Nieuwe Haarlemsche Courant | 1955 | 19 november 1955 | pagina 11

Een atoomcentrum groeit in de Kempen

RIJKDOM EN
VERBITTERING

X

Geen fiscale tegemoet
koming voor het
particuliere sparen

IS ROKEN ALLEEN NADELIG?

r

SCHAT-EILAND

r

104 jaar

I

ZATERDAG 19 NOVEMBER 1955

PAGINA 11

Staatssecretaris Van den Berge in Kamer

1955 recordjaar voor
Amerikaans bedrijfs
leven

Nederlands nummer
van The Ensign

Jan Bleumers concert
meester bij Opera

Minder gevaar voor verslaving en geen kwade
gevolgen als men zó rookt, dat het roken een
GENOTMIDDEL blijft.

Staten vals laten
invullen

Tegen onderaannemer
drie jaar geëist

B

J

door ROBERT L. STEVENSON
(Vertaald door Yge Foppema)

BELGIË, URANIUM EN
KERNENERGIE

TTTet is ongetwijfeld interessant om iets te vertellen
#~f over de plaats, welke onze partner in de Benelux,
■f- België, inneemt op het terrein van de toepassing
der kernenergie voor vreedzame doeleinden.

De situatie is namelijk voor België een gans andere
dan die, waar hier in ons land mee gerekend moet wor
den.

Twee fundamentele verschillen springen onmiddellijk
haar voren. Op de eerste plaats behoort België tot de
grootste uraniumproducenten op de wereld. Niet in eigen
bodem wordt het echter gevonden, doch in de Belgische
Kongo. Het verschil is duidelijk, want in Nederland
towel hier te lande, als in de andere delen van ons

koninkrijk zijn geen vindplaatsen van dit zo be
langrijke erts bekend.

Een tweede verschil is gelegen in het feit, dat Êelgië
een groot steenkoolland is, terwijl bij ons de exploi
tabele lagen van deze energie-leverende delfstof slechts
beperkt zijn. Hoezeer echter oök dit onderscheid van
betekenis is, toch kan het voorkomen, dat België zoals
in het begin van dit jaar de afgevaardigde baron
Kronacker in de Belgische Kamer verklaarde zijn
produktie door dure kolen geremd ziet.

En het zou eveneens onjuist zijn te beweren, dat
België van zijn uraniumbezit alle voordelen geplukt
heeft, die denkbaar zijn. Integendeel.

Het bezit van het Kongolese uranium,
van hoe grote betekenis overigens het
°ok moge zijn, is voor België in de jaren
ha de oorlog de laatste vooral
e&n bron van teleurstelling, zo niet van
Verbittering geweest.

Het uranium van de Belgische Kongo
Wordt gevonden bij Shinkolobwe, in de
Provincie Katanga en gewonnen in open
hiijngroeven. Het werd er ontdekt in
het jaar 1913. Kort daarop echter brak
de eerste wereldoorlog uit en vóór
degen jaren verstreken waren dus
vóór 1922 kwam er van ontginning
dezer ertslagen niets. In dat jaar even-
Wel begon de „Union Minière du Haut-
Katanga" met de exploitatie, Deze
maatschappij bezat namelijk een con
cessie voor een gebied van 15.000 vier
kante km.

Van kernenergie had de wereld in
die dagen nog nooit gehoord en als
reactor,.brandstof" speelde het ura
nium dus nog geen rol. Maar het ura
niumerts pekblende geheten was
Verre van een waardeloos materiaal.
Want het echtpaar Curie had de we
reld geleerd, dat er een ongewoon kost
bare stof uit af te scheiden was
dij het dan in zeer geringe hoeveel
heden het radium namelijk. Het ver-
Werken van het erts geschiedde niet in
de Kongo. Het werd verscheept, via
Antwerpen, naar het in de Antwerpse
Kempen, bij Herenthals, gelegen plaats
je Ooien. Daar was door de Société
Générale Métallurgique de Hoboken,
een dochtermaatschappij van de Union
Minière, een bedrijf ingericht, waar het
radium uit het erts werd afgescheiden.
In augustus 1922 had de eerste afleve
ring van radium plaats. Sindsdien pro
duceerde België jaarlijks zowat 60 gram
radium. De hoeveelheid moge gering
lijken, dat het desondanks toch wel in
teressant was, blijkt uit de prijs van
het radium od de wereldmarkt, die
70.000 dollars per gram bedroeg.

Op 19 juli van het jaar 1940 ter
wijl het vasteland van Europa door
Hitier onder de voet gelopen was
werd aan de Belgische minister van
koloniën mandaat verleend om in Lon
den de ganse productie van de Kon
go, die van nut kon zijn voor de oor
logsinspanning, ter beschikking van
vècM?t'itta"«'ë te stellen. De hoe-
niumeriL ln Katanga gewonnen ura-
snel w„^as met gering en zij steeg
1 083 tor, Shinkolobwe in 1940
hooi TGPekbl^e met een zeer
„oir Umgehalte tot wel 60
pet. zelfs voortgebracht, in 1942
bedroeg de productie 2.094 ton. in 1943
zelfs 9.444 ton, terwijl er in 1944 niet
minder dan 11.302 ton uit de groeven
gewonnen werd.

In dat jaar 1944 werd een nieuw ak
koord afgesloten, nu met de Verenig
de Staten en Groot-Brittannië te zamen
Volgens dat akkoord verbond de Bel
gische regering zich de handelscontrac
ten, die gesloten waren tussen de Union
Minière en de Combined Development
Agency, de Engels-Amerikaanse atoom-
samenwerking, te eerbiedigen. Het
akkoord had een looptijd van twaalf
jaar.

Na de oorlog bleven de aangeknoop
te banden gehandhaafd. De Kongolese
Produktie lien echter terug tot 9769
ton in 1945. En. terwijl de uranium-
Prijs tot meer dan het zevenvoudige
steeg, daalde de uitvoer in 1946 nog
meer, nl. tot 6.253 ton.

„Billijke deelneming"

In de dagen van 1944 was men al
feeds niet meer onbekend met het feit,
dat uranium mogelijk een rol zou gaan
spelen bij de energieopwekking en zo
Werd aan België een „billijke deelne
ming aan het industriële gebruik van
de ertsen" gewaarborgd.

Voor wat de cijfers van produktie
*n leverprijs betreft, deze waren,
Evenals de akkoorden, geheim. Doch,
anders dan de Belgen, hebben de En
gelsen en de Amerikanen er wel eens
®en woordje over losgelaten.

De clausule van de „billijke deelne
ming" is triest genoeg voor de Bel
gen vrijwel een dode letter geble-
ven, zolang het akkoord van kracht
^as. De oorzaak? De Amerikanen had
den met de wet-McMahon in 1946
het „atoomgeheim" geschapen: splijt
bare stoffen werden niet verstrekt,
*6lfs niet aan België, dat het materiaal
Sfvoor leverde, en technische inlich-
''bgen werden tot geheimen gepromo
veerd en noch België, noch Engeland,
V'elks geleerden n.b. medegewerkt had
den aan de ontwikkeling van het atoom-
ffogram, mochten er in delen!

"Tegen 1956 liep het akkoord af en
jjP 15 juni van dit jaar werd te Wash-
J'j? een nieuw „verdrag tot samen-
en a ng tussen de Belgische regering
va de commissie voor atoomenergie
Wet Verenigde Staten" getekend. De
Was ?Mahon in de Verenigde Staten
struiIiLtnfiSen gewijzigd. Zij was het grote
van Rei .ok geweest bij de pogingen
WerkinJSisclle Kantin 1951, om mede-
voor hVan de Ver. Staten te krijgen
struikelhM atoomplannen. En nu dit
kwamen 2 de weg geschoven was,
trek. Heigen wat beter aan hun

ste deGehM Verdrag gaf hun tenmin-
UraniumertTenheid iets van hun eigen
gaf Ene-ela handen te houden. Het
tie op qn en Amerika een koop-op-
jaren iqï;ePct' van deze ertsen, in de
wonnen Ti~en 1957 in de Kongo ge-
sehikkintA !lrocent blijft dus ter be-
1958 tot iqfinG flglë- En voor de jaren
resp. 75 vu bedragen die cijfers zelfs
1 'o en 25 procent.

Belgil^apf1 Mlen de Ver. Staten
de onuMb- mhehtmgen, nodig voor
atoom!! van het Belgisch

stpPoT la' ter beschikking

alsden, voorzover die tenminste niet
remvm jlre geheimen „geclassifi-
Bellis' z' geheim, zijn. Ook zal
naaf G Pe,r®oneel kunnen uitzenden
de V.S. om daar in de bouw en
e hantering van reactors ingewijd

te worden. Niet van alle reactors
echter, maar slechts van heterogene
reactors, met thermische d.w.z. niet
snelle neutronen werkend en met
gewoon of zwaar water als moderator.

Atoomprogram

Wat omvat nu het Belgische atoom
plan?

De kern ervan wordt gevormd door
het in uitvoering zijnde plan voor de
oprichting van een atoomcentrum in
het Kempische plaatsje Mol. De offi
ciële naam er van gaat verscholen ach
ter een zevental letters: C.E.A.N.-

(goedkope uranium) het Amerikaanse
geschenk aan België (o.m. Mol) waard
is?"

Syndicaten

In 1951 was er in België een samen
werking tot stand gekomen tussen de
vier universiteiten, de hogeschool van
Bergen en de Koninklijke Militaire
School. Met het doel om tot een werk
verdeling te komen verenigden zij zich
tot een „Interuniversitair Instituut voor
Kernwetenschappen". Het doel betrof
evenwel zuiver wetenschappelijke stu
die en onderzoek. In 1952 werd het

Midden tussen de bossen verrijst het Belgische atoomcentrum bij Mol in de

Kempen.

S.T.K., wat wil zeggen: Centre d'Etu-
de d'Application Nucléaire Studiecen
trum voor Toegepaste Kernenergie.

Het zal bestaan uit een vijftal grote
gebouwencomplexen, waarin een kern
reactor en laboratoria metallur
gische, chemische, natuurkundige en
elektronische zullen worden onderge
bracht. omringd door kantoren, wonin
gen en scholen.

De kernreactor is een wetenschappe
lijke proefreactor, van het Oak Ridge
type X-10, met een vermogen van 3000-
4000 kw. Hij zal uiteraard niet dienen
voor het opwekken van energie, doch
voor materiaalbeproeving en voor de
opleiding van specialisten-personeel.

Door wie wordt dit centrum, waar
van men verwacht, dat het in 1957
zal zijn voltooid, daar opgericht? Dat
is een ietwat wonderlijke aangelegen
heid.

In september van dit jaar nog
schreef de „Gazet van Antwerpen":
„Maar niemand weet met juistheid te
zeggen aan wie de atoomonderneming
te Mol behoort, noch de juiste juridi
sche vorm van de maatschappij." En
„Alles wat van dicht of van ver in
verband staat met uranium en atomen,
is een zwaar geheim. In België
is het alleszins een zó zwaar geheim
dat zelfs veel onbehaaglijkheid wordt
gewekt." En het blad veronderstelt,
dat de Amerikanen en de Engelsen aan
de stichting te Mol zo goed als zeker
niet vreemd zijn. Het haalt enkele uit
latingen aan van de heer Rijckmans,
de Belgische commissaris voor de kern
energie, die daarop zouden wijzen. En
het stelt zelfs de vraag of „het Bel
gische geschenk aan de Amerikanen

„Studiecentrum voor toegepaste Kern
energie" opgericht, dat het atoomcen
trum te Mol ging bouwen. Ook bank-
groepen, particuliere industrieën en de
electriciteitsbedrijven hebben, telkens
samen met de Union Minière, „studie
syndicaten" gevormd.

Intussen bestonden er bij het syndi
caat van de Belgische Electro-holdings
in de Belgische metaalbedrijven die be
lang hebben bij de kernenergie, plannen
om te komen tot de bouw van een gro
te kernreactor. Deze kernreactor zou
een vermogen krijgen van 100.000 kilo
watt.

Maar onder invloed van het gehoorde
op de atoomconferentie te Genève is
dit plan voorlopig op een dood spoor ge
zet. Men geeft er de voorkeur aan, nog
even. te wachten.

Vanwaar deze vertraging? Men wil
de kat eerst eens uit de boom zien. Ge
nève heeft de indruk gewekt, dat er op
het terrein van de reactortypen moge
lijk nog wel enkele noviteiten te ver
wachten zijn. En men wil zich daarom
niet te vroeg vastleggen. Dit is een
houding, al vóór Genève ook door de
heer Rijckmans aangenomen. Ook hij
oordeelde het beter voor België, zich
niet al te zeer te haasten met de bouw
van reactors voor industrieel gebruik,
omdat men over de verschillende soor
ten nog geen ervaring kan laten spre
ken.

In elk geval zal België toch niet ge
heel en al zonder atoomelektriciteit blij
ven. Want men stelt zich voor die aan
te wenden voor de verlichting en de
krachtvoorziening van de in 1958 te hou
den wereldtentoonstelling te Brussel.
Daarvoor zal speciaal een reactor ge
bouwd worden.

MR. H. C. M. EDELMAN

Zo spoedig mogelijk zullen afzonder
lijke stukken van ons belastingstelsel in
wetsontwerpen ter herziening bij de Ka
mer worden ingediend. Een „fiscale in
tegratie" behoort nog niet tot de prak
tische mogelijkheden. Wij zijn wel over
tuigd, dat een volledige gemeenschappe
lijke markt daar niet buiten kan, maar
de moeilijkheden zijn tè groot. De er
varingen met de Benelux hebben dat
reeds aangietoond. Nog altijd is het met
mogelijk tot het in werking stellen van
de unificatie der accijnzen in Benelux
te komen, aldus de staatssecretaris van
Financiën, dr. Van den Berge, in zijn
antwoord aan de Tweede-Kamer bij de
behandeling van de begroting van Finan
ciën.

De staatssecretaris zei, dat afschaffing
van de personele belasting eerst aan de
orde kon komen bij de a.s. huurverho
ging. Hij zag echter vele bezwaren: het
zou weer een maatregel zijn die tegen
de politiek van de regering in zou drui
sen, omdat het de bestedingen gemakke
lijker zou maken. Bovendien zouden de
gemeentelijke financiën nadeel onder
vinden.

De politiek van beperken van beste
dingen kwam nog eenmaal ter sprake,
toen dr. Van den Berge een verzoek
van de heer Janssen (KVP) moest af
wijzen, om herkapitalisaties alsnog mo
gelijk te maken. De heer Janssen vond
dat geen argument, want op lange ter
mijn moeten bestedingen juist worden
bevorderd.

Door belastingmaatregelen het sparen
van particulieren in eigen beheer moge
lijk maken, vond dr. Van den Berge
een opgave, die boven zijn vermogen

ligt. „Als wij het samen eerst maar eens
zouden zijn over de wenselijkheid, dan
zou u best een middel daartoe vinden",
meende de heer Van Leeuwen (WD),
die deze begunstiging van de bezitsvor
ming had bepleit. Meervoudige aftrek
voor kinderen die buitenshuis studeren
beneden zestien jaar werd afgewezen.

Minister Van de Kieft verdedigde het
Rijksinkoopbureau een instelling, die
zéér efficiënt werkt, zowel intern door
een goed georganiseerde dienst als naar
buiten door besparing op uitgaven, die
het algemeen belang ten goede komen.
Het bureau heeft een omzet van f 133
miljoen geboekt in 1954 en is dus een
grote zaak. De heer Peschar (PvdA)
vond dat allemaal best, maar hij steun
de een middenstandsdeskundige Van
Eysden, die betoogd had, dat het bureau
in zijn prijzen de algemene kosten in
ieder geval moet incalculeren.

Overwogen zal worden om via extra
bijdragen te komen tot verhoging van
de oorlogsschade uitkeringen voor ver
nieuwing van opstallen van de tuin
bouw, zoals de heer Van Koeverden
(KVP) had gevraagd.

De Amerikaanse minister van Handel,
Sinclair Weeks, heeft verklaard, dat
1955 het beste jaar zal zijn, dat het Ame
rikaanse bedrijfsleven ooit heeft gekend.
In de eerste helft van het volgende jaar
zal de gang van zaken waarschijnlijk
nog beter zijn, zo voegde hij hieraan
toe.

De oudste inwoner van Delft, de heer
W. H. Kostering, wordt dinsdag a.s.
104 jaar.

Het Canadese weekblad The Ensign
heeft haar editie van 12 november ge
heel gewijd aan Nederland. Het goed
opgemaakte van niet Nederlandse
advertenties voorziene blad bevat vele
lezenswaardige artikelen o.a. van de
minister-president van Nederland, dr.
W. Drees en de premier van Canada,
St. Laurent. Over de emigratie schrij
ven mgr. J. M. Hanssen en de com
missaris voor de emigratie, mr. ir. B.
W. Hoveman, over de economische pro
blemen en de Benelux jhr. F. Beelaerts
van Blokland, vice-president van de
Raad van State en voorzitter van het
Nederlands Beneluxcomité. Er zpn
voorts bijdragen van de Nederlandse
ambassadeur in Canada, A. H. J. Lo-
vink, van prof dr. J. Zijlstra, minister
van Economische Zaken, J. H. Aler,
president-directeur van de K.L.M. en
van jhr. W. Boreel over de toeristische
aspecten van ons land.

De hoofdredacteur van The Tablet,
Douglas Woodruff schrijft over, wat hu
noemt, de Nederlandse „nieuwe orde
Hij wijst er o.m. op, dat tot 1939 er
slechts drie katholieken in de diploma
tieke dienst werkten, thans is een van
hen mede-minister van Buitenlandse
Zaken, een figuur symbolisch voor het
aanvaarden van de katholieken in de
buitenlandse politiek en van de
vruchten van de gemeenschappelijke
strijd tegen nazi-Duitsland.

Woodruff schrijft verder, dat, hoewel
de katholieken meer dan veertig pro
cent van de Nederlandse bevolking uit
maken, zij nog steeds slechts ongeveer
een vierde deel vormen van het aan
tal studenten op de universiteiten en
het professorenkorps. Hun kracht ligt
in het oostelijke deel van ons land, te
gen België en het Rijnland aan. De
lange tijd waarin wij onder de Calvi
nistische heerschappij leefde heeft hen
gemaakt tot een gedisciplineerde, een
goed saamgebonden groep, met een po
litieke partij, die kan rekenen op een
derde van de zetels in de Tweede Ka
mer, de sterkste katholieke pers in Eu
ropa met ongeveer veertig katholieke
dagbladen, en een gelijkberechtiging op
het stu-k van -opvoeding.

De heer Jan Bleumers, concertmees
ter en solo-violist bij de AVRO, is per
1 januari 1956 als eerste concertmeester
geëngageerd door de Nederlandse Ope
ra. Jan Bleumers, die op uitnodiging
van het Concertgebouworkest o.a. de
Amerikaanse tournee van dit orkest
heeft meegemaakt, is primarius van het
Bleumers strijkkwartet en maakt ver
der deel uit van het Hilversums pia
notrio.

(Van onze medische medewerker)
n onze serie praat
jes over het voor
komen van ziekten
zullen wij een paar
kroniekjes wijden aan
het minder ingewik
kelde vraagstuk van
het roken. Hoewel wij
het voornamelijk zul
len hebben over de in
vloed op de lichame
lijke gezondheid, zul
len wij de geestelij
ke aspecten er van niet geheel buiten
beschouwing laten.

Zij zijn interessant en zeer de
moeite waard. Enig inzicht in dat op
zicht kan van betekenis zijn voor hen
die worstelen met de voortdurende
verleiding van sigaar, sigaret of pijp.
Als maatschappelijk probleem is het
roken de laatste jaren in het cen
trum van de belangstelling geko
men. Het houdt, ook in medische
kringen, de gemoederen sterk bezig,
sinds de aandacht is gericht op het
verband tussen roken en longkanker.
Maar ook geheel afgezien van deze
laatste kwestie is het de moeite waard
eens na te gaan wat de mens met
het roken en wat het roken de méns
doet.

Vooruitlopende op onze conclusies
willen wij de lezers, die misschien al
bij voorbaat bang of boos worden of
geïrriteerd raken als iemand aan hun
rokertje komt, gerust stellen. Het is
niet de bedoeling een soort banvloek
over het roken te gaan uitspreken. In
tegendeel, aangezien het niet waar
schijnlijk is dat een gezonde volwasse
ne zijn gezondheid noemenswaard zal
benadelen door een redelijk
rook genot, is hiervoor ook geen
reden.

Het roken wordt wel eens vergele
ken met rituele handelingen van pri
mitieve volkeren. Het woord primitief
moet u hier niet verkeerd verstaan.
Bij veel mensen wekt het ten onrech
te weerstand; het is nu eenmaal zo
dat de gevoelens van de „beschaafde"

mens van deze tijd wortelen in de
zelfde menselijke natuur als die van
zjjn „primitieve" collega van een an
der werelddeel of uit vroeger tijd
Rituele handelingen zijn ook in onze
beschaafde samenleving niet zo moei
lijk terug te vinden. Zij voldoen aan
een behoefte van de mens.

Het roken was vroeger en is
ook nu nog wel hier en daar voor
de oosterling een plechtigheid waar

onze voorouders wisten in elk geval
wel dat tijd en rust voorwaarden zijn
om te kunnen genieten.

Om bij ons onderwerp van van
daag te blijven; van het ritueel van
het roken kan een weldadige rust uit
gaan als u er voor gaat zitten. Haas
tig roken bevredigt niet en werkt in
de hand, dat u des te eerder uw
volgende sigaar of sigaret zult opste
ken.

hij de tijd voor nam. In het plecht
statige ceremonieel van de Indiaan-
vredespijp kan men zonder moeite iets
proeven van de magische betekenis,
die aan dit gebeuren werd toegekend.
Het jachtige bestaan van de moderne,
zakelijke westerling laat voor dat al
les weinig plaats en dat is erg jam
mer, want hiermede vervalt het grote
voordeel van het roken, namelijk de
gelegenheid tot oponthoud en rust, die
van het hele ceremonieel kan uitgaan.
De nadelen komen in de tijd waarin
wij leven duidelijker naar voren.

Het roken is bij veel mensen
aan het verworden tot een ner
veuze gewoonte, een symptoom
van de onrust van de 20ste eeuw. De
moderne mens krijgt een afkeer van
de stilte, hij wordt bang voor de een
zaamheid en hoewel hij steeds meer
uit is op gemak en genietingen, schijnt
hij toch de kunst van het genieten
van de vreugden des levens steeds
meer te verliezen. In de goede oude
tijd was alles lang niet zo goed als
men wel eens wil suggereren, maar

Ook de sfeer die uitgaat van het
zorgvuldig stoppen, aansteken en nog
eens aandrukken van de smeulende ta
bak in de pijp kan rustgevend zijn.

Van het inhaleren niets dan kwaads.
Het brengt een veelvoudige hoeveel
heid nicotine en andere schadelijke
stoffen in de longen en aldus voor
een deel in het bloed. Hierdoor wordt
het verslavingsproces bevorderd. Op
een sigaretje meer of minder ziet men
niet, de merkbare prikkeling ervan is
trouwens gauw voorbij en ook dit werkt
in de hand dat u met steeds korter
tussenpozen naar het pakje zult grij
pen. Proeven kunt u trouwens al reeds
met uw mond en wat de geur betreft
met de neus inhaleren is wat dit be
treft dus volstrekt overbodig. Het enig
effect is dat een grotere hoeveelheid
nicotine naar de longen gaat.

Er is minder gevaar van verslaving
waardoor het genotmiddel tot een
slechte gewoonte wordt en er hoeft ook
geen vrees te bestaan voor kwade
gevolgen van het roken, als men zó
rookt, dat het roken een genotmiddel
blijft. st.

Voor ruim 28.000 gld., is de stichting
Sociaal fonds voor Bouwnijverheid op
gelicht door een 30-jarige onderaanne
mer uit Beverwijk. Voor de rechtbank
te Haarlem had hij indertijd hardnek
kig ontkend. Toch veroordeelde de
rechtbank hem tot drie jaar. Plotseling
ging hij echter overstag en voor het
Amsterdams gerechtshof gaf hij alles
volmondig toe. Dit nam toch niet weg,
dat de procureur-generaal geen lagere
straf requireerde, want de eis luidde
opnieuw drie jaar gevangenisstraf ech
ter nu wel met aftrek van het voorar
rest. Het wonderlijke in deze geschiede
nis is het feit dat de onderaannemer,
die reeds geruime tijd failliet is, toch
door de stichting Sociaal fonds voor
Bouwnij verheid vorstverletdeelaratie-
staten kreeg toegestuurd, en zelfs nu
als gedetineerde heeft de man nog een
zending ontvangen. In tegenstelling tot
andere gevallen heeft de onderaanne
mer de staten niet zelf, maar door eni
ge kennissen vals laten invullen. Zij
hebben hiervoor een ruime beloning
gekregen, maar veel plezier hebben ze
hier toch niet van gehad, want de
rechtbank te Haarlem heeft hen tot
resp. 18 en 15 maanden gevangenis
straf veroordeeld. „Ik zat in moeilijkhe
den en een kat in nood maakt rare
sprongen", aldus verdachte. De procu
reur-generaal vond het uitlokken van
valsheid in geschrifte zeer onbehoorlijk
en was dan ook van mening dat de
straf van verdachte veel hoger moet
zijn dan die van zijn twee handlangers.
Uitspraak 2 december.

Advertentie

-

H iii i-i mtTÊr

faonKaai

HILVERSUM I, 402 m. KRO: 8.00
nieuws, 8.15 gram., 8.25 Hoogmis. NCRV
9.30 nieuws, 9.45 geestelijke liederen.
IKOR10.00 prot. pr., 11.45 rep. NCRV:
12.00 kerkmuz. KRO: 12.15 gram., 12.20
apologie, 12.40 lichte muz„ 12.55 zonne
wijzer, 13.00 nieuws, 13.10 gram., 13.40
boek, 13.55 gram., 14.00 jeugd, 14.30 viool.
14.55 Brabants halfuur, 15.25 Petrouchka.
burleske, 16.15 sport, 16.30 Vespers
NCRV17.00 prot. pr., 18.30 gram., 19.00
boek, 19.10 samenzang, 19.30 caus. KRO:
19.45 nieuws, 20.00 de springplank, 20.20
act., 20.35 de gewone man, 20.40 roulette.
21.05 hoorspel, 21.55 kamerork. en solist,
22.45 Avondgebed, 23.00 nieuws, 23.15
gram.

HILVERSUM II, 298 m. VARA: 8.00
nieuws, 8.18 platteland, 8.30 gevar. progr
9.45 caus., 10.00 componistenportret, 10.40
met en zonder omslag. 11.10 gevar. progr
AVRO: 12.00 mil. ork., 12.20 sport, 12.35
Even afrekenen. Heren!, 12.45 gevar.
muz., 13.00 nieuws, 13.10 gram.. 13.15
jeugd. 13.25 gevar. progr., 14.00 boek.
14.20 kamerork. en soliste, 15.05 gedach-
tenwisseling. 15.30 gram., 16.00 dansork.,
16.30 sport. VARA: 17.00 strijk-ens.. 17.30
ieugd, 17.50 sport, 18.15 nieuws. VPRO:
18.30 prot. pr. IKOR: 19.00 kinderen. 19.30
contact met Nieuw-Zeeland, 19.35 prot.
pr. AVRO: 20.00 nieuws, 20.05 zang, 20.45
voordr., 20.55 lichte muz., 21.45 hersen-
gym., 22.05 kamermuz., 22.20 act., 22.30
gram., 23.00 nieuws, 23.15 gram.

ENGELAND. BBC, home service, 330
m: 14.30 operamuz., 16.00 ork.conc., 19.30
lichte muz., 22.45 operamuz.

BBC, light progr., 1500 en 247 m:
15,15 dansmuz., 17.00 ork.conc., 18.30 dans-
muz., 21.15 pianospel, 21.30 samenzang,
22.00 lichte muz., 23.30 gevar. muz.

NORDWESTDEUTSCHER RUNDFUNK.
309 m: 12.00 gevar. muz., 13.10 bariton en
piano, 15.00 klass. muz., 16-30 kamerork.
en orgel, 18.00 symf.ork. en solist, 20.00
symf.ork., koor en sol., 22.15 gevar. conc.,
23.30 kamerork. en soliste, 0-15 symf.ork.,
1-15 gevar. muz.

FRANKRIJK, nat. programma, 347 m:
12.00 ork.conc, 15.30 Der Graf von Lu
xemburg, operette, 20.00 lichte muz., 22.45
moderne muz.

BRUSSEL, 324 m: 12.15 lichte muz.,
14.00 operamuz., 18.05 kamermuz., 19.30
gevar. muz.

484 m: 12.15 lichte muz., 14.30 gevar.
muz., 15.00 symf.conc., 20.00 Le Petit
Due, operette, 23.00 lichte muz.

ENGELAND, BBC, European Service.
Uitz. voor Nederland. 8.00-8.15 Engelse
les v. beginnelingen, lessen 16 en 17,
deel 1. (Op 464 en 76 m). 17.45-18.15 Nws.
Feiten v. d. dag Vragen die de Engelsen
bezighouden. (Op 224 en 49 m).

DUITSE TELEVISIEPROGRAMMA'S:
12.00-12.30 Intern, borreluurtje. 20.00 Do
dendans. 20.55 Documentaire. 21.03 Week-
journ.

BELG. TELEVISIEPROGR. Vlaamse
uitz.: T.V. Juniorsclub. 15.20 Reisroutes.
15.50 De week in beeld. 19.00 Testbeeld.
19.15 Gram. 19.30 Openingsbeeld. 19.31
T.V.-nieuws. 19.50 Hebt ge ze alle vijf?
20.25 Oorlog in de lucht. 20.55 Vragen-
beantw. 21.25 Tophits. 21.55 T.V.-nieuws
en sportact.

BELG. TELEVISIEPROGR. Franse uitz.:
16.15 Testbeeld. 15.30-17.30 Sport. 18.45
Testbeeld. 19.00 Filmprogr. 19.30 De week
in beeld. 20.00 Act. 20.15 Nieuws. 20.40
T.V.-roman. 21.10 Rep. tenniskampioen-

ZONDAG schappen. 22.30 Filmprogr. 23.00
Journ.

MAANDAG

HILVERSUM I, 402 m. NCRV: 7.00
nws., 7.10 muz., 7.30 gram., 7.45 prot.pr.,
8.00 nws., 8-15 sport, 8.25 gram., 9.00 zieken
9.30 vrouw, 9.40 mastklimmen. 10.10
gram., 10.30 prot. pr., 11.00 gram.. 11.20
gevar. progr., 12.25 boer en tuinder. 12.33
Negro-spirituals, 12.53 gram., 13.00 nws.,
13.15 amus.muz., 13.45 gram., 14.05 school
radio, 14.30 gram., 14 45 vrouw, 15.15
gram., 15.35 viool en piano, 16.00 prot.
pr., 16.30 kamermuz., 17.00 kjeuters, 17.15
jeugd. 17.30 gram., 17.40 koersen, 17.45
regeringsuitz.. 18.00 gemengd koor, 18.20
sport, 18.30 gram., 18.40 Eng. les. 10.00
nieuws, 19.10 orgel, 19.30 caus., 19.45 sopr.
en gitaar, 20.00 radiokrant, 20.20 lichte
muz., 20.40 hoorspel, 21.25 gram., 21.35
Das hölzerne Herz, spel met muz.. 22.40
gram., 22.45 prot. pr., 23.00 nieuws, 23.15
gram., 23.40 prot. pr.

HILVERSUM II, 298 m. VARA: 7.00
nieuws, 7.10 gym., 8.25 gram., 8.00 nieuws,
8.18 quatre mains. 8.30 strijkork., 9.00
gym. vrouw, 9.10 gram., 9.40 piano.
VPRO 10.00 caus.. 10.05 prot. pr. VARA:
10.20 lichte muz.. 11.00 gram., 12.00 lichte
muz., 12.33 platteland, 12.38 lichte muz.,
13.00 nieuws, 13.15 middenstand, 13.20
piano, 13.45 vrouw, 14.00 hoorspel. 14.55
gram., 15.30 licht progr., 16.30 gram.. 17.00
lichte muz., 17.25 Roemeens ork., 17.50
mil. comm., 18.00 nieuws, 18.20 act., 18.25
clarinet-ens., 18.40 pari. overz., 18-55 v. d
jeugd, 19.05 jeugdeonc., 19.45 regerings
uitz., 20.00 nieuws, 20.05 de familie Door
snee, 20.35 het hangt aan de muur en het
tikt, 21.00 dansmuz., 21.35 caus., 21.50 Ra
dio Philharm. Ork., 23.00 nieuws, 23.15
gram., 23.35 Hammondorgel.

ENGELAND, BBC, home service, 330
m: 13.00 lichte muz., 16.40 gevar. muz.,
17.00 ork.conc., 20.30 pianorecital.

BBC. light progr., 1500 en 247 m:
12.30 dansmuz., 13.15 mil. ork., 13.45 ork.
conc., 16.00 lichte muz., 16.45 lichte muz.,
17.30 hango's. 18.30 dansmuz., 19.00 liede
ren, 21.00 ork.conc. en koorzang, 23.15
gevar. muz., 0.15 lichte muz.

NORDWESTDEUTSCHER RUNDFUNK.
309 m: 12.00 amus.muz., 13.15 ork.conc.,
16.00 symf.ork. en sol., 19.30 symf.conc.,
23.30 kamermuz., 0.25 dansmuz., 1.15 ge
var. muz.

FRANKRIJK, nat. programma, 347 m:
12.00 ork.conc., 16.50 solistenconc., 20.00
Nationaal ork., 23.00 viool en piano

BRUSSEL, 324 m: 12.15 pianorecital,
12.42 pianorecital, 13.15 omr.ork., 15.20
kamerork. en solist, 17.10 lichte muziek.
18.00 Franse les. 18.15 vioolrecital, 20.00
kamerork. en solist, 22.15 ork.conc.

484 m: 12.00 lichte muz., 14.15 kamer
muz., 10.05 lichte muz., 17.30 instr. muz
20.00 kamerork. en sol.

ENGELAND, BBC. European Service.
Uitz. voor Nederland. 8.00-8.15 Engelse
les v. beginnelingen, lessen 16 en 17, deel
1. (Op 224 en 76 m). 17.45-18.15 Nieuws
Feiten v. d. dag en Engelse les v. begin
nelingen. (Op 224 en 49 m).

DUITSE TELEVISIEPROGRAMMA'S:
16.30 V. d. jeugd. 17.00 Weekjoum. 17.25-
17.35 Opsp.dienst en progr.overz. 19.00-
19.30 Sportoverz. 20.00 Journ en weer-
ber. 20.20 Film. 21.50-22.00 Caus.

BELG. TELEVISIEPROGR. Franse uitz.:
18.45 Testbeeld. 19.00 Sport. 19.30 Kook-
praatje. 20.00 Act. 20.15 Nieuws. 20.40
Trente-Six Chandelles. 23.30 Journ.

iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiii1

46

Ik liet me in het hol zakken, lichtte een slip
van de tent op, en daar lag de boot van Ben Gunn.
Als ooit iets zelf gemaakt was, dan was het wel dit:
een ruw scheef geraamte van taai hout, en daar
overheen een bekleding van geitevellen met het haar
naar de binnenkant. Het was maar een heel klein
bootje, zelfs 'oor mij, en ik kan me niet voorstellen,
dat het ooit een volwassen man zou hebben kunnen
dragen. Er was één doft, die zo laag mogelijk was
geplaatst, een soort van spoorstok in de boeg en
een dubbele pagaai voor de voortbeweging.

Ik had toen nog nooit een boot van beestenvellen
gezien zoals de oude Britten die maakten, maar
sindsdien heb ik er een gezien en ik kan u geen
beter denkbeeld geven van de boot van Ben Gunn
dan door te zeggen, dat hij leek op de eerste en
miserabelste boot van beestevellen die ooit dooi
mensenhanden was gemaakt. Maar hij had hei
voordeel van al dergelijke bootjes: hij was buiten
gewoon licht en makkelijk draagbaar.

Nu had ik dus de boot gevonden en men zou al
licht denken dat ik voor deze keer genoeg gespijbeld
had, maar intussen was er een ander plan bij me
opgekomen, en dat leek me zo prachtig, dat ik ge
loof dat ik het ten uitvoer zou hebben gebracht,
zelfs al was kapitein Smollett er zelf bij geweest.
Mijn idee was onder de bescherming van de duis
ternis de baai in te roeien, de Hispaniola los te
snijden en het schip te laten stranden waar rct
toevallig terecht kwam. Ik was er van overtuigd ge
raakt dat de muiters, na hun tegenslag van die mor
gen, niets liever zouden doen dan het anker hij
sen en zee kiezen; het zou prachtig zijn als ik dat
kon verhinderen, dacht ik, en nu ik had gezien dat

ze hun wachtslui zonder boot hadden achtergelaten,
kwam het me voor dat dit zonder veel risico te doen

Z°IkZging er bij zitten en wachtte tot het helemaal
donker werd, en at onderhand een stevig maal
scheepsbeschuit. Het was een nacht uit duizenden
voor de uitvoering van mijn plan. De mist was nu
zo dicht, dat er van de hemel niets meer te zien
was. Toen de laatste stralen van het daglicht waren
weggestorven, was het op het Schat-eiland pikzwarte
nacht. En toen ik tenslotte het bootje op de schou
ders nam en, struikelend, op de tast mijn weg zocht
uit het hol waar ik had zitten eten, waren er op
de hele ankerplaats nog maar twee punten te zien.

Het ene was een groot vuur aan de kust, in hel
moeras, waarbij de verslagen zeeschuimers lagen te
drinken. Het andere, niet meer dan een wazige licht
plek in de duisternis, gaf de positie van het voor
anker liggende schip aan. De eb had het op zijn
ankers doen gieren, de boeg was nu naar mij toege
keerd, de enige lichten aan boord waren die in de
kajuit en wat ik zag was niet meer dan de weer
spiegeling tegen de mist van de heldere stralen die
uit het kajuitsraam scnenen. Het tij was al een poosje
aan het afebben en ik moest door een brede strook
vochtig zand waden, waar ik soms tof over mijn en
kels in wegzakte, voor ik het water bereikte. Ik waad
de er een eindje in en slaagde er met wat inspan
ning en handigheid in het bootje met de kiel naai
onderen op het water te zetten.

HOOFDSTUK XXIII.

Aflopend tij.

Het bootje zoals ik ruimschoots te weten
zou komen voor ik er weer uit kon stappen
was een heel veilig vaartuig voor iemand van mijn
grootte en gewicht, het dreef goed en lag vast op
het water bij hoge zee, maar het was onhandelbaar
scheef en dwarsdraads. Je kon doen wat je wou,
maar het ding dreef altijd meer af dan het voor
uitkwam en het vertoonde een hardnekkige voorkeu i
steeds maar in de rondte te draaien. Later gaf
zelfs Ben Gunn toe, dat het „een beetje lastig te De
sturen was zo lang je het niet kende."

En ik kende het bootje niet. Het draaide alle
kanten uit behalve die waar ik heen moest; mees
tentijds lagen we dwars op de stroom en ik ben er

van overtuigd dat ik het schip nooit gehaald zou
hebben, als het getij niet had meegewerkt. Het ge
luk wilde dat, hoe ik ook pagaaide, de ebbestroom
me meevoerde, en daar de Hispaniola precies in
de goede richting lag, kon ik niet missen.

Eerst doemde het schip voor me op als een vlek
die nog zwarter was dan de duisternis, toen begon
nen de vormen van rondhouten en romp zich af te
tekenen en een ogenblik later zo scheen het ten
minste, want hoe verder ik kwam, hoe sterker de
ebstroom werd had ik me aan de ankertros
vastgegrepen. De tros stond zo strak als een snaar;
de stroom was zo sterk, dat het schip reed op zijn
anker. In de duisternis hoorde ik het water aan
alle kanten langs de romp stromen, ruisend en kab
belend als een bergbeek. Eén snee met mijn matro
zenmes en de Hispanolia zou met een vaartje op
drift gaan.

Dat was allemaal goed en wel, maar toen ik zo
ver was, bedacht ik, dat een gespannen tros die in
eens wordt doorgesneden even gevaarlijk is als een
steigerend paard. Als ik zo dwaas was de Hispaniola
van zijn anker af te snijden, zou ik tien tegen een
met bootje en al uit het water worden geslagen.

Bij deze gedachte hield ik in, en als het geluk niet
wederom op bijzondere wijze met me was geweest,
had ik mijn plan moeten laten varer..

Maar het koeltje dat uit het Zuiden en Zuidoosten
was beginnen te waaien, was na het invallen van de
nacht naar het Zuidwesten omgelopen. Juist terwijl
ik zo zat te peinzen, kwam er een zuchtje, pakte de
Hispaniola en dreef i.et schip tegen de stroom in, en
tot mijn grote vreugde voelde ik de tros in mijn hand
slapper worden, zodat de hand waarmee ik hem
vasthield een ogenblik onder water werd getrokken.

Meteen nam ik een besluit, haalde mijn mes te
voorschijn, opende het met de tanden en sn~cd de
ene streng na de andere door, tot het schip nog maar
door twee strengen werd vastgehouden. Daarop lag
ik stil en wachtte tot een volgend zuchtje wind op
nieuw de spanning op de tros zou verminderen.

Intussen had ik aldoor luide stemmen in de kajuit
gehoord, maar eerlijk gezegd waren mijn gedachten
zozeer vervuld geweest van andere dingen, dat ik
daar nauwelijks op gelet had. Nu echter, nu ik voor
het ogenblik niets anders te doen had, begon ik er
meer aandacht aan te schenken.

(Wordt vervolgd)