Grote waterbouwkundige projecten
in de Sovjet-Unie
NIEUW-GUINEA IN DE MIST
MODERNE KERKENBOUW IN ITALIË
IRENE IOLIOT-CURIE TE
PARUS OVERLEDEN
Beeldhouwer aan banden
19 vooraanstaande
Amerikanen tegen
H-hom-proeven
Samen met haar echtgenoot ontdekte
zij de kunstmatige radioactiviteit
Maarten Pauw
J
MAANDAG 19 MAART 1956
PAGINA 9
Overleg van Arabische
staatshoofden beëindigd
Jordanië niet taan hun zijde
Saarbësprekingen
worden op 27 maart
voortgezet
Zuid-Korea wil wapen-
stilstandsovereenkomst
beëindigen
Socialistische partij in
Saarland ontbonden
De eerste indrukken leveren
een wazig beeld op: het uit
gestrekte eiland houdt iets on
begrijpelijks en raadselachtigs
In afgelopen weekeinde
Drie mensen op
Cyprus gedood
RUSSISCHE HUIDCHIRURGIE
OP MOEDER AARDE
Een bericht van het Russische persbureau Tass vermeldt de naderende
voltooiing van een geweldige kunstmatige binnenzee bij Koeibysjew
(Samara), aan de Wolga.
Deze zee, zo heet het, heeft een oppervlakte van 6000 vierkante kilometer
en zal maximaal 52 miljard kubieke meter water bevatten. De druk van dit
water zal de turbines van hydro-elektrische centrales in beweging houden.
Dit bericht vestigt nog weer eens de aandacht op een reeks omvangrijke
waterbouwkundige projekten, die in de Sovjet-Unie in uitvoering zijn, ten
dele reeds ten uitvoer zijn gebracht.
Het zijn een aantal gigantische plannen en projekten, van een gedurfd
karakter. Gedurfd, met betrekking tot hun omvang en betekenis, maar ook,
en minstens evenzeer, met het oog op hun gevolgen. Deze gevolgen zullen
zich ten dele althans niet enkel doen gelden voor de bewoners van de
betrokken streken in de Sovjet-Unie en voor de ganse Sovjet-economie,
maar naar alle waarschijnlijkheid eveneens voor de bewoners van de om
liggende landen, mogelijk zelfs tot in West-Europa. Want het gaat hier mede
om een aantal grote operaties aan de huid van Moeder Aarde en het is te
Voor dit soort romantiek lenen de
fenoemde projekten zich alle uitstekend,
let name, omdat zij zich elk aan de
grens van de technische uitvoerbaarheid
lijken te bewegen. Technisch absoluut
onuitvoerbaar, zo luidde het oordeel,
waarmee het Grote Wolga-projekt, al
direct na het lahceren, van vele kan
ten begroet werd. Waar kwam het op
neer? De ontwerpers van dit plan stel
den zich voor, dat de machtige rivier
met een lengte van in totaal meer
dan 3500 kilometer met behulp van
een aantal stuwdammen in feite ver
anderd zou worden in een keten van
grote meren. Het water van deze me
ren zou niet alleen een aantal irrigatie
kanalen moeten voeden, maar het zou
ook de voortbewegende kracht leveren
voor de turbines van een aantal grote
waterkrachtcentrales, die bij de stuw
meren gebouwd zouden worden en zo
19 leidende figuren uit het kerkelijk,
zakelijk en onderwijs-Ieven der Verenig
de Staten hebben in een brief aan pre
sident Eisenhower aangedrongen op
't afgelasten van de voorgenomen proe
ven met waterstofbommen, die volgen
de maand in de Stille Oceaan zouden
Worden genomen. Tot de onderteke
naars behoren de bisschop van Chicago,
mgr. Bernard J. Sheil, en de voorzit
ter van de organisatie van atoom-ex-
perts in Chicago, dr. W. C. Davidson.
„Wij verzoeken u dringend, de proe
ven in de Stille Oceaan, in dit voorjaar
voorgenomen, uit te stellen en met de
Sovjet-Unie tot overeenstemming te ko
men over het afschaffen van proeven
met atoombommen", aldus het schrij
ven pe brief uit twijfel aan de .nood
zakelijkheid van verdere proeven, die
gevaarlijk geacht worden wegens de mo
gelijkheid van radioactieve „besmettin*"
van voedsel en levende wezens en we
gens de uitwerking ervan op de opinie
in de wereld.
De leiders van Egypte, Saoedi-Ara-
bië en Syrië hebben gisteren hun over
leg te Caïro beëindigd. Volgens waar
nemers zijn zij er voor de tweede maal
met m geslaagd Jordanië aan hun zijde
te krijgen.
Een speciale afgezant van de Jor
daanse koning, Hoessan, is na overleg
met koning Saoed van Saoedi-Arabië
en premier Nasser .van Egypte naar
Amman teruggekeerd. President Sjoe-
kri el Koeatly van Syrië had Caïro al
eerder veriaten.
Waarnemers in de Egyptische hoofd
stad van oordeel, dat het steeds
duidelijker wordt, dat koning Hoessein
fnro? HAhL is de handen met Enge-
wü kdfgen nfet6n--en geen ongenoegen
van Irak, welk feisal
'and, ook via het ver
met® Engeland 0dn'd nauwe ^betrekkingen
Bij de besprekingen over het Saar-
gebied hebben de Franse en iyest
duitse staatssecretarissen, Maurice
Faure en Walter Hallstein, besloten
de besprekingen over de nog onopge
loste punten op 27 maart te Bonn voort
te zetten. Het betreft hier het vraagstuk
van de kanalisatie van de Moezel. Bei
de partijen zijn het er over eens, dat
Luxemburg aan de kanalisatie dient
deel te nemen.
De Seoel is gisteren van gewoonlijk
betrouwbare Zuidkoreaanse zijde verno
men dat Zuid-Korea de Verenigde Sta
ten heeft verzocht de Koreaanse wa*
penstilstandsovereenkomst op te hef
fen.
Het verzoek werd gedaan in drie me
moranda waarin respectievelijk de
diplomatieke, economische en militaire
kant van het Zuidkoreaanse voorstel
werden belicht die zaterdagavond
aan de Amerikaanse minister van bui
tenlandse zaken, Foster Dulles, die zich
toen, op een reis door het Verre Oosten,
te Seoel bevond, zijn overhandigd.
De Zuidkoreaanse regering heeft de
Amerikaanse autoriteiten verder ver
zocht haar eis om onmiddellijke terug
trekking van de Tsjechoslowaakse en
Poolse leden der neutrale bestandscom
missie voor Korea te steunen. De Zuid-
koreanen noemen deze leden „commu
nistische spionnen."
De autonomistische Saarlandse so
ciaal-democratische partij heeft zich
ontbonden verklaard. Het bestuur heeft
haar leden aangeraden toe te treden
tot de afdeling voor Saarland van de
Westduitse socialistische partij. De
Saarlandse socialistische partij heeft
deel uitgemaakt van de regeringscoa
litie van ex-premier Hoffmann.
(Reuter)
dus de elektriciteitsproduktie belang
rijk opvoeren. Een gedeelte van de zo
geproduceerde elektrische stroom zou
gebruikt worden om het water tot het
noodzakelijke niveau omhoog te pom
pen.
Het leeuwendeel van de kritiek op
het plan spitste zich toe op de uiterst
belangrijke vraag: „Wat zal er met
de Kaspische Zee gaan gebeuren?
Zal men in staat blijken de water
spiegel van deze zo voorname bin
nenzee op zijn huidige hoogte te
handhaven?"
Het is namelijk zo, dat de Wolga
voor niet minder dan zeventig pro
cent de watervoorziening van de Kas
pische Zee verzorgt. Maar wan
neer het Wolga-projekt ten uitvoer zou
zijn gebracht, zou aan deze rivier
jaarlijks de ontzaglijke hoeveelheid
van zeventig kubieke kilometer wa
ter onttrokken worden. Zeventig reus
achtige bassins dus, van elk één kilo
meter lang, één kilometer breed en
één kilometer hoog.
Tengevolge van het ontworpen be-
vloeiings-, energie- en scheepvaartpro
gram zou, zo heeft men uitgerekend, de
waterspiegel van de Kaspische Zee
jaarlijks ongeveer 16 centimeter dalen.
Waar het noordelijke deel van de Kas
pische Zee zo ongeveer acht meter diep
is, komt dit er op neer, dat dit deel
in een halve eeuw tijds droog zal zijn
komen te staan. Voor ons, Nederlan
ders, die er voortdurend over tobben,
dat onze zeedijken te laag dreigen te
worden en die schatten gelds hebben uit
gegeven om gedeelten van de Zuider
zee droog te leggen, geen onaanlokke
lijke gedachte, Maar voor de Russen
is dat anders. Zij vragen zich niet zon
der zorg af, of dat droöggelopen land,
dat zoveel eeuwen lang met zout water
bedekt is geweest, zich wel binnen af
zienbare tijd voor het beoefenen van
landbouw zal lenen en zo ja, welke soor
ten van gewassen men er dan op zal
kunnen verbouwen. Maar er is nog iets
heel anders.
4
Kort na de oorlog werden langs de
west- en de zuidkust van de Kaspische
Zee oliebronnen aangeboord. En tot nu
toe bood het water een kostelijke ge
legenheid voor een betrekkelijk goed
koop olietransport. Zal het in de toe
komst nog zo blijven?
Overigens is het uitdrogen van de
Kaspische Zee een proces, dat tenge
volge van natuurlijke oorzaken al ge
ruime tijd aan de gang is. In de laatste
halve eeuw is haar oppervlak al met
niet minder dan veertienduizend vier
kante mijl afgenomen. Maar in de laat
ste paar decennia heeft dat natuurlijke
proces, tengevolge van waterbouwkun
dige kunstwerken kanalenaanleg bij-
verwachten, dat deze hun invloed zullen doen gelden op het klimaat van
uitgestrekte gebieden op aarde. Het is deze klimaatverandering, welke ook
een van de doelstellingen is, die door de Russen beoogd worden.
Hoewei de plannen alle min of meer met elkaar samenhangen, althans
van uit een zelfde gezichtshoek bezien kunnen worden namelijk die van
de vergroting van de bewoonbare en agrarisch exploitabele oppervlakte
kunnen wij toch een drietal grote waterbouwkundige projekten onderschei
den. Dat zijn het Groot-Wolga-projekt, ten tweede het „Siberische binnen
zee"- of Ob-Jenissei-projekt en ten slotte het niet minder merkwaardige
„kunstmatige Golfstroom"- of Zee van Ochotsk-projekt.
Ieder die in het verleden ooit van de romantiek van het oude Rusland
geproefd heeft, kent „Moedertje" Wolga, de machtige stroom, die uitmondt
in de Kaspische Zee. Maar romantiek is bij het Groot-Wolga-projekt niet
voorhanden, of het moet de glasharde en staalkille moderne Sovjet-roman-
tiek rondom ongeëvenaarde technische prestaties en duizelingwekkende,
bijna astronomische cijfers zijn.
Wolgastad Stavropol, aan de linker ri
vieroever, is eveneens verhuisd. Zij ligt
nu, verjongd, nabij de Koeibysjew-dam.
De krachtcentrale daar zal, naar
verwacht wordt, een vermogen hebben
van 10 miljard kilowattuur. Hiervan zul
len ongeveer 1 </2 miljard kilowattuur
gebruikt worden voor het oppompen
van het water dat dienst moet doen bij
de bevloeiing van een gebied van één
miljoen hectare, op de linker Wolga-
oever gelegen.
De aanleg bij Stalingrad is niet min
der reusachtig. Ook hier zal de centrale
een tiental miljarden kilowattuur le
veren, waarvan weer twee miljard de
bevloeiing van anderhalf miljoen hecta
re land mogelijk zullen maken.
En hier was de aanleg van het Wol-
ga-Oeralkanaal voorzien, dat op zijn
beurt via een aantal zijkanalen nog
eens zes miljoen hectaren land ten zui
den er van moest bevloeien.
voorbeeld al reeds een niet onbe
langrijke versnelling ondergaan. Het
heeft reeds een gevoelige invloed uit
geoefend op de visserij op deze zee
ooit de belangrijkste van Rusland.
Verschillende vissersdorpen bijvoorbeeld
kwamen een eind van de kust af te lig
gen. Dat dit alles niet geringe proble
men in het leven riep, is zonder meer
duidelijk.
Onuitvoerbaar
De pessimisten, die het „onuitvoer
baar" uitspraken, hebben intussen
gelijk gekregen. Men heeft de uitvoe
ring van het projekt tenminste inder
daad ter hand genomen.
Via negen trappen zou het water van
de Wolga opgestuwd moeten worden.
Drie ervan zijn voltooid en bij drie an
dere is de uitvoering van het werk aan
de gang.
Intussen is de waterspiegel van de
Kaspische Zee nog altijd het kritieke
punt gebleven en een jaar geleden zo
wat deden geruchten de ronde, dat in
verband daarmede de Russische rege
ring zich gedwongen zou hebben gezien
de voorgenomen aanleg van een Wolga-
Oeral-kanaal voorlopig op te schorten.
In ieder geval heeft de arbeid
aan het tweede drietal stuwdammen
en stuwmeren, elk gecompleteerd
door een waterkrachtcentrale, na
melijk ten noorden van de stad
Gorki, van de stad Koeibysjew en
ten noorden van Stalingrad voort
gang gevonden. En zoals uit het in
de aanvang genoemde Tass-bericht
blijkt, zou het werk bij Koeibysjew
zijn voltooiing naderen.
De aanleg geschiedt in een betrek
kelijk vlak gebied. Heel anders dan bij
de uitvoering van dergelijke werken in
het hoogland, waar de muren soms tot
honderd meter hoog moeten worden,
blijven de stuwdammen hier vrij laag.
Bij Koeibysjew slechts dertig meter
hoog. Maar de ontstane kunstmatige
meren nemen een geweldige oppervlak
te in beslag. Bij de laatstgenoemde stad
zal de Wolga langs een gebied van
600 kilometer lengte in een meer ver
anderd worden. De waterspiegel van de
rivier, die op het ogenblik nog 23 me
ter onder de zeespiegel ligt, zal tot een
hoogte van 53 meter stijgen. Wat dat
beduidt, ook daarover spreekt het Tass-
bericht. Tal van dorpen zullen over
stroomd worden en honderdduizenden
zullen vóór het kunstmatige meer vol
loopt, geëvacueerd moeten worden. Het
bericht spreekt van 250 dorpen met
30.000 huizen en vele collectieve boer
derijen, die naar nieuwe plekken langs
de rand van het enorme waterreser
voir verplaatst worden. De vroegere
Klimaatverandering
Behalve bevloeiing, energieproduktie
en verbetering van de scheepvaartmo-
geijjkheden beoogt men ook met dit
plan een zekere klimaatverandering,
zoals ook in de naam tot uiting komt.
Aanvankelijk luidde deze „Algemeen
plan voor droogtebestrijding", later
werd deze veranderd in „Stalin-plan
voor natuurverandering".
Naast bevloeiing van zuidelijke delen
van het land, wil men dat zuiden door
verjonging van het woudgebied 'n voch
tiger klimaat geven. De wouden uit
Noord-Rusland zijn verouderd en zulke
wouden verdampen niet voldoende
vocht. Dat heeft tengevolge, dat de
naar het droge zuiden waaiende winden
niet voldoende vocht daarheen voeren.
Hierbij komt nog het voordeel, dat het
zo mogelijk zal zijn het gebrek aan
hout in de Sovjet-Unie te bestrijden.
Het klinkt misschien wonderlijk, dat
er in de Sovjet-Unie, die een derde
van alle wouden der aarde bezit, een
tekort aan hout heerst, maar toch is
dit in niet geringe mate het geval.
Bij de eerdere aanleg, bij Ry
binsk, van een geweldig stmvbekken
met een oppervlak van 4750 vier
kante kilometer ongeveer zo
groot dus als de Zuiderzee is
van een zekere invloed daarvan op
het klimaat al reeds gebleken. De
winden kregen boven dit ontzag
lijke wateroppervlak onvermoede
kracht, wat het vissen op deze bin
nenzee bijvoorbeeld bezwaarlijk
maakte.
De voorziene moeilijkheden met het
niveau van de Kaspische Zee blijven
echter de gemoederen verontrusten. En
men heeft verschillende grote en
kleine mogelijkheden aan de hand
gedaan, om deze moeilijkheden uit de
weg te ruimen. De machtigste en meest
tot de verbeelding sprekende daarvan
is het befaamde „Siberische Zee"-pro-
jekt van de ingenieur Mitrofan Michai-
lowitsj Dawidlow, waaraan wij een
volgende maal aandacht hopen te
schenken.
MR. H. C. M. EDELMAN
(Van een bijzondere correspondent
rie voor het eerst Nieuw-Guinea betreedt, krijgt de
indruk van een samenleving welke zich geheel
openstelt maar toch haar achtergrond verbergt.
Het is alsof de kijker, waardoor een deel van dit land en
zijn bewoners naderbij worden gehaald, niet scherp kan
worden ingesteld. Het beeld houdt iets wazigs, iets onbe
grijpelijks en raadselachtigs. De maatstaven, waarmede we
in ons vaderland de verschijnselen en de mensen plegen
te meten, voldoen hier niet en min of meer hulpeloos
vraagt de nieuweling naar het waarom, naar de zin, naar
de noodzaak van vele verschijnselen. Hij ontmoet mensen
en beluistert hun moeilijkheden, maar weet er geen raad mee.
Hij bezoekt er nieuwe kennissen en breekt zich het hoofd over hun gewoonten,
hun levenswijze en over de gelatenheid, waarmede ze allerlei belevenissen
vragen. Het is als de eerste aanblik van Hollandia vanuit de zee: het ligt vrij
en open tegen de berghellingen, welke het achterland verbergen.
Het begon al op het vliegveld in Biak.
Toen onze ogen nog niet aan de weer
kaatsing van het felle licht op de witte
koraalkalk gewend waren, kwamen
grote auto's van de K.L.M. ons afha
len om ons naar het K.L.M.-hotel aan
de overkant van de straat te brengen.
2n in Hollandia, waar de airstrip
tf .van de stad en 40 km van
wijk afligt, was geen enkel ver-
7;™rmuddel- Daar moest men maar
„0e .pet de dertig kg toegestane
Vn bestemming te bereiken.
mnnrGEland verbaast zich, niemand
gewoons memand ziet da* als iets on-
viel op in Hollandia Binnen,
IGGA vAAM van zeventien school
jongens verscheidene dagmarsen had
gemaakt om na de vakantie weer naar
school te gaan. De K.P.M.-boot zou
lten,n?aF Fakfak brengen, maar er
werd bekend gemaakt, dat dit schip
n]et zo ver zou gaan, omdat er niet
voldoende vracht te vervoeren was In
de grootste gemoedsrust bleven deze
scholiaren wat rond hangen in de stad
drie weken lang, om te wachten op de
volgende boot.
Waar slapen ze nu? was mijn eerste
vraag.
O, bij dorpsgenoten! was het vage
antwoord.
En waar eten ze dan?
Wel, ze kunnen hier eten komen ha
len aan de pastorie. Maar meestal zien
we ze niet en halen ze hun eigen kostje
wel op.
Na 21 dagen wr.ren ze weer bijeen,
compleet op twee na, die met heimwee
naar huis waren teruggekeerd. Zonder
enige zichtbare aandoening gingen ze
naar de haven en betraden het schip,
dat hen 1500 km ver naar school zou
brengen. De oudsten waren nauwelijks
zestien.
En in gedachten zag ik een groep
Nederlandse kinderen zonder geleide
vier tot vijf dagen door de wildernis
trekken, dan drie weken in een volko
men vreemde plaats wachten en ten
slotte zonder gids naar Rome vertrek
ken, op weg naar school.
Het trof ook in de ontmoeting met
een inlandse onderwijzer, een „goeroe"
en zijn vrouw. Hij werkte in Kokanao
aan de zuidkust, maar werd overge
plaatst naar de Wisselmeren in vogel
vlucht een afstand van misschien 125
km. Er is echter maar één vervoer
middel: lopen. En dat dorst de dokter
van Kokanao niet aan, hij vond de
vrouw te zwak daarvoor. Dan is er nog
een omweg: per boot naar Biak en van
daar per vliegtuig naar de Wisselme
ren. Maar de K.P.M. doet Kokanao al
leen aan op weg naar Merauke in het
uiterste zuidoosten en niet op de terug
weg.
Dus ging het echtpaar scheep, voer
500 km naar het oosten en toen 500
km terug om daarna met Kokanao
weer in het zicht de tocht te aanvaar
den om de Vogelkop naar Biak. Maar
de K.P.M.-boot had te weinig lading
voor Biak en deed deze plaats daarom
niet aan, ondanks de dienstregeling. Zo
kwam de „goeroe" met zijn vrouw in
Hollandia terecht na een vaart van bijna
3000 km.
Voor het tweetal echter van Hollan
dia vertrekken mocht volgde opnieuw
een geneeskundig onderzoek en nu werd
de vrouw definitief afgekeurd voor de
Wisselmeren. Ze hebben een klein half
jaar gewacht op de volgende verbin
ding en zijn toen aan boord gegaan om
weer hun oude standplaats in Kokanao
te betrekken; weer een kleine 2000 km
varen. Stel u voor, dat in Nederland
een ambtenaar wordt overgeplaatst van
Arnhem naar Rotterdam. Men brengt
hem echter naar de Azoren en stuurt
hem daar dan weer terug naar Arnhem,
de overplaatsing gaat niet door! We
zien de man al in de grootste gemoeds
rust zijn koffertje weer opnemen en op
de boot stappen om de terugreis te
aanvaarden.
En de vragen blijven zich aan de
nieuweling opdringen. Waarom ver
dient de ene Papoea honderd gulden
per nacht als hij met zijn prauwtje
en een luchtdruklamp in de baai dob
bert als een sterretje aan de fluweel-
zwarte tropische hemel? Men hoort
zijn eentonig gezang over het water,
als hij naar huis pagaait en zijn
vangst meevoert, terwijl de lamp een
helderwitte streep over het water to
vert, bevend als de schetslijn van een
nerveuze tekenaar. Morgenochtend
verkoopt hij de vis, welke hem een
gulden of drie per kilo oplevert. En
waarom blijft zijn buurman uit de
zelfde kampong doorgaan met zwaar
koeliewerk en verdient daarmede in
een maand evenveel als de visser in
één enkele nacht?
Waarom lopen de gevangenen niet
weg, die op wagens door de stad rij
den om overal het vuil weg te halen,
dat in grote drums bij de huizen staat?
Waarom lopen er honderden tienjarige
kinderen rond alleen in Hollandia, die
geen verder onderwijs kunnen krijgen,
terwijl het Parlement aandringt op meer
onderricht voor de Papoea? En waarom
liet een grote onderneming hier op
Nieuw-Guinea in 1954 bijna twee ton
subsidie lopen, welke haar in een offi
cieel gouvernementsbesluit was toege
wezen, terwijl de missie al jaren te
vergeefs moeite doet voor subsidies ten
profijte van door haar geleide scholen?
Waarom heft men hier belastingen,
terwijl de kosten van het ambtenaren
apparaat, nodig om de belastingschroef
aan te draaien, de totale opbrengst van
de gehele fiscale aderlating verre en
verre overtreffen? Waarom
Het beeld wil niet dadelijk helder wor
den, hoe men ook aan de stelschroef
van de kijker draait. Hier gelden geen
Nederlandse maatstaven en alleen bij
een langer kijken tekent zich enige ach
tergrond af.
Wanneer de lezer iets van het oos
terse geduld en van deze Nieuw-Gui-
nese gelatenheid kan opbrengen zullen
we trachten in een reeks close ups enige
indrukken te geven van Nieuw-Guinea,
zijn verbijsterende problemen en onge
hoorde moeilijkheden, zijn veelsoortige
voorvallen en ongelofelijke gebeurtenis
sen, zijn driehonderd talen en wonder
lijke betaalmiddelen, zijn opgewekte
Papoea's en ontheemde Indische Ne
derlanders, zijn wanhopige economie en
daarop afgesteld onderwijsstelsel, zijn
primitieve beschaving en onherberg
zame natuur, zijn felle botsing van de
nieuwste en meest geraffineerde uitin
gen der techniek met de onvoorstelbaar
simpele handvaardigheid der dorpsbe
woners. Wellicht wordt het beeld dan
iets scherper.
T~~\ e Italiaanse architectuur heeft na de oorlog
J enkele malen de aandacht getrokken door de
karakteristieke wijze, waarop daar de principen
van de moderne bouwstijl zijn verwerkt. De sterk wer
kende traditie in het stamland der renaissance en barok
heeft de Italiaanse architecten dikwijls verleid tot
dramatisering van de hoekige moderne vormen.
De nieuwe kerk van Jezus in Vitinia bij de autoweg
Rome-Napels, een geschenk van de Katholieke Actie
te Rome aan de Paus, heeft in deze ontwikkeling de
aandacht getrokken. De architect Ildo Avetta beschrijft
zijn werk als een „gelukkige eenheid van schoonheid
van lijn en functie". De kerk domineert het omringen
de landschap. De kleuren van het exterieur zijn wit en
rood.
Naar Hollandse smaak is Avetta wel wat willekeurig
met de vormen van het kerkgebouw omgesprongen.
Doch men moge erbij bedenken, dat de moderne archi
tectuur beneden de Alpen eerst na de oorlog bij de
kerkenbouw enige kansen heeft gekregen.
IRÈNE JOLIOT-CURIE
al spoedig geen uitzondering te zijn.
Aan het eind van hetzelfde jaar van
de ontdekking 1934 hadden zij al
niet minder dan zeventig stoffen kunst
matig radioactief gemaakt.
Voor deze uitermate belangrijke ont
dekking werd aan Frédéric Joliot
die zich sinds zijn huwelijk Frédéric
Madame Irène Jolio-Curie, dochter
van het beroemde echtpaar Pierre en
Marie Curie is in de nacht van vrij
dag op zaterdag te Parijs overleden.
Irène Joliot-Curie, die 58 jaar is ge
worden, was natuurkundige en Nobel
prijswinnares. Zij wjjdde zich vooral
aan onderzoekingen op het gebied der
radioactivteit en in 1935 werd haar,
tezamen met haar echtgenoot Frédé
ric Joliot, de Nobelprijs voor chemie
toegekend, naar aanleiding van hun on
derzoekingen die geleid hadden tot de
ontdekking der kunstmatige radioacti
viteit.
Madame Joliot-Curie, die politiek
sterk links georiënteerd was, dëelde de
communistische sympathieën van haar
echtgenoot.
Het is een simpel grijs schoolcahier
en het staat geschreven in het fijne
handschrift van een vrouw: 15 augustus
1898: Irène heeft haar zevende tandje
gekregen. 17 oktober: Irène loopt heel
goed en kruipt niet meer op handen en
voeten. 15 januari 1899: 'Irène heeft
vijftien tandjes!"
Tussen deze laatste twee aantekenin
gen is er een andere, gedateerd 26 de
cember 1898, die luidt: De ver
schillende redenen door ons opge
noemd, hebben" on ervan overtuigd,
dat de nieuwe radioactieve stof een
nieuw element bevat, waaraan we de
naam „radium" willen geven."
Deze aantekeningen van de hand van
Madame Curie kunnen beter dan wat
ook doen zien, hoe het leven van Irène
Joliot-Curie zich van de aanvang af
voltrokken heeft in een allernauwst
contact met het merkwaardig ver
schijnsel der radioactiviteit.
Het kasboekje van het echtpaar Cu
rie vermeldt op de datum 12 september
1897 onder het hoofd Bijzondere Uitga
ven: „Champagne: 3 francs. Telegram
men 1 fr. 50." En onder het hoofd Ziek
te: „Apotheek en verpleegster:
71 fr. 90." Daarachter gaat de geboor
te van de kleine Irène schuil.
Ze groeit op, de kleine Irène, ter
wijl haar moeder verdiept is in de
geheimen van de merkwaardigste
ontdekking van de moderne tijd, die
ook het object zal zij., van haar ei
gen toekomstige wetenschappelijke
arbeid. Marie Curie heeft evenals
haar in 1906 gestorven echtgenoot
originele denkbeelden over de opvoe
ding van haar dochter. Zij wenst, dat
zij weinig leert, maar dat heel goed
en samen met haar hooggeleerde col
lega's van de Sorbonne organiseert
zij een onderwijs-„coöperatie", waar
bij hun kinderen een tiental elke
dag één enkele les krijgen van een
eminente leraar. Jean Perrin geeft
chemie, Pierre Langevin wiskunde,
zijzelf natuurkunde volgens aanschou
welijke methode. Het collectieve on
derwijs schenkt Irène zoals haar
zuster Eve vertelt ten koste van
een volkomen gemis aan litteraire
kennis, een natuurwetenschappelijke
opleiding van de eerste rang.
A nvankelijlc fungeert zij als assis
tente van haar moeder. Later begint
een onafhankelijke wetenschappelijke
loopbaan.
In 1925 promoveert zij op een dis
sertatie over de alphastralen van het
(door haar moeder ontdekte) polonium.
En een jaar later treedt zij in het hu
welijk met Frédéric Joliot, een der
meest veelbelovende jonge medewer
kers van Marie Curie.
Samen met haar echtgenoot verricht
zij belangrijke onderzoekingen over
stralingsverschijnselen. Deze onderzoe
kingen bereidden als het ware de ont
dekking van het neutron door Chad-
wick in 1932 voor.
Andere zeer belangrijke onderzoekin
gen werden door hen verricht op het
gebied van het beschieten van atomen
met atomaire deeltjes.
Bij het bombarderen van atomen
va., lichte elementen zoals borium
met alphadeeltjes bleek het boriumpre-
oaraat radioactief te zijn geworden.
Voor de eerste maal was het hun ge
lukt, een stof langs kunstmatige weg
radioactief te maken.
De radioactiviteit van het boriumpre-
paraat liep terug tot de helft van haar
aanvankelijke waarde in tien minuten.
De ontdekte kunstmatige radioactivi
teit was een rositronen-radioactiviteit.
Dat wil zeggen, de uitgestraalde deel
tjes waren geen elektronen, maar posi
tronen deeltjes, wel met de massa
van een elektron, maar met een po
sitieve lading.
De kunstmatige radioactiviteit bleek
Britse veiligheidstroepen hebben gis
teren een Cypriotische Turk doodge
schoten en een tweede Turk gewond,
toen deze mannen trachtten door een
cordon te breken dat de Britten ge
legd hadden om het dorp Pendakomo
ten oosten van Limassol. De twee Tur
ken hadden geen gehoor gegeven aan
een bevel om te blijven staan. Twee
gemaskerde mannen hebben gistermor
gen een Cypriotische Griek buiten de
kerk van het dertien kilometer ten noor
den van Nicosia gelegen dorp Kythrea
doodgeschoten.
„Ik betreur vele door mij genomen
maatregelen, maar ik ben ervan over
tuigd dat zij' noodzakelijk waren", aldus
heeft de Britse gouverneur van Cyprus,
Sir John Harding, gisteren op een pers
conferentie te Nicosia verklaard. Hij
voegde hieraan toe: „Het onmiddellijke
Britse doel op Cyprus is het terroris
me te verslaan, terwijl wij daarnaast
blijven streven naar verzoening der te
genstrijdige belangen in het netelige
Cyprische vraagstuk.
Gouverneur Harding heeft het dorp
Jialoessa, 100 kilometer ten noordoos
ten van Nicosia, een boete van ruim
20.000 gulden opgelegd. In de omge
ving van deze plaats reed zaterdag
avond een voertuig van het Britse leger
op een landmijn, waardoor een Brit
werd gedood en drie militairen werden
gewond.
(Reuter)
Juliot Curie noemde en Irène Juliot-
Curie in 1935 de Nobelprijs voor schei
kunde toegekend.
Madame Marie Curie zelf draag
ster van twee Nobelprijzen was in
dc tijd tussen de ontdekking en de toe
kenning van de Nobelprijs aan haar
dochter en schoonzoon overleden.
Mevr. Irène joliotCurie zal op 31 maart
a.s. met nationale eer worden begraven,
aldus heeft het ministerie van Binnen
landse Zaken te Parijs bekend gemaakt.
„Ik weet niet of ik het zo
mag zeggen, maar ik ben niet
net type kunstenaar, dat voor
de vrije kunst verhongeren
wil; ik heb tenslotte de verant
woordelijkheid voor mijn ge
zin". Met deze woorden moti
veert de Utrechtse beeldhou
wer Maarten Pauw zijn benoe
ming tot directeur van de
Vakschool voor Goud- en Zil
versmeden te Schoonhoven. Hij
is ervan overtuigd in deze
functie als beeldhouwer meer
of min aan banden gelegd te
worden, omdat het directeur
schap hem niet toestaat vrije
opdrachten uit te voeren, maar
er blijven hem voldoende mo
gelijkheden over zich als kun
stenaar uit te leven. Deze
overtuiging heeft hem het ja
woord tingegeven, toen het
schoolbestuur Maarten Pauw
kwam vragen de leiding op
zich te nemen van een geheel
te reorganiseren school. ,Jk
krijg er' een eigen atelier en
wanneer mijn handen begin
nen te jeuken, zal ik er zeker
gelegenheid vinden, om naar
hartelust te hakken, nog vrijer
zelfs dan thans, omdat ik dan
niet meer aan opdrachten ge
bonden zal zijn".
Dit neemt niet weg, dat Maarten Pauw ons met enige weemoed ver
telt van het plantsoenbeeld, dat hij in opdracht van het Utrechtse
gemeentebestuur zou maken, maar dat nu wel niet meer zal klaar komen
voordat hij half juni naar Schoonhoven vertrekt. De vreugde echter
overheerst. Vreugde over de geboden kans, leiding te mogen geven aan
jongelui, die de edelste aller ambachten, dat van goud- en zilversmid,
van de dreigende ondergang willen redden, ce school telt momenteel
80 leerlingen, voor het merendeel in opleiding tot uurwerkmakers. De
nieuwe directeur zal o.m. tot taak hebben het graveren en goud en zilver
smeden op te werken. Onder leiding van het actieve bestuur hoopt hij,
gesteund door de plaatselijke ambachtsbedrijven, een nieuwe generatie
edelsmeden op te leiden. „Er zullen veel moeilijkheden overwonnen
moeten worden en misschien is mijn idealisme wel te groot, maar ik
geloof toch, dat het mogelijk zal zijn de jongens tot het scheppen van een
nieuwe eigen stijl te brengen".
Het métier is Maarten Pauw niet vreemd. Hij begon als graveur bij
Gero in Zeist, behaalde de nijverheidsacte boetseren en kwam toen als
modeleur bij Begeer in Utrecht. Na de oorlog ging hij zelfstandig werken
en voerde vele opdrachten uit, vooral plaquettes en penningen, de laatste
o.m. ter gelegenheid nan de troonswisseling in 1948. Zijn pedagogische
kwaliteiten ontwikkelden zich. toen hij docent werd aan de gemeente
lijke cursus voor kunstindustrieel onderwijs, welke functie hij sinds enige
maanden combineert met het leraarschap tekenen aan de Grafische
School te Utrecht.
Behalve een beeldhouwer onlangs voltooide hij een indrukwek
kende marmeren graftombe van baron De Zuylen verliest Utrecht in
hem een bekwaam leraar en een actieve secretaris van het Genootschap
Kunstliefde. Kunstenaar, leraar organisator. Een combinatie, waarvan
het Schoonhovense edelvak veel profijt moge hebben.
