schatting op de duur 40 studenten be
dragenDe te verwachten verdub
beling van het aantal studenten in de
technische wetenschappen uit het Zui
den, die in 1966 zal zijn bereikt, zal
het aantal studenten omtrent dat
jaar tot rond 1000 verhogen.

Met dat aantal is rekening gehouden
bij het vaststellen van de ruimte-be
hoefte. Gedacht is aan de volgende ge
bouwen waarvoor het terrein met
uitbreidingsmogelijkheden beschikbaar
is: a. hoofdgebouw, b. aula, c. biblio
theek met leeszalen en boekenmagazij-
nen, d. reprodcutiebedrijf, e. hulp
diensten, o.a. werkplaatsen, f. gebou
wen voor onderwijs en wetenschap, te
weten: le voor collegezalen, tekenza
len, kabinetten en verdere benodigde
ruimten; 2e voor practicazalen, labora
toria en overige® ruimten voor de af
delingen. Omdat men beoogt het onder
wijs uitsluitend met eerstejaars te be
ginnen zullen de nodige ruimten slechts
geleidelijk ter beschikking hoeven te
komen. Om de aanvang der eerste
colleges niet te lang uit te moeten stel
len heeft men een provisorische huis
vesting gezocht in het Don Boscohuis.

Voor de eerste vijf jaar na de aan
vang van het onderwijs zal naar schat
ting drie en dertig en een half millioen
nodig zijn, voor de daarop volgende vijf
jaar 27 millioen.

De heer H. H. Wemmers, directeur
voorzitter van de Staatsmijnen in Lim
burg, is benoemd tot officier in het
Franse Legioen van Eer. Tot ridder
in het legioen van eer is benoemd ir.
P. A. A. Wirtz, directeur Oranje-Nas-
saumijnen. De onderscheindgen zijn
verleend ter erkenning van de vele
verdiensten van de heren Wemmers en
saumijnen. De onderscheidingen zijn
werking tussen Europese kolenprodu-
centen.

Het ministerie van Buitenlandse Za
ken deelt mede, dat binnenkort de be
noeming te verwachten is van de heer
D. J. von Balluseck, laatstelijk perma
nent vertegenwoordiger van Nederland
bij de Verenigde Naties te New York,
tot Harer Majesteits buitengewoon en
gevolmachtigd ambassadeur te Moskou.

DE

MAAN

u wel eens de gelegenheid gehad om door een astronomische
kijker de maan te bewonderen? Vast en zeker heeft de wereld, die
zich aan uw blikken vertoonde,* u weten te boeien. Want zij biedt
een alleszins verrassend schouwspel. Woeste en ruige berglandschappen, bar
en doods, uitgestrekte vlakten, waaruit eenzame bergtoppen majestueus om-
hoogrijzen, lange, aaneengesloten bergketens, soms door een lijnrecht
dwarsdal doorsneden, prachtig cirkelvormige ringwallen en talloze grote en
kleine kraters. Een indrukwekkend, maar onherbergzaam lijkend oord.

Wanneer men bij volle maan de kans krijgt, boft men niet. De zon staat
loodrecht boven het maanlandschap, de bergen werpen nagenoeg geen
schaduwen en de contrasten zijn dientengevolge slechts weinig sprekend.
Maar rond het eerste en laatste kwartier zijn de omstandigheden veel
gunstiger.

Een beeld, zoals de maan biedt, zo groot, zo rijk aan details, schenkt ons
geen enkel ander hemellichaam. Geen wonder: de maan staat van alle
hemellichamen het dichtst bij ons. Ze is onze naaste buur. Nog geen
vierhonderd kilometer is haar gemiddelde afstand van de aarde. De maan
biedt ons een unieke kans om een hemellichaam „van dichtbij" te zien.

Het zal u daarom verbazen, als u hoort, dat de maan eigenlijk het
stiefkind van de beroepsastronoom is. Dat zij zich om haar vrijwel niet
bekommeren en hun aandacht bij heel andere zaken hebben.

En toch is het zo en niet anders.

Is het nonchalance van de kant
der astronomen? Geenszins. Maar het
heelal is zo groot, zijn raadselen en
de problemen welke het oproept zijn
zo talrijk en zo interessant, en ook
het leven van een astronoom is maar
zo kort, dat hij zich de luxe niet kan
permitteren ter wille van de maan
aan dit alles voorbij te gaan. Te
meer, daar hij de satelliet van onze
aarde niet onbewaakt achter behoeft
te laten. De amateur-astronomen heb
ben voor hem de wacht betrokken en
de beroepsastronoom laat met een
gerust hart de bewaking van de maan
aan hen over.

Men zou het haast een eerbiedwaar
dige traditie kunnen noemen, dat
amateur-astronomen zich met de maan

Hartelijk dank, jullie allemaal. Er
waren weer gezellig veel oplossingen
deze keer. Alleen, er zijn nogal wat
fouten gemaakt.

Verticaal was „krat", geen „kist".
Kijk nog maar eens goed naar de
tekening. Een kist ziet er anders uit.

Ziehier de oplossing van de prijs
vraag in ons nummer van 18 Juli.

Horizontaal: 1. weer, 3. dons,
5. garderobe, 7. brandkast, 11. grot,
12. tang.

Verticaal: 1. wang, 2. rood, 3.
deur, 4. slee, 6. eed, 7. brug, 8. noot,
9. krat, 10. tong.

En de prijswinnaars zijn:

le prijs (spel) Lia Stoelinga, Har-
menjansweg 20, HAARLEM; 2e prijs
(portefeuille) Traudi Blokker, Antil-
lenstraat 10, BEVERWIJK; 3e prijs
Jongensboek) Jan v. d. Berg, Gelder
landlaan 13, HEEMSTEDE.

Nieuwe inzendingen liefst per brief
kaart aan de redactie van dit blad.
Naam van je krant vermelden. In lin
kerbovenhoek schrijven „Kinderprijs
vraag".

Horizontaal:

1. op, 3. gij, 5. ot, 7. 1.8., 9. boe, 10.
as, 11. na, 12. ets, 14. korrel, 15. altaar,
17. lab, 18. onder, 21. pro, 22. opa, 23.
p.t.t.. 25. kelim, 28. ako, 29. allen, 33.
ai, 34. raam, 36. sela, 38. l.o., 39. en,
41. nota,. 44. trui, 46. pa, 48. steel, 50.
reu, 51. retig, 53. met, 55. bok, 58. del,
60. islam, 61. ooi, 64. blaten, 66. mon
nik, 68. ina, 69. da, 71. de, 72. oer, 73.
dm, 74. ee, 75. in, 76 nn.

Verticaal:

1. oorbel, 2. per, 3. galop, 4. ijs, 5. on,
6. taart, 7. lot, 8. stapel, 9. boa, 13. sar,
14. kl, 16. r.o., 19. naam, 20. epos, 22.
oma, 24. tal, 25. ka, 26. ei, 27. irene, 30.
larie, 31. el, 32. n.o., 35. alt, 37, oer,
39. es, 40. n.t, 42. olm, 43. arts, 44. tuba,
45. urk, 46. pi, 47. a.g., 49. eiland, 52.
tronen, 54. einde, 57. ommen, 58. d.b.,
59. eli, 62. oir, 63. ik, 65. tam, 67. non,
70. a.e., 71. d.i.

bemoeien. Want zelfs als men begint
bjj de dagen, dat Galilei in 1608 voor
de eerste maal op aarde een kijker op
het maanoppervlak richtte, komt men
al spoedig een amateur-astronoom met
belangstelling voor onze aardsatelliet
tegen. En een zeer verdienstelijke
zelfs. Het was een burgemeester van
de stad Dantzig, Hevelius genaamd. Hij
bepaalde zich niet tot kijken alleen,
maar hij tekende zelfs een kaart van
haar oppervlak, die hij in 1647 het licht
deed zien en hij beijverde zich de maan
bergen, de bergketens en de vlakten,
die hij voor zeeën hield, van een naam
te voorzien.

En ook bijna anderhalve eeuw later
wist het maanoppervlak een amateur
astronoom zo te boeien, dat hij er zich
intens mee ging bezig houden en als een
bekend maanvorser te boek kwam te
staan. Het was J. H. Schroeter, een
Duits jurist, aan wie de eer toekomt
de befaamde „rillen" op de maan ont
dekt te hebben. Toen hij op 5 October
van het jaar 1787 zijn 17,5 cm spiegel-
telescoop op de maan richtte, nam hij
lange groeven, spleten of voren in het
maanoppervlak waar. Hij gaf ze de
naam rillen, welke zij tot op de dag
van heden behouden hebben.

De eerste, die hü zag, vond hij in
de buurt van de krater Herodotus.
Het was een spleet van ongeveer 200
kilometer lang en enkele kilometers
breed. Schroeter vond het een inte
ressant geval en bleef ijverig verder
speuren naar andere rillen, totdat hij
er tenslotte elf gevonden had. Na hem
bleven andere selenografen maan-
vorsers er mee doorgaan en de
oogst was groot. Lohrmann eigen
lijk ook al een amateur, want hij
was van huis uit landmeter droeg
als zijn aandeel nog 75 nieuwe rillen
bij en de astronoom Julius Schmidt
uit Athene, de man die de laatste
getekende maanatlas vervaardigde,
voegde er nog 278 aan toe. In onze
eeuw wist de maanvorser Fouther
zelfs in totaal 1258 te catalogiseren.

Lohrmann zou geen goede landme
ter geweest zijn. als ook hij niet een
maankaart getekend had. En hij werd
daarbij op de hielen gezeten door twee
andere amateurs, van wie de ene de
kijker bezat en de andere de vlijt, de
accuratesse en het volhardingsvermogen,
nodig om zulk een kaart te maken. Het
waren de Duitse bankier Beer, een
broer van de componist Meyerbeer, en
Madler, een leraar schoonschrijven, die
later directeur van een sterrenwacht
werd. De kaart van Madler maakte de
kijker van Beer beroemd.

De maan scheur!

De rillen op de maan genieten ook
in onze dagen nog de belangstelling van
de amateur-astronomen. Met name die
van de beroemde Engelse selenograaf
dr. Percy Wilkins. Van huis uit is Wil
kins civiel-ingenieur, maar hij is zijn
leven lang „maanziek" geweest en
daaraan heeft hjj zijn roem te danken.
Naast de doctorsbul, die de universi
teit van Barcelona hem enige tijd gele
den uit hoofde van zijn bijzondere ver
diensten voor de maanstudie heeft toe
gekend. Bijna een halve eeuw lang heeft
hij zijn aandacht aan het oppervlak van
de maan geschonken en de laatste ja
ren is hij zelfs in de gelegenheid ge
steld de grootste refractor van West
Europa, de 83 cm kijker van het obser-
vatjrium te Meudon, bij Parijs, voor
dat doel te gebruiken. De rillen heeft
hij daarbij niet vergeten, integendeel,
hij heeft er meer dan ooit kunnen waar
nemen. Want het machtigt apparaat
maakte zelfs rillen van slechts enkele
honderden meters voor hem zichtbaar.

Daarna heeft hij zelfs merkwaardige
mededelingen gedaan. Zijn waarnemin
gen van de afgelopen vier en veertig
jaar wijzen er op; zo heeft hü verteld,
dat er zich steeds meer scheuren in
het oppervlak van de maan verto
nen. Deze scheuren zün, naar zün me
ning, tussen 15 en 1500 meter diep en de
smalste moeten zeker 200 meter breed
zün.

Hoe zijn deze rillen ontstaan? Daar
over bestaan verschillende theorieën.
De belangrijkste verklaring voor deze

scheuringsverschijnselen is wel, dat ze
een gevolg zijn van het feit, dat de jas
van de maan, de maankorst, te wijd
is voor de afgekoelde en daardoor wat
ingekrompen maankern. Zodoende be
vinden zich op sommige plaatsen grote
lege ruimten tussen korst en kern. En
op zulke plekken zijn er scheuren ont
staan. Dat scheuren gaat verder, zegt
Wilkins, tengevolge van de grote tem
peratuursverschillen op het maanop
pervlak. Overdag toch wordt de korst
aan de oppervlakte wel driehonderd
graden warmer dan des nachts.

Een doods landschap, het maanland
schap. Deze indruk dringt zich on
weerhoudbaar aan ons op. En inder
daad. Een atmosfeer, zeker een damp
kring van enige betekenis, bezit de
maan niet. Wind komt dus op de
maan niet voor. De scherpte en hel
derheid van alle objecten, die wij
op de maan waarnemen zijn er een
aanwijzing voor. En ook het feit, dat
als de maan voor een ster schuift,
deze later, door geen maandamp-
kring getemperd, direct weer in vol
le helderheid aan de andere kant van
achter de maanrand te voorschijn
komt, wijst erop. Een gevolg: water,
en wolken zijn er al evenmin. 'In
dientengevolge ook geen verwering
door regen en wind, de voornaamste
oorzaak, die rotsen in gruis doet val
len. Toch zijn er volgens Wilkins dus
nog wel veranderingen in dit doodse
landschap te constateren, de barsten
in het oppervlak, door de grote tempe
ratuursverschillen veroorzaakt.

Een brug en een tunnel

Merkwaardige ontdekkingen vallen er
blijkbaar ook nog te doen. Ook daaraan
is de naam van dr. Wilkins nog al
eens verbonden. Want bij is de vraag
baak voor wie op de maan iets opval
lends meent te ontdekken.

Dat was bijvoorbeeld het geval met
wijlen John O'Neill, wetenschappelijk
redacteur van de „New York Herald
Tribune". In de zomer van 1953 stuur
de hü dr. Wilkins per luchtpost een
brief. „U moet eens küken", zo schreef
hij, „aan de rand van de Zee der Ge
varen. Ik heb daar een soort brug ge
zien". Wilkins keek en zag de brug.
Hij schreef dat aan O'Neill, op 26 Au
gustus, doch op de dertigste overleed
deze. De BBC kreeg lucht van de ont
dekking en haalde dr. Wilkins, die di
recteur is van de afdeling maanon-
derzoek van het Brits Astronomisch Ge
nootschap, voor de radio.

Het is een titanische brug tussen
twee bergen op de maan, zo vertelde
dr. Wilkins en ze ziet er uit als het
werk van ingenieurs. Zü lijkt kunst
matig, maar ze is het natuurlijk niet.
Toch is het bijna ongelofelijk dat zij
in het eerste tijdperk gevormd kan
zijn en de eeuwen, gedurende welke
de maan bestaat, kan hebben ge
trotseerd. De brug is regelmatig van
vorm en daardoor des te opmerkelij
ker. Bij lage stand van de zon werpt
zij een schaduw af en kan men het
zonlicht er onder door zien spelen.
Een mogelijke verklaring van deze
formatie is, dat een meteoriet door
een afkoelende barrière van gesmol
ten lava is gescho* i en de enorme
boog heeft doen ontstaan.

Ook dr. Wilkins had de brug dus
gezien. Maar maanonderzoek is moei
lijk. Want dr. Robert Atkinson, de voor
naamste wetenschappelijke medewerker
van het Koninklijk Observatorium te
Greenwich verklaarde: „Wij hebben de
ze brug niet gezien. Maar", zo voegde
hij er uit reverentie voor dr. Wilkins
aan toe, „wij hebben geen reden om aan
het bestaan er van te twijfelen". Een
sterrenwacht in Californië meende daar
echter wel reden toe te hebben. Zij had
het betrokken gebied gefotografeerd,
maar kon op de foto's geen brug ont
dekken.

Al eerder was al eens zo'n soort
sensationele ontdekking op de maan
bekend gemaakt. Het betrof toen een
„tunnel". Een andere Amerikaan zag
in 1952 namelijk een tweetal krater-
tjes in de Zee der Vruchtbaarheid,
die precies aan weerskanten van een
heuvelrug lagen. „Een tunnel!", riep
hij verbaasd, want het geheel deed
hem denken, dat er een enorme me
teoriet dwars door die heuvelrug heen
was geboord. Zo iets dus als dr. Wil
kins bij zijn brug veronderstelde.

Gebeuren er dus vreemde dingen -p
de maan? Dat is eigenlijk al een oude
vraag, waar veel over gestreden is.
Vallen er veranderingen waar te ne
men o. het doodse maanoppervlak?

„Ik heb drie vulkanen waargenomen,
op verschillende plaatsen in het donker
ste gedeelte van de nieuwe maan", zo
schreef in 1787 de astronoom Herschel.
„Twee ervan zijn nagenoeg uitgedoofd,
of als men wil, op het punt te verdwij
nen; de derde vertoont een uitbarsting
van vuur of nevelachtige materie".
Maar Herschel kreeg ongelijk, want de
„vulkanen" op het loor het schijnsel
van de „volle aarde" asgrauw verlichte
donkere deel der maan hielden op „vuur
te spuwen", zodra de aarde ze niet meer
bescheen. Neen, zei Madler op grond
van zijn jarenlange nauwgezette maan-
observaties, de maan is een starre,

levenloze wereld, een uitgedoofd hemel
lichaam. Daarmee gaf hp ook Schroeter
ongelijk, die op 15 October 1789 ge
meend had een hele optocht van lich
tende puntjes over het donkere maan
oppervlak te zien trekken.

Maar in 1866 bracht de beroemde
maanvorser Julius Schmidt de astro
nomische wereld in rep en roer. Want
er was, zo zeide hij, op de maan een
krater zoekHet was niet zo'n erg grote
krater, maar het was eerbiedwaardig,
want de oudste maanvorsers, Riccioli
o.a. in 1651, hadden het al op hun
eerste kaarten getekend. Het was een
kratertje in de Zee der Helderheid en
Madler had het ter ere van de grote
plantkundige Linnaeus, Linné gedoopt.

Het stond te boek als een flink diepe
krater, en Schmidt had het zelf ver
schillende malen gezien. En nu was het
spoorloos, op een wit vlekje na, dat
later een klein, onbetekenend krater
putje bleek.

Ook het omgekeerde gebeurde.
In 1878 nam dr. Hermann Klein te
Keulen een kratertje waar in de buurt
van de bekende krater Hyginus, een
kratertje dat hij nooit eerder gezien
had en dat noch op de kaart van
Lohrmann, noch op die van Madler of
Schmidt voorkwam. Ook dat nieuwe
kratertje veroorzaakte veel getwist.

Nog andere wonderlijke zaken werden
wel bekend gemaakt. De maanvorser
prof. Pickering meende zelfs, dat het
witte vlekje bij Linné een soort rijp was,
gecondenseerde damp dus, in zeer ge
ringe hoeveelheid in de uiterst ijle maan-
atmosfeer aanwezig. En zelfs „vegeta-
tievlekken" meende hij te kunnen vast
stellen. Ook een Engelsman, Patrick
Moore, meende in 1952 aanwijzingen
voor een met het stijgen van de tem
peratuur aangroeiende maarivegetatie
te vinden. Een primitieve vegetatie wel
is waar, maar toch

En kort geleden bracht een En
gelse amateur, Clarkson, de fameuze
maan„zeeën" nog "eens ter sprake.
„Het zijn geen zeeën, 't zijn geweldige
vlakten van gestolde lava", zo zegt
de gangbare mening. „Neen", be
weert Clarkson, „het zün wel degelük
zeeën geweest, die uitgedroogd zün.
Je kunt aan de kust nog zien, hoe het
water de kraters daar afgeslepen
heeft".

Wij kennen het oppervlak van de
maan nog beter dan dat van de aarde,
wordt er wel eens gezegd.

Maar men ziet: vragen en raadsels
blijven er desondanks nog genoeg.

MR. H. C. M. EDELMAN.

Er stond een harde wind over d®

lengte van de baan te Henley, toen

Vrijdag de wedstrijden werden voort
gezet.

De uitslagen waren:

Double Sculls: In de halve finales
wonnen Zhilin en Emchuk (Rusland)
zonder moeite van Woodhard en Horm-
brey (Engeland). Hun tijd was 3 min.
48 sec.

Thames Challenge Cup (achtentwee
de categorie): In de kwartfinales roei
den de Royal Air Force Rowing Club
(Engeland) en de Universiteit van
Pennsylvania (Ver. Staten) onbeslist
in 7 min. 36 sec. Deze race zal later
worden overgeroeid.

Stewards Challenge zonder stuur
man. Eerste halve finale: 1. Leandef
Club (Engeland) 8 min. 15 sec.; 2.
Ruder Club Thalwil (Zwitserland) op
l'/i lengte. Tweede halve finale: 1.
Krylia Sovetov (Rusland, houder van
de beker) 7 min. 54 sec.; 2. Moto Guzzi
(Italië) met geringe achterstand.

Grand Challengo Cup (achten). Eer
ste halve finale: 1. Universiteit van
Pennsylvania (Ver. Staten) 7 min. 20
sec.; 2. Thames Rowing Club (Engeland)
op 2/3 lengte.

Diamond Sculls (skif). Erste halve
finale: 1. Kocenka (Pol.) 9 m. 4 s.; 2.
Meivin (Engeland) op 1 lengte. Twee
de halve finale: 1. Rand (Royal Air
Force, Engeland) 9 min. 14 sec.; 2
Clay (Nottingham, Engeland) op 3V4
lengte.

Thames Challenge Cup (achten
tweede categorie). In de kwartfinales
won de ploeg van het Technologisch
Instituut van Massachusetts in 7 min.
24 sec. met lengte van de Dartmouth
Rowing Club (Ver. Staten).

Double Sculls. In de tweede naive
finale wonnen Vollmer en Keiler
(Grasshopper Cub Zürich) in 8 min.
28 sec. met 3% lengte van de Engel
sen Stuart en Pope. Zij komen in de
eindstrijd tegen de Russen Zhilin en
Emchuk uit.

Grand Challenge Cup (achten).
Tweede halve finale: 1. Vancouver Ro
wing Club (Canada) 7 min. 11 sec.; 2.
Krasnoe Znamia (Rusland) op 1M
lengte. De eindstrijd gaat tussen de
Vancouver R.C. en de ploeg van de
Universiteit van Pennsylvania.